DİYABETİ TANIMAK  DİYABETLE YAŞAM

... konulu sunumlar: "DİYABETİ TANIMAK  DİYABETLE YAŞAM"— Sunum transkripti:

1 DİYABETİ TANIMAK  DİYABETLE YAŞAM
ARZU ARSLAN DİYABET EĞİTİM HEMŞİRESİ

2 Hastalıkla baş etmek için öncelikle hastalığı iyi tanımak gerekir.

3

4 DİYABET NEDİR? Diyabetes Mellitus
Vücudumuzda midenin arka yüzeyinde yerleşik bir organ olan pankreas, "insülin" adı verilen bir hormon üretir. Pankreas adlı salgı bezinin yeterli miktarda insülin hormonu üretmemesi Ya da ürettiği insulin hormonunun etkili bir şekilde kullanılamaması durumun da gelişen ve ömür boyu süren bir hastalıktır.

5 DİYABET Diyabeti olan kişi,insülin eksikliği ya da etkisizliği sebebiyle yediği besinlerden kana geçen şekeri yani glukozu kullanamaz ve kan şekeri yükselir Diyabeti olmayan bir birey kan şekeri düzeyi; açlık halinde 100 mg/dl, tokluk halinde (yemeğe başladıktan iki saat sonra) 140 mg/dl’nin üstüne çıkmaz. Açlıkta veya toklukta ölçülen kan şekeri düzeyinin bu değerlerin üstünde olması diyabetin varlığını gösterir.

6 Kaç çeşit Diyabet vardır?
1- Tip 1 Diyabet 2- Tip 2 Diyabet 3- Özel Tipler 4- Gestasyonel Diyabet (gebelik diyabeti)

7 Tip 1 Diyabet Pankreasda insülin salgılayan beta hücre harabiyeti ile seyreder ve İnsülin hormon eksikliği sonucu ortaya çıkar Daha çok çocukluk yaşlarda ve gençlerde ortaya çıkar Hastalar, ömür boyu insülin hormonunu dışardan (enjeksiyon yoluyla) almak zorundandırlar. Tedavisinde sadece İNSÜLİN kullanılır Bu nedenle Tip 1 diyabet, İnsüline Bağımlı Diyabet olarak da isimlendirilmektedir.

8 Tip 1 diyabet neden olur? Sağlıklı bireylerde vücudu dışarıdan gelen yabancı etkenlere karşı korumakta görevli bir bağışıklık sistemi bulunur. Bu sistemin herhangi bir nedenle normalden sapması sonucu kendi hücrelerini yabancı olarak algılaması Onlara saldırması ve tahrip etmesiyle meydana gelen hastalıklara “otoimmün hastalıklar” denir.

9 Tip 1 diyabet neden olur? Tip 1 diyabet de otoimmün hastalıklar grubuna dahildir. Bilinmeyen bir nedenle harekete geçen bağışıklık sistemi, insülin yapımını üstlenen pankreas beta hücrelerini tahrip etmektedir. Bu tahribat %80’in üzerine ulaştığında hastalık belirtileri ortaya çıkar.

10 Tip 2 diyabet En çok karşılaştığımız diyabet türü
Daha çok erişkinlerin hastalığı Diyabet hastalarının %80-90’ı Tip 2 Diyabettir Şu an ülkemizdede fast-foot beslenmenin artması, egzersizlerin giderek azalması ile obez çocuk sayısı giderek artış göstermiş ve çocukluk yaşlarında Tip 2 Diyabet görülmeye başlamıştır.

11 Tip 2 Diyabet sıklığı Ülkemizde 2004 yılında yapılan TURDEP-1 çalışmasında Diyabet sıklığı %7.2 idi. Ancak 2011’de yayınlanan TURDEP-2 çalışmasında diyabet sıklığının %13.7 olduğu ortaya çıktı.

12 Tip 2 Diyabet sıklığı Yani Her 7 erişkin kişiden biri Tip 2 Diyabet hastası!! Oranın 6 yılda 2 kat artış olması endişe verici...

13 TURDEP-II TURDEP-I‘den itibaren geçen 12 yıllık süreçte
‘Türkiye Diyabet, Hipertansiyon, Obezite ve Endokrinolojik Hastalıklar Prevalans Çalışması-II (TURDEP-II Çalışması) TURDEP-I‘den itibaren geçen 12 yıllık süreçte Kadınlarda kilo 6 kg ,Bel çevresi 6 cm, kalça çevresi 7 cm; Erkeklerde ise kilo 8 kg, bel çevresi 7 cm, kalça çevresi 2 cm artmıştır.

14 Tip 2 Diyabet niçin arttı?
Beslenme düzensizlikleri Fast-foot beslenmenin artması Masa başı işlerde çalışanların artması Egzersiz, sporun zaman kaybı görülmesi En yakın mesafeye yürümek yerine arabayla gidilmesi Yürüyen merdivenlerin, asansörlerin tercih edilmesi Tabii ki hepsinin sonucunda ortaya çıkan kilo fazlalığı!!! Yani OBEZİTE..

15 Tip 2 Diyabetin sebepleri nelerdir?
Ancak kilo artışı ile ortaya çıkan insülin direnci Genetik faktörler (ailede diyabet öyküsü)

16 Diyabetin Sebepleri Sedanter Yaşam

17 Diyabetin Sebepleri Yanlış beslenme alışkanlıkları

18 Diyabetin nedenleri Ve sonuç olarak obezite (şişmanlık)

19 Obezite nedir? Beden kütle indeksi, kilogram olarak vücut ağırlığının metrekare olarak boya bölünmesi ile hesaplanır Beden Kütle İndeksi (BKİ)= Vücut ağırlığı (kg)/ boy (m)2 arasındaki bir BKİ, normal olarak kabul edilir.

20 Obezite nedir? SINIFLAMA BEDEN KüTLE İNDEKSİ (kg/m2) ZAYIF <18.5
NORMAL KİLO TOPLU OBEZİTE- Evre 1 OBEZİTE- Evre 2 Morbid Obezite >40

21 Beden kütle indeksi (kg/m2)
Boy: 150 cm (1.5 m) Kilo: 90 kg Beden Kütle İndeksi =90/ 1.5 x 1.5 Beden Kütle İndeksi = 40 kg/m2 Hasta Morbid Obezite

22 Tip 2 Diyabet Riski Kimlerde Daha Fazladır?
Herkeste, her yerde, her yaşta diyabet teşhis edilebilir. Ailesinde diyabetli olanlar, Şişman kişiler, 4 kg’dan daha ağır bebek doğuran kadınlar, Stres altında yaşayan kişilerde diyabetin görülme riski daha yüksektir.

23 Diyabetin belirtileri nelerdir?
Çok su içme Çok idrara çıkma Gece uykudan uyandıran idrar yapma isteği İstemsiz kilo kaybı Ağız kuruluğu Halsizlik El ve ayaklarda uyuşmalar Bulanık görme

24 Diyabet tanısı nasıl konulur?
Bir kişinin diyabetli olup olmadığı Açlık Kan Şekeri (AKŞ) ölçümü,Oral Glikoz Tolerans Testi (OGTT) ve HbA1c ölçümü ile yapılarak saptanır. AKŞ ölçüm sonucunun 2 kez 126 mg/dl veya daha fazla olması diyabetin varlığını gösterir OGTT’de 75 g glikoz içildikten 2 saat sonraki kan şekeri değeri 200 mg/dl veya daha yüksek ise diyabet tanısı konulur. Hba1c değeri 6.5 ve üstü değerler

25 Hba1c nedir? 3 aylık kan şeker ortalamasını göstermektedir
Normal değeri < 5.7 dir Hba1c > 6.5 ise diyabet hastasıdır

26 Diyabet tanısı nasıl konulur?
AKŞ ölçümü mg/dl olması gizli şeker (pre-diyabet) sinyalidir. Şeker yükleme testinde (OGTT) 75 g glikoz içildikten 2 saat sonraki kan şekeri değeri mg/dl ise gizli şeker

27 Gizli şeker nedir? Eğer bir kişinin kan şekeri düzeyi normalden yüksek olmasına karşın diyabet tanısı koymaya yeterli yükseklikte değilse bu durumda kişi pre-diabetik (gizli şeker hastası) olarak tanımlanır. Bazı çalışmalar pre-diyabetik çoğu kişide 10 yıl içinde Tip 2 diyabet geliştiğini saptamıştır. Pre-diyabetli bireyler yaşam tarzı değişiklikleri sayesinde diyabetli olmayı önleyebilir ve geçiktirebilir.

28 Kimlerin Pre-diabet Tanısı için Test Yaptırması Gereklidir?
Şişman ve 40yaşın üstünde iseniz pre-diabetli olup olmadığınızı öğrenmek için test yaptırmanız gereklidir. Eğer vücut ağırlığınız normal ise ve 40 yaş civarında iseniz testi yaptırmanın sizin için uygunluğunu doktorunuza danışınız. 

29 Kimlerin Pre-diabet Tanısı için Test Yaptırması Gereklidir?
40 yaşından genç erişkinlerde ve şişman bireylerde diyabet ve pre-diyabet yönünden risk faktörlerinin varlığı araştırılır. Bu risk faktörleri: yüksek tansiyon, düşük HDL-kolesterol düzeyi, yüksek trigliserid düzeyi, ailede diyabet varlığı, gestasyonel diyabet, 4,5 kg üzerinde bebek doğumu öyküsü olmasıdır.  

30 Glukometri ile Diyabet tanısı konulur mu?
Parmak ucu kan şekeri kapiller glukoz düzeyini gösterir Açlıkta kapiller plazma glukoz düzeyi, plazmadakinden yaklaşık olarak %10 daha düşük kabul edilmektedir Tanı için mutlaka damardan kan alınarak glukoz ölçümü bakılması önerilmektedir. Glukometri ile tanı koyulmamalıdır Glukometri kan şekeri izleminde kullanılmalıdır

31 Tip 2 diyabet neden önemlidir?
Diyabet tanılı hastalarda kan şekerinin yüksek seyretmesi ile akut(kısa süreli) ve kronik (uzun süreli) komplikasyonlar gelişebilir. Kontrolsüz diyabet ölümcül ve bakım gerektiren bir hastalıktır Komplikasyonların gelişmemesi için kan şekerlerinin düzenli olması gereklidir. Düzenli ve sık kan şekeri takibi diyabet komplikasyonları üzerinde etkili olduğu gösterilmiştir.

32 Akut komplikasyonlar nelerdir?
Diyabetik ketoasidoz (şeker koması) Hiperosmolar hiperglisemik durum (şeker koması) Bu 2 tablo kan şekerinin çok yüksek olması Hastanın yaşlı olup yeterli sıvı alamaması nedeniyle olur Bilinç bulanıklığı, koma, nefes darlığı, böbrek yetmezliği eşlik edebilir Hastanede tedavi gerektirir Tedavi edilmezse ölümcül seyreder

33 Kronik komplikasyonlar nelerdir?
Diyabetik retinopati (Göz) Diyabetik nefropati (Böbrek yetmezliği) Diyabetik Nöropati (Sinir sistemi) Ateroskleroz (Koroner arter hastalığı) Periferik arter hastalığı Diyabetik ayak (ayakta yaralar, enfeksiyon)

34 Diyabetik retinopati Gözün ve göz damarlarının etkilenmesi
İleri yaşlarda önlenebilir körlüğün en önemli nedeni kontrolsüz Diyabet’tir. 10 yıllık diyabeti olan hastaların %50’sinde 15 yıllık diyabetli hastaların %80’inde görülür Tip 2 Diyabet tanısı konunca Göz doktoru tarafından göz dibi incelemesi yapılmalı Etkilenme yoksa yılda 1 Etkilenme varsa 3-6 ayda bir göz muayenesi yapılmalı

35 Diyabetik nefropati Böbrek damarlarının etkilenmesidir
Eğer diyabet kontrolsüz seyreder ve kan şekerleri hep yüksekse sonuç olarak böbrek yetmezliği gelişir Erişkinlerde diyalize giren hastaların en sık sebebi kontrolsüz diyabet hastalarıdır

36 Diyabetik nöropati Tip 2 diyabetli hastaların %50’sinde görülür
El ve ayaklarda uyuşmalar, yanmalar Nöropatik ağrı Kas güçsüzlüğü Baş dönmesi Bulantı-kusma Kabızlık Erektil disfonksiyon İdrar kaçırma

37

38 Diyabetik nöropati Duysal nöropati gelişen hastada ayaklarında hissizlik oluşabilir Dar ayakkabılar, ayağı sıkabilir. Hasta hissetmez. Yalınayak kumsalda dolaşır. Ayağına çivi batar. Hissetmez.. Kışın soğukta üşüyüp eve gelir. Isınmak için ayağını sobaya yaslar. Ayağında yanık oluşur. Hissetmez.. Sonuç; ayakta yara gelişimi, enfeksiyon, ülser ve ayağın kesilmesine kadar giden süreç..

39 Koroner Arter Hastalığı
Tip 2 diyabette başlıca ölüm nedenidir Sessiz, yani göğüs ağrısı olmadan kalp krizleri (MI) görülebilir Diyabetli hastalarda Hipertansiyon, Hiperlipidemi sıklıkla eşlik eder Bu nedenle kan basıncı(tansiyon) ve kolesterol değerlerinin takibi önemlidir. Sigara mutlaka bırakılmalıdır

40 Sigara ve Diyabet En önemli değiştirilebilir risk faktörüdür
Diyabetli hastada sigara, kardiyovasküler hastalık ve erken ölüm riskini genel topluma göre çok belirgin artırır Diyabetik retinopati, nefropati, diyabetik ayak riskini artırır Diyabet eğitiminin tüm üyeleri ( hekim, hemşire, diyetisyen, psikolog, eczacı, eczane teknisyenleri) diyabetli hastalara sigarayı bırakmalarını her fırsatta ve ısrarla tavsiye etmelidir..

41 Diyabetik ayak Tip 2 diyabetli hastaların yaşamları boyunca %12-15 oranında görülür Hayat kalitesinin bozulmasına Yüksek tedavi maliyetlerine Daha uzun süreli hastanede yatma Yüksek oranda alt ekstremite (bacak, ayak) amputasyonlarına (kesilmelerine) neden olur Travma olmaksızın ayak amputasyonlarının %40-60’ı kontrolsüz diyabete bağlıdır

42 Diyabetik ayak ÖNLENEBİLİR..
Hasta ayağını sıkmayan, uygun ayakkabı giymeli Yalın ayak gezmemeli Günde 1 kez yakınları tarafından yada ayna yardımı ile ayaklarının altında yara, çatlak, nasır var mı kontrol edilmeli En küçük kuşku da doktora başvurmalı Ayakkabı içi kontrol Kuruyan, çatlayan bölgelere nemlendirici Ateşe, yanıcı aletlere dikkat Banyo sonrası iyi kurulama Tırnaklar enine kesilmeli

43 Öyleyse; Kontrolsüz giden bir Diyabet; Haftada 3 kez diyalize giren
Gözleri görmeyen El ve ayaklarını hissetmeyen Sürekli zonklayıcı, yanıcı ağrılardan uyuyamayan Bir ayağında yara, diğeri diz altından kesilmiş Bir bakım hastası yada Erken yaşta ani bir kalp krizi sonrası ardında gözü yaşlı sevdiklerini bırakan bir diyabet hastası doğurur..

44 Diyabet hastası ne yapmalı?
Mutlaka diyabet hastalığının takibi için doktor kontrolünde olmalı Doktora sadece ilaç raporlarını yeniletmek için gitmemesi gerektiğini bilmeli İlaçlarını düzenli kullanmalı, yeterli gelmediğinde değiştirileceğini, Diyabetin geçici bir hastalık olmadığını, ölünceye kadar devam edeceğini bilmeli Diyet ve egzersizini düzenli uygulamalı Düzenli olarak evde kan şekeri takibi yapılmalı

45 Her diyabet hastasının glukometrisi (şeker ölçme aleti) olmalı mı?
Evet, kesinlikle olmalı Kan şeker izlemi ile ilaç tedavileri düzenlenecektir. Düzenli ve sık kan şekeri takibi özellikle insülin kullanan hastalarda, habersiz ani kan şekeri düşüklüğü ve yüksek kan şekerini önlemede önemlidir. Diyabetli hastada en önemli sorunlardan birisi; HİPOGLİSEMİ’nin ( kan şekeri düşüklüğü) saptanması için çok önemli..

46 Her glukometre doğru ölçer mi?
Kesinlikle HAYIR!! Uluslar arası otoriteler tarafından onaylanmış ve plazma glukoz düzeylerine göre kalibre edilmiş glukoz ölçüm cihazları kullanılmalıdır. Cihazın doğru ölçüm yaptığından emin olmak için en azından yılda bir kez ve ayrıca kuşkulu durumlarda açlık venöz plazma glukozu ile eş zamanlı ölçüm yapılmalıdır Bu nedenle her glukometrenin kan şekerini ölçmede aynı olmadığı için cihazın güvenli olması çok önemlidir

47 Hipoglisemi nedir? Ölçülen kan glukozunun < 70mg/dl bulunmasıdır.
Diyabet tedavisinde, kan şekerlerinin istenen hedeflerde olmasındaki en önemli engel, hipoglisemi.. İnsülin kullanan hastalarda yılda birkaç kez ciddi hipoglisemi yaşanması kaçınılmazdır. Her diyabet hastasına, özellikle insülin kullanan her hastaya ve ailesine hipogliseminin belirtileri, korunma yolları ve ne yapılması gerektiği MUTLAKA anlatılmalıdır..

48 Hipoglisemi bulguları nelerdir?
Ölçülen kan glukozunun < 50mg/dl olunca hastalarda; Soğuk, soğuk terleme Titreme Çarpıntı Bulantı Sersemlik hissi Baş ağrısı Konsantre olamama Halsizlik Konuşmada güçlük Bilinç bulanıklığı görülebilir..

49 Hipoglisemi semptomları varsa ne yapmalı?
Eğer bu semptomlardan birisi varsa, bakılabiliyorsa hemen parmak ucu glukoz ölçümü yapılmalı Eğer kan şekeri düşük saptanırsa, olası semptomlar hipoglisemi ilişkilidir Hemen tedavi yapılmalıdır Eğer glukometri yok ise; hastanın semptomlarının hipoglisemiye bağlı olduğu kabul edilerek hemen müdahale edilmelidir.

50 Hipoglisemi tedavisi nasıl olmalı?
Hastanın bilnci açık ve hasta yutabiliyorsa; 15-20 g glukoz (tercihen 3-4 glukoz tablet veya 4-5 kesme şeker veya ml meyve suyu, limonata) ağızdan verilmeli Çikolata, gofret gibi yağ içerikli, ürünler kullanılmamalı Hastanın öğün planında 1 saat içinde yemek proğramı yoksa ek olarak g kompleks karbonhidrat içeren gıda verilmeli

51 Hipoglisemi tedavisi nasıl olmalı?
Çiğneme-yutma fonksiyonları bozulmuş, bilinç, şuuru kapalı bir hasta ise; Asla, ağızdan bir şeyler verilmeye çalışılmamalı Eğer hastane ortamında değilse, özellikle Tip 1 Diyabetli hastalarda ağır hipoglisemi durumunda hasta yakınları tarafından bile uygulanabilen 1 mg glukagon (Glucagen hypokit) subcutan uygulama hayat kurtarıcı olacaktır Sık hipoglisemisi olan hastaların evlerinde Glucagen Hypokit bulundurmaları tavsiye edilmeli. Hastane koşullarında damar yolu açılıp, hastaya İV ml %10 dekstroz verilmeli Eğer bu durumlar sağlanamıyorsa hemen 112 aranmalı..

52

53 Tip 2 Diyabet Tedavisi Yaşam tarzı değişikliği Beslenme tedavisi
Egzersiz Tedavisi Oral anitdiyabetik ilaçlar Enjeksiyonla uygulanan diyabet ilaçları İnsülinler

54

55 İnsülin pompası Sürekli cilt altı insülin infüzyon pompaları kullanılır Genellikle Tip 1 Diyabetlilerde, çok değişken şeker ölçümleri olanlarda tercih edilir. İçerisine regüler (kristalize) insülin (Humulin R, actrapid) , kısa etkili insülin (novorapid, humalog, apidra) konulur. 24 saat insülin cilt altına verilir. İstediğiniz saate istediğiniz miktarda insülin dozu ayarlayabilirsiniz Hasta yemek önceleri günde 3 kez, cihazdan söylenen dozlarda insülin yapar

56

57 Fiziksel Aktivite Haftada 150 dakikalık yürüyüş
Gün aşırı 50 dak yürüyüş.. Eğer spor için vakit ayrılamıyorsa, mümkünse pedometri (adım ölçer) ile günlük; Bayanlar için adım, Erkekler için adım önerilmektedir. Çok aç karna ve yemekten hemen sonra yapılmamalı

58 Diyabet ve yapay tatlandırıcılar
Enerji içermeyen tatlandırıcıların FDA tarafından günlük önerilen dozları; Aspartam: 19 tb/gün Sakkarin: 8 tb/gün Diyabeti olmayan obez ve kilolu kişilerde kilo kaybı sağlamak veya diyabeti önlemek için önerilmemektedir.

59 Bütün Şeker Hastaları Cerrahi Olarak Tedavi Edilebilir mi?
Hayır, edilemez. Tip 1 şeker hastalığının tedavisinde bu yöntemler kullanılmaz. Tedavi edilebilen gurup Tip 2 Diyabetli hastalardır Tip 2 diyabet ile başlayarak yıllar içinde insulin kullanmaya başlayan hastalarda da bu tür yöntemlerle başarı sağlanmaktadır.

60 Cerrahi yöntemler şeker hastalığını nasıl düzeltmektedir?
Bunun iki cevabı vardır: Birincisi, kilo kaybının sağlanması; Kısıtlayıcı tipte bariyatrik cerrahiler (mide kelepçesi ve tüp mide ameliyatı) birinci yöntem yani kilo kaybı ile şeker hastalığını düzeltmektedir. İkincisi ise sindirim sisteminden salgılanan hormonların etkisidir. Gastrik bypass, duodenal switch, biliopankreatik diversiyon ve transpozisyon ameliyatları gibi ameliyatlar ise ikinci yöntem yani hormonal etkileri ile şeker hastalığını düzeltirler.

61 Diyabet için ameliyat olayım mı?
Vücut kitle indeksi >35 kg/m2 olan tip 2 diyabetli bireylerde cerrahi müdahale düşünülebilir. Diyabetli bireylerde bariyatrik cerrahi riski ve uzun dönemli faydaları üzerinde çalışmalar devam etmektedir. Zayıf diyabetli hastalarda şu an önerilmemektedir

62 Diyabet için ameliyat olayım mı?
Metabolik cerrahi deneyimli hekimin bulunduğu, donanımlı merkezlerde yapılmaldır. Bu kişilerin cerrahi öncesinde; daha önceki diyet girişimleri, obeziteye yol açan diğer nedenler ve obezite ile ilişkili riskler yönünden ayrıntılı bir incelemeden geçirilmesi Ameliyat öncesi dönemden başlayarak metabolik ve özel beslenme gereksinimleri açısından ömür boyu takipleri gereklidir

63 Diyabet nasıl önlenebilir?
Tip 2 diyabet yönünden yüksek riskli bireylerde, %7 ağırlık kaybı sağlamak Haftada 150 dk düzenli fiziksel aktivite ile birlikte yağ ve enerji alımını azaltacak şekilde yaşam tarzı ile diyabet gelişme riski azaltılabilir

64 TEŞEKKÜRLER