SUDA ÇÖZÜNEN VİTAMİNLER

... konulu sunumlar: "SUDA ÇÖZÜNEN VİTAMİNLER"— Sunum transkripti:

1 SUDA ÇÖZÜNEN VİTAMİNLER
Yard. Doç. Dr. Murat Örmen

2 Tiamin (B1) Riboflavin (B2) Niasin ( niasin, nikotinamid)(B3) Pantotenik asid (B5) Piridoksin, piridoksal, piridoksamin (B6) Biotin Kobalamin (B12) Folik asid (pteroyl glutamik asid) Askorbik asid (C )

3 TİAMİN Aktif form: Tiamin pirofosfat (TPP) Yapısı:
Primidin + tiazol halkası (metilen köprüsü ile bağlı) Aktif form: Tiamin pirofosfat (TPP)

4 TİAMİN Fonksiyonu: Aktive bir aldehid ünitesinin transfer edildiği
enzimatik reaksiyonların koenzimi 1- alfa-keto asidlerin oksidatif dekarboksilasyonu pirüvat, alfa-ketoglutarat, lösin,valin ve izolösin

5

6 TİAMİN 2- Transketolaz rekasiyonları

7 TİAMİN Asetil kolin sentezinde,
Periferik sinir membramlarında lokalize Asetil kolin sentezinde, İyon translokasyon reaksiyonlarında görevli

8 TİAMİN Günlük gereksinim: 1,0-1,2 mg/gün Eksikliği:
Kepekli tahıl ve et ürünlerinden yetersiz beslenme Kronik alkol kullanımı Aşırı kave ve çay tüketimi

9 TİAMİN Eksikliği: Erken evre: İştah kaybı, kabızlık, bulantı, halsizlik, İrritabilite, periferal nöropati, depesyon Wernicke Korsakoff Sendromu: Konfüzyon, ataksi, göz kaslarında paralizi Beriberi: Nöromuskuler dejenerasyon Periferal nöropati Ödem, plevral ve peritoneal effüzyon

10 TİAMİN Metabolik hastalıklarının tedavisinde:
Dallı zincirli ketoasidüri( Maple syrup urine disease) Dallı zincirli alfa keto asid dekarboksilaz Hiperpirüvik asidemi Pirüvat dekarboksilaz

11 TİAMİN Tiamin durumunun saptanması: Eritrosit transketolaz aktivitesi
Kan ve idrarda tiamin ölçümü

12 RİBOFLAVİN Yapısı: Heterosiklik izoalloksazin halkası+ribitol
Sarı, fluoresan bir bileşik

13 RİBOFLAVİN Aktif formu: Flavin mononükleotid (FMN)
Flavin adenin dinükleotid (FAD) FAD

14 RİBOFLAVİN Emilim, taşınma ve metabolizma
Koenzim formları, gastrik asid ile karşılaştığında proteinlerle yaptıkları kovalent bağlar yıkılır İnce barsak proksimalinden emilir Dolaşımda albumine zayıf bağlanır Riboflavinin koenzimlere dönüşümü hücre sitoplazmasında olur Dönüşümü tiroksin ve T3 uyarır

15 RİBOFLAVİN Oksidoredüktazların prostetik grubu olarak fonksiyon
görür (Flavoproteinler-metalloflavoproteinler) Flavoprotein enzimler: Alfa-amino asid oksidaz ( amino asidlerin deaminasyonu) Ksantin oksidaz (pürin yıkılımı) Gliserol-3-fosfat dehidrogenaz (indirgeyici eşdeğerlerin sitozolden mitokondriye taşınması)

16 RİBOFLAVİN Flavoprotein enzimler:
Açil KoA dehidrogenaz (yağ asidi oksidasyonunda) Dihidrolipoil dehidrogenaz (pirüvat ve ketoglutarat dehidrogenazın oksidatif dekarboksilasyonu) NADH dehidrogenaz (solunum zinciri) Glutatyon redüktaz

17 RİBOFLAVİN Eksikliği: Kaynak: Et, süt, yumurta
Günlük gereksinim: 1,2-1,7mg/gün Kaynak: Et, süt, yumurta Pastörizasyon işelmeleri ve şişeleme sırasında kayıp Eksikliği: Faringeal ve oral müköz membranlarda ödem ve hiperemi, boğaz ağrısı, cheliosis, glossit, sebore, fotofobi Işığa duyarlı; fototerapi gören YD eksikliği görülebilir

18 NİASİN Yapısı: Nikotinik asid ve nikotin amidin formül adlarıdır
Nikotinik asid piridinin monokarboksilik asid türevidir (piridin-3-karboksilik asid) Nikotinik asid Nikotin amid

19 NİASİN Metabolizması:
1-Diyetteki nikotinamid deaminasyona uğrar ve nikotinik asid oluşur 2-Sitozolde nikotinat, önce PRPP’dan fosforibozil bölümünü ardından da ATP’den AMP’yi alır 3-Son olarak glutamattan amino grubu alır, NAD’ye dönüşür İnsanlarda, diyetteki triptofandan NMN meydana gelebilir Normalde niasin gereksiniminin 2/3’ü triptofandan sağlanır

20 NİASİN Fonksiyonu: NAD ve NADP+ birçok oksidoredüktazın koenzimidir
(sitozol ve mitokondri) Karbohidrat, yağ ve aa. metabolizmasınnı etkileyen yolların yapıtaşıdır. NAD ile ilişkili enzimler oksidatif yollarda katabolik reaksiyonlarda rol alır (sirtik asid siklüsü). NADP ile ilişkili enzimler, indirgeyici sentezlerin gerçekleştirdiği yollardaki reaksiyonları katalize eder (pentoz fosfat yolu)

21 NİASİN Kaynak: Et, süt, KC, somon balığı, yeşil yapraklı bitkiler
60 mg triptofan = 1 mg niasin Pellegra: demas, diyare, dermatit

22 NİASİN Eksikliği hangi durumlarda oluşabilir?: Mısıra dayalı diet
Lösinden zengin diyet; kinolinat fosforibozil transferaz inhibisyonu (triptofandan niasine dönüşüm engellenir) Triptofan niasin dönüşümünde B6 vit. gerekli İzoniazid kullanımı Karsinoid sendrom (triptofan metabolizması serotonine döner) Hartnup hastalığı (OR, triptofan emilimi bozulur)

23 NİASİN Nikotinik asid, plazma kolesterolünü düşürmek amaçlı kullanılır
Yağ asidlerinin adipoz dokudan hareketini önler VLDL, IDL, LDL oluşumu azaltır Toksisite belirtileri: Kaşıntı, yanma , batma hissi, bulantı-kusma, diyare, glukoz intoleransı peptik ülser KC’e toksik etkili

24 PANTOTENİK ASİD Pantoik asid + beta alanin Aktif formu; Koenzim A
Açil taşıyıcı proteinin (ACP) yapısında yeralır

25 PANTOTENİK ASİD Fonksiyonu:
Tiol grubu hem KoA’da, hem de ACP’de açil gruplarının taşıyıcısıdır KoA: Sitrik asid siklüs reaksiyonları Yağ asidi sentezi Asetilasyon reaksiyonları (ilaçların) Kolesterol sentezi ACP: Yağ asidi sentezi

26 B6 VİTAMİNİ Yapısı: 3 doğal form; pridoksin, pridoksal, pridoksamin
Aktif form: Pridoksal fosfat

27 B6 VİTAMİNİ Fonksiyonu:
Pridoksal fosfatın aldehid grubu ile bir alfa aa.’in amino grubu arasındaki Schiff bazı kombinasyonu sayesinde, aa’in kalan üç bağı ile ilgili transaminasyon, dekarboksilasyon reaksiyonları ve treonin aldolaz aktivitesi kolaylaşır Glikojenolizdeki fosforilaz enzim aktivitesi için gerekli Lipid metabolizmasında serin+palmitoyl KoA’dan 3-dehidrosfinganin oluşumu için gerekli

28 B6 VİTAMİNİ Eksikliği: Laktasyon, Alkolikler, izoniazid tedavisinde (izoniazid pridoksal ile birleşir piridoksal-hidrazon hızla atılıma uğrar) Piridoksinin kullanıldığı doğumsal metabolik hastalıklar: İnfantil konvülzyonlar (glutamat dekarboksilaz eksikliği) Sistationüri (gama sistationaz) Homosistinüri (sistationin sentetaz) Ksantürenik asidüri (mutant kinüreninaz’ın PLP’a afinitesi azalmış

29 BİOTİN Yapısı: imidazol türevi
İntestinal bakteriler tarafından sentezlenir

30 BİOTİN Fonksiyonu: Karboksilaz reaksiyonlarını katalizleyen spesifik
multisubüniteli enzimlerin komponenti: Pirüvat karboksilaz ( glukoneogenez) Asetil KoA karboksilaz (yağ asidi biyosentezi) Propionil KoA karboksilaz (aa. Katabolizması)

31 BİOTİN Eksikliği: Avidin emilimini engeller
Multiple karboksilaz eksikliği......Biotin eksikliği belirtileri Nörolojik belirtiler Depresyon, halusinasyon, kas ağrıları Gelişme geriliği Dermatit Çocuklarda immun yetmezlik hastalığı

32 B12 vitamini = Kobalamin Yapısı:
Korrin halka sistemi: merkezde Co iyonu, çevresinde tetrapirol halkaları ve Co’a bağlı nükleotid yan zincirleri Metilkobalamin Adenozilkobalamin Hidroksikobalamin Bitkilerde bulunmaz

33 B12 vitamini Emilim, atşınma ve metabolizma
Diyetteki kaynaklar: et, süt, yumurta Üst GİT’da B12+haptokorrin (tükrük proteini) Barsakta haptokorrin, pankreatik enzimlerce sindirilir Emilim için İF gerekli (gastrik mukoza parietal hücreler) Barsak epitel hücresinde B12-İF disosiye olur Portal ven (plazma transkobalamin II’ye bağlı taşınır) KC’de depolanır BAKKKKKKK (fazlası idrarla atılır)

34 B12 vitamini = Kobalamin Dört tip transport proteini var -Haptokorrin
-İF (salınımı yiyecekler, histamin, gastrin ile artar,vagal blokaj ile azalır) -Transkobalamin II -Kobalofilin (R proteini; transkobalamin I, transkobalamin III)

35 B12 vitamini = Kobalamin Fonksiyonu:
Kobalamin hücre sitozolünde hidroksikobalamin şeklinde serbest kalır 1- Sitozolde metilkobalamine çevrilir -Homosisteinin metiyonine ve aynı anda N5-metiltetrahidrofolatın tetrahidrofolata dönüştüğü Reaksiyonda rol alır -THF; pürin, pirimidin ve nükleik asid sentezi için gereklidir -SAM nöronal metabolizma için gereklidir

36 B12 vitamini = Kobalamin 2-Mitokondriye girer ve 5’-deosiadenozilkobalamine dönüşür Metil malonil KoA’nın süksinil KoA’ya dönüşümünü sağlar Tepkime gösterilecek)

37 B12 vitamini = Kobalamin Eksikliği:
Belirtiler:Nörolojik bozukluklar (yanma, ekstremitelerde duyu kaybı, güçsüzlük, spastisite vb.),Megaloblastik anemi Hangi durumlarda ortaya çıkar? Midede İF salınımında yetersizlik (pernisiöz anemi) Total/parsiyel gastrektomi İntestinal malabsorbsiyon İleal rezeksiyon

38 B12 vitamini = Kobalamin Tropikal sprue İB inflamatuvar hastalıkları
İF konjenital eksikliği Eksikliğin görüldüğü riskli gruplar Yaşlılar (65 yaş üstü) (prevalans ort %12) Vejateryanlar Otoimmun hastalığı olanlar HIV virüsü taşıyanlar

39 FOLİK ASİD Yapısı ve kaynak:
Pteridin+ PABA +glutamik asid = Pteroyl glutamik asid Maya, KC, yeşil yapraklı bitkilerde (poliglutamat bileşikleri ) Aktif form: Tetrahidrofolat (THF) Emilim: Monoglutamil folat şeklinde olur Barsak hücresinde THF’a indirgenir

40 FOLİK ASİD Fonksiyonu: Tek karbonlu birimlerin taşıyıcısı
Metil, metilen, metenil, formil, formimino Beş ana metabolik fonksiyonu: 1- Histidin katabolizmasında rol alır Histidin FIGLU+(THF) Glutamik asid + N5 formiminoTHF Timidim, metiyonin, pürin sentezi

41 transhidroksimetilaz
FOLİK ASİD 2,3- Serin metil grubunu, THF’a verir ve glisine dönüşür. THF’tan N5,N10 metilen THF oluşur (timidin sentezi) dUMP dTMP N5,N10-methylene- tetrahydrofolate Dihydrofolate Tetrahydrofolate Timidilat sentaz reduced oxidized Dihidrofolat reduktaz Serine transhidroksimetilaz

42 4- Pürin sentezi:

43 FOLİK ASİD

44

45 Eksikliği: B12 vitamini eksikliğinde folat işlevini yürütemez nöropati
ve megaloblastik anemi görülür Gebelik öncesi eksikliği nöral tüp defektine neden olur Hangi durumlarda ortaya çıkar? Barsak sterilizasyonu Emilim bozukluğu ( rezeksiyon, sprue, çöyak hastalığı) Diyetle yetersiz alım Gereksinimin arttığı durumlarda( gebelik, KC hast, malig.) Antifolat ilaçlar Antikonvülzan tedavi

46 Askorbik asid (C vitamini)
Yapısal özellikleri ve kaynak: 2-oxo-L-gulofuranolakton L-gulonolakton oksidaz insanlarda yok Turunçgiller, kavun, domotes, yeşil biber, lahana, yeşil yapraklı bitkiler Aktif form: Askorbik asid

47 Askorbik asid (C vitamini)
Fonksiyonu: İndirgeyici özellğe sahip Askorbik asid Dihidroaskorbik asid + 2H Moleküler oksijeni, nitrat, sitokrom a ve c’yi indirger Görev aldığı reaksiyonlar: Kollajen sentezi (prolinin hidroksilasyonu) Tirozinin degradasyonu Tirozinden epinefrin sentezi ( dopamin beta hidroksilaz basamağı)

48 Askorbik asid (C vitamini)
Gama-bütirobetain’in karnitin’e hidroksilasyonu Safra asidi oluşumu (7-alfa hidroksilaz basamağı) Steroidogenesis Demirin amilimi Genel antioksidan, sindirim sırasında nitrözaminlerin oluşumunu önleyici etki Eksikliği: skorbüt