Kütüphanecilikte Yeni Gelişmeler Semineri 38. Kütüphane Haftası 25-31 MART 2002 Milli Kütüphane ANKARA.

... konulu sunumlar: "Kütüphanecilikte Yeni Gelişmeler Semineri 38. Kütüphane Haftası 25-31 MART 2002 Milli Kütüphane ANKARA."— Sunum transkripti:

1 Kütüphanecilikte Yeni Gelişmeler Semineri 38. Kütüphane Haftası 25-31 MART 2002 Milli Kütüphane ANKARA

2 Elektronik Bilgi Kaynakları ve Hizmetler Çiğdem Özbağ ÖREN Hacer BATI ODTÜ Kütüphanesi Aksesyon Birimi

3 Kapsam I Elektronik Dergiler (E-Dergi)  Avantaj/Dezavantaj  Seçim  Sağlama/Erişim  Fiyatlandırma Elektronik Kitaplar (E-Kitap)  Yapısı  Yayınevleri  Avantaj/Dezavantaj  Safari Örneği  E-Rezerv / CoursePacks

4 Kapsam II Elektronik Referans Kaynakları  Fiyatlandırma  Örnekler Kullanıcı Hizmetleri  Deneme Erişiminin Sağlanması  Duyurular  Bağlantılar/Erişim  Kullanıcı Eğitimi  Kullanım İstatistikleri  Tarama olanakları  Uyarı Hizmeti  Cross-Ref Hizmeti  Önce Elektronik

5 Elektronik Dergiler

6 E-Dergi: Avantaj/Dezavantajları (Kullanıcı Açısından) Zaman ve mekandan bağımsız Tarama olanakları Hızlı ve güncel bilgi Teknolojik donanım ihtiyacı Teknolojiye uyum sorunu

7 E-Dergi: Avantaj/Dezavantajları (Kütüphaneci Açısından) Claim Check-in Ciltleme Raf ve depo işlemleri (Arşiv) Yıpranma ve kaybolma Fatura işlemleri Yeni sisteme adaptasyon Teknik Donanım Terminoloji Yeni İşlem ve Teknikler

8 E-Dergi:Seçim Kapsam Kullanıcı Gereksinimleri Maliyet Lisans Anlaşmaları

9 E-Dergi: SeçimKapsam Konu  Kapsadığı konu/konular kurumun ilgi alanında mı? Dergi Sayısı  Kaç dergiyi içeriyor?  Hakemli dergi sayısı nedir? Geriye Dönük Erişim  Hangi yıllara kadar tarama ve tam metin erişim imkanı vardır?

10 E-Dergi:Seçim Kullanıcı Gereksinimleri Kullanıcının ihtiyaç duyduğu bilgiyi istediği düzeyde sağlıyor mu? Kullanıcının bilgiye kolaylıkla erişimi için gerekli özellikleri taşıyor mu?

11 E-Dergi:Seçim Maliyet Elektronik dergilerin erişim maliyetlerinin hesaplanması  Ek maliyet gerektiriyor mu?  Maliyette azalma var mı?  Minimum maliyet = Maksimum hizmet

12 Elektronik Dergi: Sağlama/Erişim Sağlama Erişim

13 Elektronik Dergi:Fiyatlandırma Kurumsal Konsorsiyal

14 E-Dergi:FiyatlandırmaKurumsal Basılı + Ücretsiz Elektronik  Abone olunan basılı dergilerin elektronik kopyalarına ücretsiz erişim  Lisans Anlaşması Basılı+Ücretli Elektronik  Abone olunan basılı dergi toplam fiyatına bağlıdır.  %10-%15 extra ödeme gerektirmektedir. Sadece Elektronik  Basılı abonelik şartı aranmamaktadır. Paket halinde  Belirli bir yayınevinin oluşturduğu çeşitli paketleri içermektedir.

15 Basılı dergi aboneliğine dayalı fiyatlandırmamodelleri  Elsevier Katılımcı sayısına dayalı fiyatlandırma modelleri  Ebscohost Kurumun büyüklüğü ve kullanıcı sayısına dayalı fiyatlandırma modelleri  Web of Science E-Dergi:FiyatlandırmaKonsorsiyal

16 Konsorsiyum: Avantajları Maliyetin azaltılması Birliğin gücünden faydalanmak  Risklerin paylaşılması  Olumsuzlukların azaltılması  Pazarlık şansı Bilgi ve tecrübe paylaşımının sağlanması Daha fazla bilginin sağlanması Daha fazla kullanıcıya ulaşmak

17 Konsorsiyum Öğeleri Yayınevleri Üretici firmalar Aracı firmalar Üye kütüphaneler Kullanıcılar

18 Konsorsiyumlar Yayınevleri Aracı firmalar Kütüphaneler Konsorsiyum Yapısı

19 Konsorsiyum Özellikleri Liderlik  Başkan ve Yönetim Kurulu Sponsorluk Yeterli personel  Profesyonel  Gönüllü Komiteler ve alt gruplar Sürekli İletişim

20 Lisans Anlaşmaları I Kapsam Abonelik Koşulları Kullanıcı Tanımı Geriye dönük erişim Karşılıklı Sorumluluklar Kullanıcı Hakları / Kısıtlamaları Anlaşma Süresi Uygulanacak Fiyat Politikası/Artışı Ödeme Koşulları ve Zaman Konsorsiyuma Özel Şartlar Yenileme / İptal durumunda Karşılıklı Haklar İstatistikler Yeni Gireceklerin Durumları

21 Lisans Anlaşmaları II Erişim ve kullanım özellikleri ihtiyaçları karşılamakta mıdır? Yayınevi bir başka yayınevi tarafından satın alınırsa lisans anlaşması ne olacak? Kullanıcı tarafından Kullanım hakları ihlal edilirse kütüphanenin hakları ne olacak? Yayınevi ile bir anlaşmazlık olduğunda hangi ülkenin mahkemesine başvurulacak?

22 Konsorsiyum: ANKOS Örneği Veritabanı sayısı:16 Üye sayısı:57 2000 yılında 3 veritabanına 12 üniversitenin aboneliği ile başlayan konsorsiyumun veritabanı sayısı 2002 yılında 16’ya üye sayısı ise 57’ye yükselmiştir.

23 ANKOS Tam Metin Veritabanları Elsevier-Science Direct 1200 e-dergi 3 yıllık anlaşma Kluwer-Online 750 dergi, 3 yıllık anlaşma Springer-Link 487 e-dergi 1 yıllık anlaşma Acadenic Press-IDEAL 174 e-dergi 1 yıllık anlaşma IOP 36 e-dergi 1 yıllık anlaşma Blackwell 585 e-dergi 1 yıllık anlaşma ACM 36 e-dergi 1 yıllık anlaşma IEEE 112 e-dergi 1 yıllık anlaşma Ebsco 7333 e-dergi 1 yıllık anlaşma Proquest 4358 e-dergi 1 yıllık anlaşma Gale 7 tam metin veri tabanı

24 ANKOS Bibliyografik Veritabanları ISI-Web of Science SSCI, SCI, A&HCI 3 yıllık anlaşma Engineering Village EI Compendex, EI Websites, Patents 3 yıllık anlaşma AMS-MathSciNet Mathemetical Review 1yıllık anlaşma Micromedex 20 ayrı veritabanı 1 yıllık anlaşma

25 Elektronik Kitaplar

26 Elektronik Kitaplar:Yapısı Donanım yoluyla Internet’ten erişim  Kişisel Bilgisayar (PC)  Dizüstü Bilgisayar (Laptop)  El Bilgisayarları/Kişisel Dijital Yardımcılar  Elektronik Kitap Okuyucusu Formatlar  HTML  PDF  RTF

27 Elektronik Kitaplar: Örnekler Kluwer Springer Wiley Net-Library Ebrary Proquest Book 24x7

28 E-Kitaplar: Avantajları Tarama Olanağı Sözlük Erişimi Referans Bilgilerine Ulaşım Yazı Karakteri ve Büyüklüğü Not Alma, Ekleme Kolaylığı Kağıt ve kimyasal kullanmama (Çevre) Ulaşım/Taşıma Kolaylığı

29 E-Kitaplar: Dezavantajları Kullanım Sınırları Belirli Konularda Yoğunlaşma Teknik Destek İhtiyacı Deneme Aşamasında Model / Fiyat Belirsizliği

30 E-Kitaplar:Safari Örneği Proquest Information & Learning 520 adet kitap  O'Reilly & Associates  The Pearson Technology Group  Addison-Wesley Professional  Cisco Press  Peachpit Press  Prentice Hall  PTRQue  SAMS Publishing  Adobe Press  New Riders Publishing

31 E-Kitaplar:Safari Örneği Kapsam Business Reference, Certifications, Cisco, Creative Media, Dtabase, Desktop productivity, e-business, Enterprise Computing, Java, Linux/Unix, machintosh,.NET, Networking, Perl, Photoshop, Programing, software engineering, Web Administrations, Web Authorin and Design, Web Development, Windows, Windows Administrations, Windows programming, and XML.

32 E-Kitaplar:Safari Örneği Özellikleri Tek bir anahtar sözcük ile abone olunan tüm kitaplarda aynı anda tarama yapar, Kitapların içerik bölümüne, ilgili bölümlerine en kısa zamanda ulaşmak mümkündür. Kitaplara sayfa sayfa erişmek, grafiklere, listelere ulaşmak, baskısını almak, e-mail gondermek mümkündür. Kütüphane kolleksiyonunuz ile entegrasyon yapılabilir. OPAC üzerinden tüm kitap listesi ve listeden kitaplara ulaşılabilir. Abonelik yıllık olarak sağlanır. Fiyatlar seçilen kitaplara ve kullanıcı sayısına göre değişir.

33 E-Kitap Tarama Örneği

34 Elektronik Referans Kaynakları

35 E-Referans Kaynakları : Özellikleri İlk olarak Referans Kaynakları elektronik ortamda üretilmeye başlanmıştır. Taramanın Genişletilmesi  Cross-Ref aracılığı ile referans olarak verilen makalelere tam metin erişim

36 E-Referans Kaynakları : Fiyatlandırma Kullanıcı Sayısına Göre  Resmi kayıtlara göre FTE sayısı esas alınır  Örn: Web of Science (Kullanıcı sayısına göre 4 Grup belirlenmiştir.) Katılımcı Sayısına Göre  Örn: MathSciNet, Engineering Village

37 E-Referans Kaynakları Türleri İndeksler / Abstraktlar Ansiklopediler Bibliyografyalar Biyografiler Rehberler El kitapları Standartlar Atlas ve haritalar Almanaklar Yıllıklar İstatistikler Patentler Sözlükler

38 İndeksler/Abstraktlar Web of Science  SSCI, SCI, A&HCI AMS-American Mathematical Society  MathSciNet Engineering Village  EI Compendex, EI Websites, Patents ARL-Association for Research Libraries

39 Ansiklopediler Encyclopedia of Britannica Grove Dictionary of Art International Encyclopedia of Social and Behavioral Sciences Kirk Othmer Encyclopedia of Chemical Technology

40 Bibliyografyalar Human Rights International Bibliography of the Social Sciences

41 El Kitapları Electrical Handbook Machinery’s Handbook Handbook of Chemistry and Physics ASM Metals Handbook

42 Elektronik Bilgi Kaynakları Kullanıcı Hizmetleri

43 Deneme Erişiminin Sağlanması Duyurular Bağlantılar/Erişim Kullanıcı Eğitimi Kullanım İstatistikleri Tarama olanakları Uyarı Hizmeti (Alerting Services) Çarpraz Referans Hizmeti (Cross-Ref) Önce Elektronik (Online First)

44 Deneme Erişiminin Sağlanması Süre: 15 gün-3 ay Önemi:  Değerlendirmelerin yapılması  İstatistiklerin alınması  Kullanıcıların görüşlerinin alınması

45 Duyuru Hizmeti Doğru Zamanlama Doğru Bilgi  Konu  Kapsam  Süre  Erişim Bilgisi Doğru Kullanıcı

46 Bağlantının Sağlanması Dergi ismine göre Yayınevine göre Anahtar kelimeye göre Konuya göre

47

48

49

50

51 OPAC Bağlantısı

52

53 Alternatif Toplu Erişim Swetsnet-Navigator Ebsco-Online TD-Net Serials Solution

54 Kullanıcı Eğitimi Daha Çok Elektronik Ortamda  Kullanımla ilgili açıklayıcı bilgilerin eklenmesi  Lisans Anlaşmaları ile ilgili bilgilerin eklenmesi Daha Az Yüzyüze Görüşme  Grup  Bireysel

55 Kullanım İstatistikleri Üye kütüphaneler açısından  Kaynak kullanımının kontrol edilerek arttırılması  Geleceğe yönelik stratejilerin belirlenmesi Konsorsiyum açısından  Konsorsiyumun kullanımının bütün olarak değerlendirilmesi  Konsorsiyuma üye üniversitelerin kullanımlarının karşılaştırılması Yayınevi ve Bilgi Sağlayıcıları Açısından  Kendi ürünlerinin pazarları ile ilgili değerlendirme yapabilmeleri Kullanıcı açısından  Kullanıcı ihtiyaçları hakkında bilgi edinilmesi

56 Kullanım İstatistikleri Standartları ARL E-metrics (American Research Library) ICOLC (International Coalition of Library Consortia) ISO (International Standard Organization)

57 ICOLC- Kullanım İstatistikleri Standartları I Kapsam olarak  Yayınevinin her bir spesifik veri tabanına göre oluşturulan istatistikler  Toplam konsorsiyum bazında alınan istatistikler  Her bir IP numarasına göre alınan istatistikler  Üyeler ait özel verilere (ID, account no) göre hazırlanmış istatistikler

58 ICOLC- Kullanım İstatistikleri Standartları II Kullanım şekilleri olarak  Sisteme giriş sayısı  Tarama sayısı  Menüyü seçim sayısı  A&I veritabanlarının görüntülenen citation sayısı.  Tam metin görüntü sayısı  Görüntülenen içerik sayısı  Görüntülenen özet sayısı  ASCII ve HTML’ye göre görüntülenen makale sayısı  Download edilen PDF sayısı

59 Konuya GöreTarama Olanakları Seçilen konu ile ilgili dergiler ulaşımı sağlamaktadır.

60

61

62 Dergi İçeriğine Göre Tarama Belirli bir derginin ilgili cilt ve sayı numarasından istenilen makaleye erişim sağlanır.

63

64

65

66 Tarama Ekranı Boolen Mantığı: AND, OR, NOT Bağlaçlarının kullanımı Anahtar kelime, dergi adı, yazar adı, konu başlığı, ISSN, özet ve tam metin taraması  Basit düzeyde  İleri düzeyde

67

68

69 Uyarı Hizmeti (Alerting Services) Kullanıcıların ilgi alanları ile ilgili en yeni gelişmeleri ve dergi içerikleri bilgisini sağlayan hizmet  Elsevier-Science Direct  Springer-Link  IOP  Kluwer-Online

70

71

72

73 Cross-Ref Hizmeti Makalelerin referans künyelerinde verilen makalelere tam metin erişimi sağlayan hizmet Cross-Ref’e 111 yayınevi üyedir. Bunlardan bazıları  Elsevier  Springer  Kluwer  IEEE – Institute of Electrical and Electronic Engineers  IOP- Institute of Physics  AMS-American Mathematical Society

74

75

76

77 Önce Elektronik Derginin basılı versiyonunun yayınlanmadan önce elektronik olarak erişiminin sağlanması

78

79

80

81 Elektronik Bilgi Kaynakları- Kütüphanelere Etkileri Yeni Teknoloji Yeni Terminoloji Yeni Hizmet ve İşlemler Yeni İnsan Kaynağı Yeni Organizasyon Yeni İlişkiler Yeni (Ek ) Maliyet Yeni Koleksiyon Geliştirme Erişim Geliştirme Yeni Sağlama Modelleri  Just In Case Just in Time

82 Teşekkürler...