ÖRGÜTLEME FONKSİYONU.

... konulu sunumlar: "ÖRGÜTLEME FONKSİYONU."— Sunum transkripti:

1 ÖRGÜTLEME FONKSİYONU

2 ÖRGÜTLEME 09.04.2017 Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Örgütlemenin Tanımı İşletmede Örgütleme Faaliyetinin Genel Boyutları Örgütleme İlkeleri Örgütleme ile İlgili Temel Kavramlar Örgüt Yapısı, Örgüt Şemaları ve Reorganizasyon Bölümlere Ayırma Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

3 Örgütlemenin Tanımı Örgüt: Ortak çaba sarf ederek bir işi başarmak için bir araya gelen ve her birinin belli bir faaliyet bütünü içinde belirli görev, sorumluluk ve yetkileri bulunan bireyler veya gruplar arasındaki ilişkileri temsil eden yapıdır. Örgütleme: Beşeri, fiziksel ve teknik olanakları ve araçları, işletmenin amacını gerçekleştirecek şekilde düzenlemek ve hizmete koymak demektir. Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

4 Örgütleme; Planlanmış amaçlara ulaşmak için gerekli olan özel faaliyetlerin saptanması, Bu faaliyetlerin mantıklı bir yapı ve çerçeve içinde gruplanması, Faaliyetlerin özel pozisyon ve kişilere tayinidir. Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

5 İşletmede Örgütleme Faaliyetlerinin Genel Boyutları(1)
İŞLETMEDE İNSAN GÜCÜNÜN ÖRGÜTLENMESİ Yönetimin Örgütlenmesi: İşletmedeki işlerin planlanması ve denetlenmesi ile ilgilenecek, işletmeyi dışarıda temsil edecek kimselerin, faaliyette bulunacak elemanların yönetimini başaracak ödevleri düzenler ve tayin eder. İcrai İşlerin Örgütlenmesi: İşleri yapacak insanların çalışma ve faaliyetlerini düzenler. İnsan Gücünün Örgütlenmesinin Aşamaları İşletmenin yapısına uygun yönetim örgütlerini ve görev yerlerini saptamak. Burada çalışacak elemanların seçimine ait esasları saptamak. İşçi ile işletme arasındaki ilişkileri düzenlemek. İşgücünden maksimum yarar sağlayabilecek esasları hazırlamak. Gelecekteki gelişmeleri göz önüne alan ve önceden düzenleyen esasları yaratmak. Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

6 Tesisler ve araçların örgütlenmesi açısından önemli noktalar:
İşletmede Örgütleme Faaliyetlerinin Genel Boyutları(2) İŞLETMELERDE TESİSLER VE ARAÇLARIN ÖRGÜTLENMESİ İşgücü örgütlenmesi yanında ve onunla birlikte yaratılması gereken örgüt, tesis ve araçların örgütlenmesi ile ilgilidir. Tesisler ve araçların örgütlenmesi, işletme türüne ve yapısına göre değişen bir önem ve değer taşır. Tesisler ve araçların örgütlenmesi açısından önemli noktalar: İşletmenin yapısına ve faaliyet dalına en uygun düşen üretim araçlarını sağlamak için esaslar hazırlamak. Araçlar ve tesisler arasındaki uyumlu birleşmeyi sağlamak. En uygun ve elverişli malzemeyi tedarik etme olanaklarını saptamak. Üretim akışını ve düzenini gerçekleştirmek. Malzemenin üretim yerlerine zamanında ulaşmasını garanti altına almak. Üretim faaliyetinin gelecekteki gelişmesine uygun esaslar hazırlamak ve saptamak. Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

7 Örgütleme İlkeleri Amaç Birliği İlkesi: Bir işletmede iskeleti oluşturan tüm birimler, aynı amacı ya da amaçlar topluluğunu gerçekleştirmek üzere etkili olarak katılmayı sağlayacak biçimde düzenlenmelidir. Ekonomiklik İlkesi: Örgüt, işletmenin amaçlarını en az maliyetle, en etkin biçimde gerçekleştirmelidir. İşbölümü ve Uzmanlaşma İlkesi: İşbölümü, işlerin küçük parçalara bölünerek, bir kişinin işin bütününü yapması yerine, uzmanlaştığı tek bir parçasını yapmasıdır. Uzmanlaşma ise, hem iş bölümünü kolaylaştırır, hem işe egemen olmayı ve dolayısıyla etkinliği sağlar. Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

8 Kumanda Birliği İlkesi: Her ast, ancak bir tek üstten emir almalıdır.
Örgütleme İlkeleri Faaliyetlerin Tanımlanması İlkesi: Faaliyetler analiz, tanım ve tasnif edilerek gruplandırılır. Bu sayede fonksiyonlar ve bunlar için gerekli nitelikler saptanabilir. Bundan sonra yapı içinde faaliyetler ve fonksiyonları belirten bölümler, birimler ve alt birimler ortaya konabilir. Hiyerarşi İlkesi: üstten asta doğru zincirleme yetki bağları dikkatle kurulmalıdır. İşletmede çalışan bir birey, kendisine devrolunan yetkiyi aşan konularda kime başvuracağını bilmelidir. Kumanda Birliği İlkesi: Her ast, ancak bir tek üstten emir almalıdır. Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

9 !!! Yetki, üstten asta yönelir. Sorumluluk, asttan üste yüklenir.
Örgütleme İlkeleri Yönetim Birliği İlkesi: Aynı amaca hizmet eden faaliyetlerin bir plan ve programa bağlı olarak bir yönetici tarafından yürütülmesidir. !!!Yönetim birliği bir örgütün düzenlenmesiyle, kumanda birliği ise yönetim uygulamalarıyla ilgilidir. Yetki ve Sorumluluk İlkesi: Yetki, emir verme ve diğer bireyleri harekete geçirme hakkıdır. Sorumluluk, İşe ilişkin faaliyetleri başarma yükümlülüğüdür. !!! Yetki, üstten asta yönelir. Sorumluluk, asttan üste yüklenir. Yetki ve Sorumluluğun Denkliği İlkesi: bir kimsenin üstüne karşı taşıdığı sorumluluk o kimsenin, kendi astına karşı sahip olduğu yetkiye eşit olmaz ise, görevlerin yerine getirilmesi olanaklı değildir. Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

10 Örgütleme İlkeleri İç Denge İlkesi: Örgüt yapısının çeşitli katlarına devir olunan yetki ve sorumluluk, bu kademenin örgüt yapısı içindeki yeriyle bağdaşmalıdır. Örgütün Değiştirilebilir Olması İlkesi: İşletmenin dış çevresinde meydana gelen değişimlere uyum sağlaması ve amaçlarını da değiştirebilmesi gerekir. Liderliğin Kolaylaştırılması İlkesi: Örgütün, tepe yöneticisinin işini kolaylaştıracak yapıda olması gerekir. Lider, her zaman işletmenin en üst karar mercii olarak durumunu koruyabilmelidir. Özel İlkeler: Örgütün etkinliğini sağlayabilecek kendi iş koluna göre değişiklikler gösteren özel ilkeleridir. Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

11 Örgütleme ile İlgili Temel Kavramlar
Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

12 Yetki Yetki bir haktır. Bu hakkın kullanımı, karar vermeyi ve harekete geçirmeyi gerektirir. Örgütsel amaçların için kullanılır. Kullanılan yetkinin amacına ulaşması ve yetki haline gelmesi büyük ölçüde astların “kabul etmesi” ile mümkündür. Bir yönetici astların kabul alanını genişletmek için, emrin ast tarafından anlaşılır olmasına, bu emrin örgütsel amaca uygun bulunmasına, astın çıkarlarına çok fazla ters düşmemesine ve astın verilen emri yerine getirecek güçte olmasına dikkat edilmelidir. Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

13 Yetki Göçerimi Karar verme, davranma, yürütme, komuta etme, örgütü amacına ulaştırmak için başkalarının eylemlerini ve davranmalarını isteme gibi, hakları kullanmak konusunda üstlerin astlara izin vermelerine, yetkinin delegasyonu veya yetki göçerilmesi denilmektedir. Üç temel yönü bulunmaktadır: Görevlerin astlara dağıtılması: Örgüt içinde fonksiyonların ve işlerin belirlenmesinden sonra bunların astlara dağıtılması. Yetki verme: Görevlerin belirlenmesinden sonra, bu görevleri yerine getirecek olan sorumluların işlerini yapabilmeleri için için yetkiye sahip olmalarını ifade etmektedir. Sorumluluk verme: Yapılacak işe ilişkin faaliyetleri başarma yükümlülüğü olup, bir bakıma yetki göçeriminin ayrılmaz bir parçası niteliğine sahiptir. Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

14 Yetki Göçerimi Tipleri
Yukarıdan Aşağıya Doğru: Üstün asta yetki vermesi. Aşağıdan Yukarıya Doğru: Seçmenlerin milletvekillerini seçmesi, onlara yetkinin göçerilmesi. Dışarıya Doğru: Yukarıya doğru yetki göçermekten farklı değildir. Dolaysız Yetki Göçerilmesi: Örgütte bir üstün herhangi bir asta doğrudan doğruya yapılacak olan bir faaliyet ve göreve ilişkin karar vermesini harekete geçmesini, ve görevlerin başarılması konusundaki göçerdiği yetkiyi ifade eder. Dolaylı Yetki Göçerimi: Üstün kendinden sonra gelen asta göçermiş olduğu yetkinin hiyerarşik sırayı aşarak alt basamaklardaki astlara göçerilmesidir. Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

15 Yetki Göçeriminde Dikkat Edilmesi Gerekenler
Yetki göçerilmesinde iş analizlerine önem vererek, yapılacak olan işlerin hangi sınırlar içinde ve ne derecede göçerildiği belirtilmelidir. Yetki göçerilmesi, örgüt içinde işin yapıldığı birimde çalışan en yakın basamağa yapılmalıdır. Yetki göçeren üst, işin yapılmasında kontrol sorumluluğunu üstüne almalıdır. Yetki ve sorumluluğun dengeli olması ilkesine uyulmalı, göçerilen yetki sorumlulukla orantılı olmalıdır. Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

16 Yetki Göçeriminde Dikkat Edilmesi Gerekenler
Yetki çatışmasından kaçınılmalıdır. Sorumluluk ve otorite açık biçimde belirtilmelidir. hiçbir ast birden çok üste veya makama bağlı olmamalıdır. Yetkinin göçerilmesi örgüt içinde kumanda birliğini hiçbir zaman bozmamalıdır. Yetki göçerilmesinde, yetki verilen astların bu yetkileri kullanmaya yetenekli olup olmadıkları göz önünde tutulmalıdır. Yetki göçerilmesinde asıl amaçlanan, işin eskisinden daha iyi yapılmasını sağlamaktır. Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

17 Erk ve Erk Türleri Yetki bir şeyi yapabilme hakkı iken, erk bir şeyi yapabilme yeteneğidir. Erk, diğer kişilerin davranışlarını etkilemede bireyin sahip olduğu yeteneklerdir. Erk bireyin kendisinden doğar. Başarılı bir yönetici, yetki ile erki astları üzerinde birbirine eşit ağırlıkta uygular. Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

18 Erk ve Erk Türleri Yöneticilerin kullandıkları erk kaynaklarından bazıları: Biçimsel Erk: Belli bir makamı işgal etmenin sağladığı yetkilerdir. Ödüllendirme Erki: Astlarını ödüllendirmede yöneticilerin sahip oldukları yeteneklerdir. Korkutma Erki: Yöneticinin sahip olduğu tehdit ve cezalandırma olanaklarıdır. Uzmanlık Erki: Yöneticinin sahip olduğu özel bilgi, uzmanlık becerisi ve deneyimdir. Beğeniye Dayanan Erk: Astların gözünde yöneticiyi cazip kılan kişisel niteliklerdir. Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

19 Sorumluluk Sorumluluk, işe ilişkin faaliyetleri başarma yükümlülüğüdür. Sorumluluk, bir şeyi yapma zorunluluğudur. Örgütlerde sorumluluk, bir kimsenin örgütsel işleri veya ödevleri yapma zorunluluğudur. Sorumluluk, yetki devrinin ayrılmaz bir parçasıdır. Birey bir görevi kabul ettiği anda sorumluluk kendiliğinden doğar. Yöneticiler yetki devrederken sorumluluktan kaçamazlar. Devredilen yetkidir, sorumluluk devredilemez. Ancak devredilen yetki ile beraber sorumluluk da ortaya çıkar. Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

20 Hesap Verme Bireyin sorumluluk duymasının yanı sıra, bir örgüt üyesi kendisinden yüksek kademeli yetkililere hesap vermekle yükümlüdür. Yönetici astından hesap sorma hakkına sahiptir. !!! Yöneticilerin en önemli görevlerinden biri, yetki, erk, sorumluluk ve hesap verme arasında kabul edilebilir bir denge oluşturmaktır. Örgüt şeması veya örgüt yapısı, yönetici için bu ilişkilerin yapısal bir duruma getirilmesinde bir araç olmaktadır. Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

21 Örgüt Örgüt, ortak çaba harcayarak bir işi başarmak için bir araya gelen ve her birinin faaliyet bütünü içinde belirli görev, sorumluluk ve yetkileri bulunan birey ve gruplar arasındaki ilişkileri temsil eden yapıdır. Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

22 Örgüt Örgütün iki boyutu vardır:
Hat Boyut: Örgütteki yetki ve sorumluluk dağılımına göre oluşan, örgüt hiyerarşisinde yukarında aşağıya doğru yayılan bir boyuttur. En fazla yetki örgüt hiyerarşisinin tepe noktasında toplanmıştır. Hiyerarşik kademelerde alt basamaklara doğru inildikçe göreceli olarak bir azalma söz konusudur. Görevlerin yapılışı sırasında tüm ilişkiler, bu yetki ve sorumluluk düzenine göre gelişir. Kurmay Boyut: Eşit yetkilerle görev yapan birimlerin oluşturduğu yapıyı gösterir. Bu birimler arasındaki ayrım, yerine getirdikleri fonksiyonların farklı olmasından ortaya çıkar. Bu boyut üzerinde yer alan birimlerin birbirleri arasındaki ilişki “danışma”ya dayalıdır. Hiçbir birimin diğeri üzerinde yaptırım gücü yoktur. Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

23 Genel Müdür Yardımcısı
İdari İşler Müdürü Teknik İşler Müdürü Üretim Müdür Yrd. Üretim Şefi Ustabaşı Satış Müdürü Kurmay Boyut Hat Boyut Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

24 Örgüt Yapısı ve Örgüt Şemaları
Örgütleme süreci sonucunda örgüt yapısı oluşur. Örgüt yapısı, biçimsel olarak belirlenmiş, kalıcı örgütsel düzenlemeler ve ilişkiler ağıdır. Yapı kavramının içeriğini belirleyen öğeler: Örgüt yapısını oluşturan elemanlar (örneğin: örgüt üyeleri, grupla, makine ve teçhizat) Örgüt yapısını oluşturan öğeler arasındaki ilişkiler, İnsanlar arasındaki ilişkiler (sosyal sistemler), İnsan ve nesnel öğeler arasındaki ilişkiler (insan ve makine sistemleri), Nesnel öğelerin kendi aralarındaki ilişkiler (makine sistemleri), Örgütün kurumsal biçimi (Örneğin; ekonomik örgütler, askeri örgütler, sosyal örgütler, siyasi örgütler, eğitim örgütleri). Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

25 Örgüt Yapısı ve Örgüt Şemaları
Örgüt yapısı oluştururken üzerinde durulması gerekenler: Amaç: ulaşılmak istenen amaç ve bu amaca ulaştıracak faaliyetlerin niteliğine göre örgüt yapısı da değişik olacaktır. İşbölümü ve Uzmanlık Derecesi: Örgütteki kademelerde, aşırı uzmanlaşmaya mı gidilecek, yoksa belli bir iş içinde çok çeşitli görevler bir araya getirilerek genelleşmeye mi ağırlık verilecektir. Formalleşme Derecesi: Bir örgütte işler görülürken belirli spesifik ilke ve yöntemlerin izlenmesine verilen ağırlık formalleşme derecesini gösterir. Neyin, ne zaman, nerede, nasıl ve kim tarafından yapılacağı önceden ayrıntılı olarak belirlenmiş ve bunlara uyulması zorunlu hale getirilmiş ise formalleşme derecesi yüksek olur. Kontrol Alanı: Örgütte bir yöneticiye kaç ast bağlanacağı ile ilgilidir. Örgütteki Kademe Sayısı: Karar verme yetkisinin örgüt içinde kademeler arasında dağılımı ile ilgilidir. Eğer bu yetki alt kademelere doğru kaydırılırsa ADEMİ MERKEZİ (MERKEZKAÇ), eğer karar yetkisi üst kademelerde toplanırsa MERKEZİ örgütten bahsedilir. Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

26 Örgüt Yapısı ve Örgüt Şemaları
Karmaşıklık (Komplekslik) Derecesi: Karmaşıklık, örgütün dikey, yatay ve coğrafi yayılma derecesini ifade eder. Örgütlerin faaliyetleri genişledikçe ve içinde bulundukları çevre karmaşık hale geldikçe, örgütün karmaşıklık derecesi de artar. Departmanlaşma: İşbölümü ve uzmanlaşma derecesine göre, belirli görevler bir araya getirilerek mevkiler (pozisyonlar) ve belirli mevkiler bir araya getirilerek departmanlar oluşturulur. Konuta ve Kurmay Organların Oluşturulması: Bir örgütte komuta organı olarak görev yapacak birimler ile kurmay olarak görev yapacak birimlerin ve aralarındaki ilişkilerin belirlenmesi, örgüt dizaynında üzerinde durulması gereken konulardan biridir. Komite ve Gruplar: Örgütlerde bazen çeşitli komitelerden ve formel olarak oluşturulan gruplardan yararlanılır. Bu tür birimler, karar verme yetkisini kullanabileceği gibi yöneticiye yardımcı olma, kurmay işlev görme gibi görevler de yapabilir. İletişim Kanalları ve Şekli: Örgütü oluşturan birimler arasında iletişim ilişkileri örgütü karakterize eden unsurlardan bir diğeridir. Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

27 Bölümlere Ayırma İşletmede amaçlar saptandıktan sonra, örgütlemede ilk aşama olarak örgüt içinde başarılacak işler ve fonksiyonlar belirlenir . Sonra birbirleri ile ilişkiler veya temel iş faaliyetleri, yönetilebilecek büyüklükteki bölümler içinde gruplandırılarak bölümlere ayırma işlemi gerçekleştirilir. Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

28 İşlevlere Göre Bölümlere Ayırma
En çok kullanılan biçimsel örgüt türüdür. Hemen her işletme bazı ürün ve hizmetleri sunar, bu süreç içinde gereken fonksiyonlar işletmenin bölümlerini oluşturur. Genel Müdür Finans Üretim Pazarlama Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

29 İşlevlere Göre Bölümlere Ayırma
Yararları: İşletme eylemlerinin ayarlanmasında ve uzmanlaşmayı kolaylaştırmada rasyonel bir yoldur. Aynı tip alet ve aynı konu üzerinde çalışan uzmanlar bir araya toplanabilir. Her işlevin bölüm yöneticisi kendi alanından sorumlu olacağından eşgüdümleme kolaylaşır. Tüm işletme bir ya da daha çok sayıda üstün başarılı bireylerden faydalanabilir. Sakıncaları: Genellikle işletme büyüklüğü arttıkça basamaklar fazlaşacaktır. Böylece işletmenin büyümesiyle doğacak merkezileşme karar vermeyi zorlaştırır. Kontrol ve yapılan işlerin değerlendirilmesi zorlaşır. Büyüyen örgütlerde kademe sayısı artacağından iletişim zorlaşır ve yabancılaşma artar Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

30 Üretilen Mal veya Hizmete Göre Bölümlere Ayırma
Yararları: Büyük bir örgüt daha esnek ve küçük birimlere bölünebilir. Mamule ağırlık vererek gelişme yayılma ve çeşitliliği teşvik eder. Üretim, pazarlama ve teknik hizmetler bölüm yöneticisinin sorumluluğunda olduğundan zamanında gereken kararlar verilebilir. İletişim kanalları kısalır. Sakıncaları: Eşgüdümlemeyi zayıflatır. Bölümler arası rekabet zaman zaman yıkıcı olabilir. Bu tip bölümlere ayırmada ağırlık işlevden, üretilen mal veya hizmete kaymıştır. Ürüne göre bölümlenmiş bir örgütte bölüm yöneticisi, ürettiği ürün ile ilgili eylemlerden sorumlu olacaktır. Genel Müdür Ürün A Ürün B Ürün C Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

31 Bölge Temeline Göre Bölümlere Ayırma
Fiziksel birimlerin ülkeye ya da dünyaya yayıldığı ve her bir yerdeki kuruluşun benzer mal ve hizmetleri sunduğu işletmelerde daha çok görülür. Örn: Bankalar Yararları: Yerel pazara en iyi hizmeti verir. Ulaşım harcamaları ve ulaşım gecikmeleri azalır. Bölgeyi tanıyan elemanların istihdamı kolaylaşır. Tüm işlevler yerel birimlerce yürütüleceğinden yönetici yetiştirme için iyi bir eğitim olanağı sağlar. Bölge yöneticileri kendi bölgelerine ait özel koşulları merkeze oranla daha iyi görürler. Genel Müdür Akdeniz Bölgesi Ege Bölgesi İç Anadolu Bölgesi Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

32 Müşteri Temeline Göre Bölümlere Ayırma
Sakıncaları: Söz konusu edilen bölümlere verilen tek çeşit iş yapan araçlar ile uzmanlaşmış işgörenin, bazen kapasitenin altında kullanılma, daha doğrusu çalıştırılma olasılığı bulunmaktadır. Farklı biçimlerde oluşturulmuş diğer bölümler ya da birimler üzerinde müşteriye özel işlem yapılması yolundaki baskılar örgüt içinde eşgüdümlemeyi güçleştirebilir. Bölümler arasında rekabet görülebilir ve bu durum yönetimi güç durumlarla karşı karşıya bırakabilir. Faaliyetler, örgütün ulaşmak istediği müşteri gruplarına göre bölümlenir. Müşterilerin özellikleri göz önünde bulundurulur. Genel Müdür Kadın Giyimi Bölümü Erkek Giyimi Bölümü Çocuk Giyimi Bölümü Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

33 Süreç veya Makina Temeline Göre Bölümlere Ayırma
İşletmede üretim ile ilgili faaliyetler, bir sürece göre veya belli makineler çevresinde bölümlendirildiği zaman, bu tür bölümlere ayrılma karşımıza çıkar. Daha çok endüstriyel işletmelerinde rastlanan bir biçimsel örgütlenme tipidir. Aracın fiyatının pahalı olması süreç esasına göre bölümlere ayırmayı gerektirebilir ve aracın sürekli kullanımını zorunlu kılabilir. Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

34 Zaman Temeline Göre Bölümlere Ayırma
Bazen işletmelerde artan talebi karşılamak için ve teknolojik gelişmelerin hızla değişmesi karşısında, durağan yatırımların amortismanını yapabilmek veya işlerin sürekliliği nedeniyle günün 24 saatinde faaliyetlerin sürdürülmesi gerekli olabilir. Sürekli çalışılması gereken örgütlerdeki vardiya sistemi buna bir örnektir. Rafineri, ekmek fırını… Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

35 Sayı Temeline Göre Bölümlere Ayırma
İşletmelerde işgücünün önem kazandığı durumlarda sayı temeline göre bölümlere ayırmaya gidilebilir. Belirli sayıda işçinin bir yöneticinin emrine verilmesidir. Özellikle az beceri isteyen ve görevin yerine getirilmesinin insan gücüne bağlı olduğu işlerde kullanılır. Temizlik işçileri, hamallar… Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

36 Proje Temeline Göre Bölümlere Ayırma
Proje tipi örgütler, yönetimde durumsal yaklaşımcıların önerdikleri yapılardır. Proje; karmaşık bir biçimde tanımlanmış, bir başlangıç ve bitişi bulunan çalışmalardır. Proje yöneticisi vardır. Proje tipi örgütlenme geçicidir. Proje bitince, projede görev alanlar, ilgili oldukları bölümlere dönerler. Proje yöneticisinin başarılı olabilmesi için farklı alanlarda uzmanlaşmış kişileri bir araya getirmesi ve bunu bir araç olarak kullanarak projenin tüm evrelerini yönetmesi gerekir. Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

37 Proje Temeline Göre Bölümlere Ayırma
Kurmay Proje Örgütler Proje yöneticisinin bir örgütte kurmay işlevini üstlendiği uygulama, kurmay proje örgütlenme olarak tanımlanır. Görevi, bağlı olduğu üst pozisyonun faaliyetinden doğan yükünü azaltmak ve bu pozisyona proje faaliyeti açısından yardımcı olmaktadır. Sakıncaları: Projeye gerekli önem verilmemektedir. Tüm projeden sorumlu bir kişiyi bulmak olanaksız gibidir. Proje faaliyetleri arasında yeterli bir eşgüdümleme sağlanamamaktadır. Yeniliğe ilişkin görüşler, işere yönelik olmakta ve bunların proje faaliyetlerinde kısa bir süre uygulanması olanaksızlaşmaktadır. Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

38 Proje Temeline Göre Bölümlere Ayırma
Kurmay Proje Örgütler Proje Yetkisi Temel Yetki Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

39 Proje Temeline Göre Bölümlere Ayırma
Arı Proje Örgütler Proje ölçütüne göre örgütlenmiş bir örgüt türüdür. Proje faaliyetleri üzerinde gerçek bir hat yönetiminin sağlanması ve emir-komuta birliğine uygun yönetim uygulamasının gerçekleştirilmesi, arı proje örgütün temel üstünlükleri arasındadır. Birden fazla projeyi üstlenen bir kuruluşta bazı işlevler her bir proje için ayrı ayrı tekrarlanmakta ve dolayısıyla da maliyetler yükselir. Proje görevlilerinin belli dönemlerde boş oturması işsiz kalmalarına neden olmaktadır. Kuruluşun geleceğinden çok, projenin gelişimi göz önünde tutulduğundan, uzun dönemde kuruluşun karşılaşacağı riskler artmaktadır. Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

40 Proje Temeline Göre Bölümlere Ayırma
Arı Proje Örgütler Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

41 Proje Temeline Göre Bölümlere Ayırma
Matriks Örgütler Proje örgütleri, proje süresine bağlanmayıp sürekli hale getirilirse ortaya çıkan yapıya “matriks örgüt” adı verilir. Bölümlere ayırma ölçütü olarak hem işlev hem de proje ölçütünün bir arada kullanıldığı görülür. İkili bir yapıdır ve bölümleri oluşturan pozisyonlar aynı zamanda iki ayrı üste bağlı bulunmaktadır. Bu tür örgütlenmede “komuta birliği” ilkesi terk edilmiştir. Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

42 Proje Temeline Göre Bölümlere Ayırma
Matriks Örgütler Temel Özellikleri: Dikey ilişkilerin yanında yatay ilişkilerinde de oluşması, İşlev ve projelerin örgüt yapısının iki ayrı boyutu olarak yer alması, Söz konusu boyutların örgüt yapısında arz ve talebi oluşturması, İki üste bağlılık ve etkin çalıştırma için oluşturulan amaçlanmış anlaşmazlık. İlaç sanayi, kimya sanayi, üniversiteler, reklam şirketleri bu tip örgütlenmeye örnektir. Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

43 Karma Örgüt Yapısı İşletmelerin büyümeleri ve çeşitlilik söz konusu olduğu zaman, tek bir bölümleme sistemi ile amaçlara ulaşmak güçleşir. Karma örgüt yapısı ile diğer bölümlere ayırma biçimlerinin en iyi yanları ele alınarak dengeli bir örgüt yapısı oluşturmak amaçlanmaktadır. Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

44 Şebeke Organizasyonlar
Şebeke organizasyon yapısı, dış kaynaklardan yararlanma, öz yetenek ve yalın yönetim gibi uygulamalarla birlikte gelişmektedir. Temel özelliği; bir ürünü üretebilmek için yapılması gereken iş ve faaliyetlerin ve bunun için gerekli olan kaynakların tek bir işletmenin bünyesinde toplanması yerine farklı işletmelere dağıtılmış olmasıdır. Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

45 Şebeke Organizasyonlar
Üç tür şebeke organizasyon vardır: Dahili Şebeke Organizasyonu: Bir işletmenin bünyesindeki temel faaliyetler farklı işletmelerin konusu olur, ancak kaynakların tümü yine aynı bünyede kalır. İşletmenin üst yönetimi, bu farklı işletmelerin faaliyetlerini koordine eder. Belirli bir faaliyette uzmanlaşan her işletme, piyasa disiplini içinde diğer işletmelerle girdi-çıktı alışverişine girer. Ana şirket her bir alt işletme için finansal performans hedefleri belirler. ÖRN: Holdingler. Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

46 Şebeke Organizasyonlar
Dengeli Şebeke Organizasyonu: Dahili şebeke organizasyonundan temel farkı, belli bir ürünü üretmek için gerekli olan kaynakların birbirinden tamamen bağımsız olan işletmelerin bünyesinde olmasıdır. Sadece belli bir ürün veya iş üretimi için birbirleriyle alışveriş içindedir. Böyle bir alışveriş için lider konumunda olan bir organizasyon vardır, diğerleri bu organizasyonun gerçekleştirdiği koordinasyon içinde çalışırlar. ÖRN: Otomotiv Sanayi Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

47 Şebeke Organizasyonlar
Dinamik Şebeke Organizasyonu: Diğer türlerden temel farkı; tüm şebeke içinde lider işletmenin olmamasıdır. Şebekedeki her işletme, organizatörlük fonksiyonu gören herhangi bir işletmenin koordinasyonu altında faaliyetlerini birleştirmekte, alışveriş içine girmektedir. Her biri belli bir konuda uzmanlaşmış bağımsız işletmeler, kendi hedef ve çıkarları doğrultusunda herhangi bir organizatör işletmenin koordinasyonu altında şebeke oluşturmaktadır. Şebekede yer alan işletmeler arasındaki ilişkiler, piyasa mekanizmasına göre oluşmaktadır. ÖRN: Konsorsiyum Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

48 Sanal Organizasyonlar
Değişik coğrafi bölgelerdeki işletmelerin, belirli ürünlerin üretimi amacıyla iletişim teknolojisi yardımıyla birbirine bağlanan, uyumlu hale gelen sanki tek bir işletme varmış gibi çalışan organizasyonlardır. Sanal organizasyon, çalışanların belirli bir yerde toplanmadığı, değişik mekanlardaki işletmelerin bir ürünün üretiminin belli safhalarında yer aldığı, bilgisayar olanakları ile sürekli iletişim içinde bulunan ve sanki tek bir organizasyon gibi müşterilerine mal ve hizmet sunan organizasyondur. Her sanal örgüt bir şebeke türü örgüttür. Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

49 Sanal Organizasyonlar
Sanal organizasyonların temel özellikleri: Ucu açık bir yapıdır. Sürekli olarak yeni işletmeler bu yapıya girebilir, öz yeteneğini kaybeden işletmeler ağdan çıkabilir. Değişik organizasyonlar sahip oldukları bilgi ve uzmanlıkları ortak amaç doğrultusunda kullanmak için iletişim teknolojisi ile birbirine bağlanmıştır. Uyum yeteneği yüksek esnek yapılardır. Temeli, bilgi ve uzmanlıktır. Bilgi ve uzmanlık iletişim teknolojisi imkanları ile birleştirilir. Başarısı; şebeke içinde yer alan birimler arasında yüksek derecede güven olmasına bağlıdır. Örgütsel unvanlar önemini yitirmiştir. Hiyerarşik kademeyi ifade eden unvanlar yerine sadece işin niteliğini ifade eden unvanlar ortaya çıkmaktadır. Sanallık arttıkça işletmeler içi boşalan kuruluşlar haline gelmektedir. İşletmeler outsourcing yaptıkça, daha önce şirket içinde yapılan işler dışarıya çıkmakta, bu konularda özyeteneğe sahip olan işletmelere gitmektedir. Öğr. Gör. Şebnem YAŞAR- Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ