BLOOM VE BİLİŞSEL TAKSONOMİ

... konulu sunumlar: "BLOOM VE BİLİŞSEL TAKSONOMİ"— Sunum transkripti:

1 BLOOM VE BİLİŞSEL TAKSONOMİ
HAZIRLAYAN SÜMEYYE HOŞŞİRİN

2 BENJAMİN BLOOM( ) Eğitim amaçlarının sistematik bir şekilde sınıflandırılması ilk defa Bloom ve bir grup eğitimcinin yoğun çalışmaları sonucu ortaya konulmuştur. Bloom ve arkadaşları 1949 yılından başlayarak, yoğun bir çalışma sonucu eğitim amaçlarını bilişsel, duyuşsal ve devinişsel olarak kategorize etmiş ve daha sonra bu alanları kendi içinde aşamalı olarak sınıflamışlardır. Bloom ve arkadaşlarının çalışmaları, biri 1956 yılında “Eğitim amaçları taksonomisi: Bilişsel alan”, diğeri de 1964 yılında “Eğitim amaçları taksonomisi: Duyuşsal alan” olarak yayınlanmış ve günümüze kadar dünyanın bir çok yerinde eğitim uygulamalarını etkilemiştir (Doğanay ve Karip, 2006;39).

3 BİLİŞSEL ALAN Biliş, insan zihninin dünyayı ve çevresindeki olayları anlamaya yönelik yaptığı işlemlerin tümüdür. Bilişsel alan ise dıştan alınan uyarımların algılanması, önceki bilgilerle karşılaştırılması, yeni bilgilerin oluşturulması, elde edilen bilgilerin belleğe depolanması, hatırlanması ile zihinsel ürünlerin kalite ve mantık yönünden değerlendirilmesi, biliş kapsamına giren zihinsel süreçlerle ilgili faaliyetlerdir (Beydoğan, s.13).

4 BİLİŞSEL ALAN Zihinsel süreçlerle açıklanan öğrenme ürünleri hakkında bilgi veren bu alan, öğrencilerin, bilme, hatırda tutma, sebep ve sonucunu anlama, bilgilerini yaşantısında kullanma, öğrendiği bilgileri analiz edip ayrıştırma, sentezleyip yeni düşünsel bilgiler üretme ve yargılayarak değerlendirme gibi bütünüyle zihinsel süreçlerle ilgilenmektedir (Erginer, 2000;14).

5 BLOOM’UN TAKSONOMİSİ Bilgi Kavrama Uygulama Analiz Sentez
Değerlendirme Sentez Analiz Uygulama Kavrama Bilgi

6 Bloom ve arkadaşlarınca aşamalı olarak düzenlenen “Bilişsel Alan” eğitim dünyasında yaygın bir kabul görmüştür. Bu aşamalı düzenlemede ,öğrenmenin ilk basamağını içeren basit ,somut ve öğrenilmesi kolay davranışlardan ,daha karmaşık ,soyut ve öğrenilmesi daha zor davranışlara doğru gidilmiştir.Ayrıca aynı konuyla ilgili olmaları halinde her bir davranışın diğerinin ön koşulu olma zorunluluğu da göz önüne alınmıştır.Yani ilk davranış ikinci basamaktaki davranışın ön koşuludur. Üstelik ilk davranış ikinci basamaktaki davranışın içinde vardır.

7 Kuramsal olarak, eğer bütün öğrenciler eldeki öğrenme ünitesinin gerekli kıldığı ön şartlara sahip değillerse bu öğrencilerin böyle bir üniteyi istenilen düzeyde öğrenmeleri olanaksızlaşmalıdır. Eldeki ünitenin gerçek ön şartları belirlenebilmişse, bunların yokluğu halinde hiçbir çaba, özendirme (teşvik), ödül ya da öğretim hizmeti önceden belirlenmiş olan bir düzeyde öğrenilmesini sağlayamamalıdır.

8 Bu nedenle, bir öğrenme ünitesinin ön şartları ya da bu üniteyle ilgili bilişsel giriş davranışları öğrencilerle ünitenin öğrenilmesi arasındaki tek köprüdür; öğrencinin bir üniteyi istenilen düzeyde öğrenebilmesi için bunların gözden uzak ya da hesap dışında tutulması olanağı yoktur.Bu görüşe göre,bir öğrenme ünitesini sadece bu ünite için gerekli olan giriş davranışlarına sahip bulunan öğrenciler istenilen düzeyde öğrenebilirler.

9 1.BİLGİ 1.1 BELİRGENLER BİLGİSİ 1.1.1 Terimler Bilgisi
1.1.2 Olgular Bilgisi 1.1.3 Araç ve Gereçler Bilgisi 1.2 BELİRGENLERLE UĞRAŞMA ARAÇLARI VE YOLLARI BİLGİSİ 1.2.1 Alışılar Bilgisi 1.2.2 Yönelimler ve Aşamalı Diziler Bilgisi 1.2.3 Sınıflamaların ve Sınıfların Bilgisi 1.2.4 Ölçütler Bilgisi 1.2.5 Yöntemler Bilgisi 1.3 BİR ALANDAKİ EVRENSELLER VE SOYUTLAMALAR BİLGİSİ 1.3.1 İlke ve Genellemeler Bilgisi 1.3.2 Kuram ve Yapılar Bilgisi (Ertürk, 1972;64)

10 2. KAVRAMA 3. UYGULAMA 4. ANALİZ 5. SENTEZ 6. DEĞERLENDİRME
2.1 Çevirme 2.2 Yorumlama 2.3 Öteleme 3. UYGULAMA 4. ANALİZ 4.1 Öğelere Dönük Analiz 4.2 İlişkilere Dönük Analiz 4.3 Örgütleme İlkelerine Dönük Analiz 5. SENTEZ 5.1 Özdeşsiz Bir İletişim Muhtevası Oluşturma 5.2 Bir Plan Yada İşlemler Takımı Önerisi Ortaya Koyma 5.3 Bir Soyut İlişkiler Takımı Geliştirme 6. DEĞERLENDİRME 6.1 İç Kanıtlar Bakımından Yargılama 6.2 Dış Ölçütler Bakımından Yargılama (Ertürk, 1972;64)

11 1. BİLGİ Bilgi herhangi bir nesne ya da alanla ilgili bazı özellikleri görünce tanıma, veya nesnenin, alanın özelliklerini yazma,söyleme yani hatırlama gibi iki boyutu kapsar.Tanıma ve hatırlama öğrenilmiş davranışlarımızın temelini oluşturur. Tanımadığımız, hatırlamadığımız nesnelerle ilgili olarak öğrenilmiş bir davranış gösteremeyiz. İşte tanıma ve hatırlama gibi özelliklerin toplandığı,Bilişsel Alanın ilk basamağına “bilgi” denilmektedir.

12 Bilgi düzeyinde hedef yazarken cümlenin sonuna bilgisi, hatırlayabilme ve tanıyabilme sözcüklerinden birisi gelmelidir (Büyükkaragöz, 1997;28). Söz konusu olan hatırlama davranışı sorunca söyleme, görünce tanıma davranışı şeklindedir (Tan, 2007;31). Bu basamakta hedefler davranışa dönüştürülürken cümlelerin sonuna tanımlama, ayırt etme, listeleme, seçme, okuma, tekrarlama, yazma gibi sözler getirilmelidir (Doğanay ve Karip, 2006;61).

13 1.1 BELİRGENLER BİLGİSİ 1.1.1 TERİMLER BİLGİSİ
Kavramlar, bilim dalının, dersin ya da konu alanının temel ögeleridir. Bunlar sözcükler ya da sözel olmayan simgelerle adlandırılabilir. Örnek hedef cümlesi: Fen Bilgisi dersindeki başlıca terimlerin anlam bilgisi. Bu hedefe ait davranış cümlesi örnekleri ise: 1.Verilen bir tanımın doğru ya da yanlış olduğunu yazma /söyleme. 2.Verilen bir tanımla ilgili kavramı, bir dizi kavram arasından seçip işaretleme. 3.Verilen bir kavramın tanımını, bir dizi tanım arasından seçip işaretleme.

14 1.1.2 OLGULAR BİLGİSİ Olayların geçtiği yeri zamanı belirleme,olguyu ya da olaya katılanları buluşları yapanları ,ilk olarak kullananları ,kişi ya da devletlerin adlarını yazma,bir nesnenin önemli özelliklerini sıralama bu alanın bilgisini oluşturabilir. Örnek hedef cümlesi: Sosyal bilgiler dersinde geçen başlıca tarihi olgular bilgisi. Bu hedefe ait davranış cümlesi örnekleri ise: 1. Tarihi olguyla ilgili verilen bir önermenin doğru ya da yanlış olduğunu yazma/ söyleme. 2. Zamanı (ilgili kişi ya da devletleri) belirtilen tarihi olguyu, bir dizi olgu arasından seçip işaretleme. 3. Verilen bir tarihi olgunun geçtiği yeri (zamanı, ilgili kişi ya da devletleri), bir dizi seçenek arasından seçip/ eşleştirip işaretleme.

15 1.1.3 ARAÇ GEREÇLER BİLGİSİ Bazı konu alanlarında, araç ve gereç kullanma büyük yer ve önem kazanır.Örneğin ağaç, metal, elektrik , elektronik gibi derslerde araç ve gereç kullanılmadan hiçbir ürün oluşturulmaz.Ayrıca öğrencinin araç ve gereci iyi tanıması zorunludur. Örnek hedef cümlesi: Teknoloji ve tasarım dersinde kullanılan belli başlı araç ve gereçler bilgisi. Bu hedefe ait davranış cümlesi örnekleri ise: 1. Gösterilen araç-gerecin adını yazma/söyleme. 2. Gösterilen araç-gerecin ne işe yaradığını yazma/söyleme. 3. Gösterilen araç-gerecin nasıl kullanıldığını yazma/söyleme.

16 1. 2 BELİRGENLERLE UĞRAŞMA ARAÇLARI VE YOLLARI BİLGİSİ 1. 2
1.2 BELİRGENLERLE UĞRAŞMA ARAÇLARI VE YOLLARI BİLGİSİ ALIŞILAR BİLGİSİ Her bilim dalında ders ya da konu alanında kullanılan bazı alışılar olabilir. Bu madde kapsamında kendi koyduğumuz yada bizden önce konmuş hem iletişimi hem öğrenimi sürdürmek bakımından yararlı olan keyfi adlandırmalar yer alır. Örnek hedef cümlesi: Matematik dersinde geçen başlıca alışı bilgisi. Bu hedefe ait davranış cümlesi örnekleri ise: 1. Verilen bir kavramın karşılığı olan simgeyi, işareti bir dizi simge arasından seçip işaretleme. 2. Verilen bir simgenin karşılığı olan kavramı, bir dizi kavram arasından seçip işaretleme. 3. Verilen bir dizi simgeyle, bir dizi kavramı eşleştirip işaretleme.

17 1.2.2 YÖNELİMLER VE AŞAMALI DİZİLER BİLGİSİ
Geçmişten günümüze tarihi ve kronolojik sırası olan bilgiler bu basamağın içinde yer alır (başkent.edu.tr). Örnek hedef cümlesi: Sosyal bilgiler dersinde Osmanlı İmparatorluğu ile ilgili belli başlı tarihi olguların kronolojik sırasını hatırlayabilme. Bu hedefe ait davranış cümlesi örnekleri ise: 1. Verilen tarihi olguların doğru sıralanışını bir dizi seçenek arasından seçip işaretleme. 2. Karışık halde verilen bir dizi tarihi olguyu kronolojik sıraya koyup yazma/söyleme.

18 1.2.3 SINIFLAMALARIN VE SINIFLARIN BİLGİSİ
Bir ders yada konunun öğrenilmesi, bütün olarak anlaşılmasını kolaylaştıran herhangi bir özelliğe göre sınıflama yapma bilgisini kapsar. Sistematiği güçlü derslerde oldukça çok sınıflama bilgisi vardır (aof.anadolu.edu.tr). Örnek hedef cümlesi: Bir ceket dikiminde izlenecek işlem basamaklarının bilgisi. Davranış cümlesi örnekleri ise: 1. Verilen bir sınıfa girenleri, bir dizi seçenek arasından seçip işaretleme. 2. Verilen bir dizi olgunun hangi sınıfa girdiğini bir dizi seçenek arasından seçip işaretleme. 3. Verilen bir dizi olguyla, bir dizi sınıfı eşleştirip işaretleme.

19 1.2.4 ÖLÇÜTLER BİLGİSİ Bir nesnenin gözlenip ölçülebilen her bir niteliği olarak tanımlanabilir. Bilgilerin doğruluğunu kontrol etmede kullanılır. Örnek hedef cümlesi: Bir resmin değerlendirilmesinde kullanılan ölçütleri hatırlayabilme. Davranış cümlesi örnekleri ise: 1. Verilen bir ölçütün ne işe yaradığını bir dizi seçenek arasından seçip işaretleme. 2. İşgörüşü belirtilen ölçütün adını, bir dizi ölçüt arasından seçip işaretleme.

20 1.2.5 YÖNTEMLER BİLGİSİ Derslerde olgular incelenirken pek çok teknik vardır. Bu yöntem ve tekniklerin öğrencilere kazandırılması bu basamakla ilgilidir (başkent.edu.tr). Örnek hedef cümlesi: Fen ve Teknoloji dersinde kullanılan bilimsel yöntemler bilgisi. Bu hedefe ait davranış cümlesi örnekleri ise: 1.Bilimsel yöntemin basamaklarını sırasıyla yazma/söyleme. 2.Bilimsel yöntemin karışık halde verilen basamaklarını doğru sıraya koyup yazma/ söyleme. 3.Verilen bir dizi özellikten, bilimsel yöntemle ilgili olanı seçip işaretleme.

21 1. 3 BİR ALANDAKİ EVRENSELLER VE SOYUTLAMALAR BİLGİSİ 1. 3
1.3 BİR ALANDAKİ EVRENSELLER VE SOYUTLAMALAR BİLGİSİ İLKE VE GENELLEMELER BİLGİSİ İlkeler neden sonuç ilişkisini belirten önermelerdir. İlke ve genellemeler toplumsal olgularla ilgilidir (başkent.edu.tr). Örnek hedef cümlesi: Vatandaşlık haklarını düzenleyen genel yasal kuralları hatırlayabilme. Bu hedefe ait davranış cümlesi örnekleri ise: 1.Verilen bir ilkenin doğru ya da yanlış olduğunu yazma/söyleme. 2.Bir toplumsal olguyla ilgili genel ilkeyi yazma/söyleme (seçip işaretleme). 3.Bir toplumsal olguyla ilgili özel ilkeleri yazma/söyleme (seçip işaretleme).

22 1.3.2 KURAM VE YAPILAR BİLGİSİ
Her konu alanında, çeşitli basamaklarda elde edilen bilgiler yolu ile, konu alanının tümünü yada bir bölümünü açıklamaya çalışan bilgiler kuram olarak adlandırılır. Örnek hedef cümlesi: Felsefe dersinde bilgi konusuyla ilgili belli başlı kuramların bilgisi. Davranış cümlesi örnekleri ise: 1. Verilen bir dizi genel özelliğin, hangi kurama ait olduğunu yazma/söyleme (seçip işaretleme). 2. Verilen bir kuramda temele alınan kanunları (ilke, genellemeler) yazma/söyleme (seçip işaretleme). 3. Verilen bir kuramın genel özelliklerini yazma/söyleme (seçip işaretleme).

23 Kaynakça Beydoğan, Ö., Öğretimde Planlama ve Değerlendirme, Eser Ofset. Büyükkaragöz, S., Program Geliştirme, Konya: Kuzucular Ofset, 1997. Doğanay, A. ve Karip, E., Öğretimde Planlama ve Değerlendirme, Ankara: PegemA Yayıncılık, 2006. Erginer, E., Öğretimi Planlama Uygulama ve Değerlendirme, Ankara: Anı Yayıncılık, 2000. Ertürk, S., Eğitimde Program Geliştirme, Ankara: Yelkentepe Yayınları, 1972. Tan, Ş., Öğretimi Planlama ve Değerlendirme, Ankara: PegemA Yayıncılık, 2007. (Erş. Tar ) (Erş. Tar ) (Erş. Tar )

24 TEŞEKKÜRLER