CEP TELEFONLARI VE KANSER Prof. Dr. Süleyman Daşdağ D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı Diyarbakır.

... konulu sunumlar: "CEP TELEFONLARI VE KANSER Prof. Dr. Süleyman Daşdağ D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı Diyarbakır."— Sunum transkripti:

1 CEP TELEFONLARI VE KANSER Prof. Dr. Süleyman Daşdağ D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı Diyarbakır

2 Bu sunum, 12-15 Mart 2006 tarihinde, Uludağ, Bursa’da yapılan Multidisipliner Kanser Araştırma Sempozyumunda Sunulmuştur. NOT: Bu sunumda yer alan bilgiler ve resimler, konuya ilişkin bilimsel literatürler, internet kaynakları, basın ve yayın organları taranarak hazırlanmıştır. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

3 Şu anda hepimiz elektromagnetik bir dalga denizinde bulunuyoruz. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

4 Kaynak: http://imagine.gsfc.nasa.gov/docs/science/know_l1/emspectrum.html Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

5 İnsanoğlunun doğal radyasyonlardan korunma şansı sınırlıdır. Buna karşın, İnsanoğlunun yapay radyasyonlardan korunabilme şansı yüksektir. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

6 Elektromanyetik kirlenme elektronik cihazları olumsuz etkiler. Canlılarda elektromanyetik kirlenmeden olumsuz etkilenmektedirler. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

7 CEP TELEFONLARI VE BAZ İSTASYONLARININ DURUMU Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

8 Kaynak: Establishing a dialogue on risks from electromagnetic fields, WHO, Geneva, Switzerland, 2002 Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

9

10 Cep telefonu kullanımı 12 yaşa ve altına kadar düştü Kaynak: Nokia Türkiye Pazarlama Müdürü Ülkem Kırımlı, Sabah Gazetesi, 07/01, 2005 Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

11 2005 Yılında 1.6 milyar kişinin cep telefonu kullandığı tahmin edilmektedir. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

12 DPT verilerinden yapılan tahminlere göre, Türkiye'deki cep telefonu abone Sayısı 2004 yılı içinde 30 milyonu geçecekti. (2003 yılına göre % 7.1 lik bir artış) Nüfusun yüzde 41.5'i cep telefonu abonesi olacaktı. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

13 Şu anda, Türkiye’de 41 000 000 adet kayıtlı cep telefonu bulunmaktadır. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

14 Şu anda, Türkiye’de 19.000 adet bir veya birden fazla baz istasyonu barındıran, hücre istasyonu bulunmaktadır. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

15 CEP TELEFONLARI VE BAZ İSTASYONLARINA İLİŞKİN TEKNİK BİLGİLER Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

16 Cep telefonlarının yaydığı radyasyon, X ve Gamma ışınlarından tamamen farklıdır. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

17 CEP TELEFONLARI Dijital Analog Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

18 Cep telefonları, düşük güçlü RF sinyalleri gönderen ve alan cihazlardır. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

19 Cep telefonuyla konuştuğumuzda sesimiz, yazdığımız kısa mesaj veya gönderdiğimiz resimler telsiz sinyallerine dönüştürülür. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

20 Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

21 Günümüzde kullanılan cep telefonları 800-1900 MHz aralığında çalışır. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

22 Cep telefonları ile baz istasyonlarının ışın yayma şekilleri farklıdır. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

23 Cep telefonları konuşma süresince ve açık durumda belirli aralıklarla radyasyon yayarlar. Baz istasyonları ise sürekli radyasyon yayarlar. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

24 Baz istasyonları, cep telefonlarıyla iletişimi sağlayan düşük güçlü radyo antenleridir. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

25 Baz istasyonu antenlerinin arka yüzlerinde, yukarı veya aşağı yönlerde önemli sayılabilecek bir RF radyasyon yoktur. Bu yüzden, etrafındaki binaların içinde ve yan yüzeylerindeki RF alan şiddeti normalde çok düşüktür. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

26 Baz istasyonundan uzaklaştıkça RF alan şiddeti önce artar ve belirli bir uzaklık aşıldıktan sonra ise düşer. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

27

28 Cep telefonu sayısı ve kullanımı arttıkça hücre ve baz istasyonu sayısı da artar. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

29 Baz istasyonlarının artmasıyla birlikte, her istasyonun üstlendiği iş hacmi azalır. Böylece aygıtlar hiçbir zaman tam kapasite ile çalışmak zorunda kalmaz. Bu da daha az radyasyonun açığa çıkması anlamına gelir. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

30 Cep telefonundaki radyasyon, bağlantı aşamasında en üst seviyeye çıkar, bağlantı sağlanınca azalır. Bu yüzden numarayı çevirir çevirmez, telefonu hemen kulağa yaklaştırılmamalı. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

31 Açık olan her cep telefonu (Stand by) belirli aralıklarla içerisinde bulunduğu hücrenin baz istasyonuna "ben buradayım" sinyali gönderir. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

32 Bir cep telefonu kullanıcısının RF lar ile etkileşimi, baz istasyonu yakınında yaşayan birine göre çok daha yüksektir. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

33 “Walkie talkie” benzeri diğer taşınabilir telefonlar 10 watt ve üzerinde güce sahip RF sinyalleri üretirler. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

34 RF alan şiddeti, cep telefonlarına olan uzaklık arttıkça hızla düşer. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

35 Cep telefonunu kafadan 10 cm veya daha uzakta tutan birinin etkileşeceği radyasyon, cep telefonunu kulağına yapışık tutarak konuşan birine göre çok çok düşüktür. (HANDS FREE) Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

36 RF ETKİLEŞİMİNİN BİYOFİZİĞİ Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

37 Cep telefonlarından kaynaklanan RF alanlar frekansa bağlı olarak doku derinliklerine ulaşabilirler. Ulaşılan bu derinlik cep telefonlarında 1 cm ye kadar ulaşabilir. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

38 RF enerjisi, vücut tarafından soğrulur ve ısı oluşturur. Bu ısı termoregülatör sistem tarafından bertaraf edilir. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

39 Beyin, göz, kas, kan, deri ve sinir dokusu gibi su içeriği fazla olan dokulardaki sıcaklık artışı yağ veya kemik gibi su içeriği az olan dokulara göre daha fazladır. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

40 Cep telefonlarının göz ve beyinde oluşturduğu SAR ve sıcaklık artış değerleri ; Göz için SAR değeri : 0.007 - 0.21W/kg Göz için sıcaklık artışı: 0.022  C ( 0.21 W/kg için ) Beyin için SAR değeri: 0.12 - 0.83 W/kg Beyin için sıcaklık artışı: 0.034  C ( 0.83 W/kg için ) (Anderson V, Joyner KH, 1995) Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

41 CEP TELEFONLARININ YAYDIĞI RADYASYONUN SOĞRULMASI

42 Cep telefonu tarafından yayılan radyasyonun yaklaşık % 50 si kullanıcının kafası ve telefonu tutan eli tarafından soğrulur. Soğrulan enerjinin en büyük bölümü; telefonu tutan el, kafa derisi, telefonla konuşulan kulak bölgesi ve beynin yüzeyi tarafından soğrulur. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

43

44 SAR (Specific Absorption Rate) ; Dokulardaki sıcaklık artışı (RF kaynaklı) ile ilişkilendirilen biyolojik etkilerin ölçüm birimidir. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

45 SAR direkt olarak dokunun iletkenliği ile ilgili bir parametredir ve iletkenlik dokunun su içeriği ile artar. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

46 RF soğurduğu iddia edilen cihazların cep telefonuna takılmasının gerekliliği ortaya konmamıştır. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

47 CEP TELEFONLARININ SAĞLIK ÜZERİNE ETKİLERİ Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

48 Floridalı birinin 1990 lı yılların başında “Larry King Live” programında eşim cep telefonu kullandığı için kanser oldu demesiyle tartışmalar ve araştırmalar başlar. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

49 Uluslararası güvenlik sınırlarının altındaki düzeylerde ışınlamaların, sağlık üzerine zararlı bir etkisi olmadığını gösteren çok sayıda araştırma bulunmakla birlikte... Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

50 Yapılan araştırmalar taşınabilir telefon kullanımının, beyin aktivitesini, reaksiyon zamanını, uyuma paternlerini etkileyebileceği ortaya konmuş olmakla birlikte, düşük düzeylerdeki bu değişikliklerin sağlık üzerine olumsuz etkisi saptanmamıştır. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

51 Yapılan iki araştırma, cep telefonunu yoğun kullananların, yorgunluk, baş ağrısı, kulağın üzerinde ve arkasında yanma, bulanık görme, işitme kaybı ve vertigo’ dan şikayetçi olduklarını ortaya koymuştur ( Mild et al, 11.000 kişi; Hocking, 40 kişi, 1998) Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

52 Taşınabilir telefonlar, pacemaker, implante defibrilatör, işitme cihazı ve yoğun bakım cihazlarını olumsuz yönde etkileyebilir. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

53 1997 yılında cep telefonlarının yaydığı RF lar ile ışınlanan transjenik farelerde, lenfoma sıklığına rastlanmıştır. (Repacholi et al. WHO) Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

54 2004 yılında cep telefonlarının yaydığı RF lar ile ışınlanan AKR/J farelerde, lenfoma sıklığına rastlanmamıştır. (Sommer ve ark. Almanya) Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

55 Çalışmayı yapan: Hardell L ve Arkadaşları Yayın yılı: 2005 Yer: İsveç Sonuç: T hücreli Non Hodgkin Lenfoma riski ile analog cep telefonu ve kablosuz telefon kullanımı arasında bir ilişki olduğu ileri sürülmektedir. Bu durumun, B hücreli NHL için geçerli olmadığı ileri sürülmektedir. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

56 Cep Telefonları ve Beyin Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

57 Çalışmayı yapan: Hardell L ve Arkadaşları Yayın yılı: 1999 Yer: İsveç Sonuç: GSM cep telefonu kullanımı ile temporal veya occipital loblarındaki tümör riski açısından anlamlı olmayan bir artış gözlendi. Akustik Nöromaya dikkat çekilmiş İddiaları: GSM ‘in etkilerini gözlemek için henüz erken Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

58 Çalışmayı yapan: Inskip PD ve Arkadaşları Yayın yılı: 2001 Yer: ABD Sonuç: 5 yıl veya daha fazla süreyle, günde 60 dk analog cep telefonu kullananlarda beyin tümörü risk artışı gözlenmedi. Tümörün yeri ile telefonun kullanıldığı bölge arasında bir ilişki gözlenmedi. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

59 Çalışmayı yapan: Auvinen A ve Arkadaşları Yayın yılı: 2002 Yer: Finlandiya Sonuç: Cep telefonu kullanımı ile beyin ve tükrük bezi tümörleri arasında bir ilişki bulunmadı. Analog cep telefonu kullanımı ile glioma riski arasında zayıf bir ilişki gözlendi. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

60 Çalışmayı yapan: Johansen C ve Arkadaşları Yayın yılı: 2002 Yer: Almanya Sonuç: Cep telefonu kullanımı ile oküler melanoma riski arasında bir ilişki bulunmadı. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

61 Çalışmayı yapan: Hardell L ve Arkadaşları Yayın yılı: 2002, 2003 Yer: İsveç Sonuç: Analog cep telefonunun ipsilateral kullanımının malign beyin tümörü ve vestibular Schwanoma riskini, anlamlı bir şekilde arttırdığı gözlendi. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

62 Çalışmayı yapan: Waren HG ve Arkadaşları Yayın yılı: 2003 Yer: ABD Sonuç: Cep telefonu kullanımı ile intratemporal fasiyal sinir tümörü riski arasında bir ilişki bulunmadı. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

63 Çalışmayı yapan: Christensen HC ve ark.( 2004,2005 ) Nelson PD ve ark. ( 2006 ) Yayın yılı: 2004, 2005, 2006 Yer: Danimarka, İngiltere Sonuç: 10 yıl veya daha fazla süreli ve düşük yoğunluklu cep telefonu kullanımının, akustik nöroma, glioma ve meningioma riskini arttırmayacağı ileri sürüldü. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

64 Çalışmayı yapan: Hardell L ve Arkadaşları Yayın yılı: 2004 Yer: İsveç Sonuç: Beyin tümörü riskinin en yüksek olduğu grubun, 20-29 yaş aralığındaki 5 yıldan fazla süreyle, ipsilateral analog ve kablosuz telefon kullanıcıları olduğu ileri sürülmektedir. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

65 Çalışmayı yapan: Lönn S ve ark. Schoemaker MJ ve ark. Hardel L ve ark. Yayın yılı: 2004, 2005, 2006 Yer: İngiltere ve 4 İskandinav Ülkesi Sonuç: Uzun süreli cep telefonunun en az 10 yıl kullanımı ile akustik nöroma görülme sıklığı arasında ilişki olduğu belirlendi. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

66 Lönn S ve ark. aynı araştırmasında, Kısa süreli cep telefonu kullanımı ile akustik nöroma görülme sıklığı arasında bir ilişki olmadığı görüldü. DECT ( Digital European Cordless Telecommunication ) telefonların kullanımının da cep telefonları ile aynı etkiyi oluşturabileceği ileri sürülmektedir. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

67 Çalışmayı yapan: Hardell L ve Arkadaşları Yayın yılı: 2005 Yer: İsveç Sonuç: Kırsal alanda yaşayan ve 5 yıldan fazla süreli dijital cep telefonu kullananlardaki malin tümör riskinin, şehirdeki kullanıcılara göre yüksek olduğu ileri sürülmektedir. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

68 Çalışmayı yapan: Hardell L ve Arkadaşları Yayın yılı: 2006 Yer: İsveç Sonuç: Analog, dijital cep telefonları ve kablosuz telefonların, kullanım saatlerine bağlı olarak (10 yıldan fazla) kötü huylu beyin tümörü riskini arttırdığı ileri sürülmektedir. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

69 Çalışmayı yapan: Lonn ve ark.(2005), Hepworth SJ ve ark. (2006) Yayın yılı: 2005, 2006 Yer: İsveç, İngiltere Sonuç: Kısa, orta ve uzun süreli cep telefonu kullanımı ile glioma ve meningioma riski arasında bir ilişki bulunmadığı ileri sürüldü. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

70 Çalışmayı yapan: Daşdağ ve ark.( 2002, 2004 ) Yayın yılı: 2002, 2004 Yer: Türkiye Sonuç: 900 MHz dijital cep telefonlarının kısa süreli kullanımının beyinde tümör oluşturmadığını ancak beyin dokusundaki MDA düzeyini az da olsa arttırdığını gözlediler. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

71 ÖNERİLER

72 Ebeveynler gelecekte ortaya çıkabilecek olası bir riskten çocuklarını korumak istiyorlarsa taşınabilir telefon kullanımını sınırlamalıdırlar. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

73 Herkes gereksiz konuşmalardan kaçınmalıdır. Örneğin, Gün boyu ücretsiz diye gereksiz uzayan konuşmalar Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

74 Konuşmalar olabildiğince kısa tutulmalıdır. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

75 Uzaktan konuşma (hands free) özelliği olan telefonlar tercih edilmelidir. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

76 Konuşma sırasında, taşınabilir telefonlar olabildiğince kafadan uzak tutulmalıdır. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

77 Taşınabilir telefonların sık kullanıldığı yerlerde daha çok baz istasyonu kurulmalıdır. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

78 Ülkemizde dijital cep telefonunun yaygın kullanımı 10 yılı aşmıştır. Risk değerlendirmesi için, ulusal bir projeye gereksinim bulunmaktadır. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

79 TURKPHONE Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

80 SABRINIZA TEŞEKKÜRLER. Süleyman Daşdağ, D.Ü. Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı