BİLGİNİN TEMELİ: DUYULAR VE ALGI Prof.Dr.Mustafa Ergün 10.04.2017.

... konulu sunumlar: "BİLGİNİN TEMELİ: DUYULAR VE ALGI Prof.Dr.Mustafa Ergün 10.04.2017."— Sunum transkripti:

1 BİLGİNİN TEMELİ: DUYULAR VE ALGI Prof.Dr.Mustafa Ergün

2 Bilgilerimiz algılarımıza, algılarımız duyularımıza bağlıdır.
Prof.Dr.Mustafa Ergün

3 Doğduğumuzda, şu anda bildiğimiz şeyleri bilmiyorduk.
Doğduğumuzda, bazı reflekslerin dışında bir şey yapamayız. Zihnimiz adeta boş bir levha gibidir. Prof.Dr.Mustafa Ergün

4 Bu bilgiler zihnimize nasıl yerleşir?
Yetişkin olduğumuzda, zihnimizde bazıları son derece önemli, bazıları önemsiz bir çok bilgi vardır. Bu bilgiler zihnimize nasıl yerleşir? Prof.Dr.Mustafa Ergün

5 Bildiğimiz her şey, zihnimizdeki bütün bilgiler duyu organlarımız vasıtasıyla gelir.
Duyu organlarımız, çevremizdeki tabiatta değişik şekillerde bulunan fiziksel enerjiyi beynimizin anlayacağı biçimlere çevirir ve sinir sistemi vasıtasıyla beyne gönderir. Prof.Dr.Mustafa Ergün

6 Duyu organlarımız, çevremizdeki fiziksel dünyayı zihnimizdeki psikolojik dünyaya çevirir.
Duyu organlarımız, fiziksel dünyadaki değişik enerjileri sinirsel enerjiye çevirir (ampul, radyo, tv, elektrik sobası vs) Prof.Dr.Mustafa Ergün

7 Beş duyu organının en hassas değerleri
karanlık ve berrak bir gecede bir mum ışığı 48 km öteden görülebilir. Sessiz bir ortamda saat tiktakları 610 m öteden işitilebilir. 7.5 litre suda bir çay kaşığı şeker eritilirse tadı algılanabilir. Üç odalı bir evde bir damla parfüm kokusu algılanabilir. Yüzünüzden 1 cm uzaktan geçen arının hava akımı hissedilebilir. Görme İşitme Tatma Koklama Dokunma Prof.Dr.Mustafa Ergün

8 Duyu organlarımızın alt ve üst duyum eşikleri vardır
Duyu organlarımızın alt ve üst duyum eşikleri vardır. Özellikle görme ve işitme alanlarında, doğadaki enerjinin çok sınırlı bir kısmını alabiliriz. Prof.Dr.Mustafa Ergün

9 Görmenin uyaranı ışıktır.
Işık: nanometre arasında değişen dalga boyu ile temsil edilen bir radyan enerjidir. Görme, ışık dalgası enerjisini sinir enerji sistemine çevirmedir. Bu enerji değişmesi gözlerde olur. Prof.Dr.Mustafa Ergün

10 Prof.Dr.Mustafa Ergün

11 Ama her duyu organı, kendi alanında hayati öneme sahiptir.
Bilgimizin en önemli kaynağı göz ve görmedir. Bilginin nitelik ve niceliğini en çok bu duyu organı belirler. Ama her duyu organı, kendi alanında hayati öneme sahiptir. Prof.Dr.Mustafa Ergün

12 Görme, bir çok insan için, en önemli duyu organıdır
Görme, bir çok insan için, en önemli duyu organıdır. Ailemizi ve arkadaşlarımızı onun sayesinde tanırız, onların yüz ifadelerini ve hareketlerini onun sayesinde görürüz, okumayı öğreniriz, dokunamadığımız nesneleri algılarız, çevremizde olan bitenleri onunla anlarız. Göz bize şekiller, ölçüler, renkler ve hareketler hakkında bilgi sağlar. Prof.Dr.Mustafa Ergün

13 Görme, nesnelerin üç boyutlu olarak algılanmasını sağlar
Görme, nesnelerin üç boyutlu olarak algılanmasını sağlar. Ayrıca çok değişik uzaklıklarda, çok farklı renk ve dokularda nesnelerin anlaşılmasını sağlar. Diğer duyu organları çok daha basit uyaranları analiz eder veya zamana ve karmaşık organizmalardaki değişmelere bağlıdır. Prof.Dr.Mustafa Ergün

14 Bir çok insan için işitme duyumu -görmeden sonra- ikinci derecede önemlidir. Hatta bazı anlarda (körler için) birinci derecede önemlidir. Gözlerimiz beynimize çok daha fazla bilgi aktarmasına rağmen, kulaklarımız çok daha önemli sosyal iletişim biçimlerini yürütür. (Hayvanlar koklaşa koklaşa, insanlar konuşa konuşa) Prof.Dr.Mustafa Ergün

15 İŞİTME, İNSAN VE UYGARLIK İÇİN ÇOK ÖNEMLİ OLAN DİL VE KONUŞMADA DA TEMEL ROL OYNAR.
Prof.Dr.Mustafa Ergün

16 Kulak da -göz gibi- ses dediğimiz enerji dalgalarını değerlendirir.
Gözümüzün her radyan enerjiyi algılayamadığı gibi, kulağımız da her ses frekansını işitemez. Sağlıklı bir insan, hertz arasındaki frekansları duyabilir. Bazı hayvanlar daha yüksek ses frekanslarını duyabilirler. Prof.Dr.Mustafa Ergün

17 Tat ve koku, kimyasal duygulardır
Tat ve koku, kimyasal duygulardır. Dil, sıvı içinde çözülen kimyasalları; burun havada çözülen kimyasalları algılar. Prof.Dr.Mustafa Ergün

18 Sadece dört tat kalitesi ve bunların binlerce bileşenini algılayabiliyoruz: ekşi, tatlı, tuzlu ve acı. Dil üzerinde tatlı dil ucunda, tuzlu dilin ön gerisinde, ekşi orta yan taraflarda ve acı dilin gerisinde algılanır. Prof.Dr.Mustafa Ergün

19 Koku duyumu insanlar için çok önemli gibi gözükmüyor
Koku duyumu insanlar için çok önemli gibi gözükmüyor. Ancak bazı hayvanlar için göz kadar önemli bir duyumdur. Yıllardan beri temel kokular üzerinde çalışılmasına karşın, bu alanda henüz kesin bulgulara ulaşılamamıştır. Prof.Dr.Mustafa Ergün

20 Bu beş duyumun dışında beden duyumu veya pozisyon duyumu denen bir duyu topluluğundan bahsedilir.
Bu dokunmaya, titreşime, acıya, sıcaklığa, soğukluğa tepki; bedenin pozisyonunun farkında olma (denge), başın sallanması ve dönme hızındaki değişmeleri vs. kapsar. Prof.Dr.Mustafa Ergün

21 Bilgilerimiz algılarımıza, algılarımız bilgilerimize bağlıdır.
Prof.Dr. Mustafa Ergün

22 Algı, uyaranların seçimi, düzenlenmesi ve yorumu aşamalarını kapsar.
Prof.Dr. Mustafa Ergün

23 Algı, duyumların beyinde zihinsel işlemlere tabi tutulmasıyla ortaya çıkar.
Prof.Dr. Mustafa Ergün

24 Algı, duyumların bizim motivasyonumuza, beklentilerimize ve geçmiş deneyimlerimize göre, zihnimizde yeniden canlandırılmasıdır. Prof.Dr. Mustafa Ergün

25 Algı, duyumlar ve hafızanın ortak çalışması sonucu oluşur.
Duyumsal girdileri anlamlandırarak, algı bilgileri hafızada depolanacak şekilde hazırlar. Prof.Dr. Mustafa Ergün

26 Bizim algıladığımız, gerçekte orada olandan farklıdır.
Varlıklar göründüğü gibi değildir. Bizim algıladığımız, gerçekte orada olandan farklıdır. Prof.Dr. Mustafa Ergün

27 Algıda seçicilik: dikkat etme
Çevreden gelen uyaranları seçimimizi etkileyen bir çok faktör vardır. Algıda seçicilik: dikkat etme Prof.Dr. Mustafa Ergün

28 Algıda seçiciliği etkileyen faktörler iki çeşittir: uyaran faktörleri ve kişisel faktörler.
En çok karşılaşılan ve en önemli uyaran faktörü zıtlıktır. Yani uyaranın çevresinden ve diğer uyaranlardan aşırı farklı oluşu. Prof.Dr. Mustafa Ergün

29 tekrar (TV reklamları)
yoğunluk boyut hareket tekrar (TV reklamları) yenilik-aşinalık (44) bold, italik Prof.Dr. Mustafa Ergün

30 Uyaran faktörleri Uzayda ve zamanda yakınlık
Burada iki grup «görülür». Kelimeler, cümleler XX XX Prof.Dr. Mustafa Ergün

31 Motivasyon, beklentiler, geçmiş deneyimler
Kişisel faktörler Motivasyon, beklentiler, geçmiş deneyimler Prof.Dr. Mustafa Ergün

32 Zehiri altın tasta sunarlar. En zehirli yılanlar en renkli olanlardır.
Başta güzel duran saç, köftede nasıl durur? Prof.Dr. Mustafa Ergün

33 İçinde yaşadığımız dünyayı üç boyutlu olarak görürüz..
Bir görsel uyaranı yorumlama sadece ne gördüğümüze değil, nerede gördüğümüze de bağlıdır. İçinde yaşadığımız dünyayı üç boyutlu olarak görürüz.. Derinlik ve uzaklık bizim doğrudan duyumla aldığımız değil, algıladığımız bir şeydir. Prof.Dr. Mustafa Ergün

34 Göz bakar, beyin görür. Prof.Dr. Mustafa Ergün

35 Bir ignliiz üvnseritsinede ypalaın arşaıtramya gröe, kleimleirn hrfalreiinn hnagi srıdaa yzalıdkılraı ömneli dğeliimş. Öenlmi oaln brincii ve snonucnu hrfain yrenide omlsaımyş. Ardakai hfraliren srısaı krıaşk oslada ouknyuorumş. Çnükü kleimlrei hraf hrafdğeil bri btün oalark oykuorumuşz.Bakın nasıl da düzgün okudunuz..! Prof.Dr. Mustafa Ergün

36 Prof.Dr.Mustafa Ergün

37 Algıda seçicilikte kişisel faktörler
Televizyonda Fenerbahçe-Galatasaray maçı seyreden Fenerbahçeli ve Galatasaraylı iki arkadaşın kritik durumları yorumlayışları farklıdır. Prof.Dr. Mustafa Ergün

38 İnsan, görmek istediğini görmeye eğilimlidir.
Algıda seçicilik algılayıcının kişisel özelliklerine bağlıdır. İnsan, görmek istediğini görmeye eğilimlidir. Prof.Dr. Mustafa Ergün

39 Genellikle bir şeyi istediğimiz veya beklediğimiz şekilde algılarız.
Psikolojik olarak bir şeyi algılamaya hazırlandığımız zaman, zihnimizi onu algılamaya hazırlarız (önhazırlık, beklenti). Prof.Dr. Mustafa Ergün

40 Benzerlik Avusturalya koalaları çoğumuz tarafından ayı olarak algılanır, çünkü bizim kafamızdaki ayılara benzerler. Prof.Dr. Mustafa Ergün

41 Süreklilik Her zaman çok başarılı olan bir öğrenci, birdenbire zayıf bir not aldığı zaman dikkat çeker. Prof.Dr. Mustafa Ergün

42 Boşlukları kapatma, tamamlama
Ayrı görüntüleri bir bütün halinde tamamlamaya eğilimliyiz. Prof.Dr. Mustafa Ergün

43 Gerçekte orada olmayan şekilleri algılarız.
Subjektif sınırlar Gerçekte orada olmayan şekilleri algılarız. Prof.Dr. Mustafa Ergün

44 Biz tek tek sesleri duymayız; onları kelimeler ve cümleler haline getirerek algılarız.
Gözümüz de retinaya düşen görüntüleri tanıyabileceğimiz eşyalar ve olaylar haline getirerek tanır. Elinizi tutan sıcak bir eli, derimizdeki binlerce algılayıcı bir bütün olarak algılar. Prof.Dr. Mustafa Ergün

45 Figür – zemin ilişkisi Prof.Dr. Mustafa Ergün

46 Prof.Dr. Mustafa Ergün

47 Prof.Dr. Mustafa Ergün

48 Prof.Dr. Mustafa Ergün

49 Geometrik İllüzyonlar
Prof.Dr. Mustafa Ergün

50 Prof.Dr. Mustafa Ergün

51 Çizgisel perspektif Yolun kenarları paralel olarak gitmesine rağmen belli bir uzaklıkta yol tek noktaya dönüşür. Çocuk resimlerinde ve Osmanlı minyatürlerinde perspektif yok. Prof.Dr. Mustafa Ergün

52 Öndeki nesneler arkadakileri örtünce, biz zihnimizde bunları tamamlarız.
Göreceli büyüklük. Balonlarla dolu bir havada, uzaktaki balonlar daha küçük görünür. Prof.Dr. Mustafa Ergün

53 Bir alanda herhangi bir nesneden çok sayıda varsa, öndekiler daha ayrıntılı gözükür; geridekileri de ona göre yorumlarız. Ayçiçeği tarlası, miting kalabalığı Işık ve gölge kalıpları, bize çevremizdeki objelerin üç boyutluluğu hakkında bilgi sağlar. Prof.Dr. Mustafa Ergün

54 Yolda otobüsle giderken, yakındaki neslerin çok hızlı geçtiğini, uzaktaki nesnelerin hareketinin ise daha yavaş olduğunu görürüz (motion parallax). Prof.Dr. Mustafa Ergün

55 Hareket illüzyonu (phi phenomenon)
Hareket algılaması Hareket illüzyonu (phi phenomenon) Işıklar belli bir sıraya göre yanıp sönünce, aslında olmayan bir hareketi algılarız . Prof.Dr. Mustafa Ergün

56 Işıklar arasındaki boşlukları doldurur ve bir bütün olarak algılarız.
Aslında duvara belli aralıklarla sabitlenmiş bu ışıkları sırayla yakarsak, oklar park yerini hareketli olarak gösteriyor gibidir. Işıklar arasındaki boşlukları doldurur ve bir bütün olarak algılarız. Gemi - iskele Filmlerde tekerlekler Prof.Dr. Mustafa Ergün

57 Algı kararlılığı Büyüklük sabitliği, objelerin retinadaki ölçüsüne bakmadan, beynimiz onu gerçek büyüklüğüne uygun olarak algılar. Prof.Dr. Mustafa Ergün

58 Şekil sabitliği, retinadaki şekiller değişmesine rağmen (kapının değişik açılardan görünmesi), beynimiz o nesneyi gerçek şekline uygun olarak tamamlar ve öyle algılar. Prof.Dr. Mustafa Ergün

59 Aynı şey, renk algısı için de doğrudur.
Parlaklık ve renk sabitliği, gözdeki değişik görünmesine rağmen nesnelerin gerçekte olduğu gibi algılanmasıdır. Beyaz gömlek gölgede veya farklı ışıklar altında farklı gözükmesine rağmen beyaz olarak algılanır. Aynı şey, renk algısı için de doğrudur. Prof.Dr. Mustafa Ergün