Veritabanı/ Temel Kavramlar

... konulu sunumlar: "Veritabanı/ Temel Kavramlar"— Sunum transkripti:

1 Veritabanı/ Temel Kavramlar
Sibel SOMYÜREK Veritabanı/ Temel Kavramlar

2 Veritabanı neden kullanılır?
Veritabanının amacı; insanların ve organizasyonların birşeyleri takip edebilmesine yardımcı olmaktır.

3 Veritabanı neden kullanılır?
Veritabanını kullanmaksızın birşeylerin kaydını tutmak için listeler kullanılır. Alışveriş listesi, Yapılacak işler listesi, Ödenen faturaların listesi

4 Veritabanı neden kullanılır?
Listeler; Müsteri adı Mesleği Firma Adres Fiyat Ahmet mimar A Çanakkale Cad. 43/5 1000 YTL Sema öğretmen B Kayabaşı mah. A Blok 8/4 250 YTL Serdar mühendis C Gazi Mah 6/7 350 YTL Zerrin emekli 700 YTL Mehmet Öğretim elemanı 1200 YTL Defne Doktor D 100 YTL Elif avukat 150 YTL

5 Veritabanı neden kullanılır?
Listelerle ilgili problemler; Örneğin B firmasının adresi değişti 3 satırdaki adres bilgisi de değişmeli Eksik kalırsa bilgi tutarsızlığı oluşur Hem zaman kaybına hem de hataya neden olabilir.

6 Veritabanı neden kullanılır?
Listelerle ilgili problemler; Örneğin A firması artık sizin şirketinizle çalışmıyor, Listeden firmayla ilgili kaydı silerseniz ürün satışı yapılan müşteri bilgisini ve firma adresi gibi bilgileri kaybedersiniz.

7 Veritabanı neden kullanılır?
Paylaşılan verilerle ilgili problemler; Örneğin şirketinizin farklı departmanlarının firma bilgisini görüntülemesi gerekiyor; İletişim departmanı: firma, adresi Pazarlama departmanı: firma, fiyat Müşteri hizmetleri: müşteri adı, mesleği, firma

8 Veritabanı neden kullanılır?
Paylaşılan verilerle ilgili problemler; Bu bilgilerin tamamının tüm departmanlarla paylaşılması ise farklı nedenlerden dolayı sakıncalıdır Güvenlik Müşteri gizliliği vb.

9 Veritabanı neden kullanılır?
Listeler oluşturmanın en büyük sakıncası farklı temalarla ilgili bilgileri bir arada bulundurmasıyla ilgilidir. Örneğin bir yazılı doküman oluşturulurken farklı temalar için farklı paragraflar oluşturulur,

10 Veritabanı neden kullanılır?
Benzer şekilde farklı temalardaki bilgilerin farklı tablolara yerleştirilmesi süreci normalizasyon olarak adlandırılır. Biraz önceki liste için; Müşteriler Çalışılan firmalar Satış bilgileri gibi

11 Veritabanı neden kullanılır?
Müşteriler Müsteri adı Mesleği Ahmet mimar Sema öğretmen Serdar mühendis Zerrin emekli Mehmet Öğretim elemanı Defne Doktor Elif avukat

12 Veritabanı neden kullanılır?
Çalışılan firmalar Firma Adres A Çanakkale Cad. 43/5 B Kayabaşı mah. A Blok 8/4 C Gazi Mah 6/7 D

13 Veritabanı neden kullanılır?
Satış bilgileri Fiyat 1000 YTL 250 YTL 350 YTL 700 YTL 1200 YTL 100 YTL 150 YTL

14 Veritabanı neden kullanılır?
Farklı temalar farklı tablolara yerleştirildiğinde, Değişen bilgiler, Silinen bilgiler ve Paylaşılan bilgilerle ilgili problemlerin çoğu ortadan kalkar.

15 Veritabanı neden kullanılır?
Farklı temalar farklı tablolarda yer aldığında; Hangi müşteri hangi firmadan ürünü almış gibi soruları cevaplamak için ilişkilerin kurulması gereklidir.

16 Veritabanı neden kullanılır?
İlişkiler Müşteri No Firma Fiyat 1 1000 YTL 2 250 YTL 3 350 YTL 4 700 YTL 5 1200 YTL 6 100 YTL 7 150 YTL Firma No Adres 1 A Çanakkale Cad. 43/5 2 B Kayabaşı mah. A Blok 8/4 3 C Gazi Mah 6/7 4 D Müşteri No Müsteri adı Mesleği 1 Ahmet mimar 2 Sema öğretmen 3 Serdar mühendis 4 Zerrin emekli 5 Mehmet Öğretim elemanı 6 Defne Doktor 7 Elif avukat

17 Veritabanı neden kullanılır?
İlişkiler Yabancı Anahtar Yabancı Anahtar Müşteri No Firma Fiyat 1 1000 YTL 2 250 YTL 3 350 YTL 4 700 YTL 5 1200 YTL 6 100 YTL 7 150 YTL Birincil Anahtar Firma No Adres 1 A Çanakkale Cad. 43/5 2 B Kayabaşı mah. A Blok 8/4 3 C Gazi Mah 6/7 4 D Birincil Anahtar Müşteri No Müsteri adı Mesleği 1 Ahmet mimar 2 Sema öğretmen 3 Serdar mühendis 4 Zerrin emekli 5 Mehmet Öğretim elemanı 6 Defne Doktor 7 Elif avukat

18 Veritabanı neden kullanılır?
Tabloları birleştirmek Peki baştaki bütüncül listeyi elde etmek için ne yapılır? SQL dilinden faydalanılır.

19 Veritabanı yönetim sistemi nedir?
Veri tabanı sisteminin bileşenleri; Veritabanı Veritabanı Uygulaması Veritabanı Yönetim Sistemi Kullanıcı

20 Veritabanı yönetim sistemi nedir?
Kullanıcı: İşlerini gerçekleştirmek için veritabanını kullanır, Yeni veri ekler, Mevcut verileri değiştir, Verileri siler, Formlar, sorgular ya da raporlar yoluyla verileri okur

21 Veritabanı yönetim sistemi nedir?
Veri Tabanı Uygulaması: Veri tabanı yönetim sistemi ile kullanıcı arasında iletişimi sağlayan bir ya da birden fazla bilgisayar programıdır. Formlar , sorgular ve raporlar oluşturur, Kullanıcıdan verileri alır ya da kullanıcıya verileri gönderir, Kullanıcı davranışlarını veri tabanı yönetim sisteminden veri yönetim etkinliği için isteklere dönüştürür.

22 Veritabanı yönetim sistemi nedir?
Uygulamadan gelen istekleri alarak bunları veri tabanı dosyaları üzerinde verileri okuyarak ya da veri yazarak gerçekleştirir, SQL cümlelerini okur ve bu ifadeleri bilgisayarın işletim sisteminin veritabanı dosyaları üzerinde verileri okuyacağı ya da yazacağı yönergelere dönüştürür.

23 Veritabanı yönetim sistemi nedir?
İşlevler Veri Tabanı Uygulaması Veri Tabanı Yönetim Sistemi

24 Veritabanı yönetim sistemi nedir?
Veri Tabanı Uygulaması: Formlar oluşturur ve formları işler, Sorgular oluşturur ve sorgular iletilir, Raporlar oluşturur ve raporları işletir, Uygulama mantığını gerçekleştirir, Uygulamayı kontrol eder.

25 Veritabanı yönetim sistemi nedir?
Veri Tabanı Uygulaması: Formlar oluşturur ve formları işler, Örneğin web temelli bir uygulamada; Kullanıcının bilgisayarında görüntülenecek HTML ve diğer web biçimlerini oluşturur, Kullanıcı formları doldurarak verileri geri yolladığında VTYS’ne gerekli düzenlemelerle ilgili istekleri gönderir. Süreçte bir hata meydana gelirse, hatalara ulaşır ve kullanıcıya gerekli mesajı gösterir ve/veya gerekli işlemleri gerçekleştirir.

26 Veritabanı yönetim sistemi nedir?
Veri Tabanı Uygulaması: Sorgular oluşturur ve sorgular iletilir, VTYS’ne iletilecek sorguyu üretir, Bu istekler genellikle SQLile ifade edilir, Sorgu işletilince, sonuçlar biçimlendirilir ve kullanıcıya iletilir,

27 Veritabanı yönetim sistemi nedir?
Veri Tabanı Uygulaması: Raporlar oluşturur ve raporları işletir, VTYS’den sorgular aracılığıyla veri istenir ve sorgu sonuçları raporlar biçiminde sunulur,

28 Veritabanı yönetim sistemi nedir?
Veri Tabanı Uygulaması: Uygulama mantığını gerçekleştirir, Örneğin kullanıcı 10 birimlik bir istekte bulundu ancak stokta 8 birim bulundu, Ne olacağı programın mantığına bağlıdır, Uygun mantığın gerçekleştirilmesi uygulama programının görevidir.

29 Veritabanı yönetim sistemi nedir?
Veri Tabanı Uygulaması: Uygulamayı kontrol eder

30 Veritabanı yönetim sistemi nedir?
Veritabanını oluşturmak, tabloları oluşturmak, Veritabanından veri okumak ve verileri güncellemek, Veri değerlerine ilişkin sınırlamaları gerçekleştirmek, Bir kullanıcının işleminin diğer kullanıcıyı engellemesini önlemek, Kullanıcıların yetkileri ölçüsünde etkinlikte bulunmalarına izin vermek, Veri tabanındaki verileri yedekleme.

31 Veritabanı Veri Tabanı: İlişkili kayıtlardan oluşan veri depolarıdır.
Üst veri (metadata) indeks saklı yordam (stored procedure) tetikleyici (trigger) veri tutarlılığı (referential integrity)

32 Veritabanı Veri tabanının yapısı hakkındaki verilere metadata adı verilir. Tablo isimleri Sütun isimleri Tablo ve sütunların özellikleri vb.

33 Veritabanı Metadata örneği: Tablo no Tablo adı Sütun sayısı
Satır sayısı 1 Müşteriler 3 7 2 Firmalar 4 Satışlar Sütun no Sütun adı Veri türü Uzunluğu Tablo no 1 id int 4 2 Mus_adi char 50 3 meslegi

34 Veritabanı Bazı veritabanları uygulama üst verisi içerir.
Bu üst veriler, formlar ve raporlar gibi uygulama bileşenlerini tanımlar. VTYS’inin veritabanının yapısını göstermek için çeşitli araçları vardır.

35 Veritabanı Aynı zamanda veritabanlarında veritabanının performansını artırmak için kullanılan indeksler vardır. Indeksler hangi kayıtların hangi tablolarda bulunduğunu gösteren kitapların başındakine benzer bir mantığı olan araçlardır.

36 Veritabanı Saklı yordamlar derlenmiş sql cümlecikleridir.
Birer veritabanı nesnesi oldukları için, doğrudan veritabanı yöneticisi olan programda yer alırlar. Örneğin bir tablodaki verilerin yedeğini alan ya da 1 yıldan fazla zaman geçen verilerin yedeğini kaldıran saklı yordamlar oluşturulabilir.

37 Veritabanı Saklı yordamlar bir tabloya bağlı olmaksızın veritabanı içinde tanımlanan belirli bir işi yapmaya yönelik kodlardır. Bu kodlar yazıldığı zaman aynı zamanda derlendikleri için optimize edilmiştir ve en hızlı şekilde çalışmaya hazır kodlardır.

38 Veritabanı Bir tablo üzerinde belirli bir olaya bağlı olarak tetiklenip çalışan SQL kodlarına tetikleyici (trigger) denir. Tablo üzerindeki triggerları tetikleyen olaylar insert, update, delete olaylarıdır.

39 Veritabanı Örneğin stok hareketleri sonucunda stok miktarlarının azalması veya artması işlemlerinin yapılması tipik bir trigger kullanım yeridir.

40 Veritabanı Hem tetikleyici hem de saklı yordamlar veritabanı üzerindeki kodlar olmaları sebebi ile veritabanını sunan sunucu üzerinde çalışırlar. İstemci&Sunucu mimarinin güçlü bileşenlerindendir. İstemci&Sunucu mimarideki SQL veritabanları tarafından desteklenmektedir. Oracle, Sybase, MS SQL, Interbase, FireBird vb.

41 Veritabanı Verilerin bulunduğu sunucu üzerinde çalışmalarından dolayı veriler istemci ile sunucu arasında gidip gelmezler ve de sunucudan istemci tarafına minimum veri çekilmiş olur.

42 Veritabanı İlişkisel bir veritabanında
PERSONEL tablosundaki kişinin bölüm bilgisinin BOLUM_NO değişkeninde tutulduğunu ve bölümün adının da BOLUM tablosunda bulunduğunu düşünelim.

43 Veritabanı Eğer 1 numaralı bolum herhangi bir personelde kullanıldıysa BOLUM tablosundan BOLUM_NO değeri 1 olan kaydın kesinlikle silinememesi gerekmektedir. Bu tür kontrollerin yapılarak veri bütünlüğünün korunmasına veri tutarlılığı (referential integrity) denir.

44 Veritabanı Veri tutarlılığını sağlamak amacı ile trigger kullanımı çok tercih edilir.

45 Veri Tabanı Sistemleri
3 tür veri tabanı sistemi olabilir: Tek bir kişi tarafından kullanılan, Küçük çaplı işletmeler tarafından kullanılan, Büyük uluslar arası şirketler tarafından kullanılan

46 Veri Tabanı Sistemleri
Tek bir kişi tarafından kullanılan, Boyacı Kimlerin evi, ne zaman, ne kadar boyandı? Boyamada nereler boyandı, hangi renk ve stiller kullanıldı? Kimler başkalarına referans oldu? Referansla gelen kimler?

47 Veri Tabanı Sistemleri
Tek bir kişi tarafından kullanılan,

48 Veri Tabanı Sistemleri
Tek bir kişi tarafından kullanılan,

49 Veri Tabanı Sistemleri
Tek bir kişi tarafından kullanılan,

50 Veri Tabanı Sistemleri
Küçük çaplı işletmeler tarafından kullanılan, Kiralanan müzik enstrümanları neler?Kaça kiralandı? En çok hangi müzik enstrümanları kiralanıyor? Kiralamayı kim yaptı? (çok kullanıcılı veritabanı) Aynı anda aynı enstrüman iki farklı satıcı tarafından seçilememeli!

51 Veri Tabanı Sistemleri
Küçük çaplı işletmeler tarafından kullanılan,

52 Veri Tabanı Sistemleri
Küçük çaplı işletmeler tarafından kullanılan,

53 Veri Tabanı Sistemleri
Küçük çaplı işletmeler tarafından kullanılan,

54 Veri Tabanı Sistemleri
Küçük çaplı işletmeler tarafından kullanılan,

55 Veri Tabanı Sistemleri
Büyük uluslar arası şirketler tarafından kullanılan, Sürücü lisansı veren ve otomatik kayıt bürosu 52 farklı merkezi var Kişilerin kazaları, trafik ihlalleri tutuluyor, Lisans yenilenebilir mi, herhangi bir sınırlama var mı? 100’lerce kişi tarafından veritabanı kullanılıyor Lisans ve kayıt personeli Kanun yaptırımlarını takip edenler Maliye departmanı personeli Haftada 7 gün 24 saat ulaşılabilmeli

56 Veri Tabanı Sistemleri
Büyük uluslar arası şirketler tarafından kullanılan,

57 Kaynakça Kroenke, D. M. (2006). Database Processing:Fundamentals, Design, and Implementation.Pearson Education International. Singapore,Canada,Japan.