Hafif Arama-Kurtarma ve Bina Değerlendirmesi

... konulu sunumlar: "Hafif Arama-Kurtarma ve Bina Değerlendirmesi"— Sunum transkripti:

1 Hafif Arama-Kurtarma ve Bina Değerlendirmesi
Emniyet, Verimlilik ve Haberleşme Hafif Arama-Kurtarma ve Bina Değerlendirmesi Emniyet, Verimlilik ve Haberleşme 2. Bölümde Hafif Arama-Kurtarma ve Bina Değerlendirmesi; Emniyet, Verimlilik ve Haberleşme konularını birlikte işleyeceğiz. SSG-TAG Bölüm 2a

2 2. Bölümün Amaçları Sınırlı kaynaklarla en kısa zamanda en çok sayıda insanı kurtarmak. Kurtarmacının kendi emniyetini sağlamak. 2. Bölümün Amaçları 1- Sınırlı kaynaklarla en kısa zamanda en fazla kişiyi kurtarmak. 2- Kurtarmacının kendi emniyetini sağlamak.

3 2. Bölümün Hedefleri Hafif Arama ve Kurtarma Planlamasını anlamak.
Hafif Arama - Kurtarmanın rolünü anlamak. Sivil Savunma Mahalle Görevlileri ve TAG’ ların emniyeti için bina hasar sınıflandırmasını öğrenmek. SSG-TAG’ ların ilk saatlerde ve profesyonel müdahaleciler geldikten sonra neler yapabileceğini öğrenmek. 2. Bölümün Hedefleri 1- Hafif Arama ve Kurtarma Planlamasını anlamak. 2- Hafif Arama-Kurtarmanın rolünü anlamak. 3- Sivil Savunma Mahalle Görevlileri ve TAG’ların emniyeti için bina hasar sınıflandırmasını öğrenmek. 4- SSG – TAG’ ların ilk saatlerde ve profesyonel müdahaleciler geldikten sonra neler yapabileceğini öğrenmek.

4 Kurtarma Hakkında Ne Biliyoruz?
Enkaza Sıkışmış 50% 30% 15% 5% Teknik Kurtarma Enkaz Boşluklarında Mahsur Kalmış Profesyonel Müdahaleciler Yapısal Olmayan Elemanlar Altında Kalmış Toplum Afet Gönüllüleri Kurtarma Hakkında Ne Biliyoruz ? 1- Tüm dünyada, afetler sonrasında enkaz altında kalanların yaklaşık yarısı kendi aile bireyleri ve komşuları tarafından kurtarılır. %30’u ise toplum afet gönüllüleri (mahalle afet gönüllüleri) tarafından kurtarılır. Diğer bir deyişle tüm kurtarmaların %80’i teknik olmayan yöntemlerle gerçekleştirilir. 2- Kurtarmaların yaklaşık %20’si profesyonellerce gerçekleştirilir. Bunun %15’i sivil savunma, itfaiye ve acil müdahaleciler tarafından ve bunun da %5’i yüksek teknoloji kullanılarak gerçekleştirilir. 3- Hafif arama-kurtarma konusunda bilgi vererek; (ışıklı kalem ile işaret ederek) %80’i halk tarafından gerçekleştirilen kurtarma faaliyetlerinin daha güvenli ve doğru yapılmasına yardımcı olunması; toplum afet gönüllülerinin profesyonel ekipleri nasıl destekleyebileceklerinin gösterilmesi, amaçlanmaktadır. (İstatistik kaynak FEMA) Amerika Acil Yönetim Kurumu Aileler, Komşular ve O Anda Yardıma Koşanlar Yaralanmalar, Sıkışma Yok KAZAZEDELERİN DURUMU AFET SONRASI MÜDAHALE

5 Çökmüş Yapılarda Kurtarmanın 6 Evresi (I. N. S. A. R. A. G
Çökmüş Yapılarda Kurtarmanın 6 Evresi (I.N.S.A.R.A.G.)BM Uluslararası A-K Grubu) 1. Evre…Bilgi Toplama ve Araştırma 2. Evre…Tesisatların Kapatılması 3. Evre…Kaba Yüzey Taraması 4. Evre…Bütün Boşlukların Aranması 5. Evre…Giriş Yolu Açarak Kazazedeye Ulaşılması 6. Evre…Kimse Kalmadığından Emin Olana Kadar Enkazın Aranması Çökmüş Yapılarda Kurtarmanın 6 Evresi (I.N.S.A.R.A.G.) Birleşmiş Milletler Uluslararası Arama ve Kurtarma Organizasyonu 1- Yapı çökmelerinde kurtarma faaliyetinin Uluslararası Arama ve Kurtarma Organizasyonu (I.N.S.A.R.A.G) tarafından tanımlanmış 6 evresi vardır. Her arama kurtarma çalışmasında aşamalar farklı yoğunlukta ya da hızda gitmekle beraber birbirini izler. 2- Göreceğiniz gibi burada yeşil ile renklendirilen ilk 3 evrede acil olarak yerel gönüllüler çalışabilir. 1.Evre ...Bilgi Toplama ve Araştırma 2.Evre ...Tesisatların Kapatılması 3.Evre ...Kaba Yüzey Taraması 3- Bu evreler “Hafif Arama-Kurtarmanın” görev tanımına karşılık düşer. Burada kırmızı ile renklendirilen son 3 evrede profesyonel olarak eğitilmiş kurtarmacılara gereksinim vardır. 4. Evre ... Bütün Boşlukların Aranması 5. Evre … Giriş Yolu Açarak Kazazedeye Ulaşılması 6. Evre … Kimse Kalmadığından Emin Olana Kadar Enkazın Aranması 4- Arama kurtarmalar sırasında her bina teker teker değerlendirilecek olursa, bu 6 evre görülecektir. Profesyonel deprem arama kurtarmacılar, binalar üzerinde bu metotla çalışırlar. Kimi zaman çok büyük bir enkazın sadece bir kısmında bu maddelerin tamamı aynı anda kullanılıyor olabilirken, bazen de binanın farklı yerlerinde aynı evrede çalışılıyor olabilir. 5- Arama ve Kurtarma ekipleri çoğunlukla canlı değil ölü çıkartırlar. Kurtarma ekiplerinde çalışanların anlaması gereken en önemli nokta, ölülerde canlılar kadar önemlidir ve enkazın çevresinde ölüler için bekleyen acılı aileler vardır. Dolayısıyla enkaz altında ölü ya da canlı kimse kalmayana kadar çalışmaların devam etmesi gereklidir. 6- Bundan sonraki bölümlerde, Sivil Savunma Görevlileri ve Toplum Afet Gönüllerinin güvenli bir şekilde, ilk 3 evrede nasıl çalışabileceğini ve sonraki 3 evrede de profesyonel ekipleri çalışmalarında nasıl destekleyebileceği üzerinde duracağız. 7- Ağır kurtarmanın 6. evresi, bölgedeki tüm canlı ihbarları ve 5. evre çalışmaları bittikten sonra yürütülebilir. Profesyonellerin her zaman, 6. evre için yeterli zamanları olmayabilir.

6 Hafif Arama-Kurtarmanın Bileşenleri
Zaman: ALTIN GÜN İnsan: Eğitimli Kurtarmacılar Destek Ekipler / Gönüllüler Malzeme: Uygunluk Olayın Gerektirdikleri MALZEME İNSAN Hafif Arama-Kurtarmanın Bileşenleri Şunlardır: Zaman İnsan Malzeme Daha da basitçe belirtmek gerekirse Hafif Arama-Kurtarmayı ZAMAN ve KAYNAKLAR’a bağlı olarak düşünebiliriz. En öncelikli görevlerden biri varolan uygun kaynakları belirlemektir. ZAMAN

7 Enkaz Altından Çıkarılanların Zaman / Hayatta Kalma Oranları
İlk 30 Dakika % 1. Gün % 2. Gün % 3. Gün % 4. Gün % 5. Gün % 5. Günden Sonra % Enkaz Altından Çıkarılanların Zamana Göre Hayatta Kalma Yüzdeleri 1- İlk olarak, zaman unsuruna bakalım. Bir afet sonrasındaki dönemde ilk saatler ve ilk gün kritiktir. 2- Enkaz altında ilk gün çıkarılanların %80’i hayatta kalır. Bu süreden sonra hayatta kalma oranı dramatik bir şekilde düşer (%36’ı ışıklı kalem ile gösterin) ve 2. gün çıkarılanların %36’sı hayatta kalırken 5. günde bu oran, sadece %7’ye düşer. 3- Aslında burada SADECE dememek gerekir; kurtarmacılar 10, 12,14 gün sonra dahi enkazdan insanlar kurtarmışlardır. Onun için arama-kurtarma tüm bedenler bulunana kadar devam etmelidir. (Katılımcılar arasında profesyonel ya da gönüllü arama kurtarmacılar varsa, bu kişilere 5. günden sonra canlı kurtardıkları vaka olup olmadığını sorun.)

8 ALTIN GÜN Bir afet sırasında, yaralanmış veya enkaz altında kalmış kazazedeler ilk 24 saat içinde kurtarılırsa %80 yaşama şansına sahiptir. Altın Gün 1- Afeti takip eden ilk 24 saate ALTIN GÜN denir, çünkü insanların kurtulma şansı bu süre içinde en yüksektir. 2- Maalesef, ALTIN GÜN sırasında, genellikle ancak etrafımızda olan insanlar bize yardım edebilecek durumda olurlar. Unutulmamalıdır ki kurtarmaların büyük çoğunluğu teknik değildir. Komşularımız ve ev halkı tarafından gerçekleştirilir. Profesyoneller bölgeye ulaştıklarında çok fazla yardıma gerek duyacaklardır.

9 İnsan Kaynakları İNSAN Sivil Savunmacılar Askerler Madenciler
İtfaiyeciler Polisler Eğitimli Gönüllüler Tesisatçılar Marangozlar Elektrikçiler İş Makineleri Operatörleri Yabancı Dil Bilenler Doktorlar, Hemşireler, Sağlık Personeli Mühendisler ve Mimarlar İnsan Kaynakları 1- Önce personel kaynakları. Bölgede kim yaşıyor ve/veya çalışıyor? Şu an için uygunlar mı? Yardımcı olabilecek ne gibi hobileri ve becerileri var? Bu potansiyeli nasıl harekete geçirebiliriz? 2- Çalışmalarımızda bize yardımcı olabileceklerden bazıları şunlardır: Sivil Savunmacılar Askerler Madenciler İtfaiyeciler Polisler Doktorlar, Hemşireler, Sağlık Personeli Eğitimli gönüllüler Tesisatçılar Marangozlar Elektrikçiler İş Makineleri Operatörleri Yabancı Dil Bilenler Mühendisler ve Mimarlar

10 Teçhizat / Ekipman 1 Testereler 2 Jeneratör 3 Demir makası 4 Levye
5 Balyoz 6 Balta 7 Kürek 8 Kova 9 Kırıcı 10 Delici 11 Vinç 12 Kaynak Makinesi 13 Sprey Boya 14 Ağaç Kalaslar 15 Kazma 16 Bisikletler 17 Motorsikletker 18 Merdivenler Teçhizat / Ekipman 1- Bölgenizde Arama-Kurtarma çalışmalarında kullanılabilecek ne gibi malzeme ve aletler mevcuttur? Nerede bulunurlar? Gerektiği durumlarda nasıl ulaşabilirsiniz? Bir afet sonrasında enkazı kesmek, kaldırmak ve taşımak için ne gibi araçlar kullanılabilir? Mahalle Afet Planını hazırlarken bu konuları da göz önünde bulundurmanız Arama-Kurtarma çalışmalarını hızlandıracaktır. 2- Gerekli olabilecek araç ve malzemelerden bazıları şunlardır: Levyeler/ Manivela Oto Krikoları Elektrikli Testereler Ağaç kalaslar Bina işaretlemesi için sprey boya Kazma Kova İş Eldiveni Maske Motosikletler Bisikletler Jeneratörler İş Ayakkabısı Kask Toz Maskesi

11 Emniyet Önlemleri “Eş”li Çalışma Emniyet Malzemeleri
Kişisel Tehlikeler Keskin nesneler Toz Düşen Yıkıntı Parçaları Yedek Ekipler Emniyet Malzemeleri Kask İş Gözlüğü Toz Maskesi İş Eldiveni Lateks Eldiven Çelik Burunlu Ayakkabı El Feneri Kılavuz İpi Zorunlu Olmayanlar: Dizlik İşaretleme için Tebeşir, Sprey Boya Emniyet Önlemleri 1- Emniyet konusu mahalle gönüllülerinin birinci önceliğidir. 2- Emniyet konusundaki en önemli unsur “Eşli Çalışma”dır. Bu sistemde herkes en az 2 kişi olarak çalışır. Bu basit emniyet önlemi, bu bölümdeki en önemli noktalardan biridir. Herkesin emniyeti için herkes eşli çalışmalıdır. Bir ekip 2,3,4 veya 5 kişiden oluşabilir. Ama öncelikle ekipte, eşli çalışacak bir çift, bunun yanısıra ulak, yazıcı, emniyeti gözeten başka kişiler de bulunur. 3- Burada, birey olarak gereksiz ve düşüncesizce risk alıp, problemin bir parçası olmamak gerektiğini önemle vurgulamak isteriz. Bunun için, herkesin bir diğerine karşı sorumlu olduğu mahalle ekibinin bir parçası olarak, güvenlik için gerekli talimatlara UYMAK, ve müdahalecilerin güvenliğini ilk sıraya KOYMAK önemlidir. Eşli çalışmanın en temel amacı, bir müdahalecinin diğerinin güvenliğini gözetmesidir. 4- Size ve eşinize zarar verebilecek tehlikelere karşı dikkatli olun: Keskin nesneler Toz Düşen Yıkıntı Parçaları Yangın ve tehlikeli maddeler 5- Güvenliğiniz için yedek ekipler oluşturmalısınız. Herkes mola vermeli, dinlenmeli ve uyumalıdır, aksi halde sağlığınız ve güvenliğiniz tehlikeye girecektir. 6- Bulundurmanız gereken kişisel güvenlik malzemeleri şunlardır: Kişisel Emniyet Malzemeleri Kask İş Gözlüğü Toz Maskesi İş Eldiveni Latex Eldiven İş Ayakkabısı Kılavuz İpi El Feneri Zorunlu olmayanlar: Dizlik İşaretleme için Tebeşir, keçeli kalem, sprey boya

12 Hafif ve Ağır Arama - Kurtarma
Mahalle Görevlileri ve TAG’ lar daha çok makine ve teçhizat gerektirmeyen ve risk taşımayan Hafif Arama ve Kurtarma işlerini yapar. Daha ileri bir teknolojiye sahip makine ve teçhizat gerektiren Ağır Arama ve Kurtarma işleri profesyonel ekiplere bırakılır. Profesyonel ekipler geldiğinde Mahalle Görevlileri ve TAG’ lar onlara yaptıkları işler hakkında bilgi verirler. Hafif ve Ağır Arama ve Kurtarma Planlamasını Anlamak 1- Sivil Savunma Görevlileri ve TAG’lar daha çok makine ve teçhizat gerektirmeyen ve risk taşımayan Hafif Arama ve Kurtarma işlerini yapar. 2- Daha ileri bir teknolojiye sahip makine ve teçhizat gerektiren Ağır Arama ve Kurtarma işleri profesyonel ekiplere bırakılır. 3- Profesyonel ekipler geldiğinde SSG-TAG’lar onlara yaptıkları işler hakkında bilgi verirler.

13 Çöken Binada Hafif ve Ağır A-K Rolünü Anlamak
Çökmüş bir binada öncelikle gözle arama yaparak kurtarılacaklar varsa ve kazazede için riskleri en aza indirerek çalışmak. Enkazın çevresinden dolaşarak arama yapmak, kurtarılacaklar varsa alet ve makine gerektirmeyen kurtarmayı yapmak. Ağır kurtarmayı gerektiren işleri profesyonel kurtarma ekiplerine haber vermek. Çöken Binada Kurtarma Aşamalarını ve Hafif Arama Kurtarmanın Rolünü Anlamak 1- Çökmüş bir binada öncelikle gözle arama yaparak kurtarılacaklar varsa ve kazazede için riskleri en aza indirerek çalışmak. 2- Enkazın çevresinden dolaşarak arama yapmak, kurtarılacaklar varsa alet ve makine gerektirmeyen kurtarmayı yapmak. 3- Ağır kurtarmayı gerektiren işleri profesyonel kurtarma ekiplerine haber vermek.

14 Hafif Arama ve Kurtarma Planlaması
Emniyet Konuları Bilgi İhtiyacı ve Değerlendirme Bina Değerlendirmesi Bina Hasar Sınıflandırması Hafif Arama-Kurtarmada Önceliklerin Belirlenmesi ve Kaynak Kullanımı Hafif Arama ve Kurtarma Planlaması 1- Emniyet Konuları 2- Bilgi İhtiyacı ve Değerlendirme 3- Bina Değerlendirmesi 4- Bina Hasar Sınıflandırması 5- Hafif Arama – Kurtarmada Önceliklerin Belirlenmesi ve Kaynak Kullanımı Hafif Arama-Kurtarma Planlaması; güvenliğin gözden geçirilmesi, bilgi toplanması, gönüllülerin güvenliği için bina sınıflandırması ve kaynak yerleşiminin önceliklere göre yapılmasını içerir.

15 SSG ve TAG Emniyeti İçin Bina Hasar Değerlendirmesini Öğrenmek
SSG ve TAG’ları öncelikle arama veya kurtarma işlerinde RİSK TAŞIMAYAN binalarda çalışmalıdır. Binanın artçı bir depremde yıkılma ihtimali varsa bu binada çalışılmamalıdır. Tam olarak yıkılmamış bir bina, yıkılmış bir binaya göre çok daha tehlikeli ve risklidir. Sivil Savunma Mahalle Görevlileri (SSG) ve TAG Emniyeti İçin Bina Hasar Değerlendirmesini Öğrenmek 1- Sivil Savunma Mahalle Görevlileri ve TAG’lar öncelikle arama veya kurtarma işlerinde RİSK TAŞIMAYAN binalarda çalışmalıdır. Binanın artçı bir depremde yıkılma ihtimali varsa bu binada çalışılmamalıdır. 2- Tam olarak yıkılmamış bir bina, yıkılmış bir binaya göre çok daha tehlikeli ve risklidir.

16 Profesyonel Kurtarma Ekipleri Geldiğinde SSG ve TAG Neler Yapabileceğini Anlamak
Kurtarma ekiplerine olayın oluş saatinden bu zamana kadar neler yaptıklarını ve ekipleri yönlendirmede kendi fikirlerini söylemek ancak ekiplerin nasıl veya niye yaptıklarına karışmamak. Kendisinin de kurtarma ekibinde yer alabileceğini belirterek, bu konuda görev verilmişse verilen görevleri eksiksiz yaparak fazlasını yapmamak. Kurtarma ekipleri tarafından uygulanan kurallara kendisinin de uyması gerektiğini bilmek. Profesyonel Kurtarma Ekipleri geldiğinde SSG ve TAG lar Neler Yapabileceğini Anlamak 1- Kurtarma ekiplerine olayın oluş saatinden bu zamana kadar neler yaptıklarını ve ekipleri yönlendirmede kendi fikirlerini söylemek ancak ekiplerin nasıl veya niye yaptıklarına karışmamak. 2- Kendisinin de kurtarma ekibinde yer alabileceğini belirterek, bu konuda görev verilmişse verilen görevleri eksiksiz yaparak fazlasını yapmamak. 3- Kurtarma ekipleri tarafından uygulanan kurallara kendisinin de uyması gerektiğini bilmek.

17 Durumun Belirlenmesi Mahallede Sürekli Durum Değerlendirmesi
Olayın Tipi: Yoğunluğu / Ciddiyeti / Süresi Tarih, Gün, Saat Mevsim / Hava Durumu Tehlikeler Binanın kullanım amacına göre değerlendirilmesi / Dolu mu? Kaç kişi vardı? Hasar Tespiti Durumun Belirlenmesi Mahallede Sürekli Durum Değerlendirmesi 1- Genel durum değerlendirmesi için olayın boyutunun bilinmesi, bilgi toplanması öncelikle gereklidir. Yoğunluğu / Ciddiyeti / Süresi Tarih, Gün, saat Mevsim / Hava Durumu Tehlikeler Binanın kullanım amacına göre değerlendirilmesi / dolu mu? / Kaç kişi vardı? Hasar Tespiti

18 Değerlendirmeler Genel Tehlikeler
Boyu aşanlar Yer seviyesi Yer altı Diğer hasarlı komşu binalar Elektrikle ilgili olanlar Yangın: Doğal Gaz LPG Soba Su Nükleer, Biyolojik ve Kimyasal Tehlikeler Tehlikeli maddeler (parlayıcı-patlayıcı) Değerlendirmeler Genel Tehlikeler 1- Genel tehlikelerin neler olduğunu belirlemek önemlidir. Kabaca 3 ortamda toplanabilir. Boyu aşanlar: elektrik direkleri, paratonerler, barajlar Yer seviyesi: doğalgaz, su boruları Yer altı: metro 2- Bunlar; Elektrikle ilgili olanlar Doğal Gaz, LPG, soba ve diğer tehlikeli maddeler gibi. Su Nükleer, Biyolojik ve Kimyasal Tehlikeler olabilir. 3- Burada genellikle bir çoğumuzun yabancı olduğu bir konu üzerinde özellikle durmak istiyoruz: Bu konu, NBK tehlikeleridir.(Nükleer Biyolojik ve Kimyasal) Nükleer veya Radyoaktif Kaynaklar: Enerji santrallerindeki gibi büyük ölçekli nükleer reaktörler dışında da küçük ama ölümcül radyoaktif kaynaklar mevcuttur. Bunlardan en yaygın olanları paratonerlerin uç kısımlarında ve hastane laboratuarlarında bulunmaktadır. Bu nesneler sarsıntı sebebiyle düşmelere karşı güvenli hale getirilmelidir ancak eğer sarsıntı nedeni ile düşer veya yerlerinden koparlarsa o zaman bölgeyi emniyet şeridiyle çevirip ilgili ekip gelene kadar girişi engellemek en doğrusu olacaktır.

19 Tehlikeli Maddelerin Kontrolü
Değerlendirmeler Tehlikeli Maddelerin Kontrolü Sınırlayın İzole Edin Yok Edin Ayırın Değerlendirmeler Tehlikeli Maddelerin Kontrolü Sivil Savunma Mahalle Görevlileri ve TAG’lar tehlikeli maddelerin yol açabileceği tehlikelerin farkında olmalıdırlar. (Katılımcılara tehlikeli maddeleri nasıl tanımlayabileceklerini biliyorlar mı, sorun?) Aşağıdaki özelliklere sahip maddeler tehlikeli maddeler olarak kabul edilmelidir. Diğer maddeleri aşındıran, patlayan veya kolayca tutuşan, suyla kolayca reaksiyona giren, ısı ve basınç altında sabit ve durağan olmayan ya da insanlar, hayvanlar ve çevre için zehirli olan maddeler. 1- Aşağıdakilerle sınırlı olmamakla beraber tehlikeli maddeler içinde şunlar da vardır. Patlayıcılar Yanıcı gaz ve sıvılar Aşındırıcılar İnsana, hayvanlara veya çevreye zarar veren Zehirli Maddeler Oksitleyiciler Radyoaktif maddeler 2- Burada en önemli konu, tehlikeli maddelerin her an için potansiyel tehlike anlamına geldiğini bilmektir. Çok çeşitli türden yerlerde depolanmakta ve çok çeşitli türden araçlarla nakledildiklerinden dolayı, tehlike her an beklenmelidir. Bunun için MG ve TAG’ların öncelikle, taşıma sırasında veya depolamada tehlikeli maddeleri tanımlaması gerekir. HERHANGİBİR tehlikeli madde işareti görüldüğünde bunun DUR! DİKKAT! Anlamına geldiği bilinmelidir. 3- Tehlikeli maddelerin risklerini azaltmak amacıyla şu yolu izleyin. SINIRLA – depolanan tehlikeli madde miktarını sınırlı tutun. İZOLE ET – uygun saklama kaplarında, kapalı dolap içinde saklayın ve bir tepkimeyi tetikleyebilecek kaynaklardan koruyun. YOK ET – gerekli olmayan maddeleri uygun şekilde imha edin. AYIRIN - birbiri ile teması tehlike oluşturacak maddeleri ayrı yerlerde depolayın. (Örneğin amonyak ve klor) 4- Tehlikeli maddeler ve gönüllüler ile ilgili: Yerini tespit et, Bilmiyorsan dokunma, Profesyonellere haber ver. Yerini tespit et. Bilmiyorsan dokunma. Profesyonellere haber ver.

20 Bina Değerlendirmesi Yerleşim Türünün Tanımlanması
Kullanım amacı, Ev, Okul, İşyeri, Sanayii, Kreş, Huzurevi, vb... Bina Dolu / Boş Kullanım Düzeni ve Zamanı Kişi Sayısı Riski Belirler! Bina Değerlendirmesi Yerleşim Türünün Tanımlanması 1- Kurtarma çalışmalarının önceliğini belirlemek için çalıştığınız söz konusu binanın ne amaçla kullanıldığını bilmelisiniz. Konut, Okul, Ticari, Sanayii, veya Özel gereksinim grubu ( kreş, huzurevi, engelliler ) için mi kullanılıyor? 2- Bina, kullanılıyor mu yoksa boş mu? ( kullanılmadığını tam olarak bildiğimiz binaları dışarıdan “BOŞ” diye işaretleyerek bölge dışından gelen Arama - Kurtarma ekiplerinin zamanının boşa harcanmasını önleyebiliriz. 3- Binanın kullanım türüne ve olayın zamanına göre içeride olması beklenen kişi sayısı değişir. Binalardaki kişi sayısı belirlenerek, risk altındaki yaşam sayısı tahmin edilebilir; böylece eldeki kaynakların kullanılmasında öncelikler daha kolay belirlenebilir.

21 Bina Değerlendirmesi Yapı Türünün Tanımlanması
Betonarme Yığma Ahşap Kerpiç Çelik Geleneksel (ör:bağdadi, hımış) Diğer Bina Değerlendirmesi Yapı Türünün Tanımlanması 1- Bir sonraki adımda binayı inceleyin ve yapı/inşa tipini belirleyin. Farklı türdeki inşa edilen yapılar farklı tehlikeler barındırırlar. 2- Binalar hangi malzemeden yapılmıştır? Betonarme Yığma Ahşap Kerpiç Çelik Geleneksel (ör: bağdadi, hımış) Diğer

22 Emniyet için Yapısal Hasar Sınıflandırması
Arama ve Kurtarma çalışmaları süresince, Hafif Hasar –İçeri girip çıkmak için güvenlidir. İçeride ilk yardım yapılabilir. Orta Hasar- İçeri girmek ve uzun süre kalmak risklidir. Mecbur kalınmadıkça, içeride ilk yardım yapılmamalıdır. Sadece sağ kalanları arama ve dışarı çıkarmak için, sınırlı sayıda insan içeri girmelidir. Bina kapısında ekibin emniyetinden sorumlu bir haberci beklemelidir. Ağır Hasar- Güvenli değildir. Enkaz halinde ya da çökmemiş halde olabilir. Deprem Arama Kurtarma Ekibi gerektirir. Kazaları Önlemek için emniyet şeridi ile çevrilmelidir. Emniyet için: Yapısal Hasar Sınıflandırması Arama ve Kurtarma çalışmaları süresince, 1- Hızlı bir değerlendirme ile hasar durumunu 3 sınıfa ayırıyoruz. Hafif – Yeşil Orta – Sarı Ağır – Kırmızı 2- Hafif hasarlı bir bina içeri girmek ve gerekirse ilk yardım için güvenlidir. 3- Orta hasarlı bir binaya girmek Risklidir. Sadece sağ kalanları arama ve dışarı çıkarmak için, sınırlı sayıda insan içeri girmiş olmalıdır. 4- Ağır hasarlı bir binaya girmek Çok Tehlikelidir. Pek çok ağır hasarlı bina, tamamen dengesiz/kararsız bir durumdadır. İçeri emniyetli bir şekilde girmek ve mahsur kalanları dışarı çıkarmak için, binaya destekler yerleştiren Ağır Arama ve Kurtarma ekibine gerek duyulur. Kazaları Önlemek ve enkazda sıkışmış olanların daha fazla tehlikeye maruz bırakmamak için bir emniyet alanı oluşturulur. SSG-TAG’lar emniyet alanı oluşturulmasında rol alabilir. Örneğin, Temmuz 2002’de Tüpraş Yangınında, toplum gönüllüleri profesyonel itfaiye çalışanlarına bu açıdan yardım etmişlerdir. 5- Bu aşamada amaç, acil emniyet önlemlerinin alınması ve gereksinim saptamasıdır. Bu resmi bir hasar tespiti değildir. Şimdi, emniyeti sağlamak için, yapıda hasarın gözlenmesi ve sınıflandırması açısından gerekli temel bilgilere bakalım.

23 Yer Hareketi ve Binalar
Pek çok betonarme binanın, ilk kuvvetli yer hareketinin en üst seviyeye ulaştığı anda çöktüğü bilinmektedir. Çökmelerin çoğu sarsıntıyı takip eden dakikada gerçekleşmez. Uzun süreli sarsıntıların etkileri tam olarak bilinememektedir. Yer Hareketi ve Binalar 1-Depremlerin içinde yaşadığımız veya çalıştığımız binalar üzerindeki etkisinden biraz bahsedelim. Pek çok betonarme binanın kuvvetli yer hareketinin en üst seviyeye ulaştığında aniden çöktüğü bilinmektedir. Çökmelerin çoğu sarsıntıyı takip eden dakikada gerçekleşmez . Uzun süreli sarsıntıların etkileri tam olarak bilinememektedir. 2- Normalde binalar yanlızca yerçekiminin etkisi ile başetmelidir – ve belki biraz rüzgar ile. Bununla birlikte bir deprem esnasında çoğunlukla yanal ve bazende düşey hareketlere de karşı koymaları gerekir. 3- Yeryüzünü hızlı hareket eden ve aniden fren yapan bir araç olarak düşünün. Binaları da içindeki yolcu olarak varsayın. Araç hızlanmaya başladığında yolcu arkaya itilir. Durduğunda ise öne fırlar. Bu eylemsizlik etkisidir. Bir halının üzerine küçük birşey (örneğin, bir çocuk) koyup, halıyı kuvvetlice çekerek de aynı olayı canlandırabilirsiniz. Buna “ sihirli halı” deprem simulatörü diyoruz. Bir depremin gücü genellikle en fazla 1 G’ye ulaşır.

24 Hasar Değerlendirmesi Yapı Mühendisliği
Binalar tasarlanırken, içlerinde bulunan eşya ve insanları, yer sarsıntısı, rüzgar gibi çeşitli yükleri taşıyabilmeleri için mühendislik hizmeti görmüş olmalıdır. Bir binanın taşıyıcı elemanları zorlanmış ya da zarar görmüşse, o bina artık güvenli değildir. Hasar Değerlendirmesi Yapı Mühendisliği 1- Şimdi, hasar değerlendirmesi sırasında gerekli ve önemli olacağı için, binaların nasıl planlanıp, inşa edildiği konusundaki bazı temel bilgilere bakalım; Binalar tasarlanırken, içlerinde bulunan eşya ve insanları, yer sarsıntısı, rüzgar gibi çeşitli yükleri taşıyabilmeleri için mühendislik hizmeti görmüş olmalıdır. Bir binanın taşıyıcı elemanları zorlanmışsa, o binada kalmak artık güvenli emniyetli değildir. Bir bina mühendislik hizmeti görmemişse veya hasarlıysa, o binanın ne kadar güvenli emniyetli olduğu hakkında çok fazla şey söylenemez. 2- (Katılımcılardan, Türkiye’de binaların mühendislik sürecinden geçmiş olmasına rağmen yıkıldığına dair sorular gelebilir. Yukarıda anlatılan faktörlere ek olarak, Türkiye’de İnşaat Mühendisliği Kurumunun çok iyi deprem yönetmeliklerine sahip olduğunu, ancak var olan standartlar yasalarla ve hukuk sistemiyle desteklenmediği için uygulamaya konulamadığını ve denetleme mekanizmasının çalışmadığından bahsedin.) Bir bina hiç mühendislik hizmeti görmemiş, kötü bir mühendislik çalışması ile yapılmış veya hasarlıysa, o binanın ne kadar güvenli olduğu hakkında çok fazla şey söylenemez.

25 Bina Elemanları (Özellikle Betonarme)
Yapısal Yapısal Olmayan Düşey Kolonlar Perde Duvarlar Dolgu Duvarlar Bölme Duvarları Pencereler Yatay Kirişler Döşeme Çatı Temel Asma Tavanlar Bağlantılar Kolon-Kiriş Bağlantıları Kiriş-Kiriş Bağlantıları Kolon veya Kirişlerin Yapısal olmayan dolgu duvarlar ile bağlantıları Bina Elemanları (Özellikle Betonarme) 1- Yapısal Elemanlar; binanın taşıyıcı elemanları olan kolonlar ve kirişlerdir. 2-Yapısal elemanlar kendi ağırlıklarını, içerdeki eşyaların ve insanların ağırlıklarını taşıyacak, ayrıca sismik atalet (eylemsizlik) ve güçlü bir sarsıntının oluşturacağı etkiye de karşı koyacak şekilde tasarlanmalıdırlar. 3- Öncelikle, Hafif Arama-Kurtarma çalışması için binanın güvenliğinin değerlendirilmesi açısından, gerekli bir bilgi olan, binanın farklı elemanlarının tanınması konusundaki bilgimizi tazeleyelim. 4- Bütün binaların düşey ve yatay elemanları vardır. ( Düşey elemanlar; kolonlar, bazen duvarlardan oluşur, deprem güvenliği açısından çok önemlidir. Yatay elemanlar; kirişler, döşemelerdir) Ayrıca düşey ve yatay elemanlar arasında birleşim bölgeleri vardır. 5- Düşey elemanlardan biri olan duvarlar bazen yapısal, bazen yapısal olmayan elemanlar olarak ya da ikisinin arasında bir yerde değerlendirilir. Yapısal duvarlar, perde duvar olarak da adlandırılır; sağlam ve taşıyıcı olarak inşa edilirler. Binanın dengesini/sağlamlığını arttırmak açısından önemlidirler. 6- Türkiye’deki betonarme binalarda yapısal olmayan duvarlar yaygındır. Bunlara bölme duvarları da denir. Çoğunlukla delikli kil tuğladan yapılırlar ve ağırlık taşımak için tasarlanmamışlardır. Bununla birlikte eğer gerektiği gibi inşa edilirlerse veya sağlamlaştırılırlarsa binanın dengesinin/güvenliğinin sağlanmasında etkili olurlar. 7- Kirişler ve döşemeler birlikte çalışan yatay elemanlardır ancak, sismik güvenlik için kirişler döşemelerden daha fazla önem taşımaktadırlar.

26 Bina Elemanları Perde Duvar Undamabed rc frame pix ……… ………………………
Kolon Kiriş ……… ……………………… ……………………………… Perde Duvar Undamabed rc frame pix Bina Elemanları (Özellikle Betonarme) 1-Bunları herkesin tanıyabildiğinden emin olalım. 2-Katılımcılardan kolon, kiriş, perde duvar, dolgu duvarlar ve döşemeleri tanımlamalarını ve göstermelerini isteyin.

27 Betonarme Binalarda Kolonların Doğru İnşaası
Doğru inşa edilen bir Kolonda düşey demir çubuklar (düşey donatı) yeterli miktarda, 20cm’den daha sık yerleştirilmiş olmalı, Yatay demir çubuklar (yatay donatı - etriye) kolon içlerine her 10cm de bir yerteştirilmiş olmalı, Beton karışımı homojen yapıda olmalı ve deniz kumu ya da büyük taşlar kullanılmamalıdır. Aynı özellikler Kirişler için de geçerlidir. Betonarme Binalarda Kolonların Doğru İnşası 1-Betonarme binalarda, kolonların nasıl inşa edilmesi gerektiğini bilirsek, etrafımızdaki zayıf ya da yanlış örnekleri daha kolay tanırız. Bu bilgi, binaları emniyet açısından sınıflandırırken de yardımcı olacaktır. 2- Doğru inşa edilmiş bir kolonda 20cm’den daha sık aralıklarla düşey demir çubuklar bulunur. Bunlar da her 10cm’de bir konulmuş olan yataydaki çapraz demir bağlar ile sağlamlaştırılmıştır. (siyah çelik kolon parçalarını gösterin) 3- Aynı özellikler Kirişler için de geçerlidir.

28 Betonarme Binalarda Etriyelerin Doğru İnşaası
Etriyeler kolon içlerine 135derece açı ile bükülerek bağlanmalıdır. Uygun yapılan deprem etriyeleri betonun tutulmasına ve dağılıp parçalanmasına engel olacaktır. Betonarme Binalarda Etriyelerin Doğru İnşası 1- Bu çapraz bağlar özellikle deprem sarsıntısı esnasında binanın sağlamlığını / dengesini ve sabitliğini korumak için kullanılırlar. Sismik olarak dayanıklı bir kolon inşasında bu çapraz bağları 135derece açı ile bağlamak gerekir. (Yeşil örneği gösterin.) 2- Bununla birlikte eğer bu bağlar sadece 90 derece ile bağlanırlarsa (kırmızı örnek) bir sarsıntı esnasında kolayca patlarlar ve kolonun çökmesine neden olurlar. (10 cm kuralı yalnızca, kolonların en üst ve en alt kısımları için geçerlidir. Orta kısımlar daha geniş aralıklarla sarılmış olabilir.) 3- Betonun karışımının homojen bir yapısı olmalıdır. ( Beton karışımında deniz kumu ya da taşlar kullanılmamalıdır.)

29 Betonarme Binalarda Yapısal Olmayan Elemanlar Dolgu Duvarlar
Delikli tuğladan yapılan dolgu duvarlar, binaların taşıyıcı olmayan “yapısal-olmayan” elemanlarıdır. Dökülebilecekleri için, tehlikeli olabilirler ancak binanın çökmesine doğrudan sebep olmazlar. Dolgu duvarların sabitlenmesi için önlemler alınmalıdır. Betonarme Binalarda Taşıyıcı Olmayan Elemanlar: Dolgu Duvarlar 1- Delikli tuğladan yapılan dolgu duvarlar, betonarme binaların “yapısal-olmayan” elemanlarıdırlar. Binanın ağırlığını taşımak için tasarlanmamışlardır. Ancak ilginç bir şekilde zayıf binalarda, binanın sağlamlığına yardımcı olabilmektedirler. 2- Dolgu duvarların inşasında en sık rastlanılan hata çok az miktarda harç kullanılmasıdır. Bu yüzden bir sarsıntı esnasında tuğlalar düşer. Düşen tuğlalar insan hayatı açısından çok tehlikelidir ancak binanın çökmesine doğrudan sebep olmazlar. 3- Yeni binalar için dolgu duvar inşasında (alçı gibi) hafif malzeme ve ses/ısı yalıtımı sağlayan (strafor gibi) malzemeler kullanılabilir. Diğer bir deyişle daha hafif dolgu duvar malzemeleri tercih edilmesi yerinde olur. 4- Dolgu duvarları inşa sırasında veya daha sonrasında sabitlemek için bir dizi yöntem vardır. Gerektiği kadar harç kullanmak, kafes teli veya plastik ağın duvarlar boyunca gerilerek bunlar üzerine sıva yapılması. Tuğladan inşa edilmiş duvarları güçlendirmek için başka metotlar da denenmektedir ama bunlar duvarların daha çok yapısal eleman gibi davranmasını sağlayan yöntemler oldukları için mühendislik gerektirmektedirler.

30 Betonarme Binalarda Çöken Bina Ne Kadarlık Bir Alanı Kaplayabilir?
Zemin sıvılaşması gibi durumlarda bina olduğu gibi devrilebilir. Böyle bir bina doğal olarak boyu kadar bir alanı kaplayabilir. Ülkemizde betonarme binaların birçoğu, kendi boyunun yarısı kadar bir yarıçapa moloz dökebilir. İnsanları bu alandan uzak tutmak gerekir. h Betonarme Binalarda Çöken Bina Ne Kadarlık Bir Alanı Kaplayabilir? 1-Teorik olarak binanın yetersiz bir temeli varsa veya üzerinde bulunduğu zeminde sıvılaşma varsa, bina herhangi bir yönde yıkılabilir ve bu durumda her yönde bina yüksekliği kadar bir bölge tehlikeli olarak düşünülmelidir. Eğer bina bir yöne eğilmişse o zaman o tarafa doğru tamamen yıkılabilir ve tüm bina yüksekliği kadar bir bölge tehlikeli olduğu için kordona alınmalıdır. 2- Bununla birlikte, deprem sebebiyle yıkılan çoğu betonarme binanın enkazı bina yüksekliğinin yarısı kadar bir bölgeye dağılır. 3- İnsanları bu alandan uzak tutmak gerekir. h

31 Bina Hasar Sınıflandırmasında İzlenecek Adımlar
Düşey ve yatay taşıyıcı yapısal elemanları incelenir. Kolon Hasarı Perde duvar hasarı Kiriş hasarları Kolon / Kiriş bağlantıları kontrol edilir. Hasar kısmi mi, yoksa genel mi? Binanın 4 tarafı da MUTLAKA incelenir! Dengesiz ve tehlike oluşturabilecek taşıyıcı olmayan yapısal olmayan elemanlar belirlenir. Eğer bina ağır hasarlı ise; Dengeli mi? Dengesiz mi? Mühendis görüşü alınır. Eldeki bilgilere göre, içeri girip girmeme kararı verebilmek amacıyla ilk değerlendirme yapılır. Bina Hasar Sınıflandırmasında İzlenecek Adımlar 1- Öncelikle düşey elemanları gözleyin. En önemlisi kolonlardır. Mühendislik hizmeti almış binalarda perde duvarlar nadiren problem oluştururlar. 2- Daha sonra kolon/kiriş bağlantı noktalarının sağlam olup olmadığını gözleyin. 3- Daha sonra tüm binanın etrafında dolaşarak hasarların kısmi mi? (yani yalnızca bir-iki noktada mı), yoksa genelde mi? (tüm binada mı) olduğunu gözleyin. 4- Isıtma-soğutma tesisatları, bölme duvarları, asma tavan gibi yapısal-olmayan unsurların sağlam ve yerinde olup olmadıklarını gözleyin. 5- Eğer tespitiniz, ağır hasarlı ise, binanın kararlı mı, kararsız mı olduğunu söylemek için bir mühendisin yardımına gerek duyulacaktır. 6- İlk hasar değerlendirmesini yapın.

32 Bina Hasar Sınıflandırmasında İzlenecek Adımlar
Hasarlı binalardan koparak üzerinize düşebilecek taşıyıcı ve taşıyıcı olmayan (yapısal olmayan) elemanlarına karşı dikkatli olun. Bölgede yardım ya da izleme amacıyla bulunan kişileri de hasarlı binaların altında durmamaları konusunda uyarın. Balkonlar Minareler Bacalar Çıkmalar Merdivenler Uydu antenleri Soğutucular Bina Hasar Sınıflandırmasında İzlenecek Adımlar Hasarlı binalardan koparak üzerinize düşebilecek taşıyıcı (yapısal) ve taşıyıcı olmayan (yapısal-olmayan) ve yapı elemanlarına karşı dikkatli olun. Bölgede yardım ya da izleme amacıyla bulunan kişileri de hasarlı binaların altında durmaMAları konusunda uyarın. Balkonlar Minareler Bacalar Çıkmalar Merdivenler Uydu antenleri Soğutucular

33 Eğitmene Not: Aralarda mümkün olduğu kadar süreyi aşmamaya özen gösterin. Eğitmenlerden veya asistanlardan biri eğer bu konuyla sorumlu olarak belirlenirse, duruma hakim olmanız daha kolay olacaktır. Aksi takdirde, bir de bakmışsınız ki eğitim normal sürenizin çok üstünde bitmiş. Unutmayın! Uzman bir eğitmen, eğitimi etkin ve verimli sunması kadar, süreyi de iyi kullanan eğitmendir.

34 Düşey Yapısal Elemanlar Betonarme Kolon Hasarları
Bölünmeler, Ayrılmalar Çapraz (Diagonal) Çatlaklar Yatay (Esneme) Çatlakları 1. 2. Düşey Yapısal Elemanlar Betonarme Kolon Hasarları 1- Özellikle betonarme binalardaki duruma bakacağız. 2- Öncelikle kolon hasarını kontrol etmeniz gerekir. Hasar seviyesini belirtirken kırmızı, sarı ve yeşil renkleri kullanıyoruz. Ağır hasar için “Kırmızı”, orta hasar için “Sarı” ve hafif hasar için “Yeşil” renklerini kullanıyoruz. 3- Hasar seviyesi hakkında bir fikir verecek olan 3 farklı çatlak türü vardır. Yatay esneme çatlakları.YEŞİL 45 derecelik açıyla duvarın bir alt kenarından diğer üst kenarına doğru giden çapraz çatlaklar. KIRMIZI Boyuna yarıkla, bölünmeler, ayrılmalar. SARI 3.

35 Düşey Yapısal Elemanlar Kolonların Zemin Bağlantı Noktaları
Kolonların temel veya yer seviyesine yakın bölgeleri kontrol edilmelidir. Düşey Yapısal Elemanlar Kolonların Zemin Bağlantı Noktaları 1- Bakmanız gereken ilk yer temel ya da yer seviyesindeki kolonlardır. Temel veya yer seviyesinde, kolonun dibine yakın yerle bağlantı yaptığı bölgeler kontrol edilmeli. 2- Fotoğraftaki kolonlar temel seviyesinde ağır bir şekilde hasar görmüştür. Buradan binanın ağır hasarlı ve emniyetsiz olduğunu anlıyoruz.

36 Düşey Yapısal Elemanlar Yatay, Eğilme/Esneme Çatlakları
İnce yatay çatlaklar binanın hafif hasarlı olduğunu gösterir. Düşey Yapısal Elemanlar Yatay, Eğilme/Esneme Çatlakları İnce yatay çatlaklar binanın hafif hasarlı olduğunu gösterirler. Eğer bu görebildiğiniz tek hasar tipi ise binanın belli bir çökme tehlikesi TAŞIMADIĞINDAN emin olabilirsiniz. Görünür bir beton patlaması ve demir yok.

37 Düşey Yapısal Elemanlar Yatay, Eğilme / Esneme Çatlakları
Ancak çatlaklar çok uzun ve kalın ise, yanısıra betonda patlamalar ve kalıcı deformasyonlar varsa eğilme/esneme çatlakları tehlikeli olabilir. Kalıcı Deformasyon Düşey Yapısal Elemanlar Yatay, Eğilme/Esneme Çatlakları Ancak çatlaklar çok uzun ve kalın ise, yanı sıra betonda patlamalar ve kalıcı deformasyonlar varsa eğilme/esneme çatlakları tehlikeli olabilir.

38 Düşey Yapısal Elemanlar Betonarme Kolonlarda Kabuk Dökülmeleri
Betonarme kolonlardaki kabuk dökülmeleri bir hafif hasar işaretidir. dikey demir donatı yatay demir donatı Düşey Yapısal Elemanlar Betonarme Kolonlarda Kabuk Dökülmeleri 1- Betonarme kolonlar üzerindeki kabuk dökülmeleri binanın hafif hasarlı olduğunu gösterir. 2- Şekilde gördüğünüz gibi yatay ve düşeydeki demir çubuklar birbirine bağlıdır. Çekirdek beton hasar görmemiştir. Yalnızca dış yüzeydeki kaplama kopmuştur. sıva - kaplama dökülmesi

39 Düşey Yapısal Elemanlar Betonarme Kolonlarda Çekirdek Betonun Patlaması
Betonarme bir kolonda çekirdek betonunun ezilmesi / patlaması ağır bir hasardır. Düşey Yapısal Elemanlar Betonarme Kolonlarda Çekirdek Betonun Patlaması 1- Kolonun iç kısmındaki, (kaplama ya da kabuk diye adlandırdığımız en dışta görünen beton kısmın altındaki) betona “çekirdek” beton denir. 2- Bir kolonda çekirdek betonunun ezilmesi ağır hasarı gösterir. Resimde görülen kolonda, demir ile beton arasında boşluklar oluşmuş.

40 Düşey Yapısal Elemanlar Betonarme Kolonlar Çapraz/Diagonal Çatlaklar
Yaklaşık 45 derecelik bir açıyla, bir “X” veya yarım “X” şeklinde oluşmuş çatlaklar çok tehlikelidir: Ağır Hasar anlamına gelir. Düşey Yapısal Elemanlar Betonarme Kolonlarda Çapraz / Diagonal Çatlaklar 1- Çapraz çatlaklar, bir “X” veya bir “X”in yarısı gibi şekil almışsa çok tehlikelidirler. 2- Bu çapraz çatlaklar bir kolon ya da perde duvarda ise çok tehlikelidirler. 3- Bu tür hasarlar, AĞIR HASAR anlamına gelir.

41 Düşey Yapısal Elemanlar Malzemenin Kopması ve Yamulması
Yatay yerleştirilmiş malzemelerin kopması veya boyuna yerleştirilmiş malzemenin yamulması veya inşaat demirinin betondan sıyrılması hepsi ciddi hasarlardır. yaklaşık 45 derece açıyla çapraz çatlak zorlanmış dikey İnşaat demirleri kopmuş yatay inşaat demirleri Düşey Yapısal Elemanlar Betonarme Kolonlarda Malzemenin Kopması ve Yamulması 1- Düşey elemanlarda ağır hasarı gösteren diğer durumlar şunlardır. Kopmuş çapraz bağlantılar. Boyuna demir çubukların yamulması. İnşaat demirinin betondan sıyrılması. 2- Bunlarla beraber, düşey yerleştirilmiş malzemeleri desteklemek amacıyla konulmuş olan bir yatay malzemenin de kopması, yine ciddi hasar anlamına gelir. yamulmuş dikey inşaat demirleri patlamış çekirdek beton

42 Düşey Yapısal Elemanlar Malzemenin Kopması ve Yamulması
Yatay yerleştirilmiş malzemelerin kopması veya boyuna yerleştirilmiş malzemenin yamulması veya inşaat demirinin betondan sıyrılması hepsi ciddi hasarlardır. Düşey Yapısal Elemanlar Betonarme Kolonlarda Malzemenin Kopması ve Yamulması 1- Düşey elemanlarda ağır hasarı gösteren diğer durumlar şunlardır: Kopmuş çapraz bağlantılar. Boyuna demir çubukların yamulması. İnşaat demirinin betondan sıyrılması. 2- Bunlarla beraber, düşey yerleştirilmiş malzemeleri desteklemek amacıyla konulmuş olan bir yatay malzemenin de kopması, yine ciddi hasar anlamına gelir.

43 Düşey Yapısal Elemanlar Perde Duvarlar
Perde duvarlar, deprem sonucu oluşması muhtemel deformasyonlara dayanmak üzere tasarlanmış yapısal elemanlardır. Bir perde duvar çok geniş bir kolon gibi görünür. Duvara vurulduğunda gelen tok ses, duvarın boş olmadığını gösterir. Betonarme binaların yanısıra, perde duvarlara yığma ve kerpiç gibi değişik bina tiplerinde de rastlanabilir. Düşey Yapısal Elemanlar Perde Duvarlar 1- Perde duvarlar çeşitli bina türlerinde bulunabilir. En önemli özelliklerinden biri, temelden itibaren kesintisiz olarak yükselmeleridir. Betonarme binalarda perde duvar olabilir. Bunlar çok geniş kolonlar gibi görünürler (perde duvarların kolonlardan farkı, uzunluklarıyla genişlikleri arasında en az 5 kat fark olmasıdır.) Yığma binalardaki tuğla duvarlar olabilirler. Kerpiç duvarlar olabilirler. Ya da ahşap kaplama olabilirler. 2- Perde duvarlar, binalarda, sismik etkilere dayanmak üzere tasarlanmış yapısal elemanlardır. Perde duvar geniş bir kolon gibidir. Dışarıdan vurulduğunda gelen sese göre duvarın boş olmayıp, dolu olduğunu anlayabilirsiniz. 3- Perde duvarlara betonarme, yığma ve kerpiç gibi değişik bina tiplerinde de rastlanabilir.

44 Düşey Yapısal Elemanlar Perde Duvar Çatlakları
Perde, yığma ve kerpiç duvarlardaki çapraz / diagonal çatlaklar binanın ağır hasarlı olduğunu gösterir. Ancak, dolgu duvarlarda bu ağır hasar anlamına gelmeyebilir. 1mm’den daha ince çatlaklar tehlikeli değildir ama 1mm’den daha kalınları tehlikeli olabilir. Düşey Yapısal Elemanlar Perde Duvar Çatlakları 1- Perde duvar çatlakları binanın ağır hasarlı olduğunu gösterirler. 2- Yığma binalarda binanın yükünü taşıyan perde duvar tipindeki 45 derecelik zig-zag çatlaklar ciddi hasar olarak değerlendirilmelidir. 3- 1mm’den daha ince çatlaklar tehlikeli değilken 1mm’den daha kalınları tehlikeli olabilir.

45 Düşey Yapısal Elemanlar Taşıyıcı Duvarların Ayrılması
Taşıyıcı Duvarların Ayrılması ciddi hasar anlamına gelebilir. Birbirine yaslanmış duvarlar Düşey yükü taşıma kabiliyetini yitirmiş duvarlar Düşey Yapısal Elemanlar Taşıyıcı Duvarların Ayrılması 1- Perde Duvar ayrılması bir AĞIR HASAR göstergesidir. 2- Bu örnekteki yapı, kerpiç bir binadır ve hasar ağırdır. 3- Duvarlardaki küçük ve dar ayrılmalar da ciddi hasar olarak değerlendirilmelidir. Çünkü, bir artçı nedeniyle ayrılma büyüyebilir, duvar dışarı dökülebilir ve dolayısıyla çatı çökebilir.

46 Düşey Yapısal Elemanlar Perde Duvar Çatlakları
Hasarın kısmi mi, yoksa genel mi? olduğu kontrol edilir. Düşey Yapısal Elemanlar Perde Duvar Çatlakları 1- Perde duvar çatlakları yaklaşık 45 derece açıyla oluşur. Özellikle çatlaklar perde duvarın bir yanından diğerine uzanıyorsa durum çok tehlikelidir. 2- Eğer perde duvarlarda çatlaklar görürseniz hasarın kısmi mi yoksa genel mi olduğunu kontrol edin/ettirin.

47 Yapısal Olmayan Düşey Elemanlar Dolgu Duvar Çatlakları ve Delikler
Dolgu duvarlardaki çatlak ya da dökülmeler hafif hasar olarak kabul edilirler. Yapısal-Olmayan Düşey Elemanlar Dolgu Duvar Çatlakları ve Delikler 1- Düşey elemanlarda rastlanılan bir diğer hasar türü de dolgu duvarlardaki çatlaklar, hatta düşmüş parçalardır. Tuğla ya da seramik kaplama dolgu duvardaki çatlaklar genellikle zig-zag şekli oluştururlar. 2- Bu tip hasar binanın değil sadece duvarların sağlam olmayabileceğini gösterir.

48 Yapısal Olmayan Düşey Elemanlar Dolgu Duvar Çatlakları ve Delikler
Mühendislerin bakış açısı ile, dolgu duvarlardaki hasarlar binanın yıkılmasına neden olmaz. Ancak binadan koparak düşen tuğlalar başlı başına büyük birer tehlikedir. Dikkatli olunması gerekir! Yapısal-Olmayan Düşey Elemanlar Dolgu Duvar Çatlakları ve Delikler 1- Mühendislerin bakış açısından dolgu duvarlardaki hasarlar hafif olarak kabul edilir ve bina bu sebepten yıkılmayacaktır. Bununla birlikte düşen tuğlalar başlı başına büyük bir tehlikedir. Dikkatli Olun ! 2- Bir binadaki hasarın hafif mi? yoksa ağır mı? olduğuna karar vermeden önce, incelenen duvarın yığma tipi bir perde duvar mı? yoksa yalnızca bir dolgu duvar mı? olduğundan emin olunması gerekir.

49 Düşey Yapısal Elemanlar Kolon / Kiriş Bağlantıları
Çatlamış veya ezilmiş kolon / kiriş bağlantıları çok tehlikelidir. Düşey Yapısal Elemanlar Kolon / Kiriş Bağlantıları 1- Kolonlar incelendikten sonra bakmamız gereken bir sonraki yer kolon/kiriş bağlantılarıdır. 2- Çatlamış veya ezilmiş kolon/kiriş bağlantıları çok tehlikelidir, ağır hasar anlamına gelir.

50 Düşey Yapısal Elemanlar Kolon / Kiriş Bağlantıları
Elbette ki kolonlar ve kirişler arasındaki bu bağlantılar birbirlerine dik olmalıdırlar. Bağlantılardaki bozukluk ağır hasara işarettir.

51 Genel Hasar mı, Kısmi Hasar mı ?
s›va dökülmes› Genel Hasar mı? Kısmi Hasar mı? 1- Tüm durumlarda hasar değerlendirmesi yaparken binanın her tarafına bakmak gerekir. 2- Büyük bir binada bir iki yerdeki bölgesel hasar, “orta” hasar olarak kabul edilir. 3- Çeşitli yerlerdeki veya binanın genelinde bulunan hasar ise “ağır” hasar olarak kabul edilir ve tehlikelidir. 4- Yukarıdaki şekilde (ışıklı kalemle sarı rengin üzerindeki binayı göstererek) sadece 2 yerde görülen hasar, bu binayı “orta” hasarlı (Sarı) olarak değerlendirmemize neden olur. Kırmızı rengin üzerindeki bina ise çeşitli yerlerden hasar görmüştür bu da binanın emniyetsiz olduğunu gösterdiği için (Kırmızı) ile işaretlemek gerekir. Büyük bir binada sadece 1-2 yerdeki bölgesel hasar, orta hasar olarak kabul edilir. Çeşitli yerlerde veya binanın genelindeki çok sayıda noktada bulunan hasar ise ağır hasar olarak kabul edilir ve tehlikelidir.

52 Dengesiz mi, Dengeli mi ? Find a stable liquefaction building, Vertical sinking. Dengesiz mi, Dengeli mi ? 1- Binanın dengeli mi dengesiz mi olduğunu gözleyin? 2- Genelde tamamen çökmüş bir bina dengelidir, oturmuştur. Bununla birlikte, enkazın üzerindeki aşırı hareketler ve ağırlık sebebiyle, içeride sıkışmış insanlar varsa daha fazla zarar görebilirler. 3- Dengesiz bir bina etrafındaki bölge için büyük bir tehlike kaynağıdır ve daha fazla yaralanmalara ve ölümlere sebebiyet vermemesi için güvenlik kordonuna alınmalıdır. 4- Sıvılaşmaya maruz kalan bir bina; Eğer hala düşey konumda dik olarak duruyorsa, orta hasarlıdır. Eğer yan yatmışsa, her durumda tehlikeli olduğu bilinmelidir, ağır hasar anlamına gelir. 5- Şüphede kalınması durumunda, binaya girmeden bir uzman mühendise danışmakta yarar vardır.

53 Diğer Hasar Türleri Yumuşak İlk Kat - Dengesiz
Büyük / Geniş Pencereler Geniş Açık Zemin Kat Diğer Hasar Türleri Yumuşak İlk Kat - Dengesiz 1- Yumuşak ilk kat Türkiye’de rastladığımız en yaygın ve tehlikeli inşaat hatalarından biridir. Geniş, açık ve büyük pencereleri olan giriş katı sebebiyle binanın ağırlığını taşıyacak yeterince destek bulunmaz. 2- Yumuşak kat bulunan binalardaki kolon ve bağlantı yerlerindeki hasarlar çok ciddi, ağır hasarlardır. Ek olarak bu binalar son derece kararsızdırlar.

54 Diğer Hasar Türleri Temel Kayması – Dengesiz
Tek katlı ahşap ve tuğla karışımı (karma) yapıda temelin kayması, yana hareket etmesi. Diğer Hasar Türleri Temel Kayması 1- Buradaki örnekte, gördüğümüz tek katlı karma yapı temelinden kaymıştır, ve bu yüzden emniyetli değildir. 2- Bu yapı tek katlı olduğu için yüksek binalar kadar tehlike oluşturmaz. 3- Bu bina dengesiz bir yapıda olduğundan, SSG-TAG’ lara göre arama ve kurtarma faaliyetleri için risklidir.

55 Diğer Hasar Türleri Devrilme
Normalde perde duvarların, yapısal dayanıklılığa oldukça fazla katkısı vardır. Nadiren, temelin yetersiz ve dayanıksız yapıldığı binalarda perde duvarların yardımına rağmen devrilmeler olabilir. Diğer Hasar Türleri Devrilme 1- Bu tip çökmeler nadiren görülür. Binaların yapısal dayanıklılığını oldukça fazla arttıran perde duvarları vardır. Ancak temellerin yetersiz olduğu binalarda bu tip bir çökme nadiren de olsa görülür. 2- Bina dengeli görünse de değildir. çünkü bu durumda duvarlar, zemin, tavan ve döşeme de duvar haline gelmiştir. Oysa bu elemanlar mühendislik açısından böyle tasarlanmamışlardır. Bu yüzden bina güvensiz, kararsız, dengesiz olarak düşünülmelidir.

56 Diğer Hasar Türleri Ara Katlarda Çökmeler
Ender rastlanan, öngörülmesi çok güç bir çökme tipidir. . Diğer Hasar Türleri Ara Katlarda Çökmeler 1- Az rastlanılan bir durumdur Kobe depreminden alınan bir hastane binası. Alt katlarda çok büyük düşey yapısal elemanlar istemedikleri için belli bir kata kadar betonarme inşaa edip, sonrasında çelik devam etmişler Kobe depreminde de bunun işlemediğini görmüşler. (Japonların 1995 ten önce sır gibi sakladıkları depreme dayanıklı amaçlı bina tasarımı olduğundan da bahsedebilirsiniz.) 2- Öngörülmesi çok güç bir çökme halidir. Tehlikelidir. 3- Profesyonel arama ve kurtarma gerektirir. 4- Ara katın çökme nedeni olarak; kullanılan malzemenin bitmesi durumunda farklı malzeme kullanmış olmak, tasarımda değişiklik yapmak (kolonların kesilmesi gibi) söylenebilir.

57 Diğer Hasar Türleri Sıradışı Mimariler - Dengesiz
Stres yoğunlaşması Diğer Hasar Türleri Sıradışı Mimariler 1- Mimari tasarımları ve geometrik şekilleri sebebiyle bazı binalarda, binanın farklı bölümleri farklı yönlerde hareket edebilir. Bu durum binanın belli bölgelerinde gerilimin artmasına ve ciddi hasar görmesine neden olabilir. 2- Bina bölümlerinde oluşan hasar farklı görünse de birbirleri ile bağlantılı oldukları için dengesizdir / kararsızdır. L Şeklinde Bina Gerilme Yer Hareketi

58 Diğer Hasar Türleri Bitişik Yapıların Verdiği Hasarlar
Bitişikteki yapıların neden olduğu hasar veya aşırı ağırlık yüklemesi sebebiyle sağlam binalar hasarlı hale gelebilir. İçeriye girilmeden önce binaların doğru ve güvenli bir şekilde desteklenmiş olması gerekir. Ancak, bu profesyonellerin işidir. Diğer Hasar Türleri Bitişik Yapıların Verdiği Hasarlar 1- Diğer bir önemli tehlike de yukarı katlardan veya etraftaki yapılardan gelen yıkıntılardır. Bina, bu fazladan yükü taşımak üzere tasarlanmadığı için tehlikeli hale gelebilir. 2- İçeriye girilmeden önce bu tip binaların güvenli bir şekilde desteklenmiş olması gerekir. Unutmayalım ki, ağır hasarlı binalarda çalışmak ve destekleme yapmak ancak profesyonellerin işidir. Biz gönüllüler, onlara malzeme sağlayarak yardımcı olabiliriz.

59 Emin Değilsen? Bina desteklemede, Her durum bir karar gerektirir.
Emin değilsen, daha emniyetli olanı seç. Uzman bir mühendise danış. Profesyoneller için!! Emin Değilsen? Daha Emniyetli Olanı Seç 1- Her durum bir karar ihtiyacı gerektirir. Emin değilsen, Hata Yapma! ve Emniyetini Düşün!. Uzman bir mühendise danış. 2- Bazı binalar ağır hasarlı olmakla birlikte aslında dengelidirler. Yine de gönüllüler veya etraftaki bekleyenler enkazın üzerine fazladan yük bindirmemek için çok dikkatli olmalıdırlar. Aksi durumda, enkaz altındakilerin durumu daha fazla tehlikeye girebilir. 3- Dengesiz binalara girmeden önce hem kurtarmacıları hem de enkaz altındakileri korumak için mutlaka destekleme yapılmalıdır. Profesyonel ekipler, enkaz içinde kendilerine, madencilerin yaptığı gibi, destekleme / tahkimat yaparak yol açarlar. Böylece enkaz üzerlerine çökmez.

60 İlk Hasar Değerlendirmesi Hafif Hasar Belirtileri
Yüzeysel. Dekoratif / Kozmetik. Küçük Çatlaklar. Sıva Çatlakları. Basit deyişle, yapısal olmayan hasarlar. İlk Hasar Değerlendirmesi Hafif Hasar Belirtileri 1- Bundan sonraki bölümde Hafif, Orta, Ağır hasar belirtilerine bakacağız. Hafif hasarların işaretleri şunlardır: Yüzeysel Dekorasyon Küçük Çatlaklar Sıva Çatlakları Yapısal olmayan hasarların çoğu Eğitmene not: İlk saatlerde hasar tespitini yapacak olan SSG-TAG’lar için “İlk Hasar Değerlendirmesinde Hasar Türlerini belirleyen dikkat edilmesi gereken kriterler” olarak katılımcılara açıklamada bulunmayı atlamayınız.

61 İlk Hasar Değerlendirmesi Orta Hasar Belirtileri
Hasarların genel değil de kısmi olması. İnce Eğilme / Esneme Çatlakları. Sağlam kolonlar. Binanın zeminle kayması. Şüpheli Yapısal Denge ve Dayanıklılık. İlk Hasar Değerlendirmesi Orta Hasar Belirtileri 1- Hasarların genel değil de kısmi olması. 2- İnce Eğilme / Esneme Çatlakları. 3- Sağlam kolonlar. 4- Binanın zeminle kayması. 5- Şüpheli Yapısal Denge ve Dayanıklılık. Eğitmene not: İlk saatlerde hasar tespitini yapacak olan SSG-TAG’lar için “İlk Hasar Değerlendirmesinde Hasar Türlerini belirleyen dikkat edilmesi gereken kriterler” olarak katılımcılara açıklamada bulunmayı atlamayınız.

62 İlk Hasar Değerlendirmesi Ağır Hasar Belirtileri
Kolonlarda çapraz çatlaklar. Kopmuş yatay demirler. Düşey demirlerin yamulması. Demirlerin betondan sıyrılması. Yapısal duvarlarda çapraz çatlaklar. Kiriş / kolon birleşim yerlerinde çapraz çatlaklar. Yan yatan / devrilmiş yapı. İlk Hasar değerlendirmesi Ağır Hasarlı Binaların Belirtileri 1-Ağır Hasar Belirtileri Şunlardır: Kolonlarda çapraz çatlaklar Kopmuş enine donatılar Boyuna donatının burkulması Donatının betondan sıyrılması Yapısal duvarda çapraz çatlaklar Kiriş / kolon birleşim bölgesinde çapraz çatlaklar Yan yatan / Devrilmiş yapı. Çok az yan yatmış yapılar dahi ağır hasarlıdır. Eğitmene not: İlk saatlerde hasar tespitini yapacak olan SSG- TAG’lar için “İlk Hasar Değerlendirmesinde Hasar Türlerini belirleyen dikkat edilmesi gereken kriterler” olarak katılımcılara açıklamada bulunmayı atlamayınız.

63 İlk Hasar Değerlendirmesi Ağır Hasar Belirtileri
Eğitmene Not: İşaret kalemi ile slayt üzerindeki resimleri göstererek, üzerlerinde ayrıntıya girmeden “Ağır Hasar Belirtileri” nden genel görüntüleri kendilerine bir fikir vermek amacıyla paylaştığınızı belirtin.

64 Eğitmene Not: Aralarda mümkün olduğu kadar süreyi aşmamaya özen gösterin. Eğitmenlerden veya asistanlardan biri eğer bu konuyla sorumlu olarak belirlenirse, duruma hakim olmanız daha kolay olacaktır. Aksi takdirde, bir de bakmışsınız ki eğitim normal sürenizin çok üstünde bitmiş. Unutmayın! Uzman bir eğitmen, eğitimi etkin ve verimli sunması kadar, süreyi de iyi kullanan eğitmendir.