İZMİR DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İKTİSADİ VE İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ

... konulu sunumlar: "İZMİR DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İKTİSADİ VE İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ"— Sunum transkripti:

1 İZMİR DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İKTİSADİ VE İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ
MALİYE BÖLÜMÜ MALİYE SOSYOLOJİSİ MERVE ÖZDEMİR MELİHA KAYA NİYAZİ İLTAR AHMET ERDÖŞEMECİ

2 DEVLET ANLAYIŞLARININ
KAMU HARCAMALARININ BOYUTLARINA ETKİLERİ

3 KAMU MALİYESİ İLE İLGİLİ YAKLAŞIMLAR
DEVLET YAKLAŞIMI Devletin toplumdaki rolünü hükümet, bürokrasi, piyasalar ve vatandaşlar arasındaki ilişkilerini yeniden tanımlamaya ve biçimlendirmeye yönelik olan yaklaşımdır. KAMU MALİYESİ İLE İLGİLİ YAKLAŞIMLAR 1) NORMATİF - POZİTİF YAKLAŞIM Normatif Pozitif 2)KLASİK-FONKSİYONEL (MODERN) YAKLAŞIM Klasik Yaklaşım (A.Smith) Fonksiyonel Yaklaşım (J.M.Keynes) 3)GELENEKSEL-GÜNÜMÜZDEKİ YAKLAŞIM Geleneksel Yaklaşım Günümüzdeki Yaklaşım

4 4)BİREYSEL MALİ YAKLAŞIMLAR
Seligman Black Arrow Tinbergen Pigou-Dalton Downs Niskanen Buchanan-Tullock McKean Breton İktisadi Rasyonalite Musgrave Marksizm Anayasal İktisat Arz Yanlı İktisat Jackson-Brown Kamu Tercihi Liberal Yaklaşım Emil Sax

5 1.NORMATİF - POZİTİF YAKLAŞIM
a) NORMATİF: Olacak olan olayları teorik olarak inceler. b) POZİTİF: Olmuş olan olayları inceler. 2.KLASİK - FONKSİYONEL (MODERN) YAKLAŞIM a) KLASİK YAKLAŞIM (A.SMİTH) Jandarma devlet anlayışı Tam istihdamda denge olmalı Bütçe dengesi sağlanmalı Görünmez el prensibi Dışlama etkisi Özel kesim verimli, kamu kesimi verimsizdir Borçlanma olağanüstü durumlarda yapılmalıdır Tarafsız maliye

6 b) FONKSİYONEL YAKLAŞIM (J.M.KEYNES)
Müdahaleci-sosyal devlet anlayışı Açık bütçe verilebilir Eksik istihdamda denge Çarpan etkisi Borçlanma normal kamu geliridir (Abba Lerner) Taraflı (fonksiyonel) maliye

7 3.GELENEKSEL-GÜNÜMÜZDEKİ (ÇAĞDAŞ) YAKLAŞIM
a) GELENEKSEL YAKLAŞIM Müdahaleci Üretici devlet;müteşebbis devlet Merkeziyetçi yapı Devlet özel tekelin söz konusu olduğu alanlardaki mal ve hizmetlerin sunumunu üstlenir Devlet,tam kamusal mal ve hizmetlerin yanında yarı kamusal,doğal tekel ve özel mal ve hizmetleri de üretir Eğitim ve sağlık hizmetlerini merkezi yönetim sunar Ekonomik büyüme ve kalkınmayı sağlamak devletin temel görevlerinden biridir Devlet fiyat istikrarını sağlamak için para politikası araçlarını kullanır

8 b) GÜNÜMÜZDEKİ YAKLAŞIM
Tarafsız Sınırlı devlet,düzenleyici devlet Adem-i merkeziyetçi yapı Devlet,ölçek ekonomilerinin söz konusu olduğu alanları rekabete açar ve özel tekellerin oluşumunu engelleyici ve tüketicileri koruyucu yasal önlemler alır Devlet temel nitelikteki kamusal malların dışındaki mal ve hizmetlerin üretimini mümkün olduğunca özel sektöre ve üçüncü sektöre bırakır Temel eğitim ve sağlık hizmetleri devlet tarafından sunulur.Diğer eğitim ve sağlık hizmetleri mümkün olduğunca özel sektöre devredilir Devlet özel sektörü teşvik ederek piyasa mekanizması aracılığıyla ekonomik büyüme ve kalkınmayı sağlar Fiyat istikrarını sağlama görevi özerk merkez bankasına aittir

9

10 4.BİREYSEL MALİ YAKLAŞIMLAR
a) ARROW YAKLAŞIMI (İmkansızlık- Olanaksızlık Teoremi) Bireysel tercihlerin aynı olması imkansızdır. Bireysel tercihlerle toplumsal tercihler tutarlı değildir. b) PİGOU- DALTON YAKLAŞIMI Pigou ve Dalton vergilemeden sağlanan marjinal liranın harcanmasının yaratacağı sosyal fayda ile mükellefe olan maliyetin ( faydasızlığın ) eşitlenmesi suretiyle sosyal refahın kamu harcamaları yolu ile maksimize edilmesi gerektiğini ileri sürmüştür. c) MCKEAN YAKLAŞIMI (Hükümetin Görünmez Eli) Hükümetler oy kaybettirici hizmetlerin yerine oy kazandırıcı hizmetlere yönelirler.

11 d) DOWNS YAKLAŞIMI (Demokrasinin Ekonomi Teorisi )
Hükümetler kamusal tercihlerin belirlenmesinde, sağladıkları siyasal desteği maksimize etmede kullanarak, iktidarını devam ettirmeyi amaçlamaktadırlar. e) BUCHANAN-TULLOCK YAKLAŞIMI (Maliyetlerin Minimizasyonu) Siyasal karar alma sürecinin etkinliği, iki maliyete neden olur; 1. dışsal maliyet ; oy birliği halinde maliyet azalır, 2.karar alma maliyeti; teknik(bilgi edinme,iletişim vb.) zaman maliyetleri . f) DOWS-BUCHANAN-TULLOCK YAKLAŞIMI (Maksimizasyon Yaklaşımı) Karar alma sürecinde yer alan, Seçmenler: fayda Politikacılar: oy Bürokratlar : bütçe Baskı grupları : rant Maksimizasyonuna uygun kamusal tercihlerini belirlerler.

12 -Eksik rekabet piyasalarını tam rekabete çekme
g) İKTİSADİ RASYONALİTE YAKLAŞIMI ''Devlet özel kesimin yeterli olmadığı alanlarda tamamlayıcı bir fonksiyon ifa edecektir'' -Samuelson görüşü,devlet kamusal ve yarı kamusal mal ve hizmetleri üretmelidir. -Eksik rekabet piyasalarını tam rekabete çekme -Maliyet mukayesesi Yaklaşımı (Brochier,Tabatoni) h) MUSGRAVE YAKLAŞIMI Devletin 3 temel fonksiyonu -Fiyat mekanizması tek başına optimum kaynak dağılımını gerçekleştiremez. -Devlet gelir dağılımını iyileştirmelidir. -Ekonomik istikrar ve kalkınma için devlet maliye politikasını kullanmalıdır.

13 ı) KAMU TERCİHİ YAKLAŞIMI (BUCHANAN )
Piyasa başarısızlığının yerine devletin başarısızlığını almıştır. Devletin başarısızlığı ; -Devletin aşırı büyümesi -Rasyonel seçmenin bilgisizliği ve ilgisizliği -Çıkar ve baskı gruplarının rant kollama faaliyetleri -Oy ticareti -Politik miyopluk -Oy çokluğunun benimsenmesi i) LİBERAL YAKLAŞIM fizyokratlardan etkilenmişlerdir. Tabii nizam ( doğal düzen) Piyasa temizliği Tam rekabet koşullarında piyasa Tam istihdam Mahreçler (say) yasası “Her arz kendi talebini yaratır.”

14 KAMU HARCAMALARI TANIMLARI
Klasik maliyecilerin KH tanımı -Kamu tüzel kişiliklerince yapılması -Toplumsal ihtiyaçların karşılanması -Belli usullere göre yapılması Modern maliyecilerin KH tanımı -Toplumsal hizmetleri sağlamak için yapılması -Ekonomik ve sosyal hayata müdahale amacı ile yapılması Dar anlamda(kapsamda) KH tanımı -Merkezi yönetime dahil kamu idarelerinin yapmış olduğu harcamalar ile vergi harcamalarından oluşur. MERKEZİ YÖNETİME DAHİL KURUMLAR; -1.sayılı cetvele Genel Bütçeli İdareler -2.sayılı cetvele dahil Özel Bütçeli İdareler -3.sayılı cetvele dahil Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar

15 Geniş anlamda (kapsamda) KH tanımı
a)Merkezi yönetim bütçesi b)Sosyal güvenlik kurumları c)Mahalli idareler d)KİT'ler e)Döner sermayeli işletmeler f)Kamu fonları Gerçek kamu tüketimi tanımı -Kamu harcamaları -Transfer harcamalarıdır.

16 GELENEKSEL MALİYE MALİ KONULAR YENİ MALİYE
Çarpan ve hızlandıran etkisinin milli geliri artırıcı özelliği vardır. Kamu harcamalarının beklenen etkileri Çarpan ve hızlandıran mekanizmalarının milli geliri artırıcı etkilerinin çok güçlü olduğu görüşü benimsenmemektedir. Konjonktürle mücadelede kamu harcamaları etkin bir şekilde uygulanır. Kamu harcamalarının sınırları  Kamu harcamalarına yönelik anayasal ve yasal sınırlamalar konulması söz konusudur. Kamu harcamalarının ekonomiyi yönlendirici boyutlarda olması gerekir. Kamu harcamalarının boyutları Kamu harcamalarının hacimce küçük olması gerekir. Piyasanın yönlendirilmesinde kamu harcamaları etkin şekilde kullanılmalıdır. Kamu harcamalarının piyasayı yönlendirme gücü Piyasanın yönlendirilmesinde kamu harcamalarının kullanımı sınırlı tutulmalıdır. Adalet, güvenlik ve savunma gibi kamu hizmetleri yanında kamu teşebbüsü kurulması, sübvansiyon verilmesi gibi ekonomiyi yönlendirmek için kamu harcamaları etkin şekilde kullanılmalıdır. Kamu harcamalarının hangi kamu hizmetleri için kullanılması gerektiği Kamu harcamaları ağırlıklı olarak adalet ve güvenlik gibi temel devlet fonksiyonları için kullanılmalıdır. Önce giderlerin yapılması, sonra bu giderleri karşılayacak gelir kaynaklarının bulunması esastır. Gelir-gider önceliği sorunu Giderlerin eldeki gelir miktarına uygun olarak gerçekleştirilmesi daha uygundur. Sürdürülebilir kamu maliyesi ilkeleri belirlenmelidir.

17 TEŞEKKÜRLER…