Ürtiker: Etiyoloji ve Tanısal Yaklaşım

... konulu sunumlar: "Ürtiker: Etiyoloji ve Tanısal Yaklaşım"— Sunum transkripti:

1 Ürtiker: Etiyoloji ve Tanısal Yaklaşım
Mete Baba Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Dermatoloji ABD

2 Tanısal yaklaşım % 99 neden yok % 84 neden var

3 Tanısal yaklaşım Ön görüşme Hastaya anket formu verilmesi
Hasta ile anket formunun değerlendirilmesi Gerekli incelemelerin yapılması Takip

4 ? ? ? ? ? ? Ürtikeryal lezyon Ürtikeryal vaskülit Sadece anjioödem
+ - Sadece anjioödem ? + - Sadece fiziksel ürtiker ? + - Kontakt ürtiker ? + - Süre ? +

5 ? ? ? ? ? ? Ürtikeryal vaskülit Sadece anjioödem
ürtikeryal lezyon ? - Ürtikeryal vaskülit ? + - Sadece anjioödem ? + - Sadece fiziksel ürtiker ? + - Kontakt ürtiker ? + - Süre ? +

6 ? ? ? ? kaşıntı Ağrı, yanma, batma kızarıklık kabarma
kendiliğinden geçme ?

7 ? ? ? ? ? ? ürtikeryal lezyon sadece anjioödem sadece fiziksel ürtiker
ürtikeryal vaskülit ? - sadece anjioödem ? + - sadece fiziksel ürtiker ? + - kontakt ürtiker ? + - süre ? +

8 ? Lezyon süresi>24 saat Geçince yerinde iz bırakma
Biyopsi uyumlu mu Eşlik eden bulgu var mı Tam kan sayımı, tam idrar tetkiki, C4, gaitada gizli kan, otoantikorlar

9 ? ? ? ? ? ? ürtikeryal lezyon ürtikeryal vaskülit
+ - sadece anjioödem ? - sadece fiziksel ürtiker ? + - kontakt ürtiker ? + - süre ? +

10 ? C4 düzeyi düşüklüğü C1 inhibitör protein ve C1q düzeyi
C1 inhibitör protein düzeyi düşük C1q düzeyi normal normal veya yüksek normal veya düşük C1q düzeyi düşük Doğuşsal anjioödem Tip ı Doğuşsal anjioödem Tip ıı Kazanılmış anjioödem Anti C1 inhibitör antikoru Kollajen doku hastalıkları Lenfoproliferatif hastalıklar

11 sadece fiziksel ürtiker
ürtikeryal lezyon ? ürtikeryal vaskülit ? + - sadece anjioödem ? + - sadece fiziksel ürtiker ? - kontakt ürtiker ? + - süre ? +

12 ? Dermografizm Basınç testi Buz testi Su testi Egzersiz ve banyo testi
- Dermografizm Ürtikeryal lezyonlarınız kaşıma, dar giyinme veya bir nesneye yaslanmadan 15 dakika sonra başlıyor mu? Uzun süreli yürüme veya ayakta durma, bisiklete binme, herhangi bir aletle çalışma veya ağır bir nesne taşıma gibi derinize uzun süreli basınç sonrası ürtikeryal lezyon gelişimi gözlediniz mi? Sadece soğuk hava, soğuk su, soğuk obje veya gıdalarla (dondurma gibi) temas sonrası ürtikeryal lezyonlarınız oluyor mu? Sadece su ile temas sonrası ürtikeryal lezyonlarınız oluyor mu? Sıcak hava, egzersiz veya sportif faaliyetler, cinsel ilişki, sıcak duş, sıcak yiyecek ve içececekler, sıcak bir nesne ile temas, heyecanlanma, stres, terleme ile ürtikeryal lezyonlarınız oldu mu? Güneş ışığına temas sonrası ürtikeryal lezyonlarınız oldu mu? Titreyen nesnelerle temasa bağlı ürtikeryal lezyonunuz olur mu? Basınç testi Buz testi Su testi Egzersiz ve banyo testi Lokalize sıcak testi Fototest Titreşim testi

13 ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? Dermografizm Basınç testi Buz testi
Ürtikeryal lezyonlarınız kaşıma, dar giyinme veya bir şeye yaslanmadan sonra başlıyor mu? Uzun süreli yürüme veya ayakta durma, bisiklete binme, herhangi bir aletle çalışma veya ağır bir nesne taşıma gibi derinize uzun süreli basınç sonrası ürtikeryal lezyon gelişimi gözlediniz mi? Sadece soğuk hava, soğuk su, soğuk obje veya gıdalarla (dondurma gibi) temas sonrası ürtikeryal lezyonlarınız oluyor mu? Sadece su ile temas sonrası ürtikeryal lezyonlarınız oluyor mu? Sıcak hava, egzersiz veya sportif faaliyetler, cinsel ilişki, sıcak duş, sıcak yiyecek ve içececekler, sıcak bir nesne ile temas, heyecanlanma, stres, terleme ile ürtikeryal lezyonlarınız oldu mu? Güneş ışığına temas sonrası ürtikeryal lezyonlarınız oldu mu? Titreyen nesnelerle temasa bağlı ürtikeryal lezyonunuz olur mu? ? Dermografizm ? - ? Basınç testi ? - ? Buz testi ? - ? Su testi ? - ? Egzersiz ve banyo testi ? - ? Lokalize sıcak testi ? - ? Fototest ? - ? Titreşim testi ? -

14 Dermografizm Derinin sert bir cisimle çizilmesi ve değerlendirilmesi:
Erken form: 5-10 dakikada pozitiflik Ara form: 30 dk-2 saatte pozitiflik Geç form: 4-6 saatte pozitiflik

15 ? Dermografizm Basınç testi Buz testi Su testi Egzersiz ve banyo testi
- Dermografizm Ürtikeryal lezyonlarınız kaşıma, dar giyinme veya bir şeye yaslanmadan sonra başlıyor mu? Uzun süreli yürüme veya ayakta durma, bisiklete binme, herhangi bir aletle çalışma veya ağır bir nesne taşıma gibi derinize uzun süreli basınç sonrası ürtikeryal lezyon gelişimi gözlediniz mi? Sadece soğuk hava, soğuk su, soğuk obje veya gıdalarla (dondurma gibi) temas sonrası ürtikeryal lezyonlarınız oluyor mu? Sadece su ile temas sonrası ürtikeryal lezyonlarınız oluyor mu? Sıcak hava, egzersiz veya sportif faaliyetler, cinsel ilişki, sıcak duş, sıcak yiyecek ve içececekler, sıcak bir nesne ile temas, heyecanlanma, stres, terleme ile ürtikeryal lezyonlarınız oldu mu? Güneş ışığına temas sonrası ürtikeryal lezyonlarınız oldu mu? Titreyen nesnelerle temasa bağlı ürtikeryal lezyonunuz olur mu? Basınç testi Buz testi Su testi Egzersiz ve banyo testi Lokalize sıcak testi Fototest Titreşim testi

16 Basınç testi Dermografometre ile 500, 1000, 1500 gr/cm2 basıncın 10 dk uygulanması ve yarım, 3, 6 ve 24.saatte değerlendirme (erken veya geç ayrımı) Altı kg’lık ağırlığın 30 dk süreyle asılması

17 ? Dermografizm Basınç testi Buz testi Su testi Egzersiz ve banyo testi
- Dermografizm Ürtikeryal lezyonlarınız kaşıma, dar giyinme veya bir şeye yaslanmadan 15 dakika sonra başlıyor mu? Uzun süreli yürüme veya ayakta durma, bisiklete binme, herhangi bir aletle çalışma veya ağır bir nesne taşıma gibi derinize uzun süreli basınç sonrası ürtikeryal lezyon gelişimi gözlediniz mi? Sadece soğuk hava, soğuk su, soğuk obje veya gıdalarla (dondurma gibi) temas sonrası ürtikeryal lezyonlarınız oluyor mu? Sadece su ile temas sonrası ürtikeryal lezyonlarınız oluyor mu? Sıcak hava, egzersiz veya sportif faaliyetler, cinsel ilişki, sıcak duş, sıcak yiyecek ve içececekler, sıcak bir nesne ile temas, heyecanlanma, stres, terleme ile ürtikeryal lezyonlarınız oldu mu? Güneş ışığına temas sonrası ürtikeryal lezyonlarınız oldu mu? Titreyen nesnelerle temasa bağlı ürtikeryal lezyonunuz olur mu? Basınç testi Buz testi Su testi Egzersiz ve banyo testi Lokalize sıcak testi Fototest Titreşim testi

18 Buz testi Buz küpü testi: 20 dk uygulama
Erken pozitiflik (10 dk): kazanılmış soğuk ürtiker Geç pozitiflik (12-24 saat): ailesel ve kazanılmış ürtikerlerin geç formları Farklı bölgelerde papüler ürtiker lezyonlar: lokalize refleks soğuk ürtikeri Negatif sonuç: ailesel ürtikerin erken formu ve sistemik soğuk ürtikeri Tüm vücudun soğuğa maruziyeti Pozitif test: ailesel ürtikerin erken formu ve sistemik soğuk ürtiker Egzersizle pozitiflik: soğuğa bağlı kolinerjik ürtiker Sert cisimle çizmeye bağlı dermografizm: soğuğa bağlı dermografizm Kriyoglobülin, kriyofibrinojen, soğuk hemolizin ve soğuk aglutininlerin araştırılması

19 ? Dermografizm Basınç testi Buz testi Su testi Egzersiz ve banyo testi
- Dermografizm Ürtikeryal lezyonlarınız kaşıma, dar giyinme veya bir şeye yaslanmadan 15 dakika sonra başlıyor mu? Uzun süreli yürüme veya ayakta durma, bisiklete binme, herhangi bir aletle çalışma veya ağır bir nesne taşıma gibi derinize uzun süreli basınç sonrası ürtikeryal lezyon gelişimi gözlediniz mi? Sadece soğuk hava, soğuk su, soğuk obje veya gıdalarla (dondurma gibi) temas sonrası ürtikeryal lezyonlarınız oluyor mu? Sadece su ile temas sonrası ürtikeryal lezyonlarınız oluyor mu? Sıcak hava, egzersiz veya sportif faaliyetler, cinsel ilişki, sıcak duş, sıcak yiyecek ve içececekler, sıcak bir nesne ile temas, heyecanlanma, stres, terleme ile ürtikeryal lezyonlarınız oldu mu? Güneş ışığına temas sonrası ürtikeryal lezyonlarınız oldu mu? Titreyen nesnelerle temasa bağlı ürtikeryal lezyonunuz olur mu? Basınç testi Buz testi Su testi Egzersiz ve banyo testi Lokalize sıcak testi Fototest Titreşim testi

20 Su testi 37oC sıcaklığında suya batırılan gazlı bezin 30 dakika süre ile ön kola uygulanması ve 5 dakika içinde değerlendirme: Pozitif yanıt, papüler ürtiker lezyonları Tanı için soğuk ve kolinerjik ürtikerin ekarte edilmesi

21 ? Dermografizm Basınç testi Buz testi Su testi Egzersiz ve banyo testi
- Dermografizm Ürtikeryal lezyonlarınız kaşıma, dar giyinme veya bir şeye yaslanmadan sonra başlıyor mu? Uzun süreli yürüme veya ayakta durma, bisiklete binme, herhangi bir aletle çalışma veya ağır bir nesne taşıma gibi derinize uzun süreli basınç sonrası ürtikeryal lezyon gelişimi gözlediniz mi? Sadece soğuk hava, soğuk su, soğuk obje veya gıdalarla (dondurma gibi) temas sonrası ürtikeryal lezyonlarınız oluyor mu? Sadece su ile temas sonrası ürtikeryal lezyonlarınız oluyor mu? Sıcak hava, egzersiz veya sportif faaliyetler, cinsel ilişki, sıcak duş, sıcak yiyecek ve içececekler, sıcak bir nesne ile temas, heyecanlanma, stres, terleme ile ürtikeryal lezyonlarınız oldu mu? Güneş ışığına temas sonrası ürtikeryal lezyonlarınız oldu mu? Titreyen nesnelerle temasa bağlı ürtikeryal lezyonunuz olur mu? Basınç testi Buz testi Su testi Egzersiz ve banyo testi Lokalize sıcak testi Fototest Titreşim testi

22 Egzersiz testi Yarım saat egzersizle değerlendirme:
Papüler ürtiker lezyonları: kolinerjik ürtiker Klasik ürtiker lezyonları ve anaflaksi bulguları: egzersize bağlı anaflaksi

23 Banyo testi Kolinerjik ürtiker ile egzersize bağlı anaflaksinin ayırımında Pasif ısı transferiyle papüler ürtiker lezyonlarının ortaya çıkması: kolinerjik ürtiker

24 ? Dermografizm Basınç testi Buz testi Su testi Egzersiz ve banyo testi
- Dermografizm Ürtikeryal lezyonlarınız kaşıma, dar giyinme veya bir şeye yaslanmadan 15 dakika sonra başlıyor mu? Uzun süreli yürüme veya ayakta durma, bisiklete binme, herhangi bir aletle çalışma veya ağır bir nesne taşıma gibi derinize uzun süreli basınç sonrası ürtikeryal lezyon gelişimi gözlediniz mi? Sadece soğuk hava, soğuk su, soğuk obje veya gıdalarla (dondurma gibi) temas sonrası ürtikeryal lezyonlarınız oluyor mu? Sadece su ile temas sonrası ürtikeryal lezyonlarınız oluyor mu? Sıcak hava, egzersiz veya sportif faaliyetler, cinsel ilişki, sıcak duş, sıcak yiyecek ve içececekler, sıcak bir nesne ile temas, heyecanlanma, stres, terleme ile ürtikeryal lezyonlarınız oldu mu? Güneş ışığına temas sonrası ürtikeryal lezyonlarınız oldu mu? Titreyen nesnelerle temasa bağlı ürtikeryal lezyonunuz olur mu? Basınç testi Buz testi Su testi Egzersiz ve banyo testi Lokalize sıcak testi Fototest Titreşim testi

25 Lokalize sıcak testi 50-55 oC sıcak su ile dolu bir cismin ön kola 5 dakika uygulanması: Pozitif yanıt: papüler ürtiker lezyonlarının ortaya çıkması: lokalize sıcak ürtiker

26 ? Dermografizm Basınç testi Buz testi Su testi Egzersiz ve banyo testi
- Dermografizm Ürtikeryal lezyonlarınız kaşıma, dar giyinme veya bir şeye yaslanmadan 15 dakika sonra başlıyor mu? Uzun süreli yürüme veya ayakta durma, bisiklete binme, herhangi bir aletle çalışma veya ağır bir nesne taşıma gibi derinize uzun süreli basınç sonrası ürtikeryal lezyon gelişimi gözlediniz mi? Sadece soğuk hava, soğuk su, soğuk obje veya gıdalarla (dondurma gibi) temas sonrası ürtikeryal lezyonlarınız oluyor mu? Sadece su ile temas sonrası ürtikeryal lezyonlarınız oluyor mu? Sıcak hava, egzersiz veya sportif faaliyetler, cinsel ilişki, sıcak duş, sıcak yiyecek ve içececekler, sıcak bir nesne ile temas, heyecanlanma, stres, terleme ile ürtikeryal lezyonlarınız oldu mu? Güneş ışığına temas sonrası ürtikeryal lezyonlarınız oldu mu? Titreyen nesnelerle temasa bağlı ürtikeryal lezyonunuz olur mu? Basınç testi Buz testi Su testi Egzersiz ve banyo testi Lokalize sıcak testi Fototest Titreşim testi

27 Fototest Görünür ışık veya ultraviyole ile temasla 10 dakika içinde ürtikeryal lezyonların gelişmesi Geç form: ürtikeryal lezyonların saat sonra ortaya çıkması

28 ? Dermografizm Basınç testi Buz testi Su testi Egzersiz ve banyo testi
- Dermografizm Ürtikeryal lezyonlarınız kaşıma, dar giyinme veya bir şeye yaslanmadan 15 dakika sonra başlıyor mu? Uzun süreli yürüme veya ayakta durma, bisiklete binme, herhangi bir aletle çalışma veya ağır bir nesne taşıma gibi derinize uzun süreli basınç sonrası ürtikeryal lezyon gelişimi gözlediniz mi? Sadece soğuk hava, soğuk su, soğuk obje veya gıdalarla (dondurma gibi) temas sonrası ürtikeryal lezyonlarınız oluyor mu? Sadece su ile temas sonrası ürtikeryal lezyonlarınız oluyor mu? Sıcak hava, egzersiz veya sportif faaliyetler, cinsel ilişki, sıcak duş, sıcak yiyecek ve içececekler, sıcak bir nesne ile temas, heyecanlanma, stres, terleme ile ürtikeryal lezyonlarınız oldu mu? Güneş ışığına temas sonrası ürtikeryal lezyonlarınız oldu mu? Titreşimli nesnelerle temasa bağlı ürtikeryal lezyonunuz olur mu? Basınç testi Buz testi Su testi Egzersiz ve banyo testi Lokalize sıcak testi Fototest Titreşim testi

29 Titreşim testi Onbeş dakika titreşim uygulama, 10 dakika sonra değerlendirme

30 ? ? ? ? ? ? ürtikeryal lezyon ürtikeryal vaskülit sadece anjioödem
+ - sadece anjioödem ? + - sadece fiziksel ürtiker ? + - kontakt ürtiker ? - süre ? +

31 Açık veya kapalı yama test
Yün veya diğer giysiler, hayvan veya bitkiler, kozmetik veya parfümler, ilaç veya gıdalar (et, balık, sebze, meyve), eldivenler, kimyasal ajanlar, tekstil ürünleri, saç boyaları ile temas sonrası ürtikeryal lezyon? ? Prick test ? Açık veya kapalı yama test ?

32 Lateksle prick testi

33 ? ? ? ? ? ? ürtikeryal lezyon ürtikeryal vaskülit sadece anjioödem
+ - sadece anjioödem ? + - sadece fiziksel ürtiker ? + - kontakt ürtiker ? + - süre ? -

34 Genel Atopik bünye? Nedenle karşılaşma sıklığı ve zamanı?
Aile bireylerinizde ürtiker, alerjik rinit, alerjik konjonktivit, alerjik astım, atopik dermatit gibi bir hastalık var mı? Atopik bünye? Nedenle karşılaşma sıklığı ve zamanı? İnhalan alerjenler? Alerjenlere mesleki maruziyet? Yiyeceklerle ilişki? Böcek sokması? İnfeksiyöz ajanlarla temas? Ürtikeryal lezyonlarınız hangi sıklıkta olur? Sürekli, günlük, haftalık, aylık. Şikayetleriniz çoğunlukla günün hangi vakitlerinde oluyor? Sabah, öğle, akşam, gece, uyurken, gün boyu. Ürtikeryal lezyonlarınız daha çok nerede oluyor? İçerde, dışarıda, evde, iş yerinde, hafta sonu, hafta boyunca, tatilde azalma veya artma. Semptomlarınız daha çok hangi mevsimde oluyor? Hava durumuna göre semptomlarınız artış gösteriyor mu? Mesleğiniz nedir? Hobileriniz veya başka aktiviteleriniz var mı? Son zamanlarda seyahat ettiniz mi? Evetse nereye ve ne zaman?

35 İnhalanlar İnhalan alerjenler? Prick test?
Sizin ev tozuna, polenlenlere, tüylere (kedi, köpek, koyun tüyü), kauçuğa veya başka bir şeye alerjiniz var mı? Varsa bu alerji testleri ile doğrulandı mı? İnhalan alerjenler? Prick test? Evde hayvan besliyor musunuz? Besliyorsanız hangi hayvanı ve ne zamandan beri? Bitkiler, çiçekler, temizlik ürünleri, boyalar veya yapıştırıcılar ile sık temasınız oluyor mu? İşiniz veya diğer aktiviteleriniz nedeni ile toz şeklinde kimyasallara maruz kalıyor musunuz?

36 İnfeksiyon veya infestasyon
Şikayetleriniz böcek sokması ile mi başladı? Etiyolojide böcek sokması? Fizik muayene? Kültür? Gaitada parazit aranması? İlgili bölümlere konsültasyon? Semptomlarınız herhangi bir infeksiyon veya hastalıktan sonra mı başladı? Üst solunum yolu infeksiyonu, diş infeksiyonu, sinüzit, pnömoni, hepatit, gastrit, idrar yolu enfeksiyonu, parazitoz, veya diğer infeksiyonlar. Vajinal akıntınız var mı?

37 Yiyecek ve yiyecek katkı maddeleri
Semptomlarınızın bazı yiyeceklerle ortaya çıktığını veya arttığını gözlemlediniz mi? Balık, midye, kabuklu deniz ürünleri, kereviz, çilek, armut, muz, yer fıstığı, fındık, soya fasulyesi, peynir, alkol, çikolata, meyve suyu, süt ürünleri, yumurta, krema, konserve yiyecekler, dondurulmuş yiyecekler, tatlandırıcılar gibi. Yiyecek ve yiyecek katkı maddeleriyle çift kör plasebo kontrollü provakasyon testi? Eliminasyon diyeti? Günlük? Bazıı gıdaları yedikten sonra dilde yanma veya batma, dil veya dudaklarda şişlik, mide spazmı, diyare gibi şikayetleriniz oldu mu? Bazı yiyeceklerden tiksiniyor musunuz? Yiyeceklere alerjiniz var mı? Semptomlarınızı rahatlatan herhangi bir diyet oldu mu?

38 İlaçlar İlaç alerjisi? İlaçlarla provakasyon testi?
İlaç alerjiniz var mı? İlaç alerjisi? İlaçlarla provakasyon testi? İmmünolojik olmayan ürtiker? Şikayetleriniz kontrast madde veya herhangi bir ilaç kullanılarak yapılan radyolojik incelemeler veya aşılanma sonrası mı başladı? Vücudunuzda herhangi bir metalik nesne (kalp pili, protez gibi) taşıyor musunuz? Son bir yılda kullandığınız ilaçlar ve aşılar nelerdir? Antibiyotikler, ağrı kesiciler, soğuk algınlığı ilaçları, romatizma ilaçları, uyku hapları, psikiyatrik ilaçlar, epilepsi ilaçları, kabızlık ilaçları, öksürük şurubu, hormonlar, kan yapıcı ilaçlar, vitaminler gibi.

39 Kollajen doku hastalıkları
Soğuğa maruziyet sonrası parmaklarınızda beyazlık, morluk ve ağrı oldu mu? Reynaud fenomeni? Kollajen doku hastalıklarının sorgulanması? Otoantikorlar? Güneş gören yerlerinizde döküntü oldu mu? Merdiven çıkmayla, saçınızı taramayla hemen yorulur musunuz? Ağız veya göz kuruluğunuz oldu mu, gözünüze kum kaçmış gibi hissediyor musunuz?

40 Hormonlar Doğum kontrol hapları veya hormon ilaçları kullanıyor musunuz? Hormonal faktörler? Tiroid muayenesi? Tiroid fonksiyon testleri? Tiroid otoantikorları? Adet veya gebelikte artış oldu mu? Aşırı terleme, ellerde titreme, çarpıntı veya sıcağa tahammülsüzlüğünüz oldu mu?

41 Malignite ve diğer hastalıklar
Son zamanlarda aşırı kilo kaybı, halsizlik veya uzun süren ateşiniz oldu mu? Malignite araştırılması? Otoimmün hastalıklar? Başka bir hastalık nedeni ile hastanede yattınız mı? Başka bir yakınma veya hastalığınız var mı?

42 Psikiyatrik hastalıklar
Sinirli ve gergin olduğunuzda ürtikeryal lezyonlarınızın arttığını düşünüyor musunuz? Anksiyete? Depresyon? Psikiyatrik değerlendirme? Kendinizi üzgün, karamsar veya mutsuz hissediyor musunuz?

43 Tedaviye yanıt Ürtikeryal lezyonlarınızın tedavisi için hangi ilaçları kullandınız? Tedaviye yanıt? Otolog serum deri testi? Biyopsi? Hangi ilaçlardan fayda gördünüz? Antihistaminik ilaçları en son ne zaman kullandınız? Sizin şüphelendiğiniz bir neden var mı?