Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü

... konulu sunumlar: "Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü"— Sunum transkripti:

1 Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü
TARIMSAL YAPILAR VE SULAMA DERSİ -HAYVANSAL ÜRETİM YAPILARI -BİTKİSEL ÜRETİM YAPILARI Doç. Dr. Berna KENDİRLİ Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü 2013

2 Giriş Türkiye’de tarım işletmelerinin %86’sında bitkisel ve hayvansal üretim birlikte yapılmaktadır. Ülkemizde hayvan başına elde edilen verim düşüktür. Ticari hayvan yetiştiriciliğinde amaç, en yüksek ve en ekonomik verimi elde etmektir. Bu yönden barındırma koşullarının önemli bir etkisi vardır.

3 Hayvanları barındırmaya neden gereksinme duyulur?
Hayvanlar ve bakıcılar için sağlıklı ve rahat bir çevrenin oluşturulması, Gerekli işgücünün rasyonel bir şekilde organize edilmesi, Hayvan yetiştiriciliğinin ekonomik ve ekolojik yönlerden başarılması, İnsan sağlığı ve çevre kirliliği ile ilgili kurallara uyum sağlayan üretimin gerçekleştirilmesi.

4 Hayvansal üretim yapılarının planlanmasında göz önüne alınması gerekli özellikler:
Hayvanlar ve bakıcılar için sağlık ve rahatlık koşullarını sağlamalıdır. Hayvan davranışları dikkate alınmalıdır. Yapılar yüksek miktar ve kalitede hayvansal ürün elde edilmesine olanak vermelidir. İşgücü rasyonel kullanılmalıdır. Hayvan sayısındaki artışlara uyum sağlamalıdır. Teknolojik gelişmeler kolaylıkla uygulanabilmelidir. Konut ve diğer yapılarla uyumlu olmalıdır. Çevre kirliliğine neden olmamalıdır. Yangına karşı gerekli önlemler alınmalıdır. Maliyetleri olanaklar ölçüsünde düşük olmalıdır. Hayvan yönetimini kolaylaştıracak şekilde planlanmalıdır.

5 Hayvansal üretim yapıları tipleri
Büyükbaş hayvanların barındırıldığı ahırlar, - Süt sığırı ahırları, - Besi sığırı ahırları, Küçükbaş hayvanların barındırıldığı ağıllar, Kanatlı hayvanların barındırıldığı kümesler

6 Süt Sığırı Ahırları Süt sığırı ahırlarının planlanmasında karar verilmesi gereken konular: Ahırın yapılacağı yer yeterli büyüklükte, drenajı iyi, ulaşım olanakları uygun, olumsuz iklim koşullarından korunmuş ve işletme konutuna göre rüzgar altı tarafında bulunmalıdır. İşletmede mevcut hayvan sayısı ile gelecekte olabilecek artışlar,elde edilecek buzağıların tamamının işletmede barındırılıp, barındırılmayacağına karar verilmelidir. İşletmenin finansman kaynakları, İşletmede üretilen sütün pazarlama olanakları, Günlük işlerin yürütülmesinde gerekli işgücünün ne kadarının aile işgücü tarafından karşılanacağı,

7 Süt Sığırı Ahırları İklim koşulları da dikkate alınarak barınak sistemine karar verilmelidir. Planlama ilkeleri dikkate alınarak uygulanacak planlama sistemine karar verilmelidir. Sağım sistemi ve sağım yerinin tipi belirlenmelidir. Yemleme sistemi ve depolanmasına karar verilmelidir. Gübre yönetimi ile ilgili konularda karar verilmelidir.

8 Süt Sığırı Ahırları Soğuk ahırlar, iç koşullar dış koşullara göre çok az farklılık gösterir. Tamamen kapalı, kısmen veya tamamen açık olarak yapılabilirler. Ilık ahırlar, iklim koşulları ne olursa olsun ahır içerisinde her zaman için arzu edilen çevre koşulları sağlanabilir. Tamamen kapalı yapılırlar. Süt sığırı ahırları genel olarak, - Bağlı duraklı ahırlar, - Serbest ahırlar, - Serbest duraklı ahırlar

9 Bağlı duraklı ahırlar Süt sığırlarının barındırılmasında en eski sistemdir. Günümüzde hayvan sayısının az olduğu küçük işletmelerde uygulanmaktadır. Tamamen kapalı binalarda uygulandığından bu tip ahırlara kapalı ahırlar adı da verilir. Hayvanların tüm yaşantıları kapalı bina ortamında geçer. Bu sistemler özellikle baş sağmal hayvana sahip olan işletmeler için önerilmektedir.

10 Bağlı duraklı ahırlar

11 Bağlı duraklı ahırlar Bu sistemde, yemleme, sulama, bakım ve sağım işlemleri bina içinde yapıldığından, hayvan başına gereksinim duyulan bina alanı daha azdır. Sığırların dinlenme, yemleme, sulama, bakım ve süt sağım işleri duraklarda yapılır. Sığırlar duraklarda bağlı olarak bulunur. Bir sığır için gerekli alan ile bu alanın boyutları, sığır ırkına,yaşına ve canlı ağırlığına göre değişir.

12 Bağlı durak unsurları

13 Durakların düzenlenmesi
Bağlı duraklı ahırlarda duraklar, - tek sıralı, - iki sıralı - ikiden daha fazla sıralı olarak düzenlenebilir. Sağmal sığır sayısının 10 baş ve daha altında olduğu ahırlarda tek sıralı, Sağmal sığır sayısının 10 başın üzerinde olması ve gelecekte genişleme olanaklarının düşünülmesi durumunda iki sıralı düzenleme yapılır. Sığır sayısının 100 baş ve daha fazla olduğu işletmelerde bina uzunluğunu azaltmak için ahırlar nadiren dört sıralı yapılırlar.

14 Durakların düzenlenmesi
İki sıralı ahırlarda duraklar, hayvanlar birbirlerine veya dış duvarlara bakacak şekilde düzenlenebilirler. Hayvan sayısının 60 başa kadar olduğu ve temizliğin mekanizasyonla yapıldığı işletmelerde işgücü ve zaman ekonomisi açısından, duraklar dışa bakacak şekilde düzenlenmelidir. Hayvan sayısının 60 başın üzerine çıkması durumunda ise, içe bakan düzenleme daha uygun olmaktadır.

15 Durakların iki sıralı düzenlenmesi

16 Taban planlaması

17 Serbest Ahırlar Bu sistemde süt sığırları ahır içerisinde ve ahıra bitişik gezinme yerlerinde serbestçe hareket ederler. Tamamen kapalı binalar yanında kısmen ya da tamamen açık sistemlerde de kullanılabilir. Tamamen kapalı serbest ahırlar, iklim koşullarının çok soğuk ve yağışlı olduğu yerlerde uygulanabilir. Oldukça büyük bina taban alanına gereksinim duyulduğu için süt sığırcılığında pek tercih edilmez.

18 Serbest Ahırlar Süt sığırı yetiştiriciliğinde serbest ahırların en yaygın kullanımı üç tarafı kapalı, güney ve doğuya bakan cephesi açık ve üzeri uygun bir çatı ile örtülü olan kısmen açık şeklidir. Bu sistemde yemleme ve sağım işlemleri ayrı ünitelerde yapılır. Ayrı bir sağım yerine gereksinim duyulması nedeniyle sağmal sığır sayısının 20 baş ve üzeri olduğu işletmelerde ekonomiktir. Serbest ahırlar aynı çatı altında veya ayrı olabilen dört üniteden oluşur.

19 Kısmen açık serbest süt sığırı ahırı

20 Serbest Ahırlar Dinlenme yeri: Tabanına yataklık serilmiş ve üzeri bir çatı ile kapatılmış alandır. Dinlenme yerinin tabanı sıkıştırılmış toprak olabileceği gibi betonla da kaplanabilir. Dinlenme yerinin tabanına hayvan başına 5-6kg yataklık malzeme serilir. Dinlenme yerinde genellikle gübre birikimine izin verilir. Gübre temizliği yılda birkaç kez yapılır. Dinlenme yerinde sığır başına 5-7m2 alan hesaplanmalıdır.

21 Serbest Ahırlar Gezinme yeri: Dinlenme yerinin açık cephesi önünde sığırların temiz havadan ve güneşten yararlanmaları ve dolaşmaları için ayrılmış bölümdür. Gezinme yerinin tabanına dışa doğru %2’lik bir eğim verilmelidir. Toprak tabanlı gezinme yerlerinde sağmal sığırlar için 30 m2 alan ayrılmalıdır. Suluklar, gezinme yerine ya da gezinme yerinden dinlenme yerine geçiş bölümüne yerleştirilmelidir.

22 Serbest Ahırlar Yemleme yeri: Serbest ahır sisteminde yemleme, dinlenme alanına veya gezinme yerine yerleştirilmiş yemliklerde yapılır. Yemlik genişliği tek taraftan yemlemede cm, iki taraftan yemlemede cm olmalıdır. İşletmede sığırların hepsinin aynı anda yem yemeleri durumunda sığır başına gerekli yemlik uzunluğu cm, istedikleri zaman yem yemeleri durumunda ise, cm olmalıdır.

23 Serbest Ahırlar Sağım yeri ve süt odası: Ayrı bir sağım yerine gereksinim duyulur. Sağım yeri ahırın temiz ve drenajı iyi olan bir kısmında bulunmalıdır. Yeterli havalandırma ve aydınlatma olanaklarına da sahip olmalıdır.

24 Serbest Duraklı Ahırlar
Süt sığırı yetiştiriciliğinde en yaygın kullanılan barındırma sistemidir. Serbest duraklı ahırlar, 60 ve daha fazla sayıda sağmal sığıra sahip işletmelerde ekonomiktir. Bu sistemde sığırlar özel olarak yapılan duraklara serbestçe girip çıkabilirler. Sığırlar durakları sadece yatarak dinlenmek için kullanırlar. Yemleme,sulama ve sağım işleri ahır içerisinde ya da gezinme alanlarında bu amaçla yapılmış özel ünitelerde yapılır.

25 Serbest Duraklı Ahırlar
Serbest durak yapımının amacı, her bir sığır için kendi kendilerine veya birbirlerine zarar vermeden yatabilecekleri temiz, kuru ve güvenilir bir dinlenme ortamı oluşturmaktır. Durak, sığırın yatarken ve ayakta dururken düzgün durmasını ve gübrelerini servis yollarına yapmalarını sağlamalıdır. Sığırların birbirlerine zarar vermeleri önlenmelidir. Durak boyutları sığırların ırk ve vücut ağırlığına göre değişir.

26 Serbest Duraklı Ahırlar
Durak taban malzemesinin seçiminde yumuşaklık, aşınmaya karşı dayanıklılık, ısı yalıtımı, temizleme kolaylığı, maliyet, mekanik ve kimyasal maddelere karşı direnç dikkate alınmalıdır. Sıkıştırılmış toprak, kum ve kireçtaşı gibi doğal malzemelerden yapılmış yumuşak yüzeyler yanında beton kaplama, ahır tuğlası veya yalıtımlı lastik gibi sert yüzeyler de taban malzemesi olarak kullanılabilmektedir. Durak ile servis yolunu ayırmak, duraklarda bulunan yataklık malzemenin servis yoluna dökülmesini önlemek, yataklık kullanımını azaltmak, sığırlarda temizliği artırmak ve gübrenin durak dışında kalmasını sağlamak amacıyla durak ile servis yolu arasında cm genişliğinde ve cm yüksekliğinde betonarme malzemeden bir kenar betonu yapılmalıdır.

27 Serbest Duraklı Ahırlar
Servis yolları sığırlar tarafından duraklara giriş çıkış, yemleme alanına ya da sağım yerine ulaşma ve gezinme amacıyla kullanılır. Servis yolları beton tabanlı veya ızgara tabanlı olarak yapılır. Serbest duraklı ahırlarda duraklar tek sıralı olabildiği gibi iki veya ikiden fazla sıralı olarak da düzenlenebilir. Bir ve iki sıralı ahırlarda duraklar ahırın uzun kenarı boyunca, ikiden fazla sıralı ahırlarda ise, kısa veya uzun kenara paralel olacak şekilde düzenlenirler.

28 Serbest Duraklı Ahırlar

29 BESİ SIĞIRI AHIRLARI Besicilik, değişik yaşlardaki hayvanları belirli süreler uygun bakım ve besleme koşullarında tutarak, yeterli miktar ve kalitede et üretmek amacıyla yapılan bir uğraştır. Besi sığırları soğuğa daha dayanıklı olduğu için tamamen ya da kısmen açık ahırlarda barındırılabilir. Besi sığırı ahırları, basit konstrüksiyonlu, yeterli havalandırma olanaklarına sahip, maliyeti düşük, ferah ve çok yönlü kullanıma uygun olacak şekilde planlanmalıdır.

30 BESİ SIĞIRI AHIRLARI Besi sığırı ahırları, hayvanlarda hızlı gelişmeyi sağlayacak, yem dönüşüm etkinliğini artıracak, hayvan sağlığı ve rahatlığı için gerekli uygun çevre koşullarını karşılayacak nitelikte olmalıdır. Besi sığırı yetiştiriciliğinde, - Bağlı duraklı besi sığırı ahırları, - Serbest besi sığırı ahırları, - Serbest duraklı besi sığırı ahırları, - Izgara tabanlı besi sığırı ahırları

31 Bağlı Duraklı Besi Sığırı Ahırları
Besi sığırı yetiştiriciliğinde yemleme önemli olduğu için ahırlarda durakların içe bakacak şekilde düzenlenmesi tercih edilmelidir. Yemin traktörle dağıtılmasında yem yolu genişliği en az 270 cm olmalıdır. Dikilme platformu genişliği cm, uzunluğu cm arasında değişir. Ahırların kapalı olması, ahır iç ayrıntılarının fazlalığı, yüksek bina maliyeti, besiye alınan hayvan sayısının farklılık göstermesi nedeniyle durak boyutlarının ayarlanmasının güçlüğü ve işgücü gereksiniminin yüksek olması nedeniyle bu sistemler tercih edilmez.

32 Serbest Besi Sığırı Ahırları
Besi sığırı yetiştiriciliği için en uygun ve ekonomik sistemdir. Yataklık malzeme gereksiniminin yüksek olması bu sistemin en büyük sakıncasıdır. (Hayvan başına günde 6 kg) İklim koşullarına bağlı olarak farklı bina tiplerinde uygulanabilir. - Kapalı sistemler, - Kısmen açık sistemler, - Tamamen açık sistemler.

33 Kapalı Serbest Besi Sığırı Ahırları
Kar yağışının çok fazla olduğu ve kötü drenaj koşullarının bulunduğu bölgelerde uygulanır. Ahır tabanı sert zeminli ya da ızgaralı olabilir. Ahır tabanının sert zeminli yapılması durumunda ahır tabanı toprak ya da beton malzemeden yapılır ve yataklıklı sistemler ya da eğimli döşemeler şeklinde düzenlenir. Yataklıklı sistemler hayvan sayısının az olduğu işletmelerde uygulanır.Bölmelerde barındırılacak hayvan sayısı en fazla 20 baştır.

34 Kapalı Serbest Besi Sığırı Ahırları

35 Kapalı Serbest Besi Sığırı Ahırları
Yataklık malzemenin kısıtlı olduğu yerlerde eğimli döşemeler kullanılır. Döşemeye %6-10 arasında eğim verilir. Bölmelerdeki hayvan sayısı baştan az olmalıdır. Bölme derinliği de m yapılmalıdır.

36 Kısmen Açık Serbest Besi Sığırı Ahırları
Bu tipteki besi sığırı ahırlarının güney ya da doğuya bakan cephesi açık olup, diğer cepheleri duvarla çevrili ve üzeri basit bir çatı ile kapalıdır. Yataklık serili bu alan dinlenme yeri olarak görev yapar ve hayvanları olumsuz iklim koşullarına karşı korur. Açık cephenin ön tarafına yemlikler yerleştirilir. İklim koşullarının uygun olduğu yerlerde dinlenme yerinin ön tarafında gezinme yeri bırakılır. Bu tipteki sundurmalar da tek ya da çift cepheli olacak şekilde düzenlenebilir.

37 Kısmen Açık Serbest Besi Sığırı Ahırları
Bu yapıların genişlikleri hayvan sayısına ve kullanılma şekline göre 6-12 m arasında değişir. Yan duvar yüksekliği m yapılabilir. Dinlenme yerinin tabanı sıkıştırılmış toprak ya da beton yapılabilir. Yemleme dinlenme yerinde ya da gezinme yerinde yapılabilir. Yemlikler kuzey-güney doğrultusunda yerleştirilmelidir. Sabit yemlikler çit boyunca tek ya da çift taraflı yemlemeye olanak verecek şekilde düzenlenmelidir. Yemlik uzunluğu 50-70cm arasında değişir.

38 Kısmen Açık Serbest Besi Sığırı Ahırları

39 Tamamen Açık Serbest Besi Sığırı Ahırları
Yeterli alana sahip ve yıllık yağışı 350 mm’den az olan yörelerde, yemleme ve dinlenme faaliyetleri için tamamen açık sistemler besi sığırcılığı için yeterlidir. Tamamen açık sistemlerde taban düzenlemesi kullanılacak alanın topoğrafyasına bağlıdır. Tabanın %4-5’lik bir eğime sahip olması yeterlidir. Tamamen açık sistemlerin düzenlenmesi genel olarak, kuzey-güney doğrultusunda konumlandırılmış bir yem yolunun bir ya da iki tarafına hayvanların bulunduğu bölmelerin yerleştirilmesi şeklinde yapılır.

40 Tamamen Açık Serbest Besi Sığırı Ahırları
Bölmelerde barındırılacak hayvan sayısı baş arasında değişir. Bölme derinliği yemliklerden itibaren m olabilir. Bölmelerin çevresi en az 160 cm yüksekliğinde genellikle metal borulardan yapılmış çitlerle çevrilir.

41 Serbest Duraklı Besi Sığırı Ahırları
Serbest duraklı ahırlar süt sığırcılığında başarılı bir şekilde kullanılırken, besi sığırı yetiştiriciliğinde çok tercih edilen bir sistem değildir. Bunun nedenleri: - Erkek hayvanların sıvı gübrelerini durak içerisine yapmaları nedeniyle kullanımı sınırlıdır. - Besiye alınan hayvanların ırk, yaş ve ağırlıkları çok farklılık gösterdiğinden serbest durak boyutlarının ayarlanmasında sorunlarla karşılaşılır. - Hayvanlar serbest duraklara zarar verebilirler. - Erkek hayvanların bu sisteme alıştırılmaları oldukça zordur. -Birim alana düşen hayvan sayısı azdır. - Ahır kapasitesinin artırılması zordur. - Sıvı gübrenin uzaklaştırılması sorun yaratabilir.

42 Izgara Tabanlı Besi Sığırı Ahırları
Izgara tabanlı sistemlerde ahır tabanı tamamen veya kısmen ızgaralı yapılır. Tamamen ızgaralı uygulamalarda hayvanların bulunduğu alanın tamamı, kısmen ızgaralı durumda ise sadece yemlik önü bir hayvan boyu kadar bir kısım ızgaralı yapılır. Izgaralı ahırlarda ızgaraların tasarımının çok iyi yapılması gerekir. Besi sığırı ahırlarında ızgaralar betonarme malzemeden yapılmalıdır.

43 Izgara Tabanlı Besi Sığırı Ahırları
Izgaralar aşağıya doğru daralan yamuk ya da üçgen kesitli olmalıdır. Izgaraların üst yüzeyleri kaygan olmamalı ve ızgara kenarları yuvarlatılmalıdır. Izgaralar arasında bırakılacak boşluğun genişliği, gübrenin ızgaralardan geçmesi ve hayvan rahatlığı yönünden önemlidir. Izgara tabanlı ahırlarda bölmeler tesis edilerek hayvanlar gruplar halinde barındırılır. Bir bölmede barındırılacak hayvan sayısı baş olmalıdır.

44 Izgara Tabanlı Besi Sığırı Ahırları

45 KOYUN AĞILLARI Koyun yetiştiriciliği, genellikle tarıma uygun olmayan, büyükbaş hayvan yetiştiriciliğinin yapılamadığı ve düzgün topoğrafyaya sahip olmayan arazilerde yaygındır. Koyunlar düşük ve yüksek sıcaklıklara karşı oldukça dayanıklıdır. Özellikle doğum ve kırkımdan sonraki dönemlerde yağışlara ve soğuk rüzgarlara karşı korunmaları gerekir.

46 KOYUN AĞILLARI Koyunlar için barınak yapımının temel amaçları:
- Hayvanları, yem ve ekipmanları olumsuz dış iklim koşullarına karşı korumak, - Uygun bir üretim ortamı oluşturmak, - Hayvan sayısının fazla olduğu işletmelerde sürünün bakım ve yönetimini daha kolay yürüterek işgücü gereksinimini azaltmaktır. Koyun ağılları ve gezinme yerleri için yeterli drenaj koşullarına sahip güneye eğimli araziler tercih edilir. Ağıl tipleri - Açık ağıllar - Sert tabanlı kapalı ağıllar - Izgara tabanlı kapalı ağıllar

47 Açık Ağıllar Açık tipteki ağıllar, yağışı az ve drenaj koşulları iyi olan yerlerde çatısız veya sundurma tipi basit çatılı olarak düzenlenirler. Açık cephenin ön tarafında iklim ve arazi koşullarının uygun olması durumunda bir gezinme yeri de bırakılabilir. Dinlenme yerinde koyunlar için m2, gezinme yerinde ise bu değerin yaklaşık iki katı alan ayrılmalıdır. Gezinme yerinin tabanına dışa doğru %5-10 arasında bir eğimin verilmesi gerekir.

48 Açık Ağıllar

49 Sert tabanlı kapalı ağıllar
Açık ağıllarda gezinme yerinde yemin ıslanması, donması ve böylece yem kayıpları oluşabilir. Gezinme yeri için yeterli büyüklükte alanın bulunmaması, arazi maliyetlerinin yüksek olması, toprak özellikleri, eğim ve iklim koşullarının uygun olmaması gibi nedenlerle açık ağılların uygulanması sorun yaratabilir. Bu durumda gezinme yeri olmayan tamamen veya kısmen kapalı ve sert tabanlı ağıllar kullanılabilir.

50 Sert tabanlı kapalı ağıllar

51 Izgara tabanlı kapalı ağıllar
Islak döşemelerde koyunlarda görülen yaygın ayak sorunları ve bazı bölgelerde yataklığın pahalı olması, ızgara tabanlı ağılların geliştirilmesine yol açmıştır. Ülkemizde pek uygulaması yoktur. Bu ağılların üstünlükleri: - Yataklık kullanımı ortadan kalkar. - Ağıl tabanının kuru kalması nedeniyle ayak sorunları azalır. - İşgücü gereksinimi azalır. - Birim alanda barındırılan hayvan sayısı artar. - Hayvan başına düşen maliyet azalır.

52 Izgara tabanlı kapalı ağıllar

53 TAVUK KÜMESLERİ Tavuklar, sıcaklık, ışık ve hava değişim oranına karşı oldukça hassas hayvanlardır. Bu nedenle kümeslerde çevre koşullarının kontrolü ve havalandırma sistemlerinin tasarımı çok önemlidir. Kümesler, drenaj koşulları uygun, içme suyu, elektrik ve ulaşım olanakları bulunan ve yeterli havalandırma olanağına sahip olan bir yerde kurulmalı ve sert rüzgarlara karşı korunmuş olmalıdır.

54 Kümes Planlama Sistemleri
Yer kümesleri (Yerde barındırma) - Derin yataklı kümesler - Tünekli kümesler - Izgara tabanlı kümesler Kafesli kümesler (Kafeste barındırma) - Basamaklı (Kaliforniya) kafes sistemleri - Katlı (Batarya) kafes sistemleri Alternatif kümes sistemleri - Alternatif yer sistemleri - Alternatif kafes sistemleri

55 Yer Kümesleri Yer sistemlerinde hayvanlar kümes tabanı üzerinde serbest hareket ederler. Bu sistemlerde birim alanda barındırılan hayvan sayısı az olduğundan bina maliyetleri yüksektir. İşgücü gereksinimleri yüksektir ve mekanizasyona kolay adapte olamaz. Hayvanların hastalıklara yakalanma riski ve hastalıkların yayılması daha kolaydır. Hayvanların bireysel kontrolleri zordur.

56 Derin yataklı kümesler
Hayvanların yemlik ve suluğa kolay ulaşmaları ve yatırımın düşük olması en önemli avantajlarıdır. Yüksek kalitede ve miktarda yataklığa gereksinim duyması en önemli sakıncasıdır. Yataklık olarak sap, saman, talaş, ahşap rendesi, kağıt kırıntıları, parçalanmış mısır koçanları, çeltik kavuzu veya bunların karışımı kullanılabilir. Yataklık malzeme nemi iyi absorbe etmeli ve gübre ile iyi bir karışım oluşturabilmelidir. Bu sistemler civciv büyütme ve kasaplık piliç yetiştiriciliğinde kullanılır. Birim alanda 4-5 tavuk barındırılır.

57 Derin yataklı kümesler

58 Tünekli kümesler Bu tip kümeslerde derin yataklılardan farklı olarak tünek adı verilen ekipmanlar bulunur. Tünekler, tavukların yem yeme ve gezinme zamanları dışında üzerinde tüneyip dinlendikleri ekipmanlardır. Tünekler, genellikle kümes taban alanının %30-35’ini kaplar. Tünek alanının belirlenmesinde metrekareye 18 tavuk hesaplanmalıdır. Tünekler, kümesin az ışık alan kapı ve pencerelerden uzak kısımlarına yerleştirilmelidir. Tünekli kümesler daha çok etçi anaçların yetiştirilmesinde kullanılır.

59 Tünekli kümesler

60 Izgara tabanlı kümesler
Bu tip kümeslerde servis yolu dışında kalan kümes taban alanı ızgaralarla kaplanmıştır. Izgaralar kümes taban alanının yaklaşık olarak 2/3’ünü kaplamalıdır. (Birim alana 6-8 tavuk) Izgaralı kümeslerde servis yolu genişliği follukların yerleştirilme şekline ve uygulanan mekanizasyon düzeyine göre cm arasında değişir. Izgara tabanlı kümeslerde yataklık kullanılmaz. Izgara tabanlı kümesler yumurta tavukçuluğu yanında kasaplık piliç yetiştiriciliğinde de kullanılmaktadır.

61 Izgara tabanlı kümesler

62 Kafesli Kümesler Kafesli kümesler, günümüzde özellikle ticari yumurta tavukçuluğu işletmelerinde yaygın olarak kullanılan bir sistemdir. Kafesli kümesler, büyük kapasiteli kümeslerde kullanılır ve iyi yalıtılmış penceresiz kümesler şeklinde yapılabilir. Kafesli kümeslerin ana ekipmanını kafesler oluşturur.

63 Kafesli Kümesler Kafeslerde aranılacak özellikler: - Maliyet olanak ölçüsünde düşük olmalıdır. - Parçalar kolayca sökülüp takılabilmelidir. - Dayanıklı ve kolayca temizlenip dezenfekte edilebilmelidir. - Gübre kolayca temizlenip atılabilmelidir. - Kafesin en üst katına rahatça erişilebilmelidir. Kafeslerin yapımında galvanizli teller, plastik ile kaplanmış teller ve plastik malzeme kullanılmaktadır.

64 Kafesli Kümesler Kafesler tavuk sayısına göre, - Bireysel kafesler, - Küçük grup kafesleri (3-5 tavuk) - Büyük grup kafesleri (15-20 tavuk) Kullanılış biçimlerine göre, - Basit tip kafesler (yemleme, yumurta toplama ve gübre temizliği işgücü ile) - Yarı otomatik kafesler (yemleme, sulama ve aydınlatma otomatik, yumurta toplama ve gübre temizliği işgücü ile) - Tam otomatik kafesler

65 Kafesli Kümesler Kafesler esas olarak basamaklı tip ve katlı tip olmak üzere iki şekilde düzenlenebilir. Basamaklı tip kafesler 2 veya 3 katlı basamak şeklinde yerleştirilir. Bu tip kafesler yarı otomatiktir. Bu düzenleme şekli mevcut binaların veya eski hayvan barınaklarının kullanılmasının düşünüldüğü küçük tip işletmelerde tercih edilebilir.

66 Kafesli Kümesler Katlı tip düzenlemede kafesler üst üste gelecek şekilde yerleştirilir. Bu tip kafesler genellikle tam otomatiktir. Katlı kafes sistemleri soğuk iklime sahip ve arazinin kısıtlı ya da pahalı olduğu yerlerde ve mekanik sistemlerin kullanılması için yeterli parasal olanağı olan işletmelerde tercih edilir.

67 Kafesli Kümesler Bazı durumlarda kafeslerin altında m derinliğinde bir gübre deposu yapılır. Bu tip kümeslere derin tabanlı kümesler adı verilir. Gübre bir veya birkaç üretim döneminde bu bölümde toplanır. Böylece gübre temizliği kolay yapılır, çevre kirliliği oluşmaz.

68 BİTKİSEL ÜRETİM YAPILARI
Doç. Dr. Berna KENDİRLİ Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü 2013

69 Sera Nedir? İklimle ilgili çevre koşullarına, tümüyle veya kısmen bağlı kalmadan gerektiğinde sıcaklık, ısı, nem gibi faktörleri denetim altında tutarak, bütün yıl boyunca çeşitli kültür bitkileriyle bunların tohum fide ve fidanlarını üretmek, bitkileri korumak sergilemek amacıyla cam, plastik vb ışık geçirebilen malzeme ile kaplanarak değişik biçimlerde inşa edilen yüksek sistemli bir örtü altı yetiştiriciliği yapısıdır.

70 Dünyada Seracılık Serin iklim kuşağındaki ülkeler
Ilıman iklim kuşağındaki ülkeler İki iklimin hakim olduğu ülkeler

71 Serin iklim kuşağındaki ülkeler
(Hollanda, İngiltere, Danimarka, Almanya, Romanya, Bulgaristan) Seraların ortak özellikleri Cam seralar (profil çelik ve alüminyum) Yüksek bir yatırım gerektirir. İşletme masrafları fazladır. (Isıtma gerekli) Yüksek üretim teknolojileri uygulanır.

72 Ilıman iklim kuşağındaki ülkeler
(İspanya, Türkiye, İtalya, Yunanistan, İsrail, Fransa, Fas, Portekiz ) Seraların ortak özellikleri İlkbahar ve sonbahar turfandacılığı şeklinde üretim yapılır. Seralar düşük bir yatırımla kurulabilir. İşletme masrafları azdır. (Isıtma masrafları çok az) Üretim teknolojileri yetersizdir.

73 İki iklimin hakim olduğu ülkeler
(A.B.D ve Japonya) Seraların ortak özellikleri Cam ve plastik seralar yaygındır. Japonya’da PE örtülü seralar daha fazladır. Bütün seralarda yüksek üretim teknolojileri ve yetiştirme tekniği uygulanır.

74 Türkiye’de Seracılık Ülkemizde seracılık 1970 yılından sonra gelişme göstermiştir. Seracılığımızın genel özellikleri Ekolojiden yararlanması (mikroklima alanlar) Büyük pazarların yakınında gelişme göstermesi Turfanda ürün yetiştiriciliği yapılması Seracılığın küçük aile işletmeleri şeklinde yapılması (cam seralar 1-2 da, plastik seralar 1-3 da) Seracılığın en yoğun olarak yapıldığı bölgeler Akdeniz, Marmara, Ege ve Karadeniz (batı ve orta)

75 Türkiye’de Seracılık Bölgelerimize göre önemli merkezler:
Yalova: Mikroklima özellik gösterir. İstanbul’a yakındır. Kesme çiçek ve saksı çiçekçiliği yaygındır.Uzman, deneyimli ve bilgili bir yetiştiricilik vardır. İzmir: Mikroklima ve jeotermal kaynaklara yakın olması olumlu yönleridir. Turfanda sebze üretimi ile başlayıp, kesme çiçek yetiştiriciliğine yönelmiştir. Muğla: Fethiye ve köylerinde yaygındır. Genelde tek ürün domates yetiştiriciliği yapılmaktadır.

76 Türkiye’de Seracılık Antalya: Gerek sera alanı miktarı, gerekse üretim teknikleri yönünden lider durumdadır. Serik, Manavgat, Alanya,Gazipaşa, Kemer, Kumluca, Finike, Demre, Kaş ilçelerinde yoğundur. (Domates, biber, salatalık, patlıcan ve kesme çiçek üretimi ) İçel: Mersin, Erdemli, Anamur, Gülnar ve Silifke ilçelerinde yoğundur. (Domates, biber, salatalık, muz, çilek üretimi) Samsun: Turfanda sebze üretimi yapılmaktadır.Küçük aile işletmeleri yaygındır.

77

78 Türkiye’de Seracılık Son yıllarda alternatif enerji kaynaklarından jeotermal enerjinin kullanılması ile seracılığımız iç bölgelerde de gelişme göstermeye başlamıştır. Denizli, Aydın, Manisa, İzmir, Kütahya, Afyon, Balıkesir ve Urfa illeri jeotermal seracılığın yaygın olduğu illerimizdir. Sera varlığımızın %83’ü Akdeniz Bölgesinde, %11’i Ege Bölgesinde, %3’ü Karadeniz Bölgesinde, %2’si de Marmara Bölgesinde yer almaktadır. Seralarımızın % 57’si Antalya’da, %25’i İçel’de, %8’i de Muğla’da yer alır. Seralarımızın % 96’sında sebze, % 3’ünde kesme çiçek, %1’inde de meyve üretilmektedir.

79

80 Seraların sınıflandırılması
Kuruluş şekillerine göre, Tek (Bireysel) seralar, Bölmeli Blok seralar, Bölmesiz Blok seralar, Bağlantılı blok seralar İskelet malzemelerine göre, Ahşap seralar, Çelik seralar, Alüminyum seralar, Sertleştirilmiş plastik sera, Hava şişirmeli seralar Örtü malzemelerine göre, Cam kaplamalı seralar Plastik kaplamalı seralar Sentetik malzeme ile kaplanmış seralar Çatı şekillerine göre, Basit çatılı seralar Beşik çatılı seralar Yuvarlak çatılı seralar Gotik çatılı seralar M tipi çatılı seralar

81 Seraların Planlanması
İklimsel çevre koşulları Sera yerinin seçimi Seraların yönlendirilmesi Seraların boyutlandırılması Sera içinin düzenlenmesi

82 Seraların Planlanmasında Etkili Olan İklimsel Çevre Koşulları
Sıcaklık Nem Sera havası ve CO2 konsantrasyonu

83 Işık Yeşil bitkiler ışık yardımıyla bünyelerindeki su+ CO2+klorofil ile birleştirerek karbonhidratları oluşturur. (fotosentez) Bitkilerin büyüme ve gelişmelerinde, Işığın farklı renklerdeki dağılımı Işık yoğunluğu Günlük ışıklanma süresi Gelişme boyunca toplam ışıklanma süresi etkilidir. Kış aylarında normal bir seracılık için 2000h/yıllık bir ışıklanma periyodu gereklidir. Yapay ışıklandırma ekonomik olarak fide yetiştirme seralarında uygulanabilir. Seralarda bazı bitkilerin yetiştirilmesinde kısa gün etkisini ortaya çıkartmak için karartma uygulanır.

84 Sıcaklık Bitkilerin çimlenme, büyüme, ürün verme gibi gelişmelerini tamamlayabilmeleri belirli sıcaklık derecelerinde fizyolojik faaliyetlerini sürdürmeleri gerekir.Bitkilerin bu özelliğine Termoperiyodizm denir. Sera içi gündüz ve gece sıcaklıkları arasında 5-8 °C fark olmalıdır. Sera içi sıcaklığın soğuk günlerde 15 °C’den düşük, güneşli günlerde 30 °C’den yüksek olmamalıdır. Serada optimum sıcaklık isteklerinin sağlanabilmesi için ısıtma gereklidir.

85 Bazı Bitkilerin Optimum Sıcaklık İstekleri
Gece sıcaklığı Gündüz sıcaklığı Domates 15-19 21-27 Biber Salatalık 16-20 19-30 Fasulye 15 21 Bamya 18 30

86 Nem Bitkilerde su, besin maddeleri alımı ve diğer bütün fizyolojik faaliyetler için gereklidir. Suyun toprakta bulunması kadar, bitki yetiştirme ortamında bulunması da önemlidir. Seradaki havanın optimum nem sınırları, - yetiştirilen bitki türüne, - sera sıcaklığına, - ışıklanma yoğunluğuna bağlıdır. Pratikte seralarda sıcaklığın 2-3 katı nem düzeyi yeterlidir. (18 °C sıcaklık için % nem)

87 Nem Sera havasının nem düzeyi yüksekse, çiğlenme noktası sıcaklığı yükseleceğinden örtü malzemesi iç yüzeyinde ve konstrüksiyon malzemelerinde nem yoğunlaşmaları görülür. Yoğunlaşan su buharı bitkiler üzerine düşerek mantari hastalıklara neden olabilir. Sera toprağında solma noktasının üstünde, tarla kapasitesine yakın bir düzeyde su bulunmalıdır. Seralarda topraktan meydana gelen buharlaşmanın önlenmesi için toprak üzerine plastikler serilir. (malçlama)

88 Sera Havası ve CO2 Konsantrasyonu
Bitkiler solunumda oksijen, fotosentezde CO2 kullanır. Fotosentez hızı ortamdaki havanın CO2 konsantrasyonu ile sınırlıdır. Seralarda havalandırma yapılmadığı koşulda CO2 geceleri yükselir, gündüzleri azalır. Sera havasının CO2 oranı dış koşullardan biraz daha fazla % 0.15 olmalıdır. Sera içersinde CO2 miktarını yükseltmek için yapılan işlemlere CO2 gübrelemesi denir. CO2 gübrelemesi erkencilik sağlar ve % oranında verimi arttırır. CO2 konsantrasyonu organik gübreleme, CO2 gazı doldurulmuş tüplerden ve bütan, propan gazı ve petrol türevleri yakılarak arttırılabilir.

89 Sera yerinin seçimi Etkili faktörler: İklim
Sulama suyu varlığı ve kalitesi Elektrifikasyon Topoğrafik yapı ve toprak özellikleri Ulaşım olanakları İşgücü temini Doğal sıcak su kaynakları

90 İklim Sera kurulacak yer, iklimsel koşullar açısından riskli bir bölgede yer almamalıdır. Bu riskler cam seralarda dolu, plastik seralarda fırtına ve hortum hasarıdır. Don olayının kısa sürdüğü güneye bakan meyilli araziler tercih edilmelidir. Seçilen arazinin sel yatağından ve taşkın ihtimali taşıyan dere ve kanallardan uzakta yüksekte olmasına dikkat edilmelidir. Kış aylarında sera bitkilerinin ışıktan en üst düzeyde yararlanması önemlidir. Seralar kış mevsiminde sislilik ve bulutluluk süresi fazla olmayan yerlerde kurulmalıdır.

91 Sulama suyu varlığı ve kalitesi
Seralar sulama suyunun kolay ve ekonomik olarak sağlanabileceği bir yere kurulmalıdır. Arazinin durumu uygun ise seracılıkta sulama suyu için en güvenilir kaynak derin kuyulardır. Suyun kalitesi de oldukça önemlidir. Tuzluluk sorunu yaratmamak için sulamada kullanılacak su yeterli özelliklere sahip olmalıdır. Sulama suyunun kalitesi aynı zamanda yetiştirilecek ürünün çeşidini de belirler. Örneğin, domates bitkisi salatalığa göre tuzluluğa daha dayanıklı olduğu için kalitesi düşük sularda yetiştirilebilir.

92 Elektrifikasyon Seralarda havalandırma, sulama, gübreleme, ilaçlama,aydınlatma, soğuk depolar ve idari üniteler için elektrik gereklidir. Yeterli bir elektrik şebekesine yakınlık bu işlerin yürütülmesini kolaylaştırır. Elektrik kesilmelerinin sık ve uzun süreli olduğu yerlerde yeterli bir jeneratör sisteminin kurulması zorunludur.

93 Topoğrafik yapı ve toprak özellikleri
Sera kurulacak alanda eğimin % arasında olması uygundur. Arazinin topoğrafik durumu bu eğimlerden farklı ise tesviye veya dolgu gerekir. Meyilli arazilerin dezavantajı ise fazla hafriyat gerektirmeleri ve sel riski taşımalarıdır. Taban arazilerde ve çukurda kalan alanlarda en sık rastlanan sorun ise drenaj yetersizliğidir.

94 Topoğrafik yapı ve toprak özellikleri
Seralarda yüksek verim elde edebilmek için, geçirgen, verimli, derin, su tutma kapasitesi yüksek topraklar (tınlı kumlu yapıdaki topraklar) seçilir. Analiz yapılarak toprağın tekstürü ( hafif ya da ağır bünyeli) elektriksel iletkenliği (tuzluluk durumu) alkaliliği, bor konsantrasyonu ve derinliği tespit edilmelidir. Ayrıca bitki besin maddesi analizleri yapılarak toprağın verimliliği de belirlenmelidir.

95 Ulaşım olanakları Küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin modern işletmelere ve ürünlerin sevk edildiği pazara yakın olması maliyetlerin azaltılması açısından önemlidir. Serada yetiştirilecek ürünün kesme çiçek gibi çabuk bozulan ve ticari değeri yüksek ürün olması durumunda bir havaalanına yakınlık da önem kazanmaktadır.

96 İşgücü temini Yoğun işgücü gerektiren bir üretim şekli olan sera tarımında, sebze üretiminde dekara 1 işçi, kesme çiçek üretiminde 2 işçi, saksı bitkileri üretiminde ise 1-3 işçi gereklidir. Küçük işletmelerde gerekli işler için işgücü aile fertleri tarafından karşılanmaktadır. Büyük işletmelerde ise ek işgücü ihtiyacı mümkün olduğu ölçüde yakın çevreden temin edilmelidir.

97 Doğal sıcak su kaynakları
Ucuz enerji kullanım olanağı sera yerinin seçimine etki eden önemli bir faktördür. Seralarda ısıtma için elektrik, doğalgaz, jeotermal enerji, güneş enerjisi, kömür, kalorifer yakıtı, odun, talaş gibi yakıtlar kullanılır. Ülkemizde de farklı yerlerde 70 ºC’nin üzerinde sıcak su kaynakları bulunmaktadır.

98 Seraların Yönlendirilmesi
Sera uzun ekseninin yerleştirilme yönü, güneş ışınlarından yararlanma oranı üzerinde etkilidir. Kuzey yarımkürede enlem derecesi arttıkça güneş ışınlarının geliş açısı azalır. Bu nedenle tek seraların uzun eksenlerinin doğu-batı doğrultusunda yönlendirilmesi kış mevsiminde güneş enerjisinden yararlanma olanağını artırır. Geniş açıklıklı blok seralar gölgeleme etkisini azaltmak için kuzey-güney doğrultusunda yerleştirilmelidir. Komşu seralar arasında taban alanının % 30’u kadar gölgelenme aralığı bırakılmalıdır.

99 Seraların Boyutlandırılması
Sera genişliği sera tipine bağlı olarak tek seralarda 3’ün katları ( m), şeklinde planlanır. Blok seralarda ise ortada geniş bir yol bırakılmak koşuluyla sera genişliği m’ye kadar artırılabilir. Sera uzunluğu doğal havalandırmalı tek bir serada, havalandırmanın etkin çalışabilmesi için 50 m’yi aşmamalıdır. Blok seralarda havalandırmanın yeterli olması koşuluyla sera uzunluğu m’ye kadar çıkarılabilir. Sera yan duvar yüksekliği bölgenin iklim özellikleri, yetiştirilecek bitki türüne göre değişir. Sera yan duvar yüksekliği 1.80 – 4.00m arasında değişir.

100 Sera içinin düzenlenmesi
Seralarda bitkiler genellikle doğal zemin toprağı üzerinde yetiştirilir. Köklendirilmiş çelik ve fideler sera zemininden uygun bir yükseklikte düzenlenen masa ve raflara yerleştirilebilirler. Modern tarımda uygulanan önemli üretim yöntemlerinden birisi de topraksız ortamda yetiştiriciliktir. Seralarda doğal zemin kullanıldığı koşulda, birim alanda en fazla bitki bulundurulacak şekilde düzenlemeler yapılmalıdır. En uygun dikim şekli kare dikimdir. Kare dikim az bakım isteyen süs bitkileri yetiştiriciliğinde uygulanabilir.

101 Sera içinin düzenlenmesi
Seralarda sulama, ilaçlama, hasat gibi kültürel işlemlerin yapılmasında kolaylık sağlayacak dikim şekli sıraya dikimdir. Sera sebze yetiştiriciliğinde doğal zeminin en ekonomik ve fonksiyonel kullanımı çift sıralı ekim ile mümkündür.

102 Sera içinin düzenlenmesi
Fide, çelik köklendirme ve saksı çiçekleri üretimi yapılan seralarda, bitki yetiştirme masalarından yararlanılır. Bitki yetiştirme masaları, hareketli yada sabit olabilir. Hareketli masalar sera alanının daha fonksiyonel kullanılmasını, sabit masalar ise ısıtma borularının yerleştirilmesinde, yerden kazanç sağlarlar. Masalar arasında servis yolları bırakılır. Planlamada etkin bir üretim için servis yollarının kapladığı alan, sera taban alanının ¼’ünden küçük olmalıdır.