AŞILAR DR. ÖZLEM BAYRAKTAR SARAL.

... konulu sunumlar: "AŞILAR DR. ÖZLEM BAYRAKTAR SARAL."— Sunum transkripti:

1 AŞILAR DR. ÖZLEM BAYRAKTAR SARAL

2 Koruyucu hekimlik

3 Tarihçe Aşıların yaygın olarak kullanılması ile 10 onemli hastalık en azından dunyanın belli bölgelerinde kontrol altına alınmıştır Çiçek Difteri Tetanoz Sarı humma Boğmaca Haemophilus influenzae tip b’nin neden olduğu hastalıklar Çocuk felci, Kızamık kabakulak ve kızamıkçık

4 Aşılar nasıl olmalı STABİL GÜVENİLİR İMMUNİJENİK

5 AŞI TİPLERİ İNAKTİVE AŞILAR CANLI AŞILAR TOKSOİD AŞILAR
M.o. Isı veya kimyasal yolla inaktive edilmesi ile elde edilir Stabil ve güvenilirdir BİRDEN FAZLA DOZ UYGULANIR M.o lab koşullarında üretilir. Isıya hassastır Tek doz yeterlidir Dezavantaj; Uygulama sonrası m.o mutasyon geçirebilir Toksinlerin formol ile inaktive edilmesi ile oluşturulur TETANOZ DİFTERİ İNFLUENZA HEPATİT A HEPATİT B KIZAMIK KIZAMIKÇIK SU ÇİÇEĞİ KABAKULAK

6 REKOMBİNANT DNA TEKNOLOJİSİ KULLANILIR
II. JENEASYON AŞILAR KONJUGE AŞILAR SUBUNİT AŞILAR REKOMBİNANT DNA TEKNOLOJİSİ KULLANILIR Bağışıklık sisteminin tanıyacağı m.onın protein veya toksini aşısı olşturulacak m.o’nın kapsülü bağlanır Antijenik fragmanlar kullanılarak gerçekleştirilir inaktif aşılardır HEPATİT B HiB Pnömokok meningokok İnfluenza Aselüler boğmaca

7 REKOMBİNANT VEKTÖR AŞILAR GELECEKTEKİ AŞILAR
AŞI VEKTÖRÜ VEYA TAŞIYICISI, İÇİNE BAŞKA BİR HASTALIĞA NEDEN OLAN M.O. NIN ZARARSIZ GENETİK MATERYALİNİN EKLENDİĞİ ZAYIFLATILMIŞ VİRUS VEYA BAKTERİDİR MUKOZAL MEMBRAN YOLUYLA AŞILAMA İNTRADERMAL UYGULAMA ÇIPLAK DNA AŞILARI YENİLEBİLİR AŞI ??????? HIV’E KARŞI DENEYSEL AŞILAR

8

9 GENEL BAĞIŞIKLAMA PRENSİPLERİ

10 Eş zamanlı uygulanacak aşılar farklı bölgelere uygulanmalı
Aynı ekstremiteye aşı uygulanması gerekirse kas kitlesinin fazla olduğu uyluk bölgesi seçilmeli ve her iki aşı arası cm olmalıdır Genel olarak farklı canlı aşılar aynı vizitte eş zamanlı olarak uygulanabilir Fakat aynı vizitte uygulanmıyorsa uygulama aralığı 4 hafta olmalıdır

11

12 Aşı uygulamaları notları
Her aşı için bir uygulama yaşı vardır Her aşı için bir uygulama aralığı vardır Hiçbir şekilde yarım ya da bölünmüş dozlarda uygulanmamalıdır Birden fazla doz şeklinde uygulanması gereken aşılar için eğer normalde önerilen zaman aralığından daha uzun bir süre geçtiyse aşılama serisine yeniden başlamak GEREKMEZ Farklı üreticiler tarafından üretilen aşılar birbirleri yerine kullanılabilir Bir hastalığı geçirmiş ya da o hastalığa aşılanmış bir kişinin yeniden aşılanmasında bir sakınca yoktur

13

14

15

16

17

18

19 Aşıların uygulama şekilleri

20

21

22 Emzirme ve aşılama İnaktive ve canlı aşıların hiçbirinin emzirmekte olan anne ve bebeğine herhangi bir yan etkisi yoktur Ancak kızamıkçık aşısı bu genellemenin dışındadır

23 Aşılama sonrası oluşabilecek acil durumlar için bulundurulması gereken ekipman ve ilaçlar

24 Sağlık bakanlığı 2012 Aşı Takvimi
Kızamık aşısında olduğu gibi, suçiçeği aşısının 12. ay değil aylar içerisinde uygulanmasının çok daha etkili bir koruma sağladığı tespit edilmiş ve bu nedenle suçeçiği aşısının uygulanma tarihi aylar olarak değiştirilmesine karar verilmiştir ve uygulamaya da bu şekilde geçilmiştir. Doğumda hemen : Hepatit B1. ay aşısı : Hepatit B 2. ay aşısı : Karma (DBT-Çocuk felci) + Verem , Rotavirüs(1.) ve Pnömokok(1.) 3. ay aşısı : Karma (DBT-Çocuk felci), Rotavirüs(2.) ve Pnömokok(2.) 4. ay aşısı : Karma (DBT-Çocuk felci), Pnömokok(3.) 6. ay aşısı : Hepatit B 9. ay aşısı : Kızamık (kaldırıldı) 12. ay aşısı : Kızamık, kızamıkçık, kabakulak 12 – 14 ay aşısı : Suçiçeği 12-15 ay aşısı : Pnömokok (4) 18. ay aşısı : Karma (DBT-Çocuk felci) 24. ay aşısı : Hepatit A 30. ay aşısı : Hepatit A 4-6 yaş arası aşısı : Kızamık, kızamıkçık, kabakulak 4-6 yaş arası aşısı : DBT-çocuk felci 4-6 yaş arası aşısı : Suçiçeği

25 Çocuklarda Özel Durumlarda aşılama
Steroid kullanımı Kronik hastalıklar

26 Steroid kullanımı olan çocuklarda aşılama
Pek çok klinisyen 2 mg/kg/gün ya da daha fazla prednizon ve buna eş doz veya 10 kg’dan ağır çocuklar için toplam günde 20 mg’dan daha fazla prednizon ve buna eş doz kortikosteroid, özellikle 14 günden fazla uygulanmış ise bu durumun canlı virüs aşılarının immün yanıt oluşturması konusunda yetersizlikler olabileceği kanısındadır

27 Buna göre kortikosteroid kullananlarda canlı virüs aşısı uygulanırken dikkat edilecek konular şunlardır: Deriye ya da solunum yollarına (aerosol olarak) veya gözlere, eklem içine, bursa ve tendonlara kortikosteroid enjeksiyonu genellikle canlı virüs aşısı uygulanmasını kontrendike hale getirecek bir immunosupresyona neden olmaz. Ancak, çok uzun süreli uygulamadan dolayı sistemik immunosupresyon oluştuğuna dair klinik veya laboratuvar kanıt varsa kortikosteroid tedavisi kesildikten en az 1 ay sonrasına kadar canlı virüs aşıları uygulanmamalıdır. 2 mg/kg/gün prednizon veya eş değerinden daha az veya 10 kg’ın üzerinde olup günde toplam 20 mg’dan daha az prednizon veya eş değerini alan çocuklara kortikosteroid tedavisi sırasında canlı virüs aşısı uygulanabilir. Yalnızca fizyolojik kortikosteroid idame dozları alan çocuklara kortikosteroid tedavisi sırasında canlı virüs aşıları uygulanabilir.

28 2 mg/kg/gün’den daha fazla prednizon veya eş değeri veya 10 kg’ın üzerinde olup günde toplam 2 20 mg’dan daha fazla prednizon veya eş değerini 0 mg’dan daha fazla prednizon veya eş değerini her gün ya da gün aşırı 14 günden daha az süre ile alan çocuklara canlı virüs aşısı kortikosteroid tedavisi kesildikten hemen sonra uygulanabilir. Kendisi bağışıklık yanıtını baskılayıcı kabul edilen bir hastalığı bulunan ve birlikte sistemik ya da lokal uygulanan kortikosteroid tedavisi alan çocuklar: Bu çocuklara özel koşullar dışında canlı virüs aşısı yapılmamalıdır. Her gün ya da gün aşırı 14 günden daha fazla bir süre ile alan çocuklara canlı virüs aşısı kortikosteroid tedavisi en az 1 ay süreyle kesildikten sonra uygulanmalıdır.

29 Konvülzyon Öyküsü Olan Çocuklar
Kendisinde veya ailesinde konvülziyon öyküsü bulunan bebeklere ve çocuklara DTB veya kızamık aşısı (genellikle KKK olarak) yapıldığında konvülziyon geçirme riskleri artmıştır.Çoğu olguda nöbetler kısa, kendiliğinden düzelen, jeneralize konvülziyonlar şeklindedir ve genellikle ateşle birlikte ortaya çıkarlar. Bu özellikler bu tür aşı ile ilişkili konvülziyonların febril konvülziyonlar olduğunu düşündürmektedir. Bu konvülziyonların kalıcı beyin hasarıya da epilepsiye yol açtıklarına, nörolojik hastalıkları agrave ettiklerine veya altta yatan hastalıkların prognozunu etkilediğine ilişkin hiçbir kanıt yoktur.

30 yakın bir süre önce konvülziyon geçirmiş olan çocuklarda ilerleyici bir nörolojik hastalık olmadığı kesin olarak saptanıncaya ya da önceki konvülziyonun kesin nedeni belirleninceye kadar boğmaca aşısının geciktirilmesi uygun olacaktır. Bunun aksine, kızamık aşısı çocuğun son zamanlarda geçirmiş olduğu konvülziyonun nedeni, seyri ve çocuğun nörolojik durumunun kesinleşme olasılığının çok yüksek olduğu bir yaşta uygulanmaktadır. Son zamanlarda konvülziyon geçirmiş bir çocukta kızamık aşısının ertelenmesinin önerilmeyişinin temelinde bu farklılık yatmaktadır.

31 Konvülzif hastalıklara ilişkin aile öyküsü boğmaca veya kızamık aşısı için bir kontrendikasyon değildir ve aşılanmayı geciktirmek için bir neden oluşturmaz. Bu çocuklardaki aşılanma sonrası konvülziyonlar genellikle febril kökenlidir, prognozları iyidir ve dahaönce tanısı konmamış olan nörolojik hastalıklar ile karıştırılma olasılıkları düşüktür.

32 ERİŞKİN BAĞIŞIKLAMA

33 Enfeksiyon hastalıklarından korunmanın bir yolu bağışıklama
Çocuklarda başlanan aşıların devamı olan aşılamalar Erişkin yaş grubuna has aşılamalar

34 Erişkin aşılama Erişkin aşılama Önceden bağışıklığı olmayan kişilerdeki primer aşılama serileri Daha önce uygulanmış aşıların tekrarı

35 Erişkin dönemde yapılması önerilen aşılar

36 Difteri-Tetanoz-Boğmaca Aşısı

37 Difteri-Tetanoz-Boğmaca Aşısı
Difteri ve tetanoz →toksoid, boğmaca → inaktive aşı Deltoid kasa IM uygulanır Td aşısı erişkinler için primer aşılama 3 doz 0 – 1 – 6 ya da 12. ayda birer doz 10 yılda bir Td rapeli Difteri-tetanoz-boğmaca aşısı

38 Kontrendikasyonlar Aşılama sonrası ciddi alerjik reaksiyon, nörolojik bulgu öyküsü Orta veya ağır derecedeki akut hastalıklarda ertelenmeli Hafif hastalıklar, emzirme engel değil Difteri-tetanoz-boğmaca aşısı

39 Difteri-Tetanoz-Boğmaca Aşısı
Yan etkiler Enjeksiyon yerinde ağrı, kızarıklık, şişlik Difteri-tetanoz-boğmaca aşısı

40 Temas Sonrası Bağışıklama
tetanoz

41 Temas sonrası profilaksi
Yaralanma sonrasında; √ yara temizliği √ debridman √ tetanoz profilaksisi İnsan tetanoz IG 250 IU, IM Bulunamaz ise heterolog antiserum IU, IM Difteri-tetanoz-boğmaca aşısı

42 Doğurganlık çağı / gebe kadınlar
Çocukluk çağında aşılanmamış - eksik aşılanmış Son 10 yıl içerisinde rapel yaptırmamış gebelere Td aşısı önerilir Hiç aşılanmamış gebeler, 4 hafta arayla en az 2 doz Td aşısı almaları sağlanmalı İkinci doz doğumdan en az 2 hafta önce tamamlanmalı Td2’den en az 6 ay sonra 3. doz aşı ile primer seri tamamlanmalı Primer seri tamamlanan kadına, gebe kaldığında 1 doz, sonraki gebeliğinde 1 doz Td yapılarak 5 doz Td şeması tamamlanmalı Difteri-tetanoz-boğmaca aşısı

43 İmmun sistemi baskılanmış kişiler
HIV/AIDS hastaları, solid organ nakli alıcıları, immünsüpresif hastalığı olan kişiler Td aşısı olabilir Difteri-tetanoz-boğmaca aşısı

44 Kızamık, Kabakulak ve Kızamıkçık aşısı

45 Kızamık, Kabakulak ve Kızamıkçık aşısı
Attenüe canlı aşı Kombine [kızamık, kabakulak, kızamıkçık (KKK)] ya da monovalan aşı formları SC uygulanır Tek doz uygulama sonrasında %90-95 koruyucu Oluşan bağışıklık hayat boyu kalıcı Kızamık-kabakulak-kızamıkçık aşısı

46 Kızamık bileşeni Bazı durumlarda en az 28 gün arayla 2 doz aşı önerilir Yakın zamanda kızamığa maruz kalma ya da salgın durumu Bir sağlık kuruluşunda ya da bakımevinde çalışma Yüksek öğrenim kurumlarında eğitim görme Temas riskinin yüksek olduğu uluslararası seyahat planlama Kızamık-kabakulak-kızamıkçık aşısı

47 Kabakulak bileşeni Bazı durumlarda en az 28 gün arayla 2 doz aşı önerilir Kabakulak epidemisi sırasında etkilenebilecek yaş grubunda olma Sağlık kuruluşunda çalışma Yüksek öğrenim kurumlarında eğitim görme Temas riskinin yüksek olduğu uluslararası seyahat planlama Kızamık-kabakulak-kızamıkçık aşısı

48 Kızamıkçık bileşeni Kızamıkçık aşısına dair kayıtlı bilgisi ve güvenilir öyküsü olmayan kadınlara 1 doz KKK aşısı Gebeler veya aşı yapıldıktan sonra 4 hafta içerisinde gebelik planlayanlar aşılanmamalı Kızamık-kabakulak-kızamıkçık aşısı

49 Gebelik Orta/ağır şiddette hastalık Ağır immün yetmezlik Jelatin veya neomisine karşı anafilaktik reaksiyon Bir doz KKK aşısından sonra 6 hafta içerisinde trombositopeni Kontrendikasyonlar Kızamık-kabakulak-kızamıkçık aşısı

50 KKK aşısı Yan etkiler Enjeksiyon yerinde ağrı, kızarıklık, şişlik (Sık) Ateş (Sık) Geçici döküntü Geçici lenfadenopati Parotit (Kabakulak aşısına bağlı) Trombositopeni Artralji ve geçici artrit (Kızamıkçık aşısına bağlı) Febril konvülziyon Anafilaksi Menenjit ve ensefalit Kızamık-kabakulak-kızamıkçık aşısı

51 Temas sonrası profilaksi
72 saat içerisinde KKK aşısı yapılması korunmada yeterli Ev içi temaslarda IG kullanılması gerekir Standart IG temas sonrası ilk 6 gün içerisinde etkili 0.25 mL/kg Kabakulak ve kızamıkçıkta, KKK aşısı temas sonrası profilakside etkili olmaz Kızamıkçık ile teması olan gebelerde IG hastalığın hafif geçmesini sağlar ancak konjenital rubellayı engellemez Kızamık-kabakulak-kızamıkçık aşısı

52 Özel Durumlar HIV pozitif hastalar Kanser hastaları
Kızamığa karşı bağışık olmayan HIV ile infekte hastalar 1 ya da 2 doz kızamık veya KKK aşısı ile aşılanabilir Ağır immünyetmezliği olan HIV ile infekte hastalara aşı uygulanmamalı, kızamık ile temas sonrası immün durumlarına bakılmaksızın IG yapılmalı Kanser hastaları Remisyonda olan ve kanser tedavisi sonuçlandıktan sonra en az 3 ay geçen kişilere aşı yapılabilir Önceden kan ve kan ürünleri ya da IVIG uygulaması varsa en az 6 ay beklenmeli KİT yapılan duyarlı kişilerde GVH reaksiyonu olmayan veya immün düşkün durumu devam etmeyen hastalarda KİT’den 24 ay sonra önerilir Yüksek doz ve 14 gün veya üzerinde kortikosteroid kullanımı varsa aşı 1 ay sonra yapılmalı Kızamık-kabakulak-kızamıkçık aşısı

53 İnfluenza Aşısı

54 İnfluenza aşısı Trivalan inaktive aşı
İdeal uygulama zamanı ekim ayı başından kasım ayı sonuna kadar Bu dönemde aşılanmayanlar influenza mevsimi boyunca aşılanabilir Her yıl yeniden uygulanması gerekmekte Bir yıl önceki influenza mevsiminde izole edilen influenza suşlarını içermeli Erişkinlerde tek doz uygulama yeterli Influenza aşısı

55 İnfluenza aşısı Amaç İnfluenza ilişkili komplikasyonların
İş gücü kayıplarının İnfluenza ilişkili ölümlerin önlenmesi Amaç Influenza aşısı

56 Endikasyonlar ≥ 65 yaş Bakımevi ve huzurevinde kalanlar
Uzun süreli aspirin tedavisi alanlar Astımı da içeren kronik pulmoner hastalıklar Kardiyovasküler hastalıklar Diabetes mellitus Böbrek fonksiyon bozukluğu Hemoglobinopatiler İmmünsüpresifler Aspirasyon riskini artıran durumu olanlar İnfluenza mevsimi boyunca gebelik varlığı Asplenik hastalar Yüksek riskli kişilere influenza bulaştırma riski olanlar Sağlık personeli Aşılanmak isteyen herkes Influenza aşısı

57 İnaktive influenza aşıları immün düşkün kişilere güvenle uygulanabilir
Kontrendikasyonlar İnaktive influenza aşıları immün düşkün kişilere güvenle uygulanabilir Akut ateşli hastalıklarda iyileşene kadar ˂ 6 ay bebeklere yumurtaya anafilaktik alerjisi olanlara gebeliğin ilk 3 ayı içinde yapılmamalı Influenza aşısı

58 İnfluenza aşısı Yan etkiler (%5↓) Lokal yan etkiler En sık
Hafif ateş ve hafif sistemik semptomlar Aşılamadan sonraki 8-24 saat içinde Yumurta proteinine alerji Çok nadir Influenza aşısı

59 Özel Durumlar Influenza aşısı Gebelikte kullanım
2. trimestırda yapılmalı Emziren anneler Aşı, anne ve çocuk için güvenilir HIV enfeksiyonu CD4+ sayısı mm3’te 100 ve üzerinde olanlarda aşı etkin Influenza aşısı

60 Pnömokok Aşısı

61 Pnömokok aşısı İnaktive aşı
Ruhsatlı iki aşı: 23 serogrup içeren polisakkarit aşı (PPV) ve Heptavalan pnömokok aşısı SC ya da IM 0.5 mL tek doz Kronik hastalığı olanlar ile yaşlı kişilerde antikor yanıtı ↓ Koruma oranı %50-81 Pnömokok aşısı

62 Endikasyonlar Kronik pulmoner hastalık (astım dışında)
Kronik kardiyovasküler hastalık Diabetes mellitus Kronik karaciğer hastalığı veya nefrotik sendrom Fonksiyonel veya anatomik aspleni İmmünsüpresif hastalıklar Kohlear implant Beyin omurilik sıvısı (BOS) kaçakları HIV tanısı alan hasta Bakımevinde kalan kişiler Pnömokok aşısı

63 Kontrendikasyonlar Aşı veya içeriğindekilere karşı anafilaktik reaksiyon öyküsü Orta derecede veya ağır hastalığı olanlar Pnömokok aşısı

64 Pnömokok aşısı Yan etkiler Enjeksiyon yerinde ağrı, şişlik, kızarıklık
Ateş (%2) Adenit Eklem ağrıları Deri döküntüsü Ürtiker Pnömokok aşısı

65 Özel Durumlar Pnömokok aşısı Gebelik
Gebelikte uygulanması ile ilgili yeterli çalışma yok Gebelik sırasında aşılanan annelerin bebeklerinde patoloji saptanmamış HIV enfeksiyonu Aşıya yanıt zayıf, koruyuculuk 3 yıl ↓ Pnömokok aşısı

66 Hepatit A aşısı

67 Hepatit A aşısı İnaktive aşı 0. ve 6-12. aylarda toplam 2 doz
Hepatit B aşısı ile kombine formu: 0., 1. ve 6. aylarda 3 doz IM uygulanır Koruyuculuk en az 20 yıl Hepatit A aşısı

68 Endikasyonlar Hepatit A’nın yüksek ya da orta derecede endemik olduğu yerlere seyahat edecekler Uyuşturucu bağımlıları Mesleki olarak enfeksiyon riski artmış kişiler (çocuk kliniklerinde, yuva ve kreşlerde çalışanlar vs.) Kronik karaciğer hastalığı [hepatit B virüsü (HBV), hepatit C virüsü (HCV)] olanlar Özel bakıma gereksinim gösteren hastaları barındıran kurumlarda hastalar ve personel Kanalizasyon işçileri Hijyen uyumunun zayıf olduğu temizlik işçileri ve gıda hazırlama işinde çalışanlar Solid organ ve kemik iliği nakli adayları ve alıcıları ile pıhtılaşma faktör konsantreleri alanlar Hepatit A aşısı

69 Kontrendikasyonlar Aşının herhangi bir bileşenine karşı aşırı duyarlılık öyküsü Şiddetli hastalık Hepatit A aşısı

70 Hepatit A aşısı Yan etkiler Enjeksiyon yerinde ağrı, şişlik Baş ağrısı
Yorgunluk, halsizlik Ateş Kemik, kas ağrısı GİS belirtileri Hepatit A aşısı

71 Özel durumlar Hepatit A aşısı Gebelik Gebelikte kullanımı önerilmez
HIV enfeksiyonu Özellikle hastada HBV ve HCV seropozitifliği varsa aşı yapılmalı Hepatit A aşısı

72 Hepatit B Aşısı

73 Hepatit B aşısı Majör yüzey Ag içerir 0-1-6 ya da 12. ay
%80-95 koruyucu Koruyuculuk 15 yıl Tam şema aşılamadan sonra rapel gerekmemekte Hepatit B aşısı

74 Endikasyonlar Sağlık personeli
Tıp, diş hekimliği fakülteleri, sağlık meslek yüksekokulları vs. öğrencileri Hemodiyaliz hastaları Sık kan ve kan ürünü kullanmak zorunda kalanlar Damar yoluyla uyuşturucu kullananlar Hepatit B taşıyıcısı ile aile içi temaslılardan aşısız olanlar Çok sayıda cinsel eşi olanlar ve para karşılığı cinsel ilişkide bulunanlar Homoseksüeller Hepatit B dışında kronik karaciğer hastalığı olanlar Cezaevleri ve ıslahevlerinde olanlar Endemik bölgelere seyahat edenler Berberler-kuaförler Zihinsel özürlü bakımevlerinde, yetiştirme yurtlarında bulunanlar İtfaiye personeli Kazalarda ve afetlerde ilk yardım uygulayan kişiler Hepatit B aşısı

75 Kontrendikasyonlar Aşının herhangi bir bileşenine karşı anafilaktik reaksiyon Hepatit B aşısı

76 Hepatit B aşısı Yan etkiler Enjeksiyon yerinde lokal rx Üşüme, titreme
Halsizlik İnfluenza benzeri semptomlar Artralji, miyalji Hepatit B aşısı

77 Özel Durumlar Temas sonrası profilaksi
Deri ve mukozaya bulaş sonrası 48 saat içinde HBIG (0.06 mL/kg IM) + aşı Anne HBsAg + ise, doğumdan sonra 6-12 saat içerisinde bebeğe aşı + IG Hepatit B enfeksiyonu olan kişiyle cinsel ilişkiye girilmesi halinde; 14 gün içinde HBIG + aşı Hemodiyaliz hastaları ve bağışıklığı baskılanmışlarda Aşı 0., 1. ve 6. aylarda çift doz Gebelik ve laktasyon Kullanılmasında sakınca yok Hepatit B aşısı

78 Varisella - Zoster Aşısı

79 Varisella - Zoster aşısı
Canlı atenüe aşı SC uygulanır > 13 yaşında iki doz (4-8 hafta arayla) Sağlıklı kişilerde %97-99 oranında Ab oluşur Aşılama sonrasında koruyuculuk en az 10 yıl Varisella Zoster aşısı

80 Varisella - Zoster aşısı
Risk grupları Sağlık personeli ve immün düşkün hastaların aile bireyleri Virüs ile karşılaşma riski fazla olanlar (laboratuar çalışanları, öğretmenler…) Doğurganlık çağında ve gebe olmayan kadınlar HIV ile infekte hastaların bir bölümü Temas sonrasında ilk 3 gün içinde Varisella Zoster aşısı

81 Kontrendikasyonlar İmmünsüpresif hastalar
İmmünsüpresif tedavi bitiminden sonraki 3 ay Yüksek doz steroid tedavisinden sonraki 1 ay IG kulanımından sonraki 5 ay Gebeler ve aşı yapıldıktan sonraki ilk 4 haftada gebe kalma ihtimali olanlar Varisella Zoster aşısı

82 Varisella - Zoster aşısı
Yan etkiler Makülopapüler veya suçiçeği benzeri döküntüler 1 ay içinde Varisella Zoster aşısı

83 Varisella Zoster immunglobulini (VZIG)
Risk oluşturduğu kişilere temastan sonraki 96 saat içinde VZIG verilmeli Varisella Zoster aşısı

84 Meningokok Aşısı

85 Meningokok aşısı Polisakkarid ve konjuge formları mevcut
Meningokokların A,C,Y ve W-135 serogruplarını içerir SC veya IM uygulanır Koruyucu Ab 2 hafta içinde oluşur, yaklaşık 10 yıl devam eder Koruyucu etkinliği >%85 Meningokok aşısı

86 Bakımevlerinde yaşayan okul çağı çocukları
Meningokok aşısı Risk grupları Anatomik veya fonksiyonel aspleni veya terminal kompleman yetmezlikleri Bakımevlerinde yaşayan okul çağı çocukları Rutin olarak N. meningitidis suşları ile karşılaşan laboratuvar çalışanları Askeri personel Meningokokal hastalığın hiperendemik veya epidemik olduğu ülkelerde yaşayan veya o bölgeye seyahat edecekler Meningokok aşısı

87 Kontrendikasyonlar Yüksek ateş ve şiddetli hastalık Meningokok aşısı

88 Meningokok aşısı Yan etkiler
Enjeksiyon yerinde 2-3 gün süren hafif ağrı ve kızarıklık Nadiren sistemik reaksiyonlar Meningokok aşısı

89 Özel Durumlar Gebeler Polisakkarid aşılar sadece salgınlar sırasında önerilmekte Anne ve fetus üzerine yan etki saptanmamış Meningokok aşısı

90 Kuduz Aşısı

91

92 Kuduz aşısı İnaktive aşı HDCV (insan diploid hücre aşısı)
Koruyuculuk ~ 2 yıl devam eder Deltoid bölgeye, IM uygulanır Gluteal bölgeye enjeksiyon, Ab titresini düşürdüğü için asla yapılmamalı Kuduz aşısı

93 Kuduz aşısı Temas durumunda Isıran hayvanın cinsi
Isırma durup dururken mi yoksa provokasyon sonucu mu? Fare, sıçan, hamster gibi hayvanlar kuduz bulaştırmaz. Isırmaları durumunda aşılamaya gerek yok Kuduz aşısı

94 Kuduz bağışıklaması Temas öncesi
Veterinerlere, hayvan bakıcılarına, laboratuar çalışanlarına, avcılara ve kuduzun endemik olduğu ülkelere seyahat edeceklere 0., 7., 21. veya 28. günlerde 3 doz aşı Bu kişiler herhangi bir şekilde kuduz şüpheli temasa maruz kalırsa 0. ve 3. günlerde 2 doz aşı yapılması yeterli Kuduz aşısı

95 Kuduz bağışıklaması Temas sonrası
Aşısız kişilerde yaralanma bölgesi akan su altında sabunla yıkanmalı Bir doz RIG hemen yapılmalı Beş doz kuduz aşısı ( ve 28.Gün) hemen başlanmalı Bağışıklık eksikliği olan veya immünsüpresif ilaç kullananlarda, 50 yaş↑ ve obezlerde 90. günde 6. doz 10 günlük gözlem süresinde hayvanın kuduz olmadığı kanıtlanırsa aşı uygulamasına son verilir Önceden aşılı kişilere iki doz (0-3.günlerde) uygulanmalı Kuduz aşısı

96 Kuduz IG Kuduz IG tek dozda uygulanır
İlk aşı dozu ile birlikte veya 1 hafta sonrasına kadar uygulanabilir İnsan kökenli olan IG 20 IU/kg At kökenli IG 40 IU/kg Anatomik olarak uygunsa tümü yara çevresine ve yara içine yapılmalı IG sağlanamadığı durumlarda: 0. Günde 2 doz kuduz aşısı + 7. ve 21. günlerde birer doz daha aşı Kuduz aşısı

97 Yan etkiler Aşı RIG Lokal yan etkiler Baş ağrısı Kusma Kas ağrıları
Halsizlik RIG Uygulama yerinde ağrı Hafif ateş Kuduz aşısı

98 HPV aşısı

99 HPV aşısı HPV’nin neden olduğu genital siğil, prekanseröz genital lezyonlar ve serviks kanserini önlemeye yönelik IM uygulanır Serviks kanserini %70-80, genital siğilleri %90 engeller En az 5 yıl koruyucu HPV aşısı

100 HPV aşısı İki tip aşı Quadrivalan aşı Gardasil HPV 6, 11, 16 ve 18’e karşı koruyucu 0., 2. ve 6. ay Biovalan aşı Cervarix HPV 16 ve 18’e karşı koruyucu 0., 1. ve 6. ay HPV aşısı

101 HPV aşısı Endikasyonlar 9-26 yaş arasındaki ♀
Seksüel aktivite ile HPV’ye maruz kalmadan önce aşının yapılması önemli HPV aşısı

102 Kontrendikasyonlar Gebelikte aşılama önerilmemektedir (B grubu)
Ciddi hastalığı olanlarda ertelenmeli Aşı içeriğine karşı allerjik olduğu bilinen kişilere uygulanmamalı HPV aşısı

103 HPV aşısı Yan etkiler Enjeksiyon yerinde ağrı, kızarıklık, şişlik

104 Özel Durumlar Emziren anneler ve immün sistemi baskılanmış hastalar
Aşı uygulanabilir Etkinliği daha az HPV aşısı

105 Haemophilus influenza Tip B aşısı

106 Haemophilus influenza Tip B aşısı
Erişkinlerde Hib aşısının kullanımının etkinliğine dair veri yok Orak hücreli anemi, lösemi veya HIV enfeksiyonu olan ya da splenektomili hastalarda etkinliği gösterilmiş Hib aşısı

107 Polio aşısı

108 İnaktive parenteral (IPV, Salk)
Polio aşısı 2 formu bulunmakta Canlı oral (OPV, Sabin) İnaktive parenteral (IPV, Salk) Polio aşısı

109 Yeterli bağışıklığın oluşması için en az 2 doz aşı yapılmış olmalı
Polio aşısı Endikasyonlar Riskin en fazla olduğu ülkeler: Kuzey Hindistan, Kuzey Nijerya, Mısır, Pakistan, Afganistan, Somali, Nijer Çocukluğunda temel aşılamayı (3 doz) tamamlamış kişilere endemik bölgelere gitmeden önce tek doz yapılması yeterli Daha önce aşılanmamış erişkinlerin ise IPV ile temel aşılamayı tamamlamaları önerilmekte Yeterli bağışıklığın oluşması için en az 2 doz aşı yapılmış olmalı Polio aşısı

110 Kontrendikasyonlar OPV, bağışıklığı baskılanmışlar ve onlarla yakın temasta olanlarda kontrendike Polio aşısı

111 Tifo aşısı

112 Tifo aşısı S.typhi’ye karşı bağışıklık sağlar Koruyuculuk ~%50-60
3 farklı aşı Oral aşı 2’şer gün aralarla 3 kez Vi kapsüler polisakkarid parenteral tek doz 0.5 mL IM İnaktive tüm hücre 4 hafta arayla 2 kez S.typhi’ye karşı bağışıklık sağlar Koruyuculuk ~%50-60 Tifo aşısı

113 Tifo aşısı Endikasyonlar
Hindistan, Mısır, Fas, Batı Afrika ve Peru hastalığın en çok görüldüğü ülkeler Meksika, Haiti, Kuzey Afrika ve İran orta riskli bölgeler Bu bölgelere gitmeden gün önce uygulanmalı Tifo aşısı

114 Dikkat edilmesi gereken durumlar
Oral aşının gebelerde fetal hasara yol açıp açmadığı bilinmemekte, bağışıklığı baskılanmış kişilere uygulanması önerilmez Tifo aşısı

115 BCG aşısı Kuru ve yaş olmak üzere iki tip
Kuru aşı daha az sayıda basil içerdiğinden koruma süresi kısa; ancak kullanım süresi uzun ve saklama koşulları daha kolay Buzdolabında saklanmalı, sulandırıldıktan sonra 4 h içinde kullanılmalı Omuzdan cilt içine uygulanmalı (0.1 mL) BCG aşısı

116 BCG aşısı Risk Grupları
Çoklu ilaç direncinin ve tbc bulaş olasılığının yüksek olduğu bölgelerde sağlık personeli Göçmenler Riskli bölgelere uzun süreli seyahat Aktif tbc’li ile yakın temasta olan ve TCT negatif olanlar BCG aşısı

117 BCG aşısı Yan etkiler Aşının derine yapılması ya da yüksek doz verilmesiyle ortaya çıkan apse ve keloid En sık Ülser, lenfadenit ve osteit İmmünyetmezliklerde yaygın enfeksiyon BCG aşısı

118 Kontrendikasyonlar İmmünyetmezlik durumları Gebelik BCG aşısı

119 HAYDİ BÜYÜKLER AŞIYA!

120

121 SOĞUK ZİNCİR SİSTEMİNİN İKİ TEMEL BİLEŞİMİ
1.DEPOLAMA VE DAĞITIMI YÖNETECEK İNSAN 2.DEPOLAMA VE DAĞITIMDA KULLANILACAK MALZEME

122 Bir aşının etkinliğini üretimden kişiye uygulanıncaya kadar koruyan insan ve malzemeden oluşan sisteme soğuk zincir sistemi denir

123 Soğuk zincir yönetimi Soğuk zincirin yönetiminde ilk etapta aşağıdaki konularda yetkin olunması gerekmektedir • soğuk zincir malzemesinin gözden geçirilmesi Soğuk odalar, buz dolapları, derin dondurucuları, nakil kapları, termometreler ısı izlem kayıt cihazları, nakliye araçları • soğuk zincir ile malzemenin bakım ve onarımı • soğuk zincir acil durumları için plan yapma

124 Aşıların ısıya duyarlılığı

125 Soğuk zincirin kırılması
Bir aşının ömrü beş parametreye bağlıdır Maruz kaldığı sıcaklık Maruziyetin süresi Aşının cinsi Depolama şartları Son kullanma tarihinin yakınlığı

126 Soğuk zincir kırıldığında ne yapılmalı
Soğuk hava deposunda ayrı bir yere konulmalı ve işaretlenmeli Maruz kalınan ısı, maruz kalınan süre, aşının cinsi, son kullanma tarihini, önceki depolama şartlarını içeren bir rapor düzenlenmelidir

127 Soğuk zincirin 13 altın kuralı
OPV VE CANLI AŞILAR BCG DBT, TT, HEPATİT B VE SULANDIRICCILARI SU ŞİŞELERİ

128

129 AŞILAR VE SAKLAMA KOŞULLARI

130

131 Bir vaka İlk çocuğuna iki aylık hamile olan Kamuran hanım kliniktedir ve bir sağlık görevlisinin bir grup kadınla konuştuğunu duymaktadır. Sağlık görevlisi, kadınlarla yeni doğan bebeklerde ölüme neden olan neonatal tetanoz hakkında konuşmakta ve kendilerini ve bebeklerini korumak üzere uygulanabilecek enjeksiyondan bahsetmektedir. Hemşire Ceyda tetanoz aşılarını uygulamaktadır. Kamuran hanım da aşı olmak ister. “Annemin köyüne gidiyorum ve orada birkaç ay kalacağım. Geri geldiğimde iki enjeksiyon için zaman olmayabilir” der. Hemşire Ceyda, özür dileyerek tetanoz aşısı için henüz hamileliğinin erken döneminde olduğunu ve bebeğe zararı olabileceği için kendisine o anda tetanoz aşısı yapamayacağını söyler. Kamuran hanım “Arkadaşlarım, diğer kasabadaki sağlık görevlilerinin bu enjeksiyonları doğum öncesi bakım kliniğine ilk defa giden her kadına, bir aylık hamile olsalar bile yaptıklarını söyledi. Tehlikeli olmadığını söylüyorlar” der. Hemşire Ceyda “Özür dilerim” der ve “Yöneticim bana hamile kadınlara dört aydan önce tetanoz aşısı yapmamamı söyledi” diye cevap verir.

132 Bir vaka daha Mehmet, bölgedeki ücretsiz aşılama ekibinde çalışan bir sağlık görevlisidir. Bir sabah ekip aracı, bir aşıya giderken yolda bozulur. Mehmet aracın kaputunu açarak sorunun nerede olduğunu araştırmaya başlar. Bu sırada bir çalışma arkadaşı bir ağacın altında yatmış ve uykuya dalmıştır. Bir saat sonra, yönetici Yakup bey arabasıyla gelir ve yardım etmek üzere durur. Aşıyı ve diğer sağlık görevlilerini alarak aşılamaya yetişebileceğini düşünür. Yakup bey, aşının aracın arka koltuğunda güneşin altında bırakıldığını fark eder. Kapak kısmen açıktır. Taşıyıcı kabın içerisinde aşılar, bir şişe gazoz ve suyla dolu bir plastik torba içerisinde üç küçük buz parçası bulunmaktadır. Bir mukavva kutuda şırıngalar, çanaklar, bardaklar ve kağıt bir torba içerisinde pamuk bulur. Bu sırada Mehmet aracın tamirini bitirmiştir. “Şimdi gidebiliriz” der. “Bunca uğraştan sonra aşılama seansını hala gerçekleştirilebiliriz”. Yakup bey “korkarım gidemeyiz” der. “Aşılamayı iptal ettiğimizi belirten bir mesaj iletmeli ve sağlık merkezine geri dönmeliyiz.”

133 Bu son gerçekten ….. Hemşire Sanem, bir miktar DTP aşısını çıkartmak üzere buzdolabını açtığı anda buzdolabının içindeki ana bölmede çok miktarda su olduğunu görmüştür. Her şey ıslaktır. Sıcaklığı kontrol eder ve 2°C olduğunu görür. Hemşire Sanem, DTP aşılarını her zaman sakladığı yerdeki flakonların üzerinde hiçbir etiketin olmadığını fark eder. Buzdolabındaki su, etiketleri çıkarmıştır. Kendi kendine şöyle der: “Bütün DTP aşıları geçen hafta yeni gelmişti. Bu insanlar DTP aşısı olmak için çok uzun yollardan geldiler ve şimdi ben onların hayal kırıklığına uğratmak istemiyorum. Buzdolabı yeteri kadar soğuk”. Bir flakonu açar ve dört bebeğe enjeksiyonu tatbik eder. Otuz dakika sonra dört anne sağlık merkezine oldukça telaşlı bir şekilde girer. Çocukları bilinçsiz bir durumdadır. Hemşire Sanem, kamyonu olan bir komşudan kendilerini bölge hastanesine götürmesini rica eder. Sonra kıdemli bir hemşire ne olduğunu anlamak üzere oraya gelir. “Görünen o ki, aşı yerine insülin enjeksiyonu yapmışsın”