Doğru biçimde öfkelenmek,

... konulu sunumlar: "Doğru biçimde öfkelenmek,"— Sunum transkripti:

1 Doğru biçimde öfkelenmek,
HERKESİN DİKKATİNE!  Herhangi bir kimse öfkelenebilir. Bu kolaydır. Ne var ki; Doğru insana Doğru derecede Doğru zamanda Doğru maksatla ve Doğru biçimde öfkelenmek, İşte bu zordur.  ARİSTO

2 ÖFKE NEDİR?

3 Hakkımız olanı alamadığımızda ya da önem verdiğimiz bir insanın beklentilerimiz doğrultusunda davranmadığında yaşanan duygudur. Bireyin bir engellenme durumuyla karşı karşıya kalması, herhangi bir saldırıya maruz kalması, incinmesi, yoksun bırakılması ya da tehdit algılaması gibi durumlarda hissettiği bir duygudur. İncindiğimizin, haklarımızın çiğnendiğinin, istek ve ihtiyaçlarımızın engellendiğinin ve bizce doğru gitmeyen bir şeylerin olması durumunda verdiğimiz mesajdır.

4 ÖFKE TANIMLARINDA ORTAK NOKTALAR
Öfke doğal, insana özgü, belirli bir düzeyde normal kabul edilir bir duygudur. Öfke bir duygudur, davranış değildir. Öfke kontrol edilebilir bir duygudur. Öfke yaşanması gereken bir duygudur. Öfkenin ifade şekli sağlıklı bir çözüme yönelik olmalıdır

5 ÖFKE – ŞİDDET SALDIRGANLIK - DÜŞMANLIK
Öfke duygusu; şiddet, saldırganlık ve düşmanlık duygularından farklıdır. Düşmanlık, öfke duygularını içerse de öfkeye göre daha uzun süreli negatif bir duygudur. Saldırganlık ise, öfke ve şiddetin dışa yönelik olarak ifade edilme şekillerinden birisidir.

6 Sağlıklı bir öfke duygusunun işlevleri altı maddede özetlenebilir;
1. Öfke enerjikleştirir. 2. Öfke bir işarettir. 3. Başkalarına karşı olumsuz duyguların ifadesini kolaylaştırır. 4. Dışsal çatışma sonucunda ortaya çıkan anksiyeteyi (kaygıyı) değiştirerek egoyu incinebilirliğe karşı savunur. 5. Süregelen davranışı ortadan kaldırır veya engeller. 6. Öfke, bir haklılık algısıdır.

7 ÖFKE İLE İLGİLİ GERÇEKLER (Araştırmalar sonucu elde edilen bulgular)
1- Öfke bir davranış değil, fizyolojik öğeleri olan bir duygudur. 2- Öfke insana özgü evrensel bir duygudur. 3- Öfkenin boşaltılması, sadece sorunun çözümü için zemin hazırlaması açısından değerlidir. 4- Duyguların özgürce ifadesi, çözüme değil, daha fazla saldırganlığa neden olur. 5- Öfke “buharı tüten bir çaydanlık” değildir, birikip patlamaz. 6- Öfkenin hedefi çoğu zaman yabancılar değil, yakınlarımızdır. 7- Kronik düşmanlık kalp krizi riskini artırır. 8- Öfke ile başa çıkmanın en sağlıklı yolu, onu daha az verecek bir hale getirmektir.

8 ÖFKE İLE İLGİLİ BATILLAR (Kabul görmelerine karşın yanlışlığı kanıtlanmış fikirler)
1- Bağırarak, yastık yumruklayarak veya köpükten sopalarla sağa sola vurarak, öfke ile başa çıkılmış olur. 2- Öfke her zaman anında ifade edilmelidir. 3- Kadınlar, erkeklerden daha az öfkelenir. 4- Bazı insanlar hiç öfkelenmez. 5- TV’de izlediğimiz şiddet, spor veya başka rekabet unsuru içeren durumlar aracılığı ile “öfke” boşaltılır. 6- Saldırganlık insanın içgüdüsel davranışıdır. 7- Öfke her zaman yıkıcı, istenmeyen ve günahkar bir duygudur. 8- Öfkenin sözel ifade edilmesi her zaman arzu edilir bir şeydir.

9 ÖFKE TÜRLERİ

10 A. Durumsal Öfke: Durumsal öfke, yoğunluğu farklı düzeylerde yaşanan geçici duygusal tepkilerdir.

11 B. Sürekli Öfke: Durumsal öfkenin ne sıklıkla yaşandığını yansıtan bir kavramdır. Sürekli öfke bireylerde, genel olarak “öfkelenmeye eğilimli olma durumu” nu, başka bir deyişle kişilik boyutunu ifade eder.

12 Sürekli Öfke Durumunda:
Öfke çok basit bir nedene bağlı olarak, çabuk ve kolayca ortaya çıkabilir. kartopu etkisi göstererek büyüyebilir. Öfkeyi kontrol etmek zordur. Öfkeyi ifade etmede işe yarar, daha sağlıklı, alternatif tepkilerin olduğunu kabul etmek ve farklı tepkiler ortaya koymak zordur. Farklı tepkilerin daha işlevsel olabileceğini kabul etmek zordur

13 ÖFKE NASIL ORTAYA ÇIKAR?

14 A- Öfke dış uyarıcılar nedeniyle ortaya çıkabilir:
Herhangi bir dış uyarıcı tarafından bireyin amacına ulaşmasının engellenmesi, bir iş için uzun süre sırada bekletilmesi, trafikte sıkışıp kalması, ihtiyacı olduğu anda herhangi bir nesnenin bozulması gibi durumlar öfkeyi ortaya çıkaran dış uyarıcılardır.

15 B- Öfke bazen dış uyarıcıların etkisi ve dış uyarıcıların kişide yarattığı imgeler ve geçmişe ait çağrışımların etkisiyle ortaya çıkabilir: Kişinin o anda karşı karşıya kaldığı dış uyarıcıya ilişkin olarak kendi iç dünyasında, o uyarıcının geçmişte yarattığı imgeler ve çağrışımlar öfke duygusunu ortaya çıkarabilir. Daha önce telefonla tehdit edilen birisinin tekrar telefonun çalmasıyla daha kim olduğunu bilmeden, öfkelenmesi bu duruma örnek olarak verilebilir.

16 C- Öfke bazen iç uyarıcıları etkisiyle ortaya çıkar:
Kişi hiçbir dış uyarıcı olmadan da sadece geçmişte yaşadığı bir olayı hatırlayıp öfke duyabilir.

17 ÖFKEYİ ORTAYA ÇIKARAN NEDENLER

18 Öfke duygusunun ortaya çıkmasına neden olarak, kişiler arası ilişkilerde yaşanan çatışmalar gösterilmektedir. Çatışma, insanların gereksinimleri, dürtüleri ve istekleri birbiriyle ters düştüğü zaman yaşanan durum olarak da ifade edilmektedir

19 ÇATIŞMA NEDENLERİ Kaynakların kıtlığı,
2) Psikolojik gereksinimlerin karşılanamaması, 3) Değerlerdeki farklılıklar.

20 1. Sınırlı Kaynaklar Çatışmalar sınırlı kaynaklar nedeniyle ortaya çıkabilir. Örneğin zaman, para, mal, bilgi, statü, vb., kişiler arasında çatışma çıkmasına neden olan kıt kaynaklardır.

21 2. Temel Psikolojik Gereksinimler
a. Ait olma: Bu gereksinime sevgi, katılım ve başkalarıyla işbirliği yapılarak doyum sağlanabilir. b. Güç: Bu gereksinime, başarılar elde edilerek, bir şeyler tamamlanarak, başkaları tarafından tanınarak ve saygı görülerek doyum sağlanır. c. Özgürlük: Bu gereksinime, seçeneklere sahip olmakla ve seçim yapmakla doyum sağlanır. d. Eğlenme: Bu gereksinime, oyun oynayarak ve gülerek doyum sağlanır

22 3. Değer Farklılıkları Değerler bize kılavuzluk eden inanç ve kurallardır. Değerler kişilerin kimliklerini oluşturan farklılıklar ve çeşitliliklerdir. Değer farklılıkları nedeniyle (örneğin inançlarda, ilkelerde, önceliklerde farklılıklar) ortaya çıkan çatışmaları çözmek daha güçtür. Değerler birbiriyle uyuşmadığı takdirde taraflar çoğu zaman “doğru/yanlış”, “iyi/kötü” şeklinde düşünürler. Farklı amaçlar nedeniyle ortaya çıkan çatışmalar da değer çatışmaları olarak görülebilir.

23 ÇATIŞMA ŞEMASI VE ÖFKE

24 Karşılanmamış temel gereksinimler -Ait olma -Güç -Özgürlük -Eğlenme
Çatışma Kaynağı Sınırlı kaynaklar (zaman, para, mal) Farklı değerler (inançlar, tutumlar) Karşılanmamış temel gereksinimler -Ait olma -Güç -Özgürlük -Eğlenme Çatışma Çatışmaya gösterilen tepkiler Kaçma Kavga Problem Çözme -Çekilme -İnkar -Görmezlikten gelme -Tehdit -Saldırı -Öfke -Anlayış -Saygı -Çözüm Kaybet-Kaybet Kaybet-Kazan Kazan-Kaybet Kazan-Kazan

25 Tatsız ve Sağlıksız Duygular Tatsız Fakat Sağlıklı Duygular
1-Bunaltı ve Korku 2-Öfke ve Hiddet 3-Umutsuzluk ve Depresyon 4-Aşırı Engellenme 5-Şiddetli Suçluluk 6-Ağır Derecede İncitilmişlik 7-Utanç 8-Aşırı Kıskançlık 9-Küçük Düşmüşlük 10-Kendinden Nefret 1-Kaygı 2-Can sıkkınlığı 3-Üzgünlük 4-Düş Kırıklığı 5-Pişmanlık 6-Düş Kırıklığı 7-Esef 8-Hafif Kıskançlık 9-Eziklik 10-Kendini Düzeltme Niyetiyle Birlikte Düş Kırıklığı

26 ÖFKENİN İFADE EDİLİŞİ

27 A- Öfkenin İçe Yönelmesi:
Bazı kişiler öfkelerini ifade etmekte zorlanırlar. Kendilerine ait kuralları ve ölçüleri olması nedeniyle, böyle kişiler öfkelerini ifade etmeye engel koyarlar. Bu kişilerin öfke tepkileri genellikle somurtma, küsme, surat asma gibi edilgen tepkilerdir.

28 B- Öfkenin Dışa Yönelmesi:
Öfkenin dışa yönelmesi, öfke duygusunun sözel olarak ifade edilmesidir. Ancak bu ifade bir volkanın patlamasına benzer ve kontrolsüzdür. Öfkelerini bu biçimde ifade eden kişiler için ilişkilerinde sorun yaşamaları, herhangi bir topluluktan ya da toplumdan dışlanmaları kaçınılmazdır.

29 C- Öfkenin Kontrol Edilmesi: Öfkenin kontrollü biçimde ifade edilmesidir. “Öfkemi amacıma ulaşmayı engellemeyecek bir tarzda nasıl ifade edebilirim?” sorusunun yanıtı üzerinde düşünmek, kişinin öfke duygusunu kontrol etmesine yardımcı olur. Öfkenin ifade edilme şekli ve kontrolü kültürel özelliklere ve beklentilere, öğrenilmiş davranışlara, ailenin davranış şekillerine, eğitim durumuna, yaşa ve cinsiyete göre değişmektedir

30 ÖFKE Yıkıcı, Zarar verici BİR BİÇİMDE DEĞİL, Geliştirici, Girişimde bulunmaya yönlendirici, Yaratıcılığı kullanmaya zorlayıcı OLARAK ORTAYA KONABİLMELİDİR.

31 pahalı sonuçları olabilecek
Sağlıklı bir biçimde ifade edilmeyen öfke; pahalı sonuçları olabilecek bir duygudur.

32 ÖFKENİN SONUÇLARI

33 A. Öfke ve Fizyolojik Tepkiler:
Kan şekerinin yükselmesi Nabzın ve kan basıncının artması Sık sık ve zor nefes alma Baş ağrısı Kas ağrıları, sırt, boyun ağrıları Psikosomatik rahatsızlıklar

34 B. Öfke ve Zihinsel Tepkiler:
Konsantrasyon bozukluğu Düşük performans Unutkanlık Uykusuzluk Dikkatsizlik

35 C. Öfke ve Duygusal Tepkiler
Bunaltı Depresyon Anksiyete (kaygı) bozuklukları

36 D. Öfke ve Davranışsal Tepkiler:
Madde bağımlılığı (sigara, alkol, uyuşturucu bağımlılığı) Yeme bozuklukları Saldırganlık Şiddet Zorbalık Davranış bozuklukları Huzursuzluk Acelecilik

37 ÖFKE KONTROLÜ

38 Öfkeyi doğru ifade etme becerisini kazanmaya “öfke kontrolü” denir.
Öfke yönetimi programlarının ya da çalışmalarının amacı, kişilere öfkenin neden olduğu duygusal ve fiziksel uyarılmayı nasıl azaltacağı konusunda yardımcı olmaktır. Bu tür çalışmaların amacı gerçekleşmesi imkansız olan öfke duygusunun tamamen ortadan kaldırılması değildir. Bunun yerine öfkenin kişilere ve çevrelerine ilişkin etkilerini nasıl kontrol edeceğini öğretmektir.

39 ÖFKEYE EĞILIMLI BIREYLERIN YAPTIKLARI BILIŞSEL HATALAR
1- Olasılıkların sağlıksız değerlendirilmesi: Olumsuz sonuçların olma olasılığının abartılması buna karşılık olumlu sonuçların gerçekleşme olasılığını daha düşük değerlendirilmesi. 2- Yükleme Hataları: Olumsuz davranışların bilinçli yapıldığına inanma. Öfkeye meyilli bireyler başkalarının düşüncelerini okuma yeteneğine sahip olduklarına inanırlar.

40 ÖFKE KONTROL YÖNTEMLERİ

41 Öfke kontrolünü öğreten pek çok yöntem vardır
Öfke kontrolünü öğreten pek çok yöntem vardır. Doğru yöntem kişiden kişiye değişebilir. Doğru yöntemi belirlerken; bireyin kişilik özelliği, yaşam tarzına uygun olanı seçmesi, bu yöntemi uygularken günlük yaşamında fazladan sıkıntı hissetmemesi göz önünde bulundurulması gereken temel faktörlerdir.

42 ÖFKE KONTROL YÖNTEMLERI;
Bilişsel yöntemler Duyuşsal yöntemler Iletişim yöntemleri Duygusal yöntemler Davranışsal yöntemler

43 A. Bilişsel Yöntemler Kışkırtmanın tanımlanması: Kışkırtıcı durumlarla yüzleşme ve bunlardan kaçınma verisi sağlar. Alternatif açıklamalar: Kışkırtıcı olaylara değişik açıklama getirmek ve farklı bakış açıları düşünmek, kişiyi daha doğru tepkiler vermeye yönlendirebilir. Öfkenin çarpıtmalarıyla savaşma: Öfke, düşünme biçiminin yeniden gözden geçirilmesi için bir uyarı olarak kullanabilir.

44 B. Duyuşsal Yöntemler Biofeedback- Öfke durumunda vücudunun nasıl tepki verdiğini keşfetmek. Alternatif uyarılma oluşturma- öfke ve fiziksel uyarılmaya alternatif bir uyarılma (gevşeme ve espri) oluşturmak. Uyarılmanın yönünü değiştirme- Öfke durumunda fiziksel uyarılmanın yarattığı enerjiyi, üretime dönüştürmek

45 C. İletişim Atılganlık (kendini ifade etme)- Kişinin gereksinimlerini ve meşru haklarını kabul edilir yollarla ifade etme becerisini öğretir. Dinleme- Kişinin iletişim kaynaklarını açık tutmasını sağlar. Tartışma- Kişiler arasındaki çatışmayı fikir birliğine vararak çözme sürecidir. Eleştirme- Yapıcı eleştiri yapabilme ve alabilme becerisidir. Yansıtma- Kişinin, davranışının kabul edilemez olduğunu algılama sorumluluğunu alma becerisidir. Övme- Diğer kişinin savunmacı davranma şansını azaltır.

46 D. Duygusal Yöntemler Duyguların farkında olma- Duyguları doğru ifade etmek için öncelikle tanınmaları gerekir. Duyguları ifade etme- Duyguları olumlu yollar ile ifade etme becerisidir.

47 E. Davranışsal Boyut Kendi öfke davranışını öğrenme- Kişinin öfkeli olduğunda sergilediği davranışları belirleme. Verimli (üretken) öfke davranışı oluşturma- Kişinin kendini kışkırtıcı ve yıkıcı davranışlardan uzak tutarak, öfkelenmekten koruması Davranış değiştirme- Kişinin öfkelendiğinde gösterdiği olumsuz davranışları daha olumlu olanlarla yer değiştirmesi. Öfkenin ABC’ sini öğrenme- Bu yöntem, öfkelenmeye yol açan sebepleri, davranışları ve davranışların sonuçlarını gözden geçirme ve yeniden değerlendirme fırsatı tanır.

48 OKULLARDA ÖFKE KONTROLÜ

49 20 yılı aşkın bir süredir araştırmacılar şiddet içeren davranışların erken göstergelerini ayrıntılı bir biçimde tanımlamıştır. Bunlar; empati , dürtü kontrolü, sorun çözme ve öfke yönetimi becerilerinin yetersizliği ve eksikliğidir Öfke kontrolünün yetersiz olması ve sık sık öfke patlamaları yaşamanın, şiddet davranışı için risk faktörü olduğu belirtilmektedir. Çocuklara ve gençlere öfke kontrolünün öğretilebilmesi için, bu yaş gruplarında öfkenin nasıl ortaya çıktığını, okullarda öfkenin nelerden kaynaklandığını bilmek önemlidir.

50 Çocuklar ve Ergenler Öfkelerini Nasıl İfade Ederler?
Yetişkinlerde olduğu gibi, çocuklarda da öfke içe ya da dışa yönelebilir.

51 A. Öfkelerini doğrudan, dışa yönelik ifade eden çocukların, düşmanca tutumları vardır ve arkadaşlarına sözel şiddet gösterirler.

52 B. Öfkelerini içe yönlendiren çocuklar, başkalarının nasıl hissettiklerini bilmelerinden rahatsız olurlar. Öfkeleri hakkında çok nadir konuşurlar ya da çok nadir doğrudan dışarıya ifade ederler. Bu çocukların temel inancı, “iyi ve nazik bir arkadaş olmalıyım ve gerçekten nasıl öfkeli olduğumun görülmesine izin vermemeliyim” biçimindedir. Öfkelerini içe yönlendiren çocuklar fiziksel bir takım semptomlar gösterebilecekleri gibi depresif bazı duygular da yaşayabilirler.

53 ÇOCUK VE ERGENLERIN ÖFKELERINI İFADE ETMEYI ETKILEYEN GELIŞIMSEL FAKTÖRLER

54 a. Çocukların ve ergenlerin bağımlılık derecesi ya da ulaştıkları özerklik derecesi: Anne ve babalarına aşırı bağımlı olan çocuk ve ergenler öfkelerini kolaylıkla ifade edemez. Bu kişilerde yaşanan öfke duygusu beraberinde terk edilme, reddedilme ya da cezalandırılma gibi bazı durumları hızlıca ortaya çıkarır. Bu korkular nedeniyle öfke, bastırma yoluyla kontrol edilmeye çalışılır.

55 b. Çocuklar yetişkinlerden çok daha az kaynaklara sahiptir: Çocuklar sorun çözme becerileri, kendi duygularını anlama ve yönetebilme yetkinlikleri ile kendi zihinsel ve sosyal becerileri açısından yeterince olgun değildirler. Zihinsel olarak en parlak çocuklar bile duygusal olgunluktan yoksundur. Çocuklar kendi çocuk mantıkları içinde bir düşünce sistemine sahip olduklarından olayları neden-sonuç ilişkisi içinde tam olarak değerlendiremezler.

56 c. Çocuklar hayal kırıklıklarına karşı düşük toleranslıdır: Çocuk ben-merkezliliğinden kaynaklı, küçük çocuklar ihtiyaçlarının karşılanmasını erteleme kapasitesinden yoksundur. İsteklerinin o anda yerine getirilmesini beklerler. Küçük çocuklar ve hatta erinlik dönenimde olanlar bile ihtiyaçlarının ya da isteklerinin karşılanmaması durumuna düşük tolerans gösteriler ve öfkelenirler.

57 OKULLARDA, ÇOCUK VE ERGENLERDE GÖRÜLEN ÖFKENİN NEDENLERİ

58 Sahip olunan ya da paylaşılamayan şeylerden ötürü yaşanan çatışma,
Fiziksel saldırı (itme, vurma, kavga gibi), Sözel çatışma/sözel şiddet (sataşma, alay edilme, iğneleyici sözlere maruz kalma), Reddedilme (arkadaş grupları tarafından dışlanma) İtaat/Uyma Sorunları (öğrencilerden ısrarlı biçimde mantıklı olmayan kurallara uymasını bekleme, bunları sürekli olarak ifade etme) Akademik başarısızlık Olumsuz aile ortamı

59 ÖNERİLER

60 A. Öğretmenlere Kendi Öfkelerini İfade Etmede Öneriler
Öfkelendiğinizin farkına varın: Sizi ne öfkelendirir ve bedeniniz öfkelendiğinizde size nasıl işaretler verir? Öfke duygunuzun korku, utanma, stres gibi asıl duygularınızın yerine geçtiği zamanların farkına varın. Diğer insanların duygularına empati gösterin: Empati kurup, diğer insanların bakış açısından olaylara bakabilir misiniz? Diğer insanların sizin nasıl hissettiğinizi anlamalarına yardımcı olun. “Ben” dilini kullanın.

61 Durumu farklı düşünün: Öfkelendiğinizde ne düşündüğünüzü biliyor musunuz? Unutmayın ki, öfke öfkelendiğimiz şeye ilişkin nasıl düşündüğümüzle ilişkilidir. Karşınızdaki kişinin ne söylediğini duyun: Karşınızdaki kişi/kişilerin sizi öfkelendiren şeyleri neden yaptığını ya da sizi öfkelendirecek ne yaptığı biliyor musunuz? Karşınızdaki kişinin gözlerinden bakmayı ve hareketlerinin size gerçekten ne söylemeye çalıştığını duymayı deneyin.

62 Söylediklerinizi saygı ve sevgi ile bütünleştirin: Nasıl hissetiğinizi konuşmak öfkenizin azalmasına, ortamın da olumlu hale gelmesine ve ilişkinizin kaldığı yerden devam etmesine yardımcı olur. Öfkelendiğinizde bedensel tepkilerinize dikkat edin: Öfkelendiğinizde bedensel tepkilerinizin-artan kalp ritmi, hızlı ve kesik kesik nefes almak, baş ağrısı, mide ağrısı, kaslarda gerginlik- farkına varır mısınız? Dikkatinizi geçmişteki sorunlara değil, içinde bulunduğunuz zamana odaklayın.

63 Öğretmenler bir rol modeli olarak öğrencilere sakin kalmayı ve öfke duygularına saldırgan olmayan tepkiler vermeyi göstermelidir. Bunun anlamı, öncelikli olarak öğretmenlerin öfke duygularını uygun yollarla göstermeyi öğrenmek zorunda olduklarıdır.

64 B. ÖFKE KONTROL YÖNTEMLERINDE TEMEL İLKELER
Konu sizin için önemliyse mutlaka konuşun. İşler kızışmışken vuruşa geçmeyin. Sorunu düşünüp konumunuza açıklık kazandırmaya zaman ayırın. İletişim hatalarından kaçının Ben Diliyle Konuşun

65 Bulanık taleplerde bulunmayın.
İnsanların farklı olduğu gerçeğini kabul edin. Hiçbir sonuca varmayan tartışmalara girmeyin. Her bireyin kendi davranışlarından sorumlu olduğunu görün. Başka birine ne düşündüğünü ve hissettiğini ya da ne düşünmesi ve hissetmesi gerektiğini söylemeyin. Üçüncü bir taraf aracılığıyla konuşmaktan kaçının.

66 C. ÖFKE ANINDA İLKYARDIM TEPKİLERİ
1- Eğer Öfke durumundaki kişi sizseniz; öfke anında ne tür tepkiler gösterdiğinizi araştırın.. 2- Normal bir duygu olduğunu kabul edin.. 3- Gereksinmeleri karşılanmamışlar saldırmaya hazırdır.. 4- Öfke yaşayan birinin konuşmasına izin verin.. 5- Öfkeli olan bireye “öfkemi kontrol edebilirim!... duygusunu aşılayın. 6- Çatışma ortamından birkaç dakika uzak kalın. 7- Öfke anında öfkeli bireyin dikkatini başka yerlere çekin.

67 8- Kızgın ve öfkeli birey uygun davranamaz
8- Kızgın ve öfkeli birey uygun davranamaz.Yanlış anlar, iletişimi güçtür. Böyle durumlarda; a. Dinleme becerisini kullanın. b. Israrcı olmayın, sakin davranın. c. Sakin olun, “uygunsan dinlemeye hazırım” mesajını verin. d. Az ve öz konuşun.

68 9- Eğer bir öneri varsa hemen verin
9- Eğer bir öneri varsa hemen verin. 10- Öfkeye eşlik eden duyguyu bulup yansıtın..“ kızmışsın.. v.b..” 11- Eğer siz sorunun bir parçasıysanız kabul edin. Paylaşılmadığı sürece çözüm güçleşir. 12- Olumlu davranışları vurgulayın. 13- Gevşeme egzersizleri yapılabilir. (Nefes egzersizleri veya bedeni rahatlatıcı birkaç küçük etkinlik) 14- Hayal tekniği kullanılabilir.

69 15- Müzik kullanılabilir
15- Müzik kullanılabilir.(Özellikle rahatlatıcı, klasik veya meditasyon müzikleri) 16- Bireyin enerjisini sevdiği bir aktiviteye yönlendirin. 17- Her zaman O’na yardım etmeye hazır olduğunuzu iletin, böylece öfke kontrolü kolaylaşır. 18- Eğer öfke durumundaki kişi sizseniz sevdiğiniz, güvendiğiniz birileriyle yaşanılanları paylaşın.

70 19- Gülün, kahkaha, çığlık atın, isterseniz ağlayın
19- Gülün, kahkaha, çığlık atın, isterseniz ağlayın. 20- Yaşanmakta olan sorunun hızlı bir biçimde değerlendirilmesini yapın. 21- Kaynağını araştırıp bulmaya çalışın. Tüm bunların başarılması için “Öfke Günlüğü” tutun.