TARIMSAL YAPILAR VE SULAMA DERSİ

... konulu sunumlar: "TARIMSAL YAPILAR VE SULAMA DERSİ"— Sunum transkripti:

1 TARIMSAL YAPILAR VE SULAMA DERSİ
3.HAFTA Yrd.Doç.Dr. H. Eylem POLAT

2 Konu 3-1 *TARIMSAL YAPILAR kitabı 111-113. sayfalar arası dahildir.
HAYVANSAL ÜRETİM YAPILARI Konu 3-1 *TARIMSAL YAPILAR kitabı sayfalar arası dahildir.

3 Hayvansal Üretim Yapılarının Yetiştiricilik Türüne Göre Gruplandırılması;
Büyükbaş hayvan barınakları (Süt, Besi sığırları) Küçükbaş hayvan barınakları (Koyun, Keçi,..) Kanatlı hayvan barınakları (Tavuk, Tavşan, Hindi, Ördek, Kaz,…) Diğer barınaklar (Balık, ..)

4 Hayvansal Üretim Yapılarının Bina Tipine Göre Gruplandırılması;
Kapalı yapılar Yarı açık yapılar Tamamen açık yapılar

5 BÜYÜKBAŞ HAYVAN BARINAKLARI

6 SÜT SIĞIRI BARINAKLARI
BAĞLI DURAKLI SİSTEMLER SERBEST DURAKLI SİSTEMLER

7 Süt sığırı ahırları, işletme avlusunda bulunan yapılar içerisinde önemli bir yere sahiptir. Çünkü süt sığırı barındırma sistemleri, ayrı ayrı tasarım gerektiren çeşitli yapı ve tesislerin bir kompleksinden oluşur. Bu yapı ve tesislerin çok iyi tasarlanmış bir sistem içerisinde entegre edilmesi gerekir. Süt sığırı yetiştiriciliğinde bina gereksinimine karar verilirken sığırların özellikle kış döneminde hangi tipte bir binada barındırılabileceğinin belirlenmesi büyük önem taşır. Süt sığırlarının tamamen veya kısmen kapalı binalarda barındırılması yatırım miktarını artırmakla birlikte hem hayvanlar ve hem de bakıcılar için uygun bir ortamın yaratılmasına olanak verir.

8 Süt sığırı ahırları, yapılacakları yörenin iklim koşulları ve barınak içerisinde sağlanması düşünülen çevre koşullarının düzeyine göre soğuk barınaklar yada ılık barınaklar şeklinde tasarlanabilirler. Soğuk barınaklar kapalı, yarı açık veya tamamen açık tipte, ılık barınaklar ise kapalı tipte tasarlanırlar.

9 Süt sığırı ahırları genel olarak; bağlı duraklı, serbest ve serbest duraklı ahırlar olmak üzere üç şekilde planlanabilirler. Sağmal sığır sayısının 60 dan az olduğu soğuk iklim bölgelerindeki işletmelerde bağlı duraklı sistemler başarılı olabilir. Çünkü bu sistemlerde kapalı tipteki ahır içerisinde arzu edilen optimum çevre koşulları kolaylıkla sağlanabilir. Ayrıca küçük kapasiteler için sığır başına düşen bina maliyeti diğer sistemlere göre daha düşük olabilir ve yüksek verimli sığırların barındırılmasında daha fazla bireysel kontrole olanak verirler. Serbest ahırlar ise, günümüzde özellikle hayvancılığın geliştiği ülkelerde süt sığırlarının barındırılmasında çok tercih edilen bir sistem değildir.

10 Sağmal sığır sayısının özellikle 60 baş ve üzerinde olduğu işletmelerde ayrı bir sağım yerine sahip serbest duraklı sistemler daha uygun olurlar. Binanın kapatılma derecesi, iklimin soğukluğuna ve kar yağışı miktarına göre belirlenir. Çok soğuk bölgelerde ılık barınak sistemlerinin kullanılması, sığır rahatlığı ve süt üretimi yanında özellikle bakıcılar için daha uygun bir çalışma ortamının sağlanması yönünden tercih edilebilir. Ilıman ve yağışlı iklime sahip yörelerde ise, yarı açık tipteki serbest sistemler ve özellikle de serbest duraklı sistemler başarı ile uygulanabilir.

11 Sığırlara yem ve suya kolayca ulaşabilme olanağının verilmesi,
Süt sığırı ahırları, hangi sistemde planlanırsa planlansın süt sığırları ve bakıcılar için aşağıda belirtilen özelliklerin mutlaka sağlanacak şekilde tasarımının yapılması gerekir; Sığırları rüzgar,yağış,kar ve ekstrem sıcaklıklara karşı yeterli korumanın sağlanması, Ahır içerisinde sığır rahatlığı için optimum çevre koşullarının oluşturulması, Sığırlar için yeterli dinlenme ve yemleme alanı yanında serbestçe hareket edebilecekleri alanın sağlanması, Sığırlara yem ve suya kolayca ulaşabilme olanağının verilmesi, Taban düzenlenmesinin ve ekipman seçiminin sığırlarda strese ve yaralanma olaylarına neden olmaması, Hayvan yönetimi yanında yemleme, sağım ve atık yönetiminin de etkili bir şekilde yapılması, böylece işgücü ve zaman ekonomisinin sağlanması, Buzağılar, genç hayvanlar, boğalar, hasta ve gebe hayvanlar için uygun barındırma ortamlarının yaratılması, Yapıların, inşaat ve çevre koşulları ile ilgili standartlara uygun olacak şekilde tasarlanması, Ekonomik bir yatırım için etkili finans kullanımı, Ahırların; sağım yerleri,süt odası, yem depoları ve gübre depoları gibi diğer yapılarla ve işletme faaliyetleri ile uyum sağlayacak şekilde entegre edilmesi.

12 Bir süt sığırcılığı işletmesi esas olarak şu bölümlerden oluşur;
Sağmal sığır barınağı, Buzağı ve genç hayvan barınağı, Doğum bölmeleri, Hasta hayvan ve tedavi bölmeleri, Boğa bölmeleri, Bekleme yeri, sağım yeri ve süt odası, Kaba ve kesif yem depoları, silaj tesisleri, Gübre deposu, Bakıcı odası

13 BAĞLI DURAKLI SİSTEMLER

14 Bağlı duraklı ahırlarda sığırların dinlenme, yemleme, sulama, bakım ve süt sağım işleri kendileri için ayrılmış duraklarda yapılır. Sığırlar duraklarda bağlı olarak bulunurlar. Sığırların duraklarda öne ve arkaya doğru hareketleri sınırlıdır. Temiz havadan ve güneşten yararlanabilmeleri için günün birkaç saatinde açık havaya çıkarılabilirler. Bağlı duraklı sistemler tamamen kapalı binalarda uygulandığından bu tip ahırlara kapalı ahırlar adı da verilir. Bu nedenle,bağlı duraklı ahırlar özellikle iklim koşullarının soğuk olduğu yörelerde yüksek verimli süt sığırlarının barındırılmasında kullanılabilecek bir sistemdir. Ancak işgücü gereksiniminin artması nedeniyle sağmal sığır sayısının 60 başa kadar olduğu işletmelerde uygulanması önerilir. Özellikle sağmal sığır sayısının 30 dan az olduğu işletmelerde bina maliyeti, ayrı bir sağım yerine sahip serbest ve serbest duraklı ahır sistemlerine göre daha azdır.

15 Bağlı duraklı ahırların diğer planlama sistemlerine göre bazı avantaj ve dezavantajları bulunmaktadır.Bu sistemin en önemli avantajları aşağıda belirtilmiştir; Daha iyi sürü sağlığı ve daha yüksek üretim için her bir hayvanın özel bakımı kolaylıkla yapılabilir. Belirli sayıdaki hayvanın bakımı aynı kişi tarafından yürütülebilir. Her bir hayvanın yem tüketimi kontrol edilebilir. Hayvanlar arasındaki sosyal farklılıklar nedeniyle ortaya çıkan sorunlar en az düzeye indirilir. Dış hava koşullarındaki ani değişimler nedeniyle hayvanlarda sıcaklık stresi ortaya çıkmaz. Hayvan başına gerekli alan ve yataklık kullanımı özelikle serbest sistemlere göre oldukça azdır. Hayvanların ahır içerisindeki görünümleri iyidir.

16 Bağlı duraklı ahırların bu avantajlarına karşılık dezavantajları da aşağıda sıralanmıştır;
Bağlama düzenlerinin yetersiz olması durumunda hayvanların yatıp kalkmaları güçleşir ve hatta ölüm olayları görülür. Bacak ve meme yaralanmaları yaygın görülebilir. Hayvan sayısındaki artışlara göre genişleme olanakları kısıtlıdır. Ahır iç ayrıntılarının sabit olması nedeniyle binaların çok yönlü kullanım olanakları kısıtlıdır. İlk yatırım giderleri yüksektir. Yem dağıtımı,sağım,gübre temizliği gibi günlük işler için gerekli işgücü gereksinimi yüksektir. Sadece kapalı tipteki binalarda uygulanması, iklim koşullarının iyi olduğu yörelerde sorun yaratır.

17 Bağlı duraklı ahırların planlanmasında ve ahır boyutlarının belirlenmesinde göz önüne alınması gerekli faktörler şunlardır; Hayvan sayısı, Durakların düzeni, Durakların tipi ve boyutları, Durak taban malzemesi ve yataklık çeşidi, Gerekli özel bölmeler ve boyutları, Havalandırma sistemi, Sağım sistemi, Gübre idare sistemi, Kullanılacak yemin çeşidi, temini ve depolanması, Yalıtım gereksinimi, İşgücü gereksinimi ve üretim hedefleri, Gelecekteki genişleme olanakları, Yatırım gereksinimi.

18

19 Durakların düzenlenmesi
Bağlı duraklı ahırlarda duraklar; tek sıralı, iki sıralı veya ikiden daha fazla sıralı olacak şekilde düzenlenebilir. Burada, ahırda barındırılacak sağmal sığır sayısı etkili olmaktadır. Sağmal sığır sayısının 10 ve daha altında olduğu ve gelecekte genişletilmesi düşünülmeyen ahırlarda durakların tek sıralı düzenlenmesi tercih edilir. Bina genişliği az olacağından sundurma çatı ile kapatılabilir ve inşaat maliyeti düşük olur. Sağmal sığır sayısının daha fazla olması ve gelecekte genişletilme olanaklarının düşünülmesi durumunda duraklar genel olarak iki sıralı olarak düzenlenirler.Sığır sayısının 100 ve daha fazla olduğu işletmelerde bina uzunluğunu azaltmak için ahırlar nadiren dört sıralı yapılırlar. Ancak bu tip ahırlarda havalandırma,aydınlatma ve diğer çevre koşullarının düzenlenmesinde sorunlarla karşılaşılır. Çatı konstriksüyonu yönünden de sorunlar vardır. Bu nedenle ikiden daha fazla sıralı ahırlar uygulamada tercih edilmezler.

20 İki sıralı ahırlarda duraklar; hayvanlar birbirlerine (içe) veya dış duvarlara bakacak şekilde düzenlenebilirler . Sığırların içe bakmaları durumunda yem yolu ortada , dışarı bakmaları durumunda ise servis yolu ortadadır. Birinci durumda yemleme kolay ve hızlı yapılırken, temizlik ve sağım işleri zaman alıcıdır. Ayrıca dış duvarlara gübre sıçrar ve hayvanlarda ortaya çıkabilecek bir hastalık daha çabuk yayılabilir. Hayvanların dış duvarlara bakması durumunda ise, yemleme daha uzun zamanda yapılırken temizlik ve sağım işleri daha kolay ve hızlı yapılır. Sağım sırasında yürüme mesafesi en aza indirilir.Süt boru hattı en düşük masrafla tesis edilir.

21

22 SERBEST DURAKLI SİSTEMLER

23 Günümüzde süt sığırı yetiştiriciliğinde en yaygın kullanılan barındırma sistemi olup, bağlı duraklı ve serbest ahır sistemlerinin yararlı yönlerini birleştirmek amacıyla geliştirilmiştir. Serbest duraklı ahırlar uygun biçimde tasarlanıp işletildikleri zaman özellikle büyük sürüye sahip işletmeler için oldukça basit ve ekonomik sistemlerdir. Bu nedenle serbest duraklı ahırlar 60 ve daha fazla sağmal sığıra sahip işletmeler için uygundur. Ancak bu sistem genellikle 100 ve daha fazla sayıda sağmal sığıra sahip işletmeler için düşünülmelidir.

24 Serbest duraklı sistemlerde sığırlar için özel olarak yapılan duraklar bulunmaktadır . Ancak bu duraklarda bağlama düzeni, yemlik, suluk ve sağım sistemi bulunmaz. Bu nedenle yemleme,sulama ve sağım işlemi ahır içerisinde ya da gezinme alanlarında bu amaçla yapılmış özel ünitelerde yapılır. Sığırlar durakları sadece yatarak dinlenmek için kullanırlar. Bunun dışında gerek ahır içerisinde ve gerekse gezinme alanlarında serbestçe dolaşabilme olanağına sahiptirler. Sığır gübresi esas olarak servis yollarında birikir.

25 Serbest duraklı sistemlerin günümüzde süt sığırı yetiştiriciliğinde yaygın olarak tercih edilmesinin nedeni, bağlı duraklı ve serbest sistemlerin yararlı yönlerinin birleştirmesi yanında kendine özgü avantajlarının da bulunuyor olmasıdır. Bu bağlamda serbest duraklı ahırların avantajları aşağıdaki gibi sıralanabilir; Durak uzunlukları sığırların boylarına uygun olarak yapıldığından, gübre doğrudan servis yoluna dökülmektedir. Böylece gübrenin toplanması ve bina dışına iletilmesinde zaman ve işgücünden ekonomi sağlanır. Yataklık malzeme sadece durak tabanlarına serildiği için sığır başına yataklık gereksinimi serbest sistemlere göre % oranında azalır.

26 Her bir sığır için alan gereksinimi serbest ahırlara göre az olup, bu durum yapı maliyetini düşürür.
Sığırlar sürekli temiz yataklık üzerinde yattıkları için oldukça temiz olarak barındırılırlar. Sürü büyüklüğündeki değişime daha kolay uyum sağlayabilen bir sistemdir. Sağım işlemi ayrı bir sağım yerinde temiz ve etkili bir şekilde yapılır. Sığırlar bağlı duraklı ahır sistemine göre hareket serbestliğine sahiptirler.

27 Bu sistemde barınak içerisinde sadece servis yolunun beton tabanlı yapılması yeterli olabilir.
Serbest duraklı sistemler tamamen kapalı tipteki binalar yanında iklim koşullarının uygun olduğu yörelerde kısmen açık yada tamamen açık tipteki binalarda da uygulanabilir. Bu durum yapı maliyetinin düşürülmesi ve sistemin etkinliğinin artırılması yönünden önemlidir. Bu sistem ; yemleme, gübre temizliği ve sağım işleminde mekanizasyon kullanımına daha fazla uygun olan bir sistemdir.

28 Serbest duraklı ahır sisteminin yukarıda belirtilen avantajlı yönleri yanında birtakım dezavantajları da söz konusu olabilir. Bunlar aşağıda belirtilmiştir. Serbest duraklı ahırlarda, özellikle bağlı duraklı ve serbest sistemlere alışkın olan sığırların yaklaşık % 5 i başlangıçta bu sisteme uyumda güçlük çekebilirler. Bu sistemin başarısı için gübrenin servis yollarından günde en az iki defa temizlenmesi gerekir. Hayvan davranışları kontrol altında tutulamaz. Hatalı planlamanın yapılması durumunda ahır içerisinde hayvan trafiği sorun oluşturabilir.

29 Serbest Duraklar Serbest duraklı sistemlerin başarısı öncelikle serbest durakların tasarımına bağlıdır. Serbest durak yapımının amacı, her bir sığır için kendi kendilerine veya birbirlerine zarar vermeden yatabilecekleri temiz, kuru ve güvenilir bir dinlenme ortamı oluşturmaktır. Bunun başarılması serbest durakların ahır içerisinde diğer kısımlara göre çok daha rahat edilebilir şekilde tasarlanması ile sağlanabilir. Serbest durak tasarımında hayvan rahatlığı yönünden durakların boyutlandırılması, durak taban tesisi, yataklık malzeme seçimi ve miktarı, bölme tasarımı, hayvan davranışlarının kontrolü ve güvenliği, durakların dayanıklılığı ve bakımı, maliyeti ve işgücü gereksinimi göz önünde tutulmalıdır.

30 SERBEST DURAK

31 Serbest durakların düzenlenmesi
Serbest duraklı ahırlarda, duraklar tek sıralı olabildiği gibi iki veya ikiden fazla sıralı olarak da düzenlenebilir. Sığır sayısının fazla olduğu ahırlarda duraklar kısa veya uzun kenara paralel olacak şekilde ikiden fazla sıralı yapılırlar. Serbest duraklı ahırların tasarımında en çok benimsenen uygulama, durakların ahırın iki uzun duvarına bitişik olarak yerleştirilmesi ve yeleme alanının da ahırın orta kısmında bulunmasıdır. Böyle bir uygulamada yemlikler, genellikle ahır uzunluğundan daha kısadır. Bu nedenle kalan boşluklar, geçiş yolları olarak yada üçüncü bir serbest durak sırası olarak değerlendirilir.

32 YARDIMCI TESİSLER VE ÖZEL BÖLMELER

33 BAKIM VE TEDAVİ BÖLMELERİ
Bir süt işetmesinin en önemli unsurlarından birisi de hayvanların sınıflandırılması, suni dölleme, hasta hayvanların her türlü tıbbi bakım ve müdahalelerinin yapılabilmesi için tedavi bölmeleri olup, sağım yerine yakın yerleştirilmelidirler. Bu nedenle her 25 sığır için 3.7x4.3 m boyutlarında ayrı bir tedavi bölmesinin yapılması gerekir.

34 DOĞUM BÖLMELERİ Bir süt sığırı ahırında, doğum sırasında sığırlardaki stresi azaltmak için doğum bölmelerine veya doğum duraklarına gereksinim vardır. Her sağmal sığır için en az 3.0x3.5 m, tercihen 4x4 m boyutlarında bir adet doğum bölmesinin veya doğum durağının bırakılması gerekir. Bölmeler bir sığırın içinde dönebileceği genişlikte ve doğumun kolaylıkla yapılacağı uzunlukta olmalıdır.

35 BOĞA BÖLMELERİ Boğalar , ahır içerisinde ya özel bölmelerde, yada ahırdan ayrı yapılmış boğa ahırlarında bireysel olarak barındırılırlar. Boğa bölmelerinin yapılması işletmelerde geleneksel olmakla birlikte çok pahalıdır. Günümüzde yapay döllemenin yapılması nedeniyle işletmelerde boğa yetiştiriciliği azalmıştır. Boğalar, sinirli ve önceden tahmin edilmesi zor olan davranışlar gösterebilirler. Bu nedenle boğa yetiştiriciliği yapılan işletmelerde her yıl bakıcıların yaralanması söz konusu olabilmektedir. Dolayısıyla boğa bölmeleri basit ancak dayanıklı olmalı ve bakıcının güvenliğini sağlayacak şekilde tasarlanmalıdır. Boğa bölmeleri esas olarak dinlenme yeri, gezinme yeri ve aşım duraklarından oluşur.

36 Dinlenme yeri, boğanın rahatça hareket edebileceği, yem yiyebileceği ve yatabileceği boyutlarda olmalıdır. Bu açıdan dinlenme yeri için m2 alan gerekir. Gezinme yerleri, boğanın rahatça dolaşabileceği büyüklükte olmalı ve tercihen m2 yapılmalıdır. Boğa bölmesi ile birlikte düşünülmesi gereken diğer bir tesis de aşım durağıdır. Aşım durakları sabit tesisler şeklinde olabileceği gibi, taşınabilir özellikte de olabilir.

37 Boğaların yemleme ve sulaması dinlenme alanında yada gezinme alanında yapılabilir. Ancak yem dağıtımı boğa bölmesine girmeden dışarıdan kolayca yapılabilmelidir.Suluk, yemliklere çok yakın yerleştirilmemelidir. Bakıcı bölmeye girdiğinde herhangi bir nedenle boğa agresif hale gelebilir. Bu nedenle boğa bölmelerinde herhangi bir tehlike anında bakıcıların kaçabilecekleri güvenlik bölmelerinin de bulunması gerekir.

38 BESİ SIĞIRI BARINAKLARI SERBEST SİSTEMLER IZGARA TABANLI SİSTEMLER

39 Besi sığırı üretimi, sığır yetiştiriciliğinin önemli bir koludur
Besi sığırı üretimi, sığır yetiştiriciliğinin önemli bir koludur. Besi sığırı yetiştiriciliğinde kullanılan barınak tipleri süt sığırı barınaklarına benzerdir. Ancak burada belirtilmesi gereken nokta, besi sığırı ahırlarının süt sığırlarınınki kadar korunmuş olmasına gerek yoktur. Besi sığırları vücut sıcaklıklarını koruyabilmek için aldıkları besinin bir kısmını ısıya çevirirler. Bu nedenle kuru koşullarda barındırıldıkları durumda soğuktan etkilenmezler. Bununla birlikte, hayvanların doğum zamanlarında yada besiye alınan hayvanların yaşlarının çok küçük olması durumunda yağış ve rüzgardan korunmaları gerekir.

40 Diğer taraftan hayvanlar sundurma ve gölgelik gibi basit yapılarla yaz güneşine karşı da korunmalıdır. Besi sığırları için tamamen kapalı yapılar ancak çok soğuk ve yağışlı bölgelerde düşünülmelidir. Bunun dışında iklim koşullarına bağlı olarak tamamen açık yada kısmen açık yapılarda barındırılmaları yeterlidir. Bu nedenle besi sığırı ahırları, doğal havalandırmalı, ferah, çok yönlü kullanıma uygun ve basit konstrüksiyonlu olmalıdır.

41 Besi sığırı yetiştiriciliğinde kullanılan barınak sistemlerini;
Bağlı duraklı ahırlar, Serbest ahırlar, Serbest duraklı ahırlar, Izgara tabanlı ahırlar olmak üzere dört grupta toplamak mümkündür.

42 Serbest besi sığırı ahırları
Serbest besi sığırı ahırları, süt sığırcılığı için verilen özelliklerle benzerlik gösterir. Bu sistemde, barınak tabanına fazla miktarda yataklık serildiğinden yataklık gereksinimi yüksektir. Serbest besi sığırı ahırları, tamamen veya kısmen açık tipte olabilecekleri gibi kapalı tipte de olabilirler.Ancak en yaygın uygulaması üç cephesi kapalı,güney yada doğuya bakan cephesi açık , üzeri basit bir çatı ile kapatılmış ve açık cephe önünde gezinme alanı bulunan şeklidir.

43 Besi sığırları, ahır içerisinde oluşturulan bölmelerde gruplar halinde barındırılırlar. Bölme büyüklüğü, bölmedeki hayvan sayısına, hayvan ağırlığına ve bireysel yemleme yapılıyorsa her bir hayvan için ayrılan yemleme genişliğine bağlıdır.

44 Izgara tabanlı besi sığırı ahırları
Izgara tabanlı ahır sistemi, yataklık kullanımını dolayısıyla yataklık materyalinin temini, depolanması ve ahır içerisine serilmesi gibi gereksinimleri ortadan kaldırması, gübre temizliği için gerekli işgücü miktarını önemli ölçüde azaltması, birim alanda barındırılan hayvan sayısının fazla olması ve hayvanların daha temiz barındırılması nedeniyle , özellikle hayvancılığın geliştiği ülkelerde çok benimsenmiş ve yaygın bir kullanım alanı bulmuştur. Bu sistemin en büyük sakıncası, ilk tesis maliyetinin yüksek ve barınak içi çevre koşullarının denetiminin iyi yapılmasının zorunlu olmasıdır.

45 Bu sistemde barınak tabanı tamamen veya kısmen ızgaralı yapılabilmektedir. Ancak besi sığırı yetiştiriciliğinde genel uygulama barınak tabanının tamamen ızgaralı yapılmasıdır. Izgara tabanlı sistemin esası, hayvanların katı ve sıvı gübrelerinin ahır tabanı üzerinde bırakılan boşluklardan yerçekimi kuvveti ve hayvanların gezinmeleri sırasında ayakları ile uyguladıkları basınç etkisi sonucunda döşeme altında bulunan gübre kanallarına düşmesidir.

46 Izgaralı ahırlardan beklenilen fonksiyonların elde edilebilmesi için ızgaraların tasarımının çok iyi yapılması gerekir. Izgaralar betonarme malzemeden yapılmalıdır. Izgara malzemesi seçilirken;ilk tesis maliyeti, kullanım ömrü, su emme özelliği, sağlamlık, aşınma,ateşe dayanıklılık ve yenilenme maliyeti dikkate alınmalıdır. Izgaralar stabil olmalıdır. Izgaralarda görülebilecek bükülme , eğilme ve yerinden oynamalar hayvanlarda çeşitli yaralanma ve sakatlanma olaylarına yol açar. Izgaraların boyutları, hayvan rahatlığı ve ahır temizliği yönünden önem taşımaktadır.

47

48 BUZAĞI VE GENÇ HAYVAN AHIRLARI

49 BUZAĞI BARINAKLARI Sığır yetiştiriciliğinde en önemli ve zor işlerden birisi de buzağıların bakım, beslenme ve barındırılmasıdır. Bu durum özellikle süt sığırcılığı yapan işletmelerde çok daha önemlidir. Çünkü yetiştiriciler kendi sürülerinin genetik kabiliyetlerini geliştirmeye ve işletmenin gelir düzeyini artırmaya çalışırlar. Sadece işletmede bulunan boğa ve sığırların üstün genetik kabiliyetine sahip olmaları yeterli değildir. Önemli olan her yıl sürüye katılacak olan genç hayvanların da üstün kabiliyette olmalarını sağlamaktır. Bunun gerçekleşmesi buzağıların en uygun koşullarda yetiştirilmeleri ile mümkündür. Buzağıların yetiştirilmesinde ihmal ve bilgisizlik gelecekte de sadece verimi düşürmekle kalmaz, aynı zamanda ölüm oranını da artırır. Böylece işletme iki yönlü zarar eder.

50 Buzağı yaşamında en kritik dönem ilk altı haftadır
Buzağı yaşamında en kritik dönem ilk altı haftadır. Ancak özellikle ilk hafta her türlü enfeksiyona açıktırlar. Çoğunlukla solunum yolu hastalıkları ve ishal nedeniyle ölüm oranı bu dönemlerde oldukça yüksektir.

51 Buzağılarda ölüm oranının azaltılması yönünden alınabilecek önlemler şöyle sıralanabilir;
Bol miktarda temiz ve kuru yataklık kullanılmalıdır, Barınaklar kolayca temizlenebilmeli ve dezenfekte edilebilmelidir, Sütten kesilen buzağılar grup bölmelerine alınmalı, anacak bir bölmeye en fazla 7 adet buzağı konulmalıdır, Hasta buzağılar diğerlerinden ayrılmalıdır, Yem, yataklık ve ekipmanlar için yeterli depolama alanları olmalıdır. Süt sığırlarından ayrı bir alanda olmalı ve havalandırma sistemi de ayrı olmalıdır, Buzağılar ilk 6 hafta süre ile bireysel bölmelerde barındırılmalıdır, Yeni doğan buzağılar için temiz, kuru, cereyansız bir ortam sağlanmalıdır.

52 Buzağılar, bireysel bölmelerde yada grup bölmelerinde barındırılırlar
Buzağılar, bireysel bölmelerde yada grup bölmelerinde barındırılırlar. Genellikle 6-8 haftaya kadar bireysel bölmelerde ve daha sonra da grup bölmelerinde yetiştirilirler. Bireysel bölmelerin tasarımında; sağlamlığı, kolay temizlenebilir ve dezenfekte edilebilir olup olmadığı, kolayca grup bölmesi haline dönüşüp dönüşmeyeceği ve maliyeti dikkate alınmalıdır. Bireysel bölmeler, ahşap, kontrplak, kaynaklı tel veya metal malzemelerden yapılırlar.

53 GENÇ HAYVAN BARINAKLARI
Genç hayvanlar sağmal süt sığırlarından ayrı barındırılmalıdır. Hayvanların yaş ve büyüklüklerine göre gruplandırılması, her grubun gereksinimlerine göre yeterli alan, ekipman, çevre ve rasyonun uygulanmasına olanak verir.

54 Genç hayvanlar için barınaklar tasarlanırken;
Hayvanlar yaşlarına göre gruplandırılmalı ve her grup için yeterli alan sağlanmalıdır, Yeterli yemleme ve sulama alanı bırakılmalıdır, Kuru, yataklıklı, kapalı ve hava cereyanlarından korunmuş bir dinlenme alanı bulunmalıdır, Temiz hava sağlanmalıdır.

55 Genç hayvanların barındırılmasında kullanılan barınak sistemleri; Yataklıklı serbest sistemler, serbest duraklı sistemler, eğimli döşemeli sistemler ve ızgara tabanlı sistemlerdir. Yataklıklı serbest sistemlerde çok miktarda yataklığa gereksinim vardır. Yataklık malzeme ile karışan gübre, 3-6 ay barınak içerisinde biriktirilir. Yataklık kirlendikçe temiz yataklık ilave edilir. Bu hayvanlar için ılık bir ortam sağlar. Bu sistemde genellikle birim alanda barındırılan hayvan yoğunluğu azdır.

56 KÜÇÜKBAŞ HAYVAN BARINAKLARI KOYUN AĞILLARI

57 Koyun yetiştiriciliği, ülkemizde tarım işletmeleri bünyesinde oldukça önemli bir yer almaktadır. Bunun en önemli nedenlerinden birisi, yılın büyük bir kısmında koyunların ağıl dışında mera ve otlaklarda yetiştirilmeleri ve sadece kış aylarında birkaç ay için ağıllarda barındırılmalarıdır. Bunun yanında koyunların küçük ve seyrek bitkilerden de yararlanabilmeleri nedeniyle çayır ve mera kalitesinin düşük olduğu tarım bölgelerimizde de koyun yetiştiriciliği yaygın olarak yapılmaktadır.

58 Koyunlar birlikte yaşama iç güdüsüne sahip hayvanlardır ve bütün yıl boyunca açık havada yaşayabilirler. Kalın kürkleri nedeniyle düşük sıcaklıklara karşı dayanıklıdırlar. Yüksek sıcaklıklara karşı toleransları da iyidir. Ancak kuzulama döneminde ve kırkımdan sonra soğuktan ve yağıştan korunmaya gereksinim duyarlar. Koyun barınakları, hayvanları olumsuz dış iklim koşullarından koruyarak uygun bir üretim ortamı oluşturmak ve özellikle hayvan sayısının fazla olduğu işletmelerde sürünün bakım ve idaresini daha kolay yapabilmek amacıyla inşa edilirler.

59 Koyun ağıllarının planlanmasında, yörenin iklim koşulları, işletmenin özellikleri, parasal olanakları, uygulanması düşünülen barınak tipi, hayvan ırkı , sürü büyüklüğü, doğumların yıl içerisindeki dağılımı, gerekli olacak tesisler gibi faktörlerin göz önünde tutulması gerekir. Koyunlar, çevre faktörlerindeki değişimlere karşı fazla tolerans gösterdiklerinden ağılların basit konstrüksiyonlu, ucuz ve ferah yapılar şeklinde olmaları gerekir.Ayrıca koyun ağılları çok yönlü kullanıma uygun ve ağıl içerisinde kullanılan ekipmanlar portatif olmalı, kullanım amacına göre istenilen düzen verilebilmelidir.

60 Koyun ağılları soğuk barınak tipinde olmalı ve iyi tasarlanmış doğal havalandırma sistemi kullanılmalıdır.Koyunlar, havasız kapalı ağıllarda zarar gördüklerinden, havalandırma ile bol miktarda temiz hava barınak içerisine alınabilmelidir. Ancak hayvanların soğuk hava cereyanlarından ve ıslak ortamlardan korunmasına özen gösterilmelidir. Koyun ağılları iki şekilde tasarlanabilirler; Açık Ağıllar Kapalı Ağıllar

61 AÇIK AĞILLAR Açık ağılların üzeri basit bir çatı ile örtülü olup, bir veya birkaç cephesi açık olarak yapılır.Ağılların açık cephelerinin güney yada doğuya bakması, hayvanların kış mevsiminde güneş ışınlarından iyi bir şekilde yararlanmalarına olanak verir. Bunun yanında açık cephenin yönlendirilmesinde hakim rüzgar yönü de göz önünde tutulmalıdır.Kapalı kısımdaki sıcaklık, dış hava sıcaklığına göre kış mevsiminde birkaç derece daha yüksek, yaz mevsiminde düşüktür.

62 Kapalı kısmın tabanın yeterli drenaja sahip, iyi sıkıştırılmış toprak olması ekonomik yönden tercih edilir. Bunun üzerine yataklık malzeme serilir. Koyun gübresi uyumlu gübredir ve yataklık tarafından kolayca absorbe edilir. Gübre ağıl tabanı üzerinde birikir. Gübrenin günlük olarak temizlenmesinin düşünülmesi durumunda ağıl tabanı beton yapılmalıdır. Ancak ilk yatırım masrafları yükselir.

63 Taban suyunun yüksek olduğu yerlerde ağıl inşa edilmemelidir
Taban suyunun yüksek olduğu yerlerde ağıl inşa edilmemelidir. Çünkü koyunlar ıslak tabanlardan çok etkilenirler. Bu nedenle ağıl tabanı dış zeminden cm yüksekte olmalıdır. Ağıl tabanına açık tarafa doğru %1-2 lik eğim verilmelidir. Yem ve servis yollarının betonla kaplanması, günlük işlerin yürütülmesinde kolaylık sağlar. Ağıl boyutlarının belirlenmesinde; Yeterli havalandırma olanakları, hayvanlar için yeterli alan temini, uygun servis yollarının bırakılması, hayvanlar için uygun bölmelerin düzenlenmesi, doğum bölmeleri, kuzu bölmeleri ve yemleme alanlarına kolayca ulaşabilme olanakları gözönünde tutulmalıdır.

64 KAPALI AĞILLAR Açık ağıllarda; yemin ıslanması, yem kayıpları, yemlik çevresinde kar birikimi, don oluşumu, yemin donması, gezinme alanı için yeterli alanın bulunmaması yada pahalı olması,toprak tipi, eğim ve iklim koşullarının uygun olmaması gibi nedenlerden dolayı gezinme alanı bulunmayan kısmen veya tamamen kapalı ağıllar yapılabilir. Kapalı ağıllarda, bina içerisinde bölmeler oluşturularak koyunlar gruplar halinde barındırılırlar. Bir bölmedeki koyun sayısının arasında olması gerekir. Bölmelere daha fazla hayvanın konulması sürü idaresinde sorunlar çıkarır.

65 Kapalı ağıllarda da yeterli havalandırma olanaklarının sağlanması gerekir. Bu amaçla ağılın çevresi 1.2 m yüksekliğinde duvar yada basit bir örtü malzemesi ile kapatılır. Ancak bu yükseklik, yataklık kullanılan ağıllarda barındırma periyodu sonunda yataklık ve gübre karışımının ulaşacağı seviyeden itibaren olmalıdır. Ağıl tabanında yataklık ve gübre karışımının 50 cm yüksekliğe ulaşacağı kabul edilir. Söz konusu çevre duvarlarının üzerinden saçağa kadar olan kısım ise, kısmen yada tamamen açık yapılabilir. Bu kısım, ayarlanabilir örtülerle de kapatılabilir. Kapalı ağıllarda da yan duvar yüksekliğinin en az 3 m olması arzu edilir.

66 Kapalı ağılların tabanı ızgaralı olarak da yapılabilir
Kapalı ağılların tabanı ızgaralı olarak da yapılabilir. Izgara tabanlı ağıllarda; ağıl tabanı kuru olacağı için koyunlar daha temiz olurlar ve ayak hastalıkları azalır, toprak tabanlı ağıllara göre iki kat daha fazla hayvan barındırılır, işgücü gereksinimleri ve hayvan başına maliyet azalır. Buna karşın ilk yatırım maliyetleri yüksektir, ızgaralar üzerinde doğum zor olabilir, kaba yem ile ızgaralar tıkanabilir, ızgaraların bakımı güçtür, döşemeden hava cereyanı olabilir. Izgara tabanlar, ahşap, metal örtü ve betondan yapılabilir. Ahşap ızgaralar cm genişlikte ve cm kalınlıkta ahşap çıtaların cm aralıklarla yerleştirilmeleri ile oluşur.

67 Ağıllarda kullanılan ekipmanlar
Ağıllarda kullanılan ekipmanlar, yemlikler, suluklar, portatif çitler ile banyoluk, koyun muayene ve seçim bölmelerinden oluşur. Yemlikler, hem kaba hem de kesif yemlemenin yapılmasına olanak vermelidir. Yemliklerin taşınabilir nitelikte olmaları arzu edilir. Yemliklerde kuzu başına 30 cm, koyunlar için 40 cm yemleme genişliği ayrılmalıdır. Yemliklerin genişliği tek taraflı yemliklerde cm, çift taraflı yemliklerde cm, uzunlukları ise 2-4 m olmalıdır. Yemlikler ahşap yada metal malzemeden yapılabilirler. Ancak betondan sabit yemlikler de kullanılabilir.

68 Suluklar; otomatik yada şamandıra ile kontrol edilebilen tipte olabilirler. Her 15 koyun için bir otomatik suluk hesaplanmalıdır. Su savaklarının kullanılması durumunda ise her 10 koyun için 30 cm suluk uzunluğu bırakılmalıdır. Bölme çitleri; ağıl içerisinde ihtiyaca göre gerekli düzenlemelerin yapılabilmesi için m uzunluğunda ve m yüksekliğinde portatif çitler kullanılmalıdır.

69 Banyoluk,koyun muayene ve seçim bölmeleri; Koyunların asalaklardan temizlenmesi ve hayvan sağlığının korunarak üretimin artırılması amacıyla koyun banyoluğuna gereksinim duyulur. Bu tesis, aynı zamanda hayvanların bireysel kontrolüne de olanak verir. Özellikle koyun sayısının fazla olduğu işletmelerde bu tesislerin yapımı bir zorunluluktur. Koyun banyoluğu ile birlikte, koyunların toplanması, havuza yönlendirilmesi ve havuzdan çıkan hayvanların kurumaları için havuza giriş ve çıkış kısımlarında gerekli büyüklükte bölmelerinde yapılması gerekir.

70 Doğum bölmeleri; Koyunlar, doğum sırasında ağıl içerisinde oluşturulan özel doğum bölmelerine alınmalıdırlar. Bireysel doğum bölmeleri 1.2x1.2 m boyutlarında olup, cm yükseklikte çitlerle çevrilir. Bu çitler portatif olmalı ve doğum dönemi bittikten sonra sökülmelidir. Kuzu bölmeleri; kuzular anneleri ile birlikte aynı bölmede barındırılabilecekleri gibi, doğum bölmelerinden geçilebilen özel kuzu bölmeleri de oluşturulabilir. Bu durumda her iki bölme arasında sadece kuzuların girip çıkabileceği 25 cm genişlikte ve 40 cm yükseklikte boşluklar bırakılmalıdır.

71 Sağım yeri ve süt odası; Koyunların süt üretimi amacıyla yetiştirilmeleri durumunda ayrı bir sağım yeri ve süt odasına gereksinim duyulur. Bu kısmın boyutları hayvan sayısına göre değişir. Sağım yerinde yeteri sayıda sağım durakları ve sağımcı için bir platform bulunur. Sağım durakları cm genişlikte ve cm uzunlukta olmalıdır. Süt odasının büyüklüğü ise m2 den küçük olmamalıdır.

72 Yün kırkım odası; Koyunların yünlerinin kırkılması amacıyla ayrılan kısımdır. Kırkım yerinin aydınlık, havadar ve yün kalitesini koruyacak şekilde temiz ve tozsuz olması gerekir.

73 KANATLI HAYVAN BARINAKLARI

74 TAVUK KÜMESLERİ

75 Kümesler, yumurta ve et üretimi ile civciv yetiştirmek amacıyla tasarlanırlar. Bu nedenle kümesler, işletme şekline ve iklim koşullarına göre çok farklı biçimlerde tasarlanıp inşa edilirler. Bunlar, sıcak bölgelerde açık ve basit yapılar şeklinde olabileceği gibi soğuk bölgelerde yapı elemanları yalıtılmış, mekanik havalandırma sisteminin kullanıldığı, böylece kümes içerisinde istenilen koşulların yaratıldığı yapılar şeklinde de olabilir. Kümes hayvanları, çevre koşullarına hastalık ve parazitlere karşı oldukça hassas olan hayvanlardır. Bu nedenle kümeslerin tasarımında sağlık koşullarının sağlanmasına özen gösterilmelidir.

76 Kümeslerde; optimum çevre koşullarının sağlanması, kolay temizlenmesi, yazın serin kışın sıcak olması, zararlı hava akımlarından korunmuş kuru bir zeminin oluşturulması, iş gücünden ekonominin sağlanması ve kümes ekipmanları için yeterli alanın bırakılması arzu edilir. Kümes, drenaj koşullarının iyi olduğu yerlerde kurulmalıdır. Bu amaçla güney yada güneydoğuya eğimli araziler tercih edilebilir. Bunun yanında döşeme, duvar ve çatı sistemlerinin yapımına özen gösterilmelidir. Kümes içerisinde yeterli havalandırma ve aydınlatma olanakları mutlaka sağlanmalıdır.

77 Kümeslerin tasarımı; A. Yerde Barındırma( Yer Sistemleri) a)Derin Yataklıklı sistemler b)Tünekli sistemler c)Izgara Tabanlı Sistemler B. Kafeste Barındırma(Kafes Sistemleri) a)Basamaklı(Kaliforniya) Sistemler b)Katlı(Batarya) Sistemler C. Alternatif Sistemler a)Alternatif Yer Sistemleri b)Alternatif Kafes Sistemleri şeklinde yapılır.

78 A. YER SİSTEMLERİ Bu sistemlerde hayvanlar tüm yaşantılarını kümes tabanı üzerinde geçirirler. Hayvanlar, kendileri için ayrılan alanlarda serbestçe hareket etme olanağına sahiptirler. Böylece tüm davranışsal özelliklerini gösterirler. Bu nedenle genellikle daha az streslidirler. Ancak, ızgara tabanlı kümesler hariç diğerlerinde hayvanların gübreleri ile doğrudan temasta olmaları ve serbestçe hareket edebilmeleri hastalıklara yakalanma ve yayılma riskini artırır. Özellikle derin yataklıklı ve tünekli kümeslerde yataklık gereksiniminin yüksek olması, birim alanda barındırılan hayvan sayısının azlığı, işgücü gereksiniminin yüksek ve mekanizasyon kullanımına uygunluğunun sınırlı olması, hayvanların bireysel kontrollerinin zorluğu, tüy yolma ve kanibalizimin yaygın görülmesi bu sistemlerin sakıncalarını oluşturur.

79 a) Derin Yataklıklı Sistemler
Bu sistemde kümes tabanına kalın miktarda yataklık malzeme serilir. Yataklık olarak genellikle sap, bazen de talaş, ahşap rendesi vb. malzemeler kullanılır. Hayvanlar kümes tabanı üzerinde serbestçe hareket edebilirler. Hayvanların yemleme, sulama ve her türlü bakım işlemleri bu zemin üzerinde yapılır. Gübre yataklık malzeme ile karışır ve zaman zaman temiz yataklık malzeme ilave edilir. Gübre temizliği ve dezenfeksiyon işlemleri dönem sonunda hayvanların kümesi terk etmelerinden sonra yapılır. Bu sistemde kümes taban alanı 3-4 tavuk/m2 olacak şekilde belirlenir.

80 b) Tünekli Sistemler Bu sistemde, tavuklar kümes içerisinde ve gezinme yerinde serbestçe hareket etme olanağına sahiptirler. Tünekler, tavukların yem yeme ve gezinme zamanları dışında üzerinde tüneyip dinlendikleri ekipmanlardır. Bu nedenle tünekler sadece tavukların tünemelerine olanak verecek büyüklükte olmalıdır. Genellikle kümes taban alanının %30-35 ini kaplar. Tünek alanının belirlenmesinde 1m2 ye 18 tavuk hesaplanmalıdır. Tünekler, genişlikleri 5-6 cm olan ve kenarları yuvarlatılmış çıtaların cm aralıkla ve yerden cm yüksekliğe yan yana yerleştirilmeleri ile yapılırlar. Tüneklerde çıtaların alt tarafı kümes teli ile kapatılır. Tünekler kümes içerisinde loş,kapı ve pencerelerden uzak kısımlara yerleştirilmelidir. Tünekler genellikle kümesin uzun kenarı boyunca yerleştirilir. Kümesin geri kalan kısmı hayvanların gezinmelerine, yemlik ve sulukların yerleştirilmelerine ayrılır.

81 c) Izgara Tabanlı Sistemler
Bu tip kümeslerde,günlük işlerde kullanılan servis yolu dışında kalan kümes taban alanı ızgaralarla kaplanmıştır. Izgaraların kümes taban alanının genellikle 1/2 si yada 2/3 ü kadar bir alanı kaplaması arzu edilir. Yemlik ve suluklar ızgaralar üzerine yerleştirilir. Izgaralar yan duvarlara birleşmiş olarak yerleştirilebileceği gibi kümesin ortasında da yer alabilir. Genişlikleri 12 m ye kadar olan kümeslerde ızgaraların genellikle kümesin ortasına ve follukların da karşılıklı yan duvarlar üzerine yerleştirilmesi tercih edilir. Kümes genişliği 12 m den daha fazla ise, ortada bir koridor bırakılır ve koridorun her iki tarafındaki bölmelerde ızgaralar dış duvarlara veya bölme duvarlarına yaklaştırılır.

82 B. KAFESLİ SİSTEMLER Kafesli kümesler günümüzde yumurta tavukçuluğunda yaygın olarak kullanılan bir sistemdir. Bunun nedeni, bu sistemin yer sistemlerine göre oldukça büyük avantajlara sahip olmasıdır. Bu avantajları şöyle sıralamak mümkündür; Birim taban alanında barındırılan tavuk sayısı fazladır. Yer sistemlerinde 1m2 alanda 4-8 tavuk yetiştirilirken kafesli sistemlerde tavuk yetiştirilebilmektedir. Gerekli koşulların sağlanması durumunda yumurta verimi %3-10 oranında daha fazla olmaktadır. Özellikle bireysel kafeslerde tavukların izlenmeleri kolaydır.

83 Tavukların enerji kayıpları az olduğundan yem tüketimleri de azalmaktadır.
İşgücü gereksinimi daha azdır. Yumurtalar temiz olarak elde edilir. Tüy yolma ve kanibalizim bireysel kafeslerde görülmez. Suluk ve yemlikler gübre ile kirlenmez. Tavukların kümes tabanı, gübre ve birbirleri ile olan ilişkileri kesildiğinden hastalıklara yakalanma ve yayılma riski azdır. Hasta tavukların belirlenmesi ve kontrolü daha kolaydır. Yataklık gereksinimi ortadan kalkar. Mekanizasyona uygun olan bir sistemdir.

84 Belirtilen bu yararlarına karşılık kafesli kümeslerin bazı sakıncaları da vardır. Bunlardan bazıları; İlk tesis maliyeti yüksektir. Kafes tasarımının yetersiz olması durumunda çatlak yumurta sayısı fazladır. Kafes yorgunluğu,kafes felci, ayak bozuklukları,nefrit, karaciğer yağlanması vb. bazı hastalıklar görülebilir. Çok katlı kafeslerde, alt kat ile üst kattaki tavukların çevre koşulları farklılıklar gösterebilir.

85 KAFESLER Kafesli kümeslerin ana ekipmanını kafesler oluşturur. Tavuklar bu kafesler içerisinde barındırılırlar. Tavukların yaşantısı bu kafesler içinde geçtiğinden kafeslerin hayvanların her türlü gereksinimlerini karşılayacak ve en fazla verimi sağlayacak şekilde tasarlanması gerekir.

86 Kafesler; maliyeti düşük olmalı, kolay sökülüp takılabilmeli, dayanıklı olmalı, kolayca dezenfekte edilebilmeli, gübre temizliği kolay yapılabilmeli, kafesin üst katına kolayca ulaşılabilmelidir. Kafesler galvanizli tel, plastik ile kaplanmış tel veya plastik malzemeden yapılabilir. Kafesler içerisine konulan tavuk sayısına göre üç grupta toplanabilir; Bireysel kafesler; Her kafeste tek tavuk bulunur.Bireysel kontrol kolay olmakla birlikte maliyeti yüksektir. Küçük grup kafesleri; Her kafes içerisine 3-5 tavuk konulur. En yaygın kullanılan kafes tipidir. Koloni kafesleri; Her kafeste tavuk bulunur. Maliyet düşük olmakla birlikte yer sisteminde görülen sakıncalar hızla ortaya çıkmaya başlar.

87 Kafesli sistemlerin düzenlenmesi
Kafesli kümeslerde kafesler; basamaklı (kaliforniya) veya katlı (batarya) tipte düzenlenebilirler. Basamaklı tip düzenlemede kafesler 1-3 katlı basamak şeklinde yapılırlar.Kafesler genellikle metal ayaklar üzerine oturtulur.

88

89

90 C) ALTERNATİF KÜMES SİSTEMLERİ
Günümüzde dünyadaki ve ülkemizdeki ticari tavukçuluk işletmelerinde en yaygın kullanılan sistem batarya kafes sistemleridir. Bunun nedeni yer sistemlerine göre yukarıda belirtilen çok sayıda avantaja sahip olmalarıdır. Ancak bu sistemin en büyük dezavantajları, tavuklara ayrılan kullanılabilir alanın kısıtlı olması ve tavukların gezinme ve hareket etme olanaklarının sınırlanmasıdır. Bu durum, tavukların normal davranış özelliklerini tam olarak gösterememelerine ve hareketsizlik nedeniyle de başta stres olmak üzere çeşitli sağlık sorunlarının ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Batarya tipi kafeslerin belirtilen bu sakıncaları nedeniyle son yıllarda bazı Avrupa ülkelerinde ve özellikle de Avrupa Topluluğu’ na bağlı ülkelerde hayvanları koruma derneklerinin yoğun baskıları sonucunda hayvan rahatlığı yönünden batarya kafeslere karşı halkın duyarlılığı artmış, hayvan rahatlığı ve sağlığı ile ilgili çeşitli yasal düzenlemeler yapılmıştır.

91 Buna göre, kafesli kümeslerin bazı ülkelerde kullanımı yasal olarak yasaklanırken bazı ülkelerde de yasal sınırlamalar getirilmiştir. Bu nedenle Avrupa ülkelerinde batarya tipi kafeslerin yerini alabilecek alternatif kümes sistemlerinin geliştirilmesi konusunda çeşitli çalışmalar yapılmaktadır.Alternatif sistemlerin geliştirilmesinde tavuklara daha fazla hareket edebilme olanağı verilerek normal davranış özelliklerini göstermeleri yanında batarya tipi kafeslerin avantajlı yönlerinin de olanak oranında sağlanması amaçlanmıştır.

92 Yumurta tavukları için geliştirilen alternatif kümes sistemlerini iki grupta toplamak mümkündür.
a) Alternatif yer sistemleri Geleneksel yerde barındırma sistemlerine karşı alternatif sistemlerin geliştirilmesinde amaç, tavukların davranışlarında herhangi bir kısıtlama yapmadan ekonomik yumurta üretiminin sağlanması olmuştur. Birim alanda barındırılan tavuk sayısını artırmak için kümes tabanı ile tavanı arasında farklı seviyelerde ızgaralı döşemelerin veya tüneklerin tesisi ile kümes maliyetinin azaltılmasına çalışılmıştır.Ayrıca, bu sistemlerde yataklık serili alanın büyüklüğü azaltılarak,tavukların gübreleri ile olan direkt temaslarının azaltılması ve hijyenik yönden daha uygun koşulların yaratılması düşünülmüştür.

93 Geleneksel yer sistemlerine alternatif olarak;
Kademeli tünekli sistem, kademeli ızgaralı sistem, katlı tel tabanlı sistem, katlı teras sistemi ve eğimli tel tabanlı sistemler geliştirilmiştir. b) Alternatif kafes sistemleri Yumurta tavukları için alternatif kafes sistemlerinin gelişimi 1970 li yıllarda İngiltere’ de geleneksel kafeslerin tasarım ve şeklinde yapılan değişikliklerle başlamıştır. Bu değişiklikler kafes boyutlarının büyütülmesi, her kafesteki tavuk sayısının artırılması ve kafeslere tünek,folluk ve kum bölmelerinin konulması şeklinde yapılmıştır. Böylece hijyenik ve ekonomik koşullar yönünden kafesli sistemlerin avantajlı yönlerinin korunması yanında tavukların daha fazla davranış özelliklerini göstermeleri sağlanmaya çalışılmıştır.

94 Kümeslerde Kullanılan Ekipmanlar
Kümeslerde kullanılan başlıca ekipmanlar; yemlikler, suluklar ve folluklardır. Yemlikler Kümeslerde kullanılan yemlikler hayvanlar tarafından devrilmeyecek ve üstlerine tüneyip yem kaybına olanak vermeyecek şekilde olmalıdırlar. Basit yemlikler ahşap yada galvanizli malzemelerden yapılmaktadır. Basit yemlikler dışında yarı otomatik veya tam otomatik yemlikler de kullanılmaktadır. Bu tip yemlikler işçi ücretlerinin pahalı olması durumunda ve büyük işletmeler için tercih edilmektedir. Yemlik boyutları belirlenirken; 4 haftalığa kadar olan civcivler için 2.5 cm, 4-10 haftalıklar için 5 cm, haftalıklarda 10 cm, tavuklar için cm yemlik uzunluğu hesaplanmalıdır.

95 Suluklar Kümeslerde çok farklı suluklar kullanılabilmektedir. Bunlardan en çok kullanılanı çatı elemanlarından kümes içerisine sarkıtılan ip veya tele bağlanan ağzı kapalı silindir şeklindeki bir depodan oluşan suluklardır. Kafesli sistemlerde, damlalıklı ve uzun suluklar kullanılır.

96 Folluklar Folluklar tavukların kümes içerisinde yumurtlama yerleridir. Yumurtalar elle veya mekaniksel olarak toplanabilir. Folluklar; bireysel folluklar yada grup folluğu şeklinde olabilir. Bireysel folluklar 30 cm genişlikte, cm yükseklikte ve 40 cm derinlikte olmalıdırlar. Bu tip folluklar açık yada kapalı tipte yapılabilirler. Her 4-6 tavuk için bir bireysel folluk düşünülmelidir. Grup follukları ise, taşınabilen üstü kapalı, fazla sayıda tavuğun yumurtlamasına olanak veren folluklardır. Bu tip folluklarda tavuk için 1 m2 folluk taban alanı hesaplanmalıdır. Genişlikleri cm, derinlikleri cm ve yükseklikleri 40 cm olmalıdır.

97 Yumurtaların kırılmalarını önlemek için follukların içerisine talaş veya saman serilmelidir. Bu tip folluklar bireysel folluklara göre daha az kullanışlıdır. Follukların yerden yükseklikleri cm olmalıdır. Önlerine tavukların folluklara girerken veya çıkarken durabilecekleri çıtalar yerleştirilmelidir. Follukların üst yüzeyleri tavukların tünemelerine engel olmak için 40-45° eğimli yapılmalıdır. Folluklar hafif, taşınabilir ve ucuz malzemelerden yapılmalı, kolay dezenfekte edilebilmeli ve temizlenebilmelidir. Folluklar kümes içerisinde az ışıklı loş kısımlara yerleştirilmelidir.

98 Yumurta koruma odası: Bu bölümler üretilen yumurtaların pazara gönderilene kadar depolandığı yerlerdir. Yumurtaların uygun ortamda saklanmaları gerekir. Uygun bir şekilde depolanmayan yumurtaların 2-3 günde kaliteleri düşer. Yumurtaların saklanacağı yerin sıcaklığı 13-15ºC ve bağıl nemi de %75-85 olmalıdır. Gerekli sıcaklık ve bağıl nem değerleri otomatik termostatlı soğutucularla sağlanmalıdır. Yumurta koruma odasının büyüklüğü üretilen yumurta sayısına ve bunların saklanma sürelerine bağlıdır kapasiteli işletmelerde 180×210 cm, kapasiteli işletmelerde ise 210×250 cm boyutunda soğutma odası yeterlidir. Yumurta koruma odasının tabanı beton ve duvar yüksekliği en az 240 cm olmalıdır. Soğutma odalarına bitişik ayırma ve paketleme bölümü de yapılmalıdır. Buranın tabanı da beton yapılmalı ve tabana %1-2 eğim verilmelidir.

99 ATIK YÖNETİMİ KONU 3-2

100 Gübrenin ve diğer atıkların barınak içerisinden alınması, depolanması, farklı işlemlerden geçirilmesi, tarlaya iletilmesi ile ilgili tesislerin ve ekipmanların yönetimi; bir tarım işletmesindeki faaliyetlerin önemli bir bölümünü oluşturmaktadır.

101 Hayvansal atıkların tarım alanlarına kontrollü bir şekilde uygulanmaması ve depolama yapılarının seçiminde dikkatli davranılmaması ile; Hayvansal atıklar yüzey sularına karışarak, su kalitesini düşürürler. Su canlılarının ölümüne neden olurlar. Toprak altına sızarak yeraltı sularını kirletirler. Gübre gazları canlılar için hayati tehlike yaratır. Toprağın yapısını bozarak verimsiz hale dönüştürür.

102 Hayvansal atıkların toprak ve bitki için değeri oldukça fazladır
Hayvansal atıkların toprak ve bitki için değeri oldukça fazladır. Bu nedenle bitki ve toprak besini açısından kaynak olan gübre, doğru bir atık yönetimi uygulanarak besin değerini kaybetmeden toprağa verilirse, çevre kirliliği önemli ölçüde azalacaktır. Hayvansal üretim yapılarında atık yönetimi işlemlerinin gerçekleştirilmesi için bir takım tesis ve ekipmanlara gereksinim duyulmaktadır. Tesis tipinin ve kullanılacak ekipmanların seçimi atık yönetiminin başarısını doğrudan etkilemektedir.

103 Ülkemizde Atık Yönetimi Sorunları
Gerekli tesisler için yeterli alanın olmaması, Finansman kısıtlılığı, Fazla miktarda ve kontrolsüz gübre uygulaması ile toprağın yapısının bozulması, Yerüstü ve yeraltı sularına atıkların karışması ile çevreye yaptığı olumsuz etkinin öneminin kavranmamış olmaması, Yapılan araştırmalardan elde edilen sonuçların üreticilere aktarılamaması ve üreticilerin bilinçlendirilmemesi, Gübre cinslerinin yeterince tanınmaması, Bilinçsiz gübreleme.

104 ATIK YÖNETİMİ UYGULAMA AŞAMALARI
ATIKLARIN BARINAK İÇERİSİNDEN ALINMASI ATIKLARIN DEPOLANMASI GÜBRENİN OLGUNLAŞTIRILMASI GÜBRENİN ARAZİYE İLETİLMESİ VE UYGULANMASI

105 ATIK YÖNETİMİ SİSTEMİNİN SEÇİMİNE ETKİLİ FAKTÖRLER
Hayvanın yaşı, cinsi, canlı ağırlığı, beslenme şekli. Barındırma sistemi. Kullanılan yataklık materyal miktarı. Elde edilen atıkların özellikleri. İşletmenin bitkisel üretim durumu. İşletmenin topoğrafik durumu. Su kaynaklarına yakınlığı. Komşu işletmelere yakınlığı. Üreticinin kişisel tercihleri Finansman kaynakları.

106 ATIK YÖNETİMİNİN AMAÇLARI;
Hayvan sağlığı ile ilgili tesislerde, sağlık koşullarına uygun ve hijyenik bir ortam sağlamak. Hava ve su kirliliğini en az düzeye indirmek. İşletmede ve diğer komşu işletmelerde atıkların toz, koku gibi olumsuz etkilerini en az düzeye indirgemek. Kötü koku, toz ve zararlı gazları kontrol altına almak. Yatırım masrafları, nakit akımı gereksinimi, işgücü gereksinimi arasındaki dengenin kurulmasını sağlamak.

107 Hayvansal üretim yapılarında barınak içerisinde biriken gübrenin dışarı alınması, hayvan ve insan sağlığı açısından oldukça önemli olmaktadır. Barınak içerisinden gübrenin taşınması işlemi, barınak içerisindeki diğer işlerin toplam zamanının %10 ila %23’ü arasında değişmektedir.

108 Gübrenin tarlaya dağıtılmasına kadar belirli bir süre bekletilmesi durumunda depolama yapılarına gereksinim duyulmaktadır.

109 Depolama yapılarının tasarımında göz önüne alınacak ilkeler;
Toplanacak gübre miktarı. Gübre özellikleri (katı, sıvı, diğer madde içeriği). Ortamda oluşacak kötü koku ve zararlı gazların en düşük seviyede olması. Depolama yapısının tam dolu ve boş olduğu koşullardaki yük durumu.

110 Depolama yapılarının yer seçiminde dikkat edilecek noktalar;
İşletme içerisindeki tüm faaliyetler. Binaların yerleşimi. Hakim rüzgar yönü. Yağış sularından korunma. Atıkların akışa geçerek ya da sızarak yerüstü ve yeraltı sularının kirletme durumu. Taban suyu seviyesi. Geçirimsiz tabakanın durumu. Zeminin cinsi.