Lipidler Güz 2014 Dr. Suat ERDOĞAN.

... konulu sunumlar: "Lipidler Güz 2014 Dr. Suat ERDOĞAN."— Sunum transkripti:

1 Lipidler Güz 2014 Dr. Suat ERDOĞAN

2 Sunum planı Lipidlerin: Obezitenin yol açtığı sağlık sorunları Tanımı
Fonksiyonları Sınıflandırılmaları Obezitenin yol açtığı sağlık sorunları

3 Lipid nedir? Lipos Grekçe’de yağ anlamına gelir
Lipidler, yağlı bileşiklerin kimyasal olarak farklı grupları olup; enerjinin yoğunlaşmış bir formudur. Lipidler suda çözünmeyen; eter, kloroform, benzen ve aseton gibi polar olmayan organik çözücülerde (solventlerde) çözünen biyomoleküllerdir. Lipidler, alkoller ile uzun zincirli yağ asitlerinin esterleridirler.

4 Başlıca lipidler Trigliseridler (triaçilgliserol) Fosfodiasilgliserol
Sfingolipidler Glikolipidler Prostaglandinler Kolesterol Steroid hormonlar

5 Lipidlerin özellikleri
Suda çözünmezler Yağ asitleri karboksil ucundan (-COOH) hidrofilik özellik gösterir. Hidrokarbon zincir uzadıkça hidrofilik özellik ade azalır Yağlar (fat) oda ısısında katıdırlar Sıvı yağlar (oil) oda ısısında sıvıdır Trigliseridler, besin maddeleri ve insan vücudundaki (depo) lipidlerin büyük çoğunluğunu oluşturur Hidrolizlerinde yüksek enerji verirler (9 kcal/g)

6 Yağ asitlerinin yapısı
Membran lipidlerinin çoğu amfipatiktirler. Yapılarında non-polar uç ve polar son uç taşırlar. Yağ asitleri bir ucunda polar karboksilik asit (-COOH) taşıyan hidrokarbon zincirden oluşur. 16-C’lu yağ asidi: CH3(CH2)14-COO- Non-polar polar

7

8 Lipidler hayvan ve bitki hücrelerinde depo edilir

9 Lipidlerin fonksiyonları
Biyolojik enerji kaynağı Enerjinin etkili formda depo edilmesi İzolasyon Organizmayı dış etkenlerden koruma İç organlara destek sağlama Yağda çözünen vitaminlerin taşınması Isı ve elektrik izolasyonu Hücre membranlarının yapıtaşı Metabolizmayı düzenleyici hormonları depolama Yiyeceklere gevreklik, lezzet ve doygunluk verirler

10 Enerji kaynağı olarak besinler

11 Enerji verir ve enerji deposudurlar
Yağlar vücutta önemli enerji depolarıdır (ATP). Adipoz dokuda depo edilirler.

12 Vücuttaki yağ hücreleri
Yağlar yapılarında yağ hücreleri (= adiposit) adı verilen hücreleri bulundurur. Adipositler adipoz dokuyu oluşturur.

13 Vücutta yağ oranı ve adipositler
Sağlıklı bireylerde (obez olmayan), beyaz yağ oranı erkeklerde vücut ağırlığının % 20’sini, kadınlarda ise % 25’ini oluşturur. Adipositler, Yüzeylerinde insülin, büyüme hormonları, norepinefrin, glikokortikoid gibi çok sayıda reseptörü bulundurur.

14 Izolasyon görevi Yağlar, deri altında ve bazı organların çevresinde (böbrek gibi) ısı izolatörü gibi rol oynar ve Sinir hücrelerinin myelin kılıflarında elektrik izolatörü gibi görev yaparak iletinin hızlı akışına yardımcı olur.

15

16 Lipidler sinir hücrelerinde izolasyon görevi yaparlar

17 Myelin kılıfın yapısının %70-80’ini lipidler oluşturur

18 Koruma Deri altındaki yağlar vücudu ısı ve soğuğa karşı koruyucu izolasyon görevi yapar. Koruyucu ped etkisi ve enerji deposu olarak bulunur.

19 Taşıma görevi: yağda çözünen vitaminleri proteinler ile birlikte kanda taşırlar
Yağ ve proteinlerin karışımından oluşan yapılar (lipoproteinler) önemli hücresel yapılardır. Bu yapılar kanda lipidlerin taşınmasından sorumludur.

20 Membran yapısında lipidler
Membran lipidleri hücre yüzeyinde çift katmanlı tabaka oluşturan ve yapısal olarak yağ ve lipidlere benzerlik gösteren yapılardır. Membranda yer alan başlıca lipidler: fospholipidler, glikolipidler ve kolesterol.

21 Adipoz dokudan salgılanan leptin (hormon), iştahı keserek gıda alımını yavaşlatır.

22 Lezzet ve ağızda hoş tat bırakırlar
Yağlar lezzetsiz olmaların arağmen damak tadı bırakırlar! Yağlar, gıdaların alımını kolaylaştırır ve lezzeti artırırlar. Lipid içerik gıdalarda aroma, lezzet ve görünümü belirler.

23 Lipidlerin fazlası zarar!

24 Şişman ve obez bireylerin daha hassas olduğu hastalık ve sağlık sorunlarından bazıları:
Yüksek tansiyon Uyku apnesi, solunum problemleri Osteoartrit (kıkırdak doku hasarına bağlı) Kanserler Hiperlipidemi Endometriyal Tip 2 diyabet Meme Kolon Koronar kalp hastalıkları Ayrıca, hastalıkların seyri obezlerde daha ağır seyreder. İnme (felç) Safra kesesi hastalıkları

25

26 Vücut Kitle İndeksi (Body Mass Index, BMI)
BMI = vücut ağırlığı [kg]/boy [m]2 Kategori Aralık kg/m2 Kabul edilebilir (düşük risk) Orta düzey kilolu (artmış risk) Orta düzey kilolu/obez Belirgin kilolu/obez Ölümcül obez >40.0