ДЕВЕРБАЛНИ НАСТАВКИ ЗА НОМИНАЛИЗАЦИЈА. 1.б. ДЕВЕРБАЛНИ НАСТАВКИ ЗА НОМИНАЛИЗАЦИЈА Девербалните наставки за номинализација, од постоечки глаголски корени.

... konulu sunumlar: "ДЕВЕРБАЛНИ НАСТАВКИ ЗА НОМИНАЛИЗАЦИЈА. 1.б. ДЕВЕРБАЛНИ НАСТАВКИ ЗА НОМИНАЛИЗАЦИЈА Девербалните наставки за номинализација, од постоечки глаголски корени."— Sunum transkripti:

1 ДЕВЕРБАЛНИ НАСТАВКИ ЗА НОМИНАЛИЗАЦИЈА

2 1.б. ДЕВЕРБАЛНИ НАСТАВКИ ЗА НОМИНАЛИЗАЦИЈА Девербалните наставки за номинализација, од постоечки глаголски корени или основи, образуваат нови именки или зборови од именско потекло. Кратенка: Fİ ye Девербалните наставки за номинализација се следните:

3 1.б. ДЕВЕРБАЛНИ НАСТАВКИ ЗА НОМИНАЛИЗАЦИЈА /-A/ Се сретнува само во ограничен број примери: diz-e, doğ-a, oy-a, sap-a, sür-e, yar-a, и др. Примери: Bunlardan biri doğa ötesi, biri de bağnazlıktır. Kızım çeyizi için oya yapıyor. Kırlık bir yerden gelip Viyana'ya yerleşen bu aile, bu şehrin zengin kültürüne kısa bir süre içerisinde uymayı başarmıştır. Her çarpışmada adamlarının önünde savaşa atıldığı halde, aldığı tek yara yine kendi eliyle oldu.

4 1.б. ДЕВЕРБАЛНИ НАСТАВКИ ЗА НОМИНАЛИЗАЦИЈА /-Aç/ Образува именки кои се во корелација со глаголот на кој што доаѓа: büyüt-eç, gül-eç, kaldır-aç, sark-aç, say-aç, sür-eç, и др. Примери: Ufacık tefecik, güleç bir adam... İtalya'dan getirilen sayaçların bir tanesi için 44 euro ödeme yapılıyor. Sonuçta bu süreçte kazanan mizah okuyucuları olacak.

5 1.б. ДЕВЕРБАЛНИ НАСТАВКИ ЗА НОМИНАЛИЗАЦИЈА /-AGAn/ Се среќава само во неколку примери: dur-ağan, gez-egen, ol-ağan, yat-ağan, и др. Примери: Issız adayı Saros Körfezi'nin sakin ve durağan hafta sonlarından birinde keşfettik. Bu karantina öylesine etkili oldu ki, gün geldi, olağanüstü durum olağan sayıldı... Aşk, her seferinde yeni bir gezegen demek değil mi zaten?

6 1.б. ДЕВЕРБАЛНИ НАСТАВКИ ЗА НОМИНАЛИЗАЦИЈА /-Ak/ Образува именки кои се во корелација со глаголот на кој што доаѓа: barın-ak, bat-ak, bıç-ak, dön-ek, dur-ak, kaç-ak, kay- ak, kon-ak, sap-ak, tut-ak, yat-ak, sür-ek, ürk-ek, и др. Примери: Yıllardır kullandığımız barınak bir gecede göl oldu. Niçin yalnız bana gelince bir av hayvanı gibi ürkek, kaçak ve yabani oluyor? Yetişkinler ve çocuklara kayak dersleri veriliyor. Çadırdan çıkıp konak yerlerine geldiler, öteye beriye dağılmış eşyalarını toplayıp ateş yaktılar.

7 1.б. ДЕВЕРБАЛНИ НАСТАВКИ ЗА НОМИНАЛИЗАЦИЈА /-AlAk/ Се користи само во неколку примери: as-alak, çök-elek, yat-alak. Примери: Rantın olduğu her yerde asalak geçinen şehir eşkıyaları olur. Ben iyi kötü biraz çökelek bastım bahardan... Kasabamız çökelek ve peyniriyle meşhur. Babası da iyi adam, yatalak.

8 1.б. ДЕВЕРБАЛНИ НАСТАВКИ ЗА НОМИНАЛИЗАЦИЈА /-Am/ Се сретнува само во неколку примери: bur-am, tut-am. Пример: Yüzüne düşen bir tutam saçı başının sinirli hareketleriyle geriye atıyor, ama saç inat ediyordu. /-AmAç/ Многу ретка наставка: dön-emeç. Пример: Kritik dönemeç aşıldı ama zorlu süreç başladı.

9 1.б. ДЕВЕРБАЛНИ НАСТАВКИ ЗА НОМИНАЛИЗАЦИЈА /-AmAk/ Не многу фреквентна наставка: bas-amak, kaç-amak, tut-amak. Примери: Birkaç basamak indikten sonra mimar genç adama döndü. Gelecek vaadi olmayan heyecanlar, artık yalnızca kaçamak yapmanın tadına mahkum edilmişti. Milliyetçilik, kaygan zeminde tutamak bulamayanlara ayağını basabileceği bir zemin ve iftiharla gösterebileceği bir kimlik sağlıyor.

10 1.б. ДЕВЕРБАЛНИ НАСТАВКИ ЗА НОМИНАЛИЗАЦИЈА /-AnAk/ Нефреквентна наставка: gel-enek, gör-enek, kes-enek, ol-anak, seç-enek, tut-anak. Примери: Ailemizde böyle bir gelenek yok. Gelenek, görenek, milli değerler farklı şeylerdir. Emekli Sandığı'nda makam ve temsil gibi tazminatlar mevcut sistemde kesenek oranında hesaba katılmıyor.

11 1.б. ДЕВЕРБАЛНИ НАСТАВКИ ЗА НОМИНАЛИЗАЦИЈА /-Arİ/ Образува само неколку именки: göç-eri, uç-arı. Пример: Mister Herbert, uçarı balon işi yapıyordu. /-bAç/ Нефункционална наставка: dolan-baç>dolambaç, saklan-baç>saklambaç. Пример: Giderek tüm olup bitenler bir saklambaç oyununa dönüştü.

12 1.б. ДЕВЕРБАЛНИ НАСТАВКИ ЗА НОМИНАЛИЗАЦИЈА /-ç/ Во минатото се користеше по наставката за пасив /-n/: gülün-ç, iğren-ç, inan-ç, kılın-ç, kıskan-ç, korkun-ç, sevin-ç, usan-ç, и др. Денес, пак, може да се сретне и кај некои глаголи кои завршуваат на вокал: bağla-ç, imle-ç, tümle-ç. Пример: Yaratılışıma çok aykırı gelen o iğrenç konuşmalara düşmektense bırakır kaçarım.

13 1.б. ДЕВЕРБАЛНИ НАСТАВКИ ЗА НОМИНАЛИЗАЦИЈА /-CA/ Многу фреквентна наставка: dinlen-ce, düşün-ce, eğlen-ce, güven-ce, sakın-ca, söylen-ce, и др. Примери: Düşünce ve sanat adamları sözleri ve yazılarıyla dile değer kazandırırlar. Kıyıya varınca ayağa kalkmakta bir sakınca görmediler. Sen oradaki eğlence yerlerini görmelisin.

14 1.б. ДЕВЕРБАЛНИ НАСТАВКИ ЗА НОМИНАЛИЗАЦИЈА /-ceme/ Евидентирана е само во еден пример: sürün-ceme. Пример: Ama öyle belli belirsiz, öyle sürüncemeli bir dirilişti ki bu, ilk duygularım yaşamadan çok daha fazla ölüme yakındı.

15 1.б. ДЕВЕРБАЛНИ НАСТАВКИ ЗА НОМИНАЛИЗАЦИЈА /-Cİk/ Оваа наставка, всушност е наставка за деминутив, но во многу мал број примери може да се сретне и како девербална наставка за номинализација. И во овие примери има значење на деминутивност: kıvır-cık, öp-(ü)cük, gül-(ü)cük. Примери: Octave onun saçlarına bir öpücük kondurmak zorunda kaldı. “Kambur oturma,” demek, aynı zamanda, “güler yüzlü, canlı ol; müşterilere gülücük dağıt” demek.

16 1.б. ДЕВЕРБАЛНИ НАСТАВКИ ЗА НОМИНАЛИЗАЦИЈА /-Dİ/ Ова е наставка за минато определено време, но со тек на време, некои примери се стереотипизирани и денес се користат како именки: ayakbas-tı, gecekon-du, imambayıl-dı, külbas-tı, piş-ti, şıpsev-di, и др. Најчесто овие примери се образувани од именка и глагол, но постојат и примери кога се образувани само од глагол: piş-ti. Пример: Tütün Fabrikası'ndan kazandıklarıyla bir arsa alıp gecekondu yapıyorlar.

17 1.б. ДЕВЕРБАЛНИ НАСТАВКИ ЗА НОМИНАЛИЗАЦИЈА /-gA/ Не е многу фреквентна наставка: bil-ge, böl-ge, dal-ga, diz-ge, göster-ge, öner- ge, sömür-ge, süpür-ge, yon-ga, и др. Примери: Kızlarla nasıl dalga geçebildiğimi, nasıl gezip tozabildiğimi sordum kendime. Bunun üzerine Belediye Meclisi'ne bir önerge verilerek arazinin fonksiyonu ticari alandan çocuk bahçesi alanına çevrildi.

18 1.б. ДЕВЕРБАЛНИ НАСТАВКИ ЗА НОМИНАЛИЗАЦИЈА /-GAç/ Образува имиња на лицата што го вршат глаголското дејство или имиња на алати кои се во корелација со глаголот: il-geç, kıs-kaç, solun-gaç, süz-geç, utan-gaç, üşen- geç, yüz-geç, и др. Примери: Ancak bu tür ifadeleri 'süzgeç'ten geçirmeden olduğu gibi yayımlamak, kimi hallerde farklı algılamalara yol açabilmektedir. Elli yaşında adam utangaç bir çocuk gibi önüne baktı.

19 1.б. ДЕВЕРБАЛНИ НАСТАВКИ ЗА НОМИНАЛИЗАЦИЈА /-GAn/ Образува именки кои се во корелација со глаголот со значење на некоја навика, особина или хиперболирано значење: alış-kan, çalış-kan, değiş-ken, sıkıl-gan, üret-ken, и др. Примери: İçmiyorum işte, dedi sıkılgan bir sesle. Değişken bir yaşam çizgisi ama değişmez disiplin kuralları vardı.

20 1.б. ДЕВЕРБАЛНИ НАСТАВКИ ЗА НОМИНАЛИЗАЦИЈА /-Gİ/ Многу фреквентна наставка. Образува предмети, поими или имиња на алати кои се во корелација со глаголот на кој што доаѓа: at-kı, bas-kı, bil-gi, bit-ki, çal-gı, der-gi, kes-ki, küs-kü, ör-gü, say-gı, ser-gi, vur-gu, и др. Примери: Elimde hep bir kitap ya da dergi oluyor. Ben hiçbir insanın hayatına, her bakımından, onunkine duyduğum kadar saygı ve sevgi duymamışımdır. Sergide Bodrum resimleri yer alıyor.

21 1.б. ДЕВЕРБАЛНИ НАСТАВКИ ЗА НОМИНАЛИЗАЦИЈА /-gİç/ Нефреквентна наставка: başlan-gıç, bil-giç, dal-gıç, sor-guç, и др. Примери: Genç bir adama başlangıç için bu kadarı yeterli. Geri dönmeyen iki kişi, 6 dalgıç tarafından 13 saat sonra kurtarıldı.

22 1.б. ДЕВЕРБАЛНИ НАСТАВКИ ЗА НОМИНАЛИЗАЦИЈА /-Gİn/ Образува имиња кои се користат како придавки со хиперболизирано значење: az-gın, bil-gin, bit-kin, boz-gun, küs-kün, piş- kin, seç-kin, tut-kun, üz-gün, yor-gun, и др. Примери: En sonunda, alttan üstten karların kaynaştığı, azgın bir denizin ortasında buldular kendilerini. Başkalarının bilgisiyle bilgin olabilsek bile, ancak kendi aklımızla akıllı olabiliriz.

23 1.б. ДЕВЕРБАЛНИ НАСТАВКИ ЗА НОМИНАЛИЗАЦИЈА /-İ/ Како многу фреквентна наставка, образува именки со значење направено, тоа што се прави или тој што го прави дејството кое го содржи глаголот: an-ı, başar-ı, beğen-i, diz-i, gez-i, kaz-ı, kork-u, öl-ü, sor-u, say-ı, yaz-ı, и др. Примери: Benden böyle bir soru beklemiyordu. Bu yaz ölü sayısı, 27’e çıktı. Son gönderdiğin ileti, beni derinden sarstı. Roman, anı biçiminde yazılmıştır.

24 1.б. ДЕВЕРБАЛНИ НАСТАВКИ ЗА НОМИНАЛИЗАЦИЈА /-İcİ/ Како фреквентна наставка, образува имиња на занимања или на некоја особина: al-ıcı, bak-ıcı, kurtar-ıcı, oku-(y)ucu, soğut-ucu, sür-ücü, tüket-ici, üret-ici, ver-ici, и др. Примери: Kızı da sürücü kurslarına gidiyordu. Ürünlerimiz, tüketicilerin beklentilerine göre tasarlanır. Dağ başındaki verici, hizmet dışı kaldı.

25 1.б. ДЕВЕРБАЛНИ НАСТАВКИ ЗА НОМИНАЛИЗАЦИЈА /-İş/ Една од инфинитивните наставки. Многу е фреквентна. Освен имиња на глаголи, образува и трајни именки: al-ış, anla-(y)ış, bak-ış, davran-ış, doğ-uş, gir-iş, gör-üş, sat-ış, söyle-(y)iş, sun-uş, ver-iş, yağ-ış, yaratıl-ış, и др. Примери: Belki de buranın, havaalanının alışveriş merkezidir. Örnekteki söyleyiş oldukça ilginç.

26 1.б. ДЕВЕРБАЛНИ НАСТАВКИ ЗА НОМИНАЛИЗАЦИЈА /-k/ Многу фреквентна наставка. Образуваните именки најчесто се користат како придавки: aç-(ı)k, birleş-(i)k, boz-(u)k, del-(i)k, dile-k, don-(u)k, ez-(i)k, iste-k, kes-(i)k, kır-(ı)k, tara-k, uyuş-(u)k, yan-(ı)k, yerleş-(i)k, и др. Примери: Uyarılara, katkılara açık olduğumuzu bir kez daha yineleyelim. Sakala göre tarak vururum...

27 1.б. ДЕВЕРБАЛНИ НАСТАВКИ ЗА НОМИНАЛИЗАЦИЈА /-l/ Нефреквентна наставка: de-l > dil, ışı-l, oku-l. Примери: Yavaş yavaş bu dil şakaları el ve ayak şakalarına çevriliyor. Sonra, yüzleri yangınlar gibi ışıl ışıl aydınlanıyordu. İlkokula başlayacağım günü nasıl da bekledim; okul günlerimde ise yaz tatillerini düşledim...

28 1.б. ДЕВЕРБАЛНИ НАСТАВКИ ЗА НОМИНАЛИЗАЦИЈА /-m/ Како многу фреквентна наставка, образува трајни именки: al-(ı)m, bak-(ı)m, bas-(ı)m, bil-(i)m, doğ-(u)m, eğit-(i)m, geç-(i)m, giy-(i)m, iç-(i)m, öl-(ü)m, sat-(ı)m, seç-(i)m, sun-(u)m, tak-(ı)m, tanı-m, tat-(ı)m > tadım, tüket-(i)m, üret-(i)m, ver-(i)m, yut-(u)m > yudum, и др. Пример: Yıllardır enerji üretimi anlamında ciddi anlamda yatırım yapılmaması ve bu durum nedeniyle üretimin tüketimi ancak karşılayabilir hale gelmesi doğalgaz ve kömür gibi ithal kaynakların üretimdeki rolünü artırdı.

29 1.б. ДЕВЕРБАЛНИ НАСТАВКИ ЗА НОМИНАЛИЗАЦИЈА /-mA/ Една од инфинитивните наставки. Образуваните привремени зборови се имиња на глаголски дејствија. Понекогаш образува и трајни именки: аs-ma, besle-me, bütünle-me, danış-ma, dik-me, doku-ma, dol-ma, dondur-ma, iç-me, kavur-ma, tamla-ma, yak-ma, yaz-ma, yokla-ma, sür-me, и др. Пример: Arkasındaki duvarda eskimiş kitaplar, elyazmaları rulolarıyla dolu raflar ve hokkalarındaki mürekkep henüz kurumamış olan düzenli çalışma masaları vardı.

30 1.б. ДЕВЕРБАЛНИ НАСТАВКИ ЗА НОМИНАЛИЗАЦИЈА /-mAç/ Од ден на ден ја губи способноста за образување на нови именки: al-maç, böl-meç, bula-maç, çığırt-maç, de-meç, kar-maç, kurut-maç, sık-maç, yak-maç, yanılt- maç, yırt-maç, и др. Примери: Bazı bana bir bulamaç ediver, der. Geçen hafta bakanımız, gazetemize demeç verdi.

31 1.б. ДЕВЕРБАЛНИ НАСТАВКИ ЗА НОМИНАЛИЗАЦИЈА /-mAcA/ Сложена наставка која е добиена од наставките /-mA/ и /-CA/. Има ограничен број примери: at-maca, bil-mece, bul-maca, çek-mece, düz-mece, kes-mece, koş-maca, seç-mece, и др. Примери: Atmaca kuşu gibi kavrayıp almış gözüyle alçak! Hiç o günlerdeki kadar şaşkınlık, koşturmaca, kargaşa olmamıştı. Ortalık yatıştığı zaman, düzmece Bedeviler kasabadan çekip gitmişlerdi.

32 1.б. ДЕВЕРБАЛНИ НАСТАВКИ ЗА НОМИНАЛИЗАЦИЈА /-mAk/ Една од наставките за инфинитив. Многу фреквентна наставка. Може да се користи со сите глаголи. Образува привремени именки кои се имиња на глаголи: aç-mak, ağla-mak, al-mak, bak-mak, bil-mek, derle-mek, gül-mek, seç-mek, utan-mak, yalvar-mak, zorla-mak, и др. Во мал број примери образува и трајни именки: çak-mak, ek-mek, kay-mak, tok-mak, ye-mek... Пример: Evlenmek benim gibi adamın nesineydi?

33 1.б. ДЕВЕРБАЛНИ НАСТАВКИ ЗА НОМИНАЛИЗАЦИЈА /-mAn/ Има мал број на примери. Образува имиња на лица, на занимања или на функции кои се во корелација со глаголот: az-man, danış-man, okut-man, öğret-men, say-man, seç-men, yaz-man, yönet-men, и др. Примери: Sonunda danışman sırrı açıklıyor. Hayatımda hep öğretmen olmak istedim. Yönetmen, işçisinin yalan söylediğini hemen anladı.

34 1.б. ДЕВЕРБАЛНИ НАСТАВКИ ЗА НОМИНАЛИЗАЦИЈА /-mur/ Се среќава само во еден пример: yağ-mur. Пример: Havada bir yağmur kokusu var. /-mİk/ Образува само неколку именки: il-mik, kıy-mık, kus-muk, soy-muk. Пример: Nigromanta, onu kusmuk ve gözyaşından oluşmuş bir gölcükte boğulmak üzereyken kurtardı.

35 1.б. ДЕВЕРБАЛНИ НАСТАВКИ ЗА НОМИНАЛИЗАЦИЈА /-n/ Образува ограничен број на именки: ak-(ı)n, bas-(ı)n, diz-(i)n, gel-(i)n, say-(ı)n, tüt- (ü)n, yay-(ı)n, yığ-(ı)n, и др. Пример: Basın mensupları beş dakika içinde oradaydı. /-pak/ Образува само една именка: kay-pak. Пример: Bir daha böyle kaypak işlere girmek istemiyordu.

36 1.б. ДЕВЕРБАЛНИ НАСТАВКИ ЗА НОМИНАЛИЗАЦИЈА /-sak/ Постои само еден пример: tut-sak. Пример: Tutsak bir kızın özlemini anladım. /-sAl/ Ова е, всушност, деноминативна наставка за номинализација, но почнувајќи од втората половина на 20. век, во неколку примери се користи и како девербална наставка за номинализација: gör-sel, işit-sel, dokun-sal, и др. Пример: Öğrenme stilleri bakımından insanları görsel, işitsel, dokunsal olarak üç grupta toplayan çok sayıda çalışma bulunmaktadır.

37 1.б. ДЕВЕРБАЛНИ НАСТАВКИ ЗА НОМИНАЛИЗАЦИЈА /-t/ Како нефреквентна наставка, најчесто образува имиња на предмети кои се во корелација со глаголот: an-(ı)t, bin-(i)t, dik-(i)t, geç-(i)t, kes-(i)t, öğ-(ü)t, kon-(u)t, taşı-t, um-(u)t, yak-(ı)t, yap-(ı)t, yaz-(ı)t, и др. Примери: Herkesin konut dokunulmazlığı var. Tanrıdan umut kesilmez. Bu ay çok yakıt parası verdim. Bir ay sonra kadının mezarının üzerinde taş bir anıt yükseldi.

38 1.б. ДЕВЕРБАЛНИ НАСТАВКИ ЗА НОМИНАЛИЗАЦИЈА /-tİ/ Најчесто се користи со глаголи од ономатопејско потекло, но постојат примери кога се користи и по наставката за рефлексив /-n/. Добиените именки се, на некој начин, имиња на глаголите: alın-tı, belir-ti, çarpın-tı, çatır-tı, çıkın-tı, doğrul-tu, gıcır-tı, görün-tü, kaşın-tı, kızar-tı, öden-ti, sığın-tı, sıkın-tı, tiksin-ti, uzan-tı, ürper-ti, и др. Примери: Ağaçtan koparılan dalların çatırtısı geldi. Kapı ağır ağır gıcırtıyla açıldı. Toplantı yapmışlar orada.

39 1.б. ДЕВЕРБАЛНИ НАСТАВКИ ЗА НОМИНАЛИЗАЦИЈА /-vAn/ Нефреквентна наставка: yay-van. Пример: Yaşlandıkça güzelliği donuklaşmış olan Fernanda'nın yayvan sevgisine dönmek işten değildi.

40 Решете ги долниве реченици според двостепената морфолошка анализа: 1.Hiçbir sonuç elde etmedi. 2.Çocukcağız ateşler içinde yanıyor. 3.Yurttaşlarımıza rica ederiz. 4.Kritik dönemeç aşıldı ama zorlu süreç başladı. 5.Gizli tutanak defterimize geçirelim. 6.Sen oradaki eğlence yerlerini görmelisin.

41 ЗА ДЕНЕС ТОЛКУ.