STERİLİZASYON, DEZENFEKSİYON

... konulu sunumlar: "STERİLİZASYON, DEZENFEKSİYON"— Sunum transkripti:

1 STERİLİZASYON, DEZENFEKSİYON
Doç. Dr. Cüneyt ÖZAKIN

2 Hastanede Enfeksiyon Kontrolü
Dezenfeksiyon Sterilizasyon El hijyeni Millions of surgical procedures and an even large number of invazive procedures are performed each year. For example 10 million gastrointestinal endoscopies are performed aech year USA. Each of these procedures involves contact by a medical devices or surgical instrument with a patient’s siterile tissue or mucous membranes. Sürveyans-izolasyon önlemleri 2

3 TANIMLAR STERİLİZASYON: tüm Canlı mikroorganizma sayısının
Mikrobiyal yaşamın tüm formlarının fiziksel veya kimyasal yöntemler uygulanarak tamamen yok edilmesi AAMI ’ye göre: (Association for Advencement of Medical Instrumentation) “Kabul edilebilir sterilite güvence düzeyini sağlayacak ölçüde ortamın mikroorganizmalardan arındırılması" Sterilite güvenlik düzeyi: SAL (Sterility Assurance Level): Canlı mikroorganizma sayısının milyonda bire (10-6) düşmesi Ya da sterilizasyonun sağlanamama olasılığının bir milyon işlemde birden daha düşük olması tüm Bu işlem sonucunda sporsuz bakteriler, viruslar, mantarlar gibi tüm mikroorganizmalar ortadan kaldırılır.Bu işlemi hafif, orta, ileri derecede sterilizasyon gibi ayırma imkanı yoktur.. Sterilizasyon ya yapılmıştır ya da yapılmamıştır Bu işlemin dereceleri ya da uygulama farklılıkları yoktur. Amaç ortamdan tüm mikroorganizmaların kaldırılmasıdır. Association for Advencement of Medical Instrumentation 3

4 TANIMLAR DEZENFEKSİYON:
Patojen mikroorganizmaların elimine edilerek enfeksiyon yapmayacak düzeye indirilmesi işlemi ANTİSEPSİ: Patojen mikroorganizmaları öldürmek veya üremelerini durdurma amaçlı vücut yüzeylerine kimyasal madde uygulama işlemi Cansız ortamlar, eşya ve aletler Patojen Patojen Bakteri sporları dezenfeksiyon düzeyine göre azalır sıklıkla dezenfektan adı verilen kimyasal maddelerle, bazen de mekanik temizlik ve ısı uygulamaları ile gerekleştirilen bir yöntemdir dezenfeksiyon terimi mikrobiyal kontaminasyonu minimal düzeyde azaltmaktan, sterilizasyona kadar uzanan geniş bir kavramı içine almakta Canlı ortam 4

5 DEZENFEKTANLARA DİRENÇ
Prion inaktivasyon işlemi Prion En dirençli Sterilizasyon Bakteri sporları Bakteri sporları Yüksek düzey dezenfeksiyon Protozoon kistleri Orta düzey dezenfeksiyon Mikobakteriler Küçük zarfsız virüsler Düşük düzey dezenfeksiyon Kimyasal sterilan Bacillus subtilis ve Bacillus cereus gibi bakteri sporları germisidlere en fazla direnç gösteren sporlu bakteriler Prion için:134-8 C 18 dk, 121 C 4,5 sa takiben 1N sodyum hidroksit 1 sa sonra Mantarlar En duyarlı Vejetatif bakteriler Zarflı virüsler 5

6 TANIMLAR DEKONTAMİNASYON:
Sağlık çalışanının, tıbbi alet ya da malzemeye herhangi bir koruyucu araç kullanmadan elle dokunması durumunda risk taşımaması TEMİZLEME: Nesnenin yabancı maddelerden, deterjanla veya deterjansız su ile mekanik olarak arındırılması Kem alet ile kemalat olmaz aksak enstrümanla mükemmellik yakalanmaz 6

7 STERİLİZASYON YAPMADAN TEMİZLİK YAPABİLİRSİNİZ
TEMİZLİK YAPMADAN STERİLİZASYON YAPAMAZSINIZ Kem alet ile kemalat olmaz aksak enstrümanla mükemmellik yakalanmaz 7

8 MERKEZİ STERİLİZASYON ÜNİTESİ
365 gün 24 saat hizmet üreten dinamik merkez Sterilizasyon işlemlerinin tek bir merkezde yapılması Düzenli takip Sterilizasyon güvencesi Çalışma güvenliği Bir hastane için olmazsa olmaz!!! Sterilizasyon ve dezenfeksiyon konusu, sadece mikrobiyolojinin temel bir konusu olmayıp hastanelere ait tüm birimlerde yaygın olarak uygulama alanı bulan ve her sağlık personelinin bilgi sahibi olması gerekli rutin işlemlerdir ) Kirli alan: Ameliyathane ve diğer ünitelerden gelen kirli aletlerin toplanıp yıkandığı alandır 2) Temiz alan: Aletlerin paketlendiği ve steril edildiği alan 3) Steril alan: Steril malzemelerin depolandığı alan

9 Merkezi sterilizasyon ünitesi

10 Kirli alan bölümü

11 Kirli alan bölümü

12 Temiz alan bölümü

13 Steril alan bölümü

14 Aletlerin kullanım alanından transferi Ön Temizlik, Dekontaminasyon
Kurutma, Sayım, Bakım, Kontrol Paketleme Sterilizasyon Depolama Kullanma Sterilizasyon ve dezenfeksiyon konusu, sadece mikrobiyolojinin temel bir konusu olmayıp hastanelere ait tüm birimlerde yaygın olarak uygulama alanı bulan ve her sağlık personelinin bilgi sahibi olması gerekli rutin işlemlerdir

15 Hemen ellerimizi yıkayalım
Bi dakka!!! Avukatmış… Hemen ellerimizi yıkayalım Tıbbi gerece uygulanacak sterilizasyon ve dezenfeksiyon yöntemi bu sınıflamaya göre planlanmalı

16 ENFEKSİYON RİSKİNE GÖRE TIBBİ MALZEMELER
Spaulding, 1968 SINIF CİHAZ, ALET VE MALZEME GEREKLİ İŞLEM KRİTİK Cerrahi aletler, kardiyak ve üriner kateterler, implantlar, vb. Sterilizasyon YARI Fleksible endoskoplar, nazal kanüller, airway, aspirasyon sondaları, vb. Civalı cam termometreler, hidroterapi tankı Yüksek düzey dezenfeksiyon Orta düzey dezenfeksiyon OLMAYAN Steteskop, tansiyon aleti manşonu, küvöz, sürgü, yüz maskeleri, vb. Düşük düzey dezenfeksiyon Kritik: steril doku veya vasküler sisteme giren Yarı kritik: müköz membranlara temas eden Non kritik: sağlam deri ile temas

17 STERİLİZASYON YÖNTEMLERİ
Kimyasal maddeler Sıvılar Gazlar Filtrasyon Isı Kuru ısı Nemli ısı Buhar Basınçlı Basınçsız Sıcak su Kaynatma Tindalizasyon Koagülasyon Işınlama UV ışını X ışını Gama ışını Charles Chamberland  1879’da buhar otoklav Sterilizasyon  spesifik disiplin 139 yıl önce manuel kontrollü otoklavlar  bugün bilgisayar kontrollü Isıya dayanıklı materyal için en ucuz, en kısa süreli, en az toksik basınçlı buhar Araştırmalar , bu nedenle düşük ısılı sterilizasyon yöntemleri üzerinde

18 KURU ISI İLE STERİLİZASYON
NEMLİ ISI İLE STERİLİZASYON Yakma Pasteur fırını Otoklav

19 SÜZME İLE STERİLİZASYON
KİMYASALLAR İLE STERİLİZASYON Gözenek çapı 8 µm µm 0.22 µm – 0.45 µm bakteri ≤10 nm virüs Bakteriolojik filtrelerde kalite kontrolü:Pseudomonas diminuta ETO:1995’den sonra CFC yasaklandı (patlama tehlikesini elimine eden soy gaz) Etilen oksit, Formaldehid, Gaz plazma, Ozon, Klorindioksit…

20 STERİLİZASYONUN KONTROLÜ
Maruziyet kontrolü Etiket kartları Otoklav bantları Cihazın kontrolü Bowie-Dick testi Yük kontrolü Biyolojik indikatörler Kimyasal indikatörler Bohça içi kontrol Kayıt sistemi Validasyon: sterilizasyonda hedeflenen amaca ulaşıldığının kanıtlanmasıdır. Cihazların fonksiyonel olarak devamlılığını sağlamak ve verilen hizmet kalitesini denetlemek amacıyla periyodik olarak yapılan teknik takiplerdir: kurulum, işletim, performans…

21 DEZENFEKTANLAR Kimyasal sterilizasyon Yüksek düzey dezenfeksiyon
Sıvı fazlı bileşikler: Alkoller, aldehidler, fenol bileşikleri (fenolikler), halojenler (özellikle klor ve klor bileşikleri), iyodoforlar, peroksijenler (perasetik asid ve hidrojen peroksid) ve dört değerli amonyum bileşikleri Gaz(buhar) fazlı bileşikler: Etilen oksit, propilen oksid, formaldehid, β-propiyolakton ve metil bromür Kimyasal sterilizasyon Yüksek düzey dezenfeksiyon Orta düzey dezenfeksiyon Düşük düzey dezenfeksiyon

22 KİMYASAL STERİLİZAN SÜRE ISI Glutaraldehit (Glut) (% > 2.0) 10 saat
20-25°C Hidrojen peroksit (HP) % 7.5 5 saat Perasetik asit (PA) % 0.2 12 dk 50-56°C HP %1.0+ PA % 0.08 8 saat 20°C HP %7.5 + PA % 0.23 180 dk HP %8.3 + PA % 7 25°C Glut % Phenol/phenate %1.93 12 saat Glut % Isopropanol % 26 - 20° C FDA, Eylül, 2006

23 Orto-fitalaldehit (OPA) % 0.55 Hidrojen peroksit* % 7.5
YÜKSEK DÜZEY DEZENFEKTANLAR KONSANTRASYON Gluteraldehit % > 2.0 Orto-fitalaldehit (OPA) % 0.55 Hidrojen peroksit* % 7.5 Hidrojen peroksit + perasetik asit* %1.0 / % 0.08 Hidrojen peroksit + perasetik asit * % 7.5 / % 0.23 Hipoklorit (serbest klorin)* ppm Gluteraldehit + fenol/fenat** % 1.21 / % 1.93 Glukoprotamin % 4 *kozmetik ve fonksiyonel hasar yapabilir **etkinlik doğrulanmamıştır Glukoprotamin: avrupa’da ydd onayı

24 Avantajları Dezavantajları
Gluteraldehit Avantajları Metaller üzerinde korozyon yapmaz Organik materyal varlığında etkili Birçok madde ile uyumlu Sterlizasyon için 10 saat gerekli Dezavantajları Mukoza ve cilt üzerine çok irritan Sulandırıldıktan sonra raf yarı ömrü kısa (formülasyon durumuna göre gün) Pahalı Tekrar kullanılan solüsyonlarda konsantrasyonu monitörize edilmelidir Kullanım öncesine aktivasyon, kullanım sonrası da inaktivasyon gereklidir Use them only as a last resort and then under trained supervision in a well-ventilated setting and with appropriate personal protective equipment. Use them only as a last resort and then under trained supervision in a well-ventilated setting and with appropriate personal protective equipment 24

25 ORTA DÜZEY DEZENFEKTANLAR Konsantrasyon Etil-izopropil alkol %70
Fenol bileşikleri % 0,4-5 İyot ppm Hipoklorit ppm DÜŞÜK DÜZEY DEZENFEKTANLAR Konsantrasyon Etil veya izopropil alkol % 70-90 Klorin 100ppm (1:500 dilüsyon) Fenolik Firma önerisi İyodofor Kuaterner amonyum UD= Üretici firma önerilerine uyulmalıdır Temas süresi > 1 dak

26 DEZENFEKTAN SEÇİMİNDE DİKKATE ALINMASI GEREKENLER
Etkinlik Zararsızlık Kullanıcıya / hastaya Çevreye Alet uyumu Stabilite Mükerrer kullanabilme ve bunun süresi Kullanım kolaylığı Maliyet

27 DEZENFEKTAN KULLANIMINDA GENEL KURALLAR
Doğru sulandırımda en iyi etki (kılavuz ve üretici firma önerilerine dikkat) Kullanım sırasında kimyasal sterilizan-dezenfektan seyrelmesi olur MEC takibi için test bantları kullanılmalı Çoğu aynı gün içinde kullanılmalı Daima temiz ve ayrı bir kap içinde temiz su ile karıştırılmalı Personel koruyucu ekipman daima ve uygun olarak kullanılmalı Mec:Minimum Etkili Kimyasal Sterilizan Konsantrasyonu

28 Daima temiz ve ayrı bir kap içinde temiz su ile karıştırılmalıdır
Genel kurallar Dezenfektan doğru sulandırımlarda en iyi çalışırlar. Kılavuz ve üretici firma önerilerini dikkate alın Dilüe edildikten sonra hızla inaktive olurlar. Çoğu aynı gün içinde kullanılmalıdır. Daima temiz ve ayrı bir kap içinde temiz su ile karıştırılmalıdır Personel koruyucu ekipman daima ve uygun olarak kullanılmalıdır

29 Her ünite için dezenfektan değil
Öneriler Her ünite için dezenfektan değil Her seviye için hastane genelinde dezenfektan alınmalıdır Hizmet içi eğitimler verilmelidir Uygun ortamlar sağlanmalıdır Yapılan her işlem mutlaka kayıt altına alınmalıdır

30 Önemli noktalar Kritik veya yarı kritik gereçlerin dezenfeksiyonunda asla düşük düzey dezenfektanları kullanmayınız Yüksek düzey dezenfektanları çevre temizliği veya kritik olmayan gereçlerin dezenfeksiyonunda kullanmayınız Önerilen konsantrasyonlarda ve önerilen temas süresinde kullanınız Çok yüksek konsantrasyondaki dezenfektan bazen mikrobisidal olmayıp kullanıcı için toksik olabilir Her zaman güvenlik önlemlerini alınız

31 Klor Ürün Kullanım Dilüsyon Klorin miktarı
Çamaşır suyu (% 5 sodyum hipoklorit ppm) Kan dökülmesi 1 ölçek ÇS 9 ölçek su % 0.5 5000 ppm Yüzey temizliği 50 ölçek su % 0.1 1000 ppm Gıda yüzeyleri 200 ölçek su % 0.025 200 ppm Alet temizliği (prion) 1 ölçek su Dilüe etmeden % 2.5 ppm % ppm

32 STERİLİZASYON YAPMADAN TEMİZLİK YAPABİLİRSİNİZ
TEMİZLİK YAPMADAN STERİLİZASYON YAPAMAZSINIZ Kem alet ile kemalat olmaz aksak enstrümanla mükemmellik yakalanmaz 32

33 Enfeksiyon kontrolü ellerimizde başlar