PLAZMA LİPİDLERİ VE ATEROSKLEROZ I

... konulu sunumlar: "PLAZMA LİPİDLERİ VE ATEROSKLEROZ I"— Sunum transkripti:

1 PLAZMA LİPİDLERİ VE ATEROSKLEROZ I
Dr. Mustafa ALTINIŞIK ADÜTF Biyokimya AD 2009

2 Total lipid Total lipid tayini ile serumda tüm lipidler (trigliserid, fosfolipid, kolesterol, yağ asidi, v.s.) tayin edilmiş olur. Trigliserid tayininin yapıldığı laboratuvarlarda total lipid tayinine gerek yoktur. Çünkü total lipid seviyesinde meydana gelen değişiklikler genellikle trigliserid seviyesindeki değişiklikleri yansıtır.

3 Total lipid tayininde kullanılan iki metot vardır:
-Sulfo vanilik asit metodu -Kunkel fenol metodu

4 Trigliseridler Trigliseridler, gliserolün üç tane hidroksil grubu ile yağ asitlerinin oluşturdukları esterlerdir.

5 Trigliseridler, enzimatik metotlara dayalı ticari kit kullanılarak tayin edilirler.
Trigliserid ölçümü öncesi 12 saatlik açlık gerekmektedir.

6 Total kolesterol Kolesterol, steroid yapıda katı bir alkoldür; 17.karbon atomuna bağlı hidrokarbon yan zincirinden dolayı lipid özelliği gösterir.

7 Kolesterol, dışarıdan alındığı gibi, vücutta asetil-CoA’dan da kolayca sentezlenir.
Kolesterol, safra asitleri, D vitamini ve steroid hormonların sentezinde kullanılır. Ayrıca hücre zarlarının yapısına katılır.

8 Normal plazma kolesterolünün %70’i yağ asitleri ile esterleşmiş (ester kolesterol), %30’u da serbest haldedir. Serum total kolesterol miktarı yaşla ilgilidir; 45 yaşın altındakilerde % mg arasındadır yaşları arasında %260 mg’ın üzerine kadar çıkabilir. 60 yaşından sonra düşmeye başlar.

9 Genel olarak erkeklerdeki total kolesterol miktarı kadınlardakinden daha yüksektir.
Miyokard infarktüsü geçiren kişilerde, infarktüsten 24 saat sonra kan kolesterolü şiddetle azalır ve birkaç hafta düşük seyreder. Kan kolesterol seviyesi kolesterolemi tabiri ile ifade edilir. Kanda kolesterolün artmasına hiperkolesterolemi, azalmasına ise hipokolesterolemi adı verilir.

10 Kan kolesterolünün arttığı haller:
-Ateroskleroz -Karaciğer hastalıkları -Böbrek hastalıkları -Diabetes mellitus -Hipotiroidi -Lösemi

11 Kan kolesterolünün azaldığı haller:
-Hipertiroidizm -Terminal portal siroz -Terminal üremi -Anemiler -İnfeksiyonlar

12 Kolesterol, kloroformlu ortamda H2SO4 ile kırmızı renk verir; buna Salkowsky reaksiyonu denir.
Kolesterol, kloroformlu ortamda sülfürik asit+asetik anhidrit ile yeşil renk meydana getirir; buna Liebermann-Burchard reaksiyonu adı verilir.

13 Kolesterol, kimyasal metotlarla veya enzimatik olarak tayin edilebilir
Kolesterol, kimyasal metotlarla veya enzimatik olarak tayin edilebilir. Bu metotlar ya direkt ya da indirektirler. Direkt metotlarda doğrudan serum veya plazma kullanılır ve bunlar otoanalizörlere uyarlanabilir olduklarından tercih edilirler.

14 Kolesterol tayin metotları:
Enzimatik olmayan metotlar -Liebermann-Burchard metodu -Deproteinizasyonlu kolorimetrik metot (Zak metodu) B) Enzimatik metot: Kolesterol esteri, kolesterol esterazla hidroliz edilerek serbest kolesterol elde edilir. Kolesterol oksidaz, oksijen kullanarak H2O2 oluşumunu sağlar. H2O2 , çeşitli bileşiklerle renkli kompleks oluşturur; bu da 500 nm’de okunur.

15 Lipoproteinler Lipoproteinler, lipidlerin plazmada taşınma şekilleridirler.

16 Lipoproteinlerdeki protein olan apolipoproteinler (apoproteinler), apo A, apo B, apo C, apo D, apo E gibi adlandırılırlar.

17 Lipoproteinler, elektroforez, ultrasantrifüj, ultrafiltrasyon ve elektron mikroskobik yöntemlerle birbirlerinden ayrılırlar. Ultrasantrifüjdeki yoğunluklarına göre lipoproteinler, şilomikronlar, VLDL, IDL, LDL, HDL, Lp (a) şeklinde alt gruplara ayrılırlar.

18 Lipoproteinler, elektroforezdeki ayrılmalarına göre şilomikronlar (tok kişilerde görülür),  lipoprotein (LDL), pre  lipoprotein (VLDL),  lipoprotein (HDL) şeklinde alt gruplara ayrılırlar.

19 Şilomikronlar, eksojen (diyet) kaynaklı lipidlerin taşınmasını sağlarlar. Bağırsak epitel hücrelerinde sentezlenir ve lenf akımına karışarak dolaşıma girerler. Bileşimlerinde en fazla trigliserid, en az protein bulunur. Şilomikronlar, dolaşımda damar endotelinde bulunan lipoprotein lipaz enzimi etkisiyle yapılarında bulunan trigliseridlerin büyük kısmını kaybederler; geriye şilomikron kalıntıları kalır.

20 VLDL (çok düşük dansiteli lipoprotein), endojen trigliserid bakımından oldukça zengindir. Karaciğerde sentezlenir. Fonksiyonu, karaciğerde sentezlenen trigliserid ve kolesterolü ekstrahepatik dokulara taşımaktır.

21 LDL (düşük dansiteli lipoprotein), VLDL artığı olarak damar içinde sentezlenir. Ekstrahepatik dokularda ve karaciğerde reseptörleri bulunur. Bu reseptörlere yapısında bulunan apo B-100 vasıtasıyla bağlanarak katabolize olur.

22 Plazmada LDL’nin arttığı durumlarda makrofajlar tarafından reseptör aracısız olarak alınır ve köpük hücreleri oluşur. Köpük hücre oluşumu da ateroskleroza sebep olur.

23 HDL (yüksek dansiteli lipoprotein), dokulardan karaciğere kolesterol taşımaktadır. HDL kitlesinin %50’si protein, %30’u fosfolipid, %20’si kolesteroldür. HDL’nin artması organizmanın lehine, azalması ise aleyhinedir.

24 Lp (a), LDL’ye benzeyen bir lipoproteindir
Lp (a), LDL’ye benzeyen bir lipoproteindir. Başlıca apolipoproteini apo B-100’dür. Özellikle karbohidrat kalıntıları bakımından zengin olup fonksiyonu tam olarak bilinmemektedir. Ateroskleroz riski ile ilişkili olduğu tahmin edilmektedir.

25 Apolipoproteinler Apo A, Apo AI, Apo AII ve Apo AIV olmak üzere üç tiptir. HDL’nin major proteinleridirler. Apo AI, LCAT enziminin aktivasyonunda ve böylece ekstrahepatik dokulardan karaciğere serbest kolesterolün HDL’de esterleştirilmek suretiyle taşınmasında rol oynar. Apo AI’in artması organizmanın lehinedir.

26 Apo B, HDL dışındaki bütün lipoproteinlerin başta gelen proteinidir
Apo B, HDL dışındaki bütün lipoproteinlerin başta gelen proteinidir. Apo B-100, Apo B-48, Apo B-26, Apo B-74 olmak üzere dört tipi vardır. Apo B-100 çoğunlukla karaciğerde sentezlenir, Apo B-48 bağırsak duvarında sentezlenir. Apo B’nin artması organizmanın aleyhinedir. Apo B-100, LDL’nin reseptörlerine bağlanmasında önemli rol oynar.

27 Apo C, Açlık durumunda VLDL ve HDL’nin yapısında bulunur
Apo C, Açlık durumunda VLDL ve HDL’nin yapısında bulunur. Apo CI, Apo CII, Apo CIII olmak üzere üç tipi vardır. Apo CII, şilomikron ve VLDL katabolizmasını sağlayan ekstrahepatik lipoprotein lipazın aktivasyonunda önemli rol oynar. Apo CI, LCAT’ın aktivasyonunda etkilidir. Apo C’lerin önemli özellikleri, lipoproteinler arasında transfer edilebilmeleridir. HDL’den VLDL ve şilomikronlara, bunlardan da HDL’ye transfer edilirler.

28 Apo D, Lipoproteinler arasında kolesterol esterleri ve trigliseridlerin transferinde rol oynamaktadır. Bu yüzden kolesterol ester transfer proteini de denmektedir. Kolesterol esterlerinin HDL’den trigliseridce zengin lipoproteinlere transferini sağlar; buna karşılık trigliseridi de HDL’ye transfer eder.

29 Apo E, karaciğerde sentezlenir. Plazmada HDL’nin yapısına katılır
Apo E, karaciğerde sentezlenir. Plazmada HDL’nin yapısına katılır. LCAT etkisiyle HDL’de ester kolesterol birikince Apo E de HDL’den ayrılarak VLDL ve şilomikronlara transfer edilir. Şilomikron artıkları ve IDL’nin hepatik reseptörleri tarafından tanınmalarını Apo E sağlar. Apo E’nin, Apo EI, Apo EII, Apo EIII, Apo EIV ve Apo EV olmak üzere beş çeşidi vardır.