EŞEYLİ ÜREME Biri sperm diğeri yumurta oluşturan 2 atadan çoğalmadır

... konulu sunumlar: "EŞEYLİ ÜREME Biri sperm diğeri yumurta oluşturan 2 atadan çoğalmadır"— Sunum transkripti:

1 EŞEYLİ ÜREME Biri sperm diğeri yumurta oluşturan 2 atadan çoğalmadır
Üremeyi sağlayan temel olaylar mayoz bölünme ve döllenmedir Yeni bireylerin özellikleri birbirlerinden ve ebeveynlerinden farklıdır Kalıtsal çeşitliliğin sebebi mayoz bölünme( krossing over, metafaz kromozom dizilişi) döllenme ve mutasyonlardır. Çeşitliliği(varyasyonu) evrimi hızlandırır. Bu değişiklikler canlının hayatta kalmasına yardımcı olur Hayvanlar ve bitkilerde çoğunluktadır Yeni oluşan bireyler daima diploittir(2n) Yavaş bir üreme şeklidir

2 Mayoz Bölünme Çoğu canlının vücut hücreleri zigotun(2n) mitoz bölünmeleri sonucunda oluştuğu için diploiddir. Eğer bu hücreler eşeyli üremede birleşerek yeni bir canlı olsalardı, her seferinde yeni canlının kromozom sayısı katlanarak artacaktı. Bunu önlemek için üreme hücrelerinin oluşturulması sırasında mayoz bölünme görülür.

3 MAYOZ Mayoz : gamet oluşumunda (sperm, yumurta)
Kromozomun yarıya indirilmesinde Genetik çeşitliliğin oluşmasında önemlidir. Mayoz sonunda: 4 yeni hücre oluşur Yeni hücrelerin genetik yapısı ana hücreden farklı olabilir. Yeni hücreler ana hücrenin kromozom sayısının yarısına sahiptir.(n) Yeni hücrelerin genetik yapısı birbirlerinden de farklı olabilir.

4 İnterfaz 1 Interfazın S safhasında DNA replikasyonu gerçekleşir. Yani kardeş kromatitler oluşur, DNA miktarı 2 katına çıkar. 2n=4

5 Profaz 1 Kromatin iplik kısalıp kalınlaşır.
Sinapsis a A Kromatin iplik kısalıp kalınlaşır. Homolog kromozomlar birbirine yaklaşır (tetrat ve sinapsis oluşur)ve aralarında krossing-over(parça değişimi) görülür. Hayvan hücresinde sentrozomlar kutuplara hareket eder. İğ iplikleri oluşmaya başlar, çekirdek zarı erir.

6 Homolog kromozomların kardeş olmayan kromatitleri arasındaki gen değiş tokuşuna krossing over denir

7 HOMOLOG KROMOZOM ÇİFTİ
HOMOLOG KROMOZOM ÇİFTİ (TETRAT) sentromer Figure 8.12 A homologous pair of chromosomes. This figure shows a pair of homologous chromosomes in their duplicated state. Each homologue is represented as a pair of chromatids. These two contexts for the word pair often confuse students. It would be helpful to introduce the term tetrad at this point, to emphasize both uses of the term pair. Kardeş kromatitler

8 Sinaps:Homolog kromozom kromatitlerinin gen değiş tokuşu için birbirine yaklaşarak üst üste kıvrılmasına sinaps denir

9 Tetrat : 4 kromatitin bir araya gelerek oluşturduğu yapıdır
(Homolog kromozom çifti sayısı ) Tetrat sayısı = n Coat-color genes Eye-color genes C E Brown Black C E C E Meiosis c e c e c e White Figure 8.17A Differing genetic information on homologous chromosomes. While homologous chromosomes have genetic loci at corresponding positions, maternal and paternal chromosomes may have different gene versions (alleles) at those locations. In this figure, one of the parents contributes the genes for brown coat and black eyes, while the other parent donates the genes for white coat and pink eyes. The figure shows the tetrad resulting from chromosome duplication, along with the chromosomes that will be separated into gametes. Two combinations are possible, brown coat with black eyes and white coat with pink eyes, like the two parents. Pink Chromosomes of the four gametes

10 Tetrad Sinapsis-Kiyazma Figure 8.18A Chiasmata. sentromer 10

11

12 Metafaz 1 İğ iplikleri oluşur
Tetrat halindeki (karşılıklı olarak dizilmiş homologlar) kromozomlar hücrenin ekvatorunda toplanır.

13 Dizilim olasılığı sayısı= 2 (kromozom çifti sayısı)
2 23 =

14 Anafaz 1 Kinetekor bölgelerinden iğ ipliklerine tutunan homolog kromozomlar birbirinden ayrılır ve karşı kutuplara çekilir.

15

16 Telofaz 1 Telofaz 1 in sonunda n=2 olan (yani kromozom sayısı yarıya inmiş 2 hücre oluşmuştur.

17 Profaz 2 Çok kısa bir profaz 2 evresi sırasında iğ iplikleri oluşmaya başlar, çekirdek zarı erir.

18 Metafaz 2 Metafaz 2 evresi Kromozomlar ekvator bölgesine yanyana sıralanır.

19 Anafaz 2 Telofaz 2 Anafaz 2 evresinde kinetekorları ile iğ ipliklerine bağlanan kardeş kromatitler bir birinden ayrılır ve zıt kutuplara doğru giderler. Telofaz 2 de çekirdek zarı oluşur ve sitoplazma bölünmesi gerçekleşir.

20 Mayoz bölünme sırasında genetik çeşitliliğin olmasına yol açan unsurlar
1. profaz 1 de Homolog kromozomlar arasında gen değiştokuşu (krosing over) gerçekleşir. Böylece genetik çeşitlilik oluşur. 2. Metafaz 1 de homolog kromozomların karşılıklı dizilirken rastgele yerleşmeleridir. 3.Homolog kromozomlar birbirinden Mayoz I de(Anafaz 1) ayrılır, rasgele dağılımdan dolayı da genetik çeşitlilik olur.

21 Mayoz I hakkında neler bilmeliyiz?
Krossing over gerçekleşir, homolog kromozomların rasgele yerleşimi ve dağılımı oluşur. Homolog kromozomlar birbirinden ayrılır. Kromozom sayısı yarıya iner. Mayoz II hakkında neler bilmeliyiz? Kardeş kromatidler Mayoz II de birbirinden ayrılır.

22 Mitoz ve mayoz bölünme arasındaki benzerlik nelerdir?
Mitoz ve mayoz bölünme arasındaki benzerlik nelerdir? Sadece mayoz bölünmeye özgü olan olaylar nelerdir? Mayoz ve mitoz bölünmeyi oluşan yavru hücreler açısından karşılaştırın. This slide can be used to generate class discussion in a variety of ways. The answers can be brought in by animation after each question is considered by the class. Or the answers on the slide can be deleted and responses generated by the class can be added to the slide during the presentation. Which characteristics are similar for mitosis and meiosis? One duplication of chromosomes Which characteristics are unique to meiosis? Two divisions of chromosomes Pairing of homologous chromosomes Exchange of genetic material by crossing over Student Misconceptions and Concerns 1. How meiosis results in four haploid cells, yet mitosis yields two diploid cells, is often memorized but seldom understood. It can be explained like this. Consider a pair of chromosomes in a cell before any cell divisions. This pair of chromosomes duplicates such that two chromosomes become four (although each pair of sister chromatids are joined at their centromeres). Therefore, mitosis and meiosis each typically begin with four chromosomes. Mitosis divides once, producing two cells, each with two chromosomes. Meiosis divides twice, sorting the four chromosomes into four separate cells. Teaching Tips 1. Consider emphasizing a crucial difference between the processes of mitosis and meiosis. In mitosis, sister chromatids separate at metaphase. In meiosis I metaphase, sister chromatids stay together, and homologous pairs of chromosomes separate. Consider sketching a comparison of the alignment of the chromosomes at mitosis metaphase and meiosis metaphase I. Figure 8.15 helps to make this important distinction. You might create a test question in which you ask students to draw several pairs of homologous chromosomes lined up at metaphase in mitosis versus meiosis I. Copyright © 2009 Pearson Education, Inc. 22

23

24 MİTOZ ve MAYOZ ARASI FARKLAR
1. Vücut hücrelerinde görülür 1. gamet oluşturan hücrelerde oluşur. 2. krosing over olmaz (gen alışverişi) 2. krosing over(gen alışverişi) gerçekleşebilir 3. Tek bir bölünme gerçekleşir 3. Artarda 2 bölünme gerçekleşir. 4. 2 hücre oluşur 4. 4 hücre oluşur 5. yeni oluşan hücrelerin kromozom sayısı ana hücre ile aynıdır. 5. yeni oluşan hücrelerin kromozom sayısı ana hücrenin yarısı kadardır. 6. Yeni oluşan hücrelerin genetik yapısı ana hücreyle ve diğer hücrelerle aynıdır. 6. Yeni oluşan hücrelerin genetik yapısı ana hücreden ve diğer hücrelerden farklı olabilir.

25

26 Hayvanlarda Gamet oluşumu ve Mayoz Bölünme nerede nasıl gerçekleşir?

27 Üreme organı: Dişi(Yumurtalık) Erkek(Testis) Yumurta ana hücresi (2n) Sperm ana hücresi (2n)
Mayoz Mayoz GAMET: Yumurta sperm (n) (n) Döllenme Zigot (2n) Embriyo (2n) Mitoz

28 Spermatogenez Sperm üretimi erkekte testiste bulunan seminifer tüplerinde ergenlik döneminde başlar. Spermatogonyum denen sperm ana hücresi sürekli olarak mitozla bölünerek sayıca çoğalır ve mayoza hazırlanır. Mayoza girmeye hazır hale gelen hücrelere 1. spermatosit (2n) denir.

29

30 Sperm hücresi gelişimi 65-75 gün alır.
Mayoz sonunda oluşan spermatit dölleyebilir nitelikte değildir. Fazla sitoplazmasını kaybeder ve kuyruk oluşur. Ancak asıl hareketlilik Epididimis denilen yapıda kazanılır.

31

32 …………………….. …………….. …………… ….…………………….. …………………… ……………………. …………………… …………………………

33

34

35 Sperm yapısı Sperm hareketliliği sağlamak üzere özelleşmiştir. Akrozom kesesi ile yumurtanın zarını eritir. Kuyruktaki mitokondriler gereken ATPyi üretir.

36

37 10 tane 2. spermatositten kaç tane sperm hücresi oluşur? 10 tane 2. spermatosit kaç tane 1. spermatositten oluşmuştur? 2.spermatositte 8 kromozom varsa bu canlının sperminde kaç kromozom vardır?

38 Ör: Profaz-1 evresinde 8 tetrat içeren 1
Ör: Profaz-1 evresinde 8 tetrat içeren 1.cil spermatosite sahip olan bir bireyin spermindeki kromozom sayısı kaçtır?

39 Nondisjunction in meiosis I Normal meiosis II Gametes n + 1 n + 1
Nondisjunction in meiosis I Normal meiosis II Figure 8.21A Nondisjunction in meiosis I. If nondisjunction occurs during meiosis I, all gametes will have an abnormal number of chromosomes. Half will have two copies of the chromosome pair that failed to separate, and the other half will be missing copies of that chromosome. For Down syndrome, an egg with two copies of chromosome 21 can be fertilized by a sperm carrying one copy of chromosome 21. For the sex-chromosome abnormality Turner syndrome, an egg lacking a copy of the X or Y chromosome can be fertilized by a sperm carrying a copy of the X chromosome. Gametes n + 1 n + 1 n – 1 n – 1 Number of chromosomes

40 Normal meiosis I Nondisjunction in meiosis II Gametes n + 1 n – 1 n n
Normal meiosis I Nondisjunction in meiosis II Figure 8.21B Nondisjunction in meiosis II. If nondisjunction occurs during meiosis II, two of the four products will have a balanced number of chromosomes. Of the other two products, one will have two copies of the same chromosome, and the other will be missing any copy of that chromosome. Gametes n + 1 n – 1 n n Number of chromosomes

41 Erkek üreme sisteminde hormonal kontrol
Hipotalamus Ön Hipofiz Testis Testosteron Androjen Seminifer tüpleri FSH Spermatogenezi uyarır LH Hormon üretimini uyarır Spermatogenez Erkeklik özellikleri Seminifer tüplerinin Hipofiz bezinden gelen hormonlarla uyarılması erkek cinsiyet hormonlarının salınmasını sağlar. Spermin üretiminde seminifer tüplerinde bulunan Sertoli hücreleri yardımcıdır. Spermin hareketini kolaylaştıran sıvıyı ise Seminal kesecik, prostat ve Cowper bezleri salgılar. Salınma faktörü RF

42 Oogenez Yumurta hücresinin gelişimi daha dişi birey annesinin karnında cenin halindeyken başlar. Oogonyum denen Yumurta ana hücresi embriyonik evrede mitozla sayıca çoğalır ve mayoza girmeye hazır 1. oosit haline gelir. 1. Oosit halinde ergenliğe kadar bekler.

43 Ergenlikle beraber hormonların etkisi her ay ile 1
Ergenlikle beraber hormonların etkisi her ay ile 1. oosit(2n) mayoz bölünmeye girer. Mayoz bölünme sonunda sadece 1 hücre (ootit) olgunlaşır. Olgunlaşan ootit artık döllenebilir yumurta hücresi haline gelir. ! Döllenme olmazsa mayozun 2. evresi tamamlanmaz. Ancak döllenme olursa oosit mayozu tamamlar. ootit

44

45

46

47 4. Menstruasyon evresi Yumruta döllenmez ve rahimden Hcg salgılanmaya başlamazsa korpus luteum bozulur. Ve döllenmemiş yumurta ile rahimin kalınlaşmış duvarı atılır. 3. Korpus Luteum evresi Ovulasyonun ardından yumurtalıkta kalan folikül hücreleri Korpus luteum denilen yapıyı oluşturur. Bu doku salgıladığı progesteron ve daha az östrojen ile rahim (dölyatağını) döllenmiş olabilecek yumurtaya hazırlar. Bu yapı döllenme olduysa 5 ay kadar salgı yapmaya devam edr. 1. Folikül evresi Yumurta FSH etkisi ile gelişir ve olgunlaşır. Östrojen hormonu artar gün sürer 2. Ovulasyon evresi Yumurtanın yumurtalıktan ayrıldığı evredir. Fallop kanalına geçer. Ovulasyon LH nın ani artışı ile gerçekleşir.

48 Ovulation stage Follicle stage Corpus Luteum stage Menstruation stage

49 Dişi üreme sisteminde hormonal kontrol
Hipotalamus Salınma faktörü RF Ön Hipofiz LTH- Luteotropik hormon meme bezlerine etki ederek süt üretimini uyarır. Folikül uyarıcı hormon FSH Folikül gelişimi Lüteotropik hormon LH Yumurtlama Yumurtalık Geri besleme Sarı cisim Folikül Östrojen Progesteron Endometriumun gebeliğe hazırlanması Endometrium kalınlaşması Üreme organlarının gelişmesi

50

51 Yumurta yapısı Yumurta çoğu zaman vitellin denen zarla çevrelenir. Ayrıca zona pellusida denilen bir örtü de bulunur. Bu yapı spermi tanımayı sağlar. Ayrıca en dışta folikül hücreleri de yer alır.

52 Yumurta çeşitleri ve özellikleri
Vitellüs besin miktarı canlılara göre farklılık göstermektedir. Döllenme ve gelişme özellikleri önemli olmaktadır. Canlının döllenme ve gelişme özelliğine göre yumurta yapısında farklılıklar olabilir.

53 DÖLLENME Eğer döllenme vücut içinde ise iç döllenme,
Dışında (suda)ise dış döllenme adını alır. Dış döllenme, yumuşakçalar, balıklar ve kurbağaların çoğunda görülür. Sperm ve yumurta suda birleşir ve zigot suda gelişir. İç döllenme, kara hayvanlarında sperm ve yumurtanın karşılaşmasını kolaylaştıran bir mekanizmadır. Kaplumbağa, kuş, yunus, balina, kanguru,ornitorenk gibi canlılarda da görülür.

54 İç döllenme ve dış döllenme
Gametlerin birbirlerine ulaşması daha kolaydır Gamet sayısının fazla olmasına gerek yoktur. Yumurta genelde az sayıdadır. Gelişen zigot bir çok zor koşulla karşılaşabilir.Ancak yapısal olarak bazı adaptasyonlar vardır. Dış gelişme gösterenlerde: (kaplumbağa, kuş, ornitorenk) döllenen yumurta kabukla dışarı atılır. İç gelişme gösterenlerde ise (memeliler- balina, insan, kanguru) döllenen yumurta anne karnında gelişir. Gametlerin birbirlerine ulaşması daha zordur. Gamet sayısının fazla olmasına ihtiyaç vardır Dış döllenmede gelişen zigot bir çok zor koşulla karşılaşabilir. Yaşam şansı az. O2 yi difüzyonla alır, atıkları da difüzyonla verir. Yavru bakımı yoktur.

55

56

57

58 GESTATION PERIOD/weeks
SPECIES  ADULT MASS/kg GESTATION PERIOD/weeks African elephant 6000,0 88,0 Horse 400,0 48,0 Grizzly Bear 30,0 Lion 200,0 17,0 Wolf 34,0 9,0 Badger 12,0 8,0 Rabbit 2,0 4,5 Squirrel 0,5 3,5

59 Özel eşeyli üreme şekilleri
Partenogenez Döllenmemiş yumurtadan canlı gelişimidir. Erkek arı (n) dir.

60 Kraliçe arı ( 2n ) Erkek arı ( n ) Mayoz Mitoz Sperm hücresi( n )
G Z Mitoz Yumurta hücresi (n) Sperm hücresi( n ) Döllenme Döllenme olmadan gelişme Zigot ( 2n ) Erkek arı ( n ) İşçi arı ( 2n ) Kraliçe arı ( 2n )

61

62

63

64

65 Konjugasyon- tek hücrelilerde genetik çeşitliliği sağlamanın bir yoludur.
Bakteride konjugasyon plazmit aktarımı ile gen alışverişi sağlanması konjugasyon şeklidir. Tek yönlüdür Mitoz görülür(DNA –plazmid replikasyonu) Ata hücrelerde sayısal artış olmaz Paramesyumda konjugasyon gen çeşitliliğini sağlamak için hücrede bulunan büyük ve küçük çekirdeğin içinde yer aldığı konjugasyon şeklidir 2 yönlüdür Mayoz, mitoz ve döllenme görülür Ata hücrelerde sayısal artış olur.

66

67

68

69 Paramesyumda konjugasyon
Paramesyumda büyük çekirdek hücre içi olaylardan sorumludur ancak küçük çekirdek bölünmeden sorumludur. Normal olarak ikiye bölünme ile eşeysiz olarak bölünen paramesyumlar kimi zaman yan yana gelerek aralarında genetik madde alışverişi yaparlar. 1. 2 paramesyum yanyana gelir köprü kurar. Küçük çekirdek mayozla bölünür. Büyük çekirdek kaybolur. 2. 3 küçük çekirdek te(n) erir. Kalan çekirdek mitoz geçirir.

70 3. her hücrede 2 küçük çekirdek vardır
3. her hücrede 2 küçük çekirdek vardır. Bunlardan karşılıklı olarak birer tanesi yer değiştirir. Sonra yeni hücrede 2 çekirdek kaynaşır. 4. Paramesyumlar birbirinden ayrılır. Diploit çekirdek 3 kez mitoz geçirir ve 8 çekirdek oluşur. Bunlardan 3ü kaybolur. 4 ü büyüyerek büyük çekirdeği oluşturur. Kalan çekirdeklerden. 1 i ise küçük çekirdek olarak kalır. 5. Hücre bu sırada bölünerek 4 hücre oluşturur. Büyük çekirdekleri paylaşırlar. Küçük çekirdek te yeni hücrelere aktarılır.