BÖLÜM 15 Algı ve Okul.

... konulu sunumlar: "BÖLÜM 15 Algı ve Okul."— Sunum transkripti:

1 BÖLÜM 15 Algı ve Okul

2 Algı ve Okul Kültürler Arası Okullaşma Süreci Zekâ Testleri
• Okullarda Zekâ Testlerinin Okullarda Kullanımı • Zekâ Testlerinin Analizi ve Çok Kültürlü Eleştirisi Piaget’nin Bilişsel Gelişim Teorisi • Özümseme ve Akomodasyon • Somut İşlemler Dönemi • Piaget’nin Teorisi ve Geleneksel Okul Müfredatı Piaget’nin Teorisi’nin Analizi ve Çok–Kültürlü Eleştirisi • Yeteneklerin Hafife Alınması • Kültür ve Bilişsel Yetenekler Vygotsky’nin Dil Gelişimi ve Sosyal Etkileşim Hakkındaki Bakış Açısı Bellek, Üstbiliş ve Okul Deneyi • Bellek Çeşitleri • Üstbiliş ve Bellek • Bellek ve Kültür Kültür ve Okul Başarısı • Bilişsel Stiller Arasında Çatışma • Yoksul Okullar ve Öğretim • Ailelerin Okulla İlgili Tutumları Okullaşma ve Standartlar Hareketi Sınıf Uyarlamaları : İlkokul Çağlarında Bilişsel Yetersizlikleri Olan Çocuklar • Öğrenme Güçlükleri • Üstün Zekâ ve Yetenekli Çocuklar • Aynı Sınıf İçindeki Farklı Bilişsel Gereksinimlerin Karşılanması Özet

3 Rehber Sorular ( Konu sonunda cevaplandırması gereken sorular )
1. Okul deneyimi kültürler arasında nasıl farklılıklar gösterir? 2. Zekâ testleri nelerdir? Bu testler konusunda çoklu zekâ ve kültürel taraflılık ile ilgili endişeler nelerdir? 3. Piaget’in öğrenme kuramında somut işlemler döneminde, düşünme ve öğrenmenin başlıca özellikleri nelerdir? 4. Piaget’in kuramı sosyal bilimler, matematik ve fen bilimlerinin öğretiminde nasıl uygulanabilir? 5. Piaget’in kuramına bilişsel yeterliliklerin belirlenmesi ve kültürel farklılıkların bilişsel gelişimdeki rolü konularında yöneltilen eleştiriler nelerdir? 6. Özellikle ilkokul çağı çocukları konusunda Vygotsky'nin gelişim teorisi Piaget’in teorisinden ne gibi farklılıklar gösterir? 7. Bellek türleri nelerdir ve birbirlerinden nasıl farklılıklar gösterirler? 8. Üstbiliş nedir? Çocuklara alıştırma yapma, etiketleme, organizasyon ve dikkat gibi öğrenme stratejilerinin kullanılmasında nasıl yardımcı olur? 9. Kültürün belleğe etkisi nedir? 10. Okul başarısını etkileyen kültürel faktörler nelerdir? 11. Üstün yetenekli ve zihinsel yeterlilikleri sınırlı çocukların ihtiyaçlarını karşılamak için sınıfta yapılabilecek adaptasyonlar nelerdir?

4 Bu bölüm okul çağı çocuklarının zihinsel gelişimlerini incelemektedir.
Bölümün odak noktası, okul çağı bilişsel gelişiminin okullaşma sürecinden nasıl etkilendiği ve onu nasıl etkilediğidir. Hemen hemen bütün kültürlerde formal eğitim 5 ile 8 yaşları arasında başlar. Bunun nedeni nedir?

5 KÜLTÜRLERARASI OKULLAŞMA SÜRECİ
Okullaşma süreci bir toplumdan diğerine farklılıklar gösterir. B. B. Whiting ve Edwards (1988), dünya genelinde pek çok kültür üzerinde yaptıkları bir araştırmada bazı kültürlerin eğitimi evrensel olarak değerlendirdiğini bulmuştur: Yani her çocuk okula gider. ABD, Filipinler ve Okinawa bunlara örneklerdir. Kokwet, Kisa ve Kariobangi Kenya’da çocukların yarıdan azı okula giderken, Ngeca Kenya’da % 90’dan fazlası okula devam etmektedir. Nyansongo Kenya’da ise sadece erkek çocuklar okula devam etmektedir. Yani okula gitmek evrensel olarak çocukluğun bir parçası olarak görülmez.

6 ZEKÂ TESTLERİ Çocukların okulda ne kadar başarılı olacağı kısmi olarak onların genel zekâlarının fonksiyonu ile ilgilidir. Çocukların zekâ kapasitelerini ölçmek için kullanılan bir yöntem zekâ testleridir. En çok kullanılan iki test Stanford – Binet zekâ ölçeği ve Wechsler zekâ ölçeğidir. Zekâ Testi: Niceliksel ve sözel akıl yürütmeyi, soyut düşünmeyi ölçen ve doğuştan getirilen zihinsel kabiliyetleri ölçmek için tasarlanmış bir seri sorudan oluşan testtir.

7 Zekâ Testlerinin Okullarda Kullanımı
Zekâ testleri, okul çağı çocuklarında olası öğrenme problemleri ve özel gereksinimleri belirlemek için yapılan değerlendirmelerin bir parçası olarak kullanılabilir. Zekâ testi seviyesi okul başarısı ile yakından ilgilidir (Laidra, Pullmann ve Allik, 2007). Zekâ testlerinin savunucuları bunun sebebinin testlerin doğuştan gelen potansiyeli ölçmesi olabileceğini öne sürerler.

8 Çoklu Zekâlar Pek çok kimse genel, tek bir tip zekâ yerine çoklu zekânın olduğuna inanmaktadır. Örneğin, Robert Sternberg (2000, 2003, 2005), kişiler arasında farklılık gösteren üç çeşit zekâ işlevselliği olduğu ileri sürmüştür. Sternberg birincisi bileşenli zekâ, ikincisi bağlamsal zekâ, üçüncü çeşit zekâ türünü ise deneysel zekâ olarak tanımlar.

9 Çoklu Zekâ: İnsanlarda yalnızca bir tane genel zekâ yerine pek çok farklı zihinsel yeterliliğin olabileceğine belirtmek için kullanılan kalıptır. Bileşenli Zeka: Düşünmenin, dikkat etmenin ve hatırlamanın temel süreçleri ile ilgili olan zekâ tipidir. Bağlamsal Zeka: Çevredeki değişikliklere göre düşünmesini adapte etmeyi içeren gerçek yaşam problemlerini çizmek için gerekli olan bir zekâ tipidir. Deneysel Zekâ: İnsanlara öğrenmede daha önceki deneyimlerini kullanabilmeleri iznini veren zekâ tipidir.

10 Tablo 15-1 Gardner’in Çoklu Zekaları

11 PİAGET’NİN BİLİŞSEL GELİŞİM TEORİSİ
Piaget (1952) tarafından bilişsel gelişime çok farklı bir bakış açısı geliştirilmiştir. Piaget bilişsel gelişimde, zekâ testleri tarafından verilen sonuçlardan çok öğrenmenin doğası ve bilginin beyinde nasıl organize edildiği ile ilgilenmiştir. Onun çalışmaları çocukların bilgiyi nasıl yapılandırdıkları üzerine olduğu için, teorisi öğretmenler ve ebeveynler arasında kullanmaya elverişli bulunmuştur.

12 Özümseme ve Akomodasyon
3. Bölümde anlatıldığı gibi, Piaget her yaşta öğrenme ve zihinsel gelişmenin bir dizi özümseme ve uyumsama (akomodasyon) işleminin sonucu olduğuna inanmıştır. Akomodasyon/Uyumsama: Piaget’in yeni fikir ve bilgilere yer açabilmek amacı ile insanların halihazırda bildiklerini değiştirmelerini içeren öğrenme süreci için kullandığı terimdir.

13 Somut İşlemler Dönemi 3. Bölümde de tasvir edildiği gibi, Piaget’e göre çocuklar 5 ile 7 yaş arasında yeni ve diğer dönemden çok farklı bir bilişsel gelişim dönemi olan somut işlemler dönemine girer. Somut İşlemler Dönemi: Piaget’in ilkokul yıllarını kapsayan düşünmenin daha içsel ve soyut hâle geldiği fakat çocuğun öğrenmek için hâlâ somut objelere ihtiyaç duyduğu bilişsel gelişim dönemidir.

14 Merkezden Ayrılma (Desantralizasyon) : İki fikri aynı anda koordine etmek ve artık tek bir görüngü üzerine odaklanmamaktır. Geridönüşebilirlik / Tersine Çevrilmezlik: Çocukların düşünce veya eylemlerin gidiş yönünün tersine çevirebilme yeteneğine sahip olmadıkları bir işlem öncesi düşünce özelliğidir. Nedensellik : Okul öncesi çağlarında çocuklar eğer iki olay aynı anda olursa, birinin sebebinin diğeri olduğuna inanırlar. Olaylar arasındaki ilişkiyi ve bunların doğuracağı sonuç ve sorumlulukları görebilirler. Bu tip düşünme nedensel düşünme veya nedensellik olarak adlandırılır.

15 Tablo 15-2 İlkokul Çağlarında Zihinsel Kazanımlar

16 ŞEKİL 15-2 İki çocuğun çizdiği kendi evlerinin planı (solda) ve evlerin gerçekte olan planları (sağda) Çok ilkel olsa da çocukların çizimleri harita alanını anladıklarını gösterir.

17 İlkokul çağlarında kazanılan yeni yetenekler, daha karışık matematik problemlerinin çözümünde yardımcı olur. Ama hâlâ çeşitli matematik kavramlarını öğrenebilmek için somut nesnelere ihtiyaç duyarlar.

18 PİAGET’NİN TEORİSİ’NİN ANALİZİ VE ÇOK–KÜLTÜRLÜ ELEŞTİRİSİ
Piaget’in somut düşünceler dönemi ile ilgili düşüncelerini eleştirenler de olmuştur. Çocukların somut işlemler dönemine geçiş yaşını fazla tahmin ettiği konusunda eleştiriler gelmiştir. Ayrıca O’nun bilişsel gelişimde, kültür ve sosyal etkileşimin rolüne yeterince önem vermediğini belirtmişlerdir.

19 Yeteneklerin Hafife Alınması
Çocukların somut işlemler dönemine geçişi, pek çok araştırmaya göre Piaget’in önerdiğinden daha erken başlamaktadır. Yapılan kimi araştırmalarda 4 ve 5 yaşlarındaki çocukların korunum, serileme ve sayılarla ilgili ödevleri başarıyla tamamladıklarını söylenmiştir. (Benigno ve Ellis, 2004; Blevins – Knabe, 1987; Gelman ve Williams, 1997). Kültür ve Bilişsel Yetenekler İlkokul çağlarında çocukların bilişsel yetkinliklerinde büyük çeşitlilik hâkimdir. Bazıları Piaget’in düşündüğünden de ileri diğerleriyse daha yavaş bir gelişim göstermektedir.

20 VYGOTSKY’NİN DİL GELİŞİMİ VE SOSYAL ETKİLEŞİM HAKKINDAKİ BAKIŞ AÇISI
Piaget’in dil ve sosyal etkileşim konusuna yerince vurgu yapmaması eleştirilirken, Vygotsky (1962) bunun, öğrenimde hayati öneme sahip olduğunu savunmuştur. Vygotsky’e göre dil çocuğun ilgisini yönetmeye ve düşüncelerini organize etmeye yardımcı olur. Hem kendine yönelik konuşma hem de başkalarının konuşması dil gelişimi için yararlıdır. Kendine Yönelik Konuşma: Çocukların nesneleri isimlendirir veya eylemlerini anlatırken-özellikle problem çözerken-kendi kendine konuşmalarını içeren sözel davranıştır.

21 Çocuklar, "yakın gelişim alanlarında"—bu noktada problemin çözümü çocuğun hâli hazırdaki yeteneklerin üstündedir— arkadaşlarından yardım aldıkları zaman öğrenme düzeyleri en fazladır.

22 BELLEK, ÜSTBİLİŞ VE OKUL DENEYİ
Okul başarısı sadece bilgiyi almak ile ilgili değil bu bilgiyi uzun süre saklayabilmekle de ilgilidir. Çocuklar daha önce öğrendikleri fikir ve kavramların üzerine yeni okul tecrübelerini yapılandırmalıdır. Bellek okul başarısının en önemli uzun dönem hedefidir. Farklı tipte bellekler vardır. Tablo 15-3 Bellek Türleri

23 Neden bu tür kültürlerarası farklılıklar oluşmaktadır?
KÜLTÜRVE OKUL BAŞARISI Bilişsel gelişim okul başarısında tek faktör değildir. Son 15 yılda yapılan pek çok araştırma, bazı kültürel grupların diğerlerine nazaran okulda daha az başarı gösterdiğini belirlemiştir. Neden bu tür kültürlerarası farklılıklar oluşmaktadır?

24 OKULLAŞMA VE STANDARTLAR HAREKETİ
11. Bölüm ABD’de standartlar hareketinin okul öncesi çocukları üzerindeki etkilerini anlatmıştı. Bu hareket küçük çocukların okulda başarılı olabilmeleri için gerekli yeteneklerin belirlenmesi, geliştirilmeye çalışılması ve bunların sistematik bir şekilde değerlendirilmesi ile ilgilidir. Standartlar Hareketi: Çocukların okulda başarılı olabilmeleri için gerekli yeteneklerin belirlenmesi, geliştirilmesi ve bunların sistematik olarak değerlendirilmesi için oluşturulmuş bir eğitimsel reform hareketidir. Bu hareketin çocuklar, aileleri ve öğretmenleri üzerindeki etkileri neler olmuştur?

25 SİNİF UYARLAMALARI İlkokul Çağlarında Bilişsel Yetersizlikleri Olan Çocuklar Yaklaşık olarak ilkokul çağı çocuklarının %1’inde zihinsel gecikmeler görülmektedir. Konuşma ve dil bozuklukları yaklaşık olarak ilkokul çağı çocuklarının % %1’i ile % 2’sini etkilemektedir. Ama genellikle bu bozukluklar başka birincil bir sorunla ilgilidir. Mesela zihinsel gecikmeleri veya otistik olan çocuklar genelde konuşma ve dil terapileri de alırlar.

26 TABLO 15-4 Öğrenme Güçlüğü Olan Çocukların Bazı Ortak Özellikleri