IOO 103 İNSAN ANATOMİ VE FİZYOLOJİSİ Yrd. Doç. Dr. Gülşah SEZEN VEKLİ

... konulu sunumlar: "IOO 103 İNSAN ANATOMİ VE FİZYOLOJİSİ Yrd. Doç. Dr. Gülşah SEZEN VEKLİ"— Sunum transkripti:

1 IOO 103 İNSAN ANATOMİ VE FİZYOLOJİSİ Yrd. Doç. Dr. Gülşah SEZEN VEKLİ
KAS SİSTEMİ IOO 103 İNSAN ANATOMİ VE FİZYOLOJİSİ Yrd. Doç. Dr. Gülşah SEZEN VEKLİ

2 Kas Dokusu Vücutta meydana gelen ve canlının hareketi ve/veya yer değiştirmesi ile ilgili hareketlerin oluşmasında temel görev olan doku, beden dokularının çoğunu kapsayan kas dokusudur.

3 Vücudun total ağırlığının yarısını kas dokusu oluşturur.
Hangi kas tipi en fazla ağırlığı teşkil eder?

4 Kas Dokusunun Özellikleri
Uyarılabilirlik: Kas ve sinir hücreleri uyarıya tepki verebilme yeteneğine sahiptirler. İletkenlik: Kas hücreleri ve nöronların uyarıları iletebilme özellikleri vardır. Kasılabilirlik: Uyarılara cevap olarak kısalabilir ve kalınlaşabilir. Uzatılabilirlik: Çoğu iskelet kasında olduğu gibi bir taraftaki kas kasılırken diğer kas genişler. Esneyebilirlik: Kasın, kasılma veya gevşemeden sonra orijinal şekline geri dönmesi özelliğidir.

5 Hareketi sağlayan kaslar çift olarak bulunur ve birbirine zıt çalışır (Antogonist kaslar)
Aynı anda kasılıp gevşeyen kaslara sinerjist kaslar denir (örn; karın ve sırt kasları) Kasların iskelete bağlandıkları kısma kas kirişi (tendon) denir. Kaslar dinlenme anında bile belli bir kasılma içinde bulunurlar (Kas tonusu) Kasın kasılabilmesi için en küçük uyartı şiddetine eşik değer şiddeti denir.

6 Kas dokusunun başlıca görevleri:
İskelet sisteminin hareketini sağlamak Organların hareketini sağlamak Solunum sisteminin çalışmasına yardımcı olmak Dilin hareketini sağlamak konuşmaya yardımcı olmak Sindirim sistemine yardımcı olmak Doğum esnasında kasılarak doğum olayına yardımcı olmak Vücudun enerji deposu görevini yapmak Isı üretimini sağlar

7 Kas dokusunda temel kasılma ilkesi geçerli ise de yapı, görev ve çalışma fonksiyonu açısından 3 farklı sınıfa ayrılır: 1- İskelet kası (çizgili kas, Motor kas) 2- Düz kas (Otonom kas) 3- Kalp kası Genel olarak iskelet kası organizmayı dış ortamın değişikliklerine uydurmakla, düz kas organizmanın iç ortamındaki değişikliklerine reaksiyon göstermekle, kalp kası ise kalbin çalışmasını sağlamakla görevlidirler.

8 Düz kas Damarlarda, sindirim organlarının duvarları gibi yerlerde bulunan bu kas çeşidini isteğimizle çalıştırabilmemiz mümkün değildir. Enine çizgilenme görülmez. Düz kas hücre çekirdekleri, her hücrede bir tanedir ve hücrenin ortasında bulunur. İsteğimiz dışında çalışan bu kaslar yavaş ve düzenli çalışırlar.

9 Kalp kası Sadece kalbin yapısında bulunur. Düz kas gibi istek dışı çalışan bu kas çeşidinde, çekirdek, hücrelerin ortasında ve tektir. Ancak iskelet kası gibi, birbirleri ile çakışan ve düzgün demetler yapan miyofibriller içerdiğinden,iskelet kasına da benzerlik gösterir. Bu yapısı ile çizgili kasa benzese de isteğimiz dışında ve ritmik çalışır. Diğer iki kas çeşidinden farklı olarak, hücreler yan kollarla birbirlerine bağlanmışlardır.

10 İskelet kası Kol ve bacak kaslarında olduğu gibi, istediğimizle hareket ettirebildiğimiz kaslara "iskelet kası" ya da "çizgili kas" denir. İsteğe bağlı çalışabilen bu kaslar, diğer kas çeşitlerine göre en hızlı çalışabilen kas çeşididir. Çok sayıda ve genellikle uzun mekik biçiminde hücrelerden oluşmuştur. Bu hücrelere "miyosit" denir. Her bir kas hücresi "sarkolemma" adı verilen bir zarla çevrilidir ve kenara itilmiş olarak çok sayıda, oval çekirdeğe sahiptir.

11 Çizgili kaslar 2 kısımdan meydana gelmiştir
Kırmızı renkte yumuşak kasılabilen kas parçası Beyaz sedef renginde, sağlam kasılmayan kiriş parçası

12 Kas hücrelerinde sarkoplazma (kas hücresi sitoplazması) vardır.
Bu sarkoplazma içerisinde asılı halde bulunan yüzlerce Miyofibril vardır. Miyofibriller protein yapısındaki ince ve kalın myofilamentlerden oluşmuştur. Bunlardan ince olanına AKTİN , kalın olan ise MİYOZİN moleküllerinden oluşmuştur. Bu nedenle ince ve kalın flamentler sırasıyla aktin ve myozin flamentleri olarak da tanımlanırlar. 

13

14

15 Kas tellerini saran bağ doku (permisyum) içerisinde sinirler ve kan damarları bulunur.
Gittikçe incelerek kan damarları ve sinirler kas tellerine kadar ulaşır. Her kas teline en az bir motor sinir kolu ulaşır. Bu sinir sarkolemmayı delerek hücreye girer. Hücrede dallanarak miyofibrillere doğru kollar gönderir. Sarkolemmanın sinir kolu tarafından delinen kısmı kalıncadır (Sonsal plak) Kas telleri ve kirişler içerisinde duyu sinirleri de bulunur. S1: Motor sinirler ne yapar? S2: Duyu sinirleri ne yapar?

16 Miyofibriller Kas dokuda bulunan ve kas dokunun en önemli özelliği olan kasıp gevşemeyi sağlayan protein iplikçiklerdir. İskelet ve kalp kasına çizgili görünümü veren miyofibrilleri oluşturan aktin ve miyozin filamentlerinin dizilişidir.

17 Miyofibriller üzerinde ışığı kırma durumlarına göre bir takım bantlar ayırt edilir. Bu bantlar 2 çeşittir Işığı bir defa kıran açık renkli bölgeler İzotrop (I Bandı). Bu bölgede sadece aktin flamentleri bulunur Işığı 2 defa kıran koyu bölgelere Anizotrop (A Bandı).Bu bölgede aktin ve miyozin flamentleri birlikte bulunur İzotrop bölgenin tam ortasında ışığı bu bölgeye göre daha fazla kıran bir Z Bandı vardır. Z çizgileri bir miyofibrilden diğerine doğru uzanarak kas lifinin içindeki miyofibrilleri birbirine bağlarlar. Birbirini takip eden iki Z bandı arasında kalan bölgeye SARKOMER denir. Sarkomerler kas dokunun yapı ve görevleri bakımından bir birlik teşkil eden kısımlarıdır Anizotrop (A Bandı)bölgenin tam ortasında da bu bölgeye nazaran ışığı daha fazla kıran H Bandı bulunur

18

19 Kasılma ve Kasılma mekanizması
Fiziksel uyaranlar (ısı, ışık, elektrik akımı vb) Kimyasal uyaranlar (asit, baz, amonyak vb) Fizyolojik uyaranlar (sinir impulsları, metabolizma olayları)

20 Kasılma Herhangi bir uyarı sonucunda kasın karın kısmı şişer, sertleşir, boyu kısalır sonra eski haline döner . Kasların kasılması beyin ve omirilikten gelen sinirlerle sağlanır. Çocuk felci?

21 Kasılma Mekanizması Kasılma sırasında A bandının uzunluğu aynı kalmakla beraber I bandının boyu değişir. A bandının ortasındaki H bandının uzunluğu, I bandına bağlı olarak azalır ya da artar. İzotrop bölgenin değişir gibi gözükmesi I bandı ipliklerinin birbiri üzerinde kaymasından kaynaklanır. I bandı iplikleri birbiri üzerinde kaydığı zaman kas kasılır. Gevşeme sırasında I bantları birbirinden uzaklaşır. Bu sırada H bandının uzunluğu artar. Kas fazla kasılınca ise aktin ipliklerinin birbiri üzerinde kayması sonucu H bandı daralır ve kaybolur

22

23 http://highered. mcgraw-hill

24 Kasılmanın Enerji Kaynağı
Bir kas telini meydana getiren telciklerin yapısında Su Madensel iyonlar (Ca ++, K+, Na+) Kasılabilen protein (aktomiyozin) Enerji _ATP

25 Kasılmanın enerji kaynağı
Glikojen moleküllerinin parçalanması sonucu oluşan glikozun solunum ve fermentasyon yolu ile daha basit maddelere ayrışması sonucu ATP elde edilir. S3: Kaslarda glikojen nasıl bulunuyor? Kaslar fazla çalışmadıkları zaman glikojenin parçalanması sonucu ihtiyaçtan fazla enerji oluşur. Bu enerjinin fazlası ATP yolu ile kreatin fosfata taşınır. Fazla enerji kreatin fosfatın yüksek enerjili fosfat bağlarında depo edilir. Bu enerji kaynağı sadece kas hücrelerinde bulunur.

26 Glikoliz Fermentasyonun kaslardali özel şeklidir. Bu olay sonunda oluşan prüvik asit laktik asite dönüşür. Oksijen olmadan glikozun parçalanması en son laktik asite kadar devam edebilir. S4: Neden kaslarda glikoz oksijen kullanılmadan parçalanır?

27 KASILMA NASIL GERÇEKLEŞİR?
Bu iki kasılma şeklinde de kas lifi boyunca uzanan retikulumdan lif içine kalsiyum (Ca++) boşalır. Sarkoplazmik sıvıya geçen Ca++, miyozini aktive eder. Bu sayede kasın aktin ve miyozin filamanları birbirine yaklaşır; olayın devamı için enerjiye gereksinim vardır. Bunu da ATP sağlar. ATP ‘nin ADP ve P ‘ye ayrışması ile büyük miktarda enerji açığa çıkar. Aynı anda kas lifi membranı (sarkolemma), Na + ve K+ için geçirgen hale gelir; Na+ hücre içine girer, K+ dışarı çıkar. Ca++ un açığa çıkmasıyla da troponin ile birleşir ve filamanlar arasında bir etkileşim meydana gelerek aktin filamanları çapraz köprüler vasıtasıyla miyozin filamanları arasına çekilir. Yani filamanlar üzerinde kayar. Bu nedenle de kayan filamanlar teorisi diye adlandırılır. Kasılmaya neden olan uyaranın kalkmasıyla Ca++, sarkoplasmik retikülum içine geri pompalanmaya başlar ve filamanlar eski haline geri döner. Bu şekilde kasılma ve gevşeme tamamlanır.

28 FİZYOLOJİK TETANOS Herhangi bir kas kısa aralıklarla sürekli uyarılırsa, kas istirahata geçmeden kasılı durumda kalır. Böyle bir kas esnekliğini kaybeder ve sertleşir. Kasın bu şekilde gevşemeden kasılı durumda kalmasına fizyolojik tetanos denir. Sinir merkezlerinin üst üste gönderdiği uyaranlar kasların bir müddet fizyolojik tetanos halinde kasılmasına neden olur (Kramp) Krampın girme sebepleri arasında; en bilindik iki sebebi, soğuk ve yorgunluk. İnsan bedeni soğuk ortamlarda ve yorgun olduğu dönemlerde kan dolaşımının yavaşlaması nedeniyle kasların çalışması için gerekli olan oksijen ve şekerin kaslara eksik ulaşması nedeni ile kasların kendilerini ani kasılmalar ile korumaya çalışmasından kaynaklanmaktadır.