Yazarın Sorumluluk ve Hakları. 2 Soru Bir araştırmacı, daha önce yayımlanmış bir makalede kendi makalesinin sonuç bölümü için çok uygun olduğunu düşündüğü.

... konulu sunumlar: "Yazarın Sorumluluk ve Hakları. 2 Soru Bir araştırmacı, daha önce yayımlanmış bir makalede kendi makalesinin sonuç bölümü için çok uygun olduğunu düşündüğü."— Sunum transkripti:

1 Yazarın Sorumluluk ve Hakları

2 2 Soru Bir araştırmacı, daha önce yayımlanmış bir makalede kendi makalesinin sonuç bölümü için çok uygun olduğunu düşündüğü bir paragraf görür. Araştırmacı tırnak içine almadan veya atıf vermeden paragrafı kendi makalesine kopyalamaya karar verir. S oru Araştırmacı etik sınırlarını ihlal etmiş midir?

3 3 Amaçlar Bir yazar olarak sorumluluklarım nelerdir? Makalemi yazdım. Teknik olarak sahibi kim? Bir kez yayımlandıktan sonra makalemle neler yapabilirim?

4 Yazar olarak sorumluluklarım nelerdir?

5 5 Önemli notlar Sonraki slaytlarda yazar sorumlulukları ile ilgili rehberlik ve genel prensipler sunulmaktadır, ancak yazarların her dergi ve disiplinin çok farklı etik kuralları olabileceğine dikkat etmeleri gerekir. Yazarların kendi disiplinlerindeki özel yazar sorumluluklarını öğrenmek için meslektaşları, danışmanları ve dergi editörlerine danışmaları önerilir.

6 6 Olası Yazar Sorumlulukları Orijinallik Atıflar ve bağlam Çıkar Çatışması Yazarlık Yazıyı gönderme Başka kim sorumludur? Sonuçlar

7 7 Orijinallik Bir araşıtırmacı, daha önce yayımlanmış bir makalede kendi makalesinin sonuç bölümü için çok uygun olduğunu düşündüğü bir paragraf görür. Araştırmacı tırnak içine almadan veya atıf vermeden paragrafı kendi makalesine kopyalamaya karar verir. Çoğu durumda bu aşırmacılık olarak kabul edilir Araştırma çalışması, objektif olarak araştırılmış ve iyi yazılmış rapor ve makalelerde doğru şekilde yansıtılmış orijinal ve anlamlı bir çalışmayı temsil etmelidir. Araştırmacı etik sınırlarını ihlal etmiş midir? Soru

8 8 Orijinallik ile İlgili Sorunlar Fabrikasyon – Araştırma verisini uydurma Tahrif – Mevcut araştırma verisini değiştirme Aşırma – Aşırmanın değişik formları vardır, başkasının makalesini kendi makalesi gibi “geçirmek”, başka bir yazardan çok miktarda kopyalamak veya başka sözcüklerle anlatmak (atıf vermeden), başkaları tarafından yapılmış araştırma sonuçlarına sahip çıkmak Bu üçü bilimsel toplulukta en çok karşılaşılan etik olarak kötüye kullanımlardır

9 9 Orijinalliğe ve etik davranışa neden ihtiyacımız var? Araştırmacıların etik olmayan davranışı, bilimsel kaydın ve toplumda bilimin ve tıbbın saygınlığını küçük düşürür, ve bireysel olarak araştırmacı/yazarların saygınlığını ve akademik kayıtlarını olumsuz etkileyebilir Büyük bir Sahtekarlık Durumu Chemical & Engineering News February 18, 2008 Yayıncıların bilim insanının sahte araştırmasını arşivlerinden çıkarmaları dergi editörlerini şaşkına çevirdi William G. Schulz HİNDİSTAN’DA bir KİMYACI 2004 ve 2007 arasında Batıda çok çeşitli bilimsel dergilerde yayımlanmış 70’den fazla araştırma yazısında aşırmacılık ve/veya sahtekarlık yapmaktan suçlu bulundu, üniversitesinden gelen dokümanlara göre bunların kopyaları C&EN’den sağlandı. Durum karşısında bozguna uğrayan bazı dergi editörleri bunun şimdiye kadar gördükleri en çarpıcı ve en büyük bilimsel sahtekarlık olduğunu söylediler

10 10 Atıflar ve Bağlam (Context) Bir araştırmacı, araştırma makalesinde danışmanı tarafından yazılmış bir makalede bildirilen bir fikirden bahseder. Bu kişinin danışmanının çalışmasına atıfta bulunması ve onun makalesini bibliyografyasına eklemesi gerekli midir? Bu her zaman için iyi bir fikirdir Başkalarının çalışmalarına (hatta kendi danışmanınız veya daha önceki çalışmanız da olsa) kredi vermek ve izin alınan materyalleri bildirmek, çalışmanızı o alandaki gelişmenin bağlamına koymak ve üzerine araştırmanızı kurduğunuz diğerlerinin bulgularını kabul etmek açısından önemlidir. Soru

11 11 Çıkar Çatışması Aşağıdaki durumlarda çıkar çatışması örnekleri varsa belirtiniz: 1.Bir üniversite araştırmacısı büyük bir petrol şirketinin hisselerine sahip, petrol aramanın çevreye etkileri üzerine bir deney yürütüyor 2.Bir üniversite araştırmacısı yeni bir teknoloji geliştiriyor ve testlerini yapıyor, aynı zamanda da daha çok yeni teknolojilere yatırım yapan bir finansal hizmet şirketine danışmanlık veriyor 3.Bir araştırmacı, Baş Editörü araştırmacının bölümünde profesör olan bir dergiye makale gönderiyor 4.Geleneksel tedavi yöntemlerini kabul eden bir doktor yeni tıbbi teknolojiler hakkında bir yazı yazıyor Soru

12 12 Çıkar Çatışması Olası çatışma nedenleri Çeşitli şekillerde çıkar çatışması olabilir: – Doğrudan mali çıkar O iş yerinde çalışma, hisse senedi sahibi olma, grantlar, patentler – Dolaylı mali çıkar Gönüllü, danışmanlık, yatırım fonu, bilir kişi tanıklığı – Kariyer ve Entelektüel çıkar Terfi, rekabet – Kurumsal – Kişisel inanç Olası çıkar çatışması ile baş etmenin uygun yolu şeffaflık ve açıklıktır Dergi düzeyinde bunun anlamı, dergi editörüne olası bir çıkar durumunu kapak mektubunda açıklamaktır

13 13 Yazarlık Bir araştırmacı çalışmasını tamamlar ve makalesini yazar. Çalışması sırasında danışmanına deney, veri analizi, yazım ve son halinin düzeltilmesi konusunda danışmıştır. Hindistan’daki bir profesör ona sadece veri analizinde yardımcı olmuştur. Bir laboratuvar asistanı deneyin düzeni ve araçların sağlanmasına ve kullanımına yardımcı olmuştur. İki doktora öğrencisi deneyde hiç katkıları olmamış olsa da yazısını okumuş ve edit etmişlerdir. Yazar olarak kim listelenir? İlk sırada kim olur? Soru

14 14 Yazarlık Çeşitli yazarlık tanımları olabilir Bir örnek, International Committee of Medical Journal Editors (Vancouver Group olarak da bilinir) bir yazarın şu şartlara sahip olması gerektiğini bildirir : 1.Düşünce ve dizayna, veya veri toplamaya, veya verinin analiz ve yorumuna büyük ölçüde katkı sağlamak; 2.Makalenin taslağını yazmak veya düzeltmek ; ve 3.Son versiyona yayımlanmak üzere onay vermek. 4.BÜTÜN bu 3 şart yazar olmak için yerine getirilmek zorundadır! Bu ilkeleri örneğimize uygularsak, sadece araştırmacı ve onun danışmanı yazar olarak kalifiye olabilir Bütün diğerleri “Teşekkür Edilecek Kişiler” olabilir.

15 15 Yazarlık: Sıra ve Kötüye Kullanma Kimin ilk sırada olacağı ile ilgili genel prensipler – İlk Yazar: Veri analizi ve sonuçların yorumlanması ve uygun şekilde sunumunu yönetir ve/veya denetimini yapar Yazıyı bir araya getirir ve dergiye gönderir – Ortak-Yazar(lar) : Veri analizi ve veri yorumuna entelektüel katkıda bulunur Her yazı taslağını inceler Sonuçları sunabilmeli, savunabilmeli ve çalışmanın limitlerini tartışabilmelidir Kaçınılacak kötü uygulamalar – Hayalet Yazarlar: Dahil edilmesi gereken yazarları dışarıda bırakma – Hediye (Kıyak) Yazarlar: önemli bir katkısı olmadığı halde dahil edilen yazarlar

16 16 Yayını gönderme Senaryo #1: Bir araştırmacı yayınını göndermeye hazırdır ve aynı anda Science, Nature ve Cell dergilerine göndermeye karar verir. Senaryo #2: Bir araştırmacının makalesi Science dergisi tarafından reddedilir ve Nature dergisine göndermeye karar verir. O olmazsa Cell dergisine göndermeyi planlar. O da olmazsa kabul edilene kadar alanındaki her bir dergiye göndermeyi planlar. Bu senaryoların ikisi de etik dışı mıdır? İlk senaryoya çoğu araştırma topluluğu şiddetle karşı çıkar ve olası etik konulara işaret eder İkinci senaryo kabul edilebilir fakat yazarlar hakem ve editörlerin tavsiyesine göre makalelerini iyileştirmelidir Soru

17 17 Yayın Gönderme Birden fazla, gereksiz, veya eş zamanlı göndermeler – İdeal olarak, aynı araştırmanın birden fazla dergiye gönderilmesinden kaçınılmalıdır – Bir yazar daha önce yayımlanmış bir makaleyi bir dergiye göndermekten kaçınmalıdır – Aynı makalenin farklı dillerdeki birden fazla dergiye gönderilmesinden kaçınılmalıdır – “Salami slicing – salam dilimleme” veya aynı araştırmadan birkaç yayın yapılması çıkarcı bir davranıştır ve önerilmez

18 18 Etikten kim sorumludur? Etik konusuna uymada bütün paydaşların rolü vardır – Yazarlar – Kurumlar/şirketler/aracılar/mali destek verenler – Yayıncılar/dergi editörleri Bütün Elsevier dergileri Committee on Publishing Ethics (COPE)’a tabiidir Elsevier editörleri etik olmayan davranışları soruşturmada Publishing Ethics Resource Kit (PERK) rehberi kullanır COPE - http://www.publicationethics.org.uk/about PERK - http://www.elsevier.com/wps/find/editorshome.editors/Introduction

19 19 Sonuçlar Bir araştırmacının bir makaleden aşırma yaptığı ortaya çıktı ve bunu tamamen kabul ediyor Soru Olası sonuçları nelerdir ve yayıncı veya araştırmacının kurumu /mali destek sağlayan kurum nasıl bir tavır alabilir? Olası sonuçlar yapılan yanlışın büyüklüğüne ve dergi editörleri, kurumlar ve mali destek sağlayanlara göre değişebilir Olası davranışlar: – Yazılı endişe ve kınama mektubu – Makaleyi geri çekme – Araştırmanın yapıldığı kurum veya mali destek sağlayan kurum tarafından disiplin cezası

20 Bu makaleyi ben yazdım. Teknik olarak bunun sahibi kim?

21 21 Telif Hakkının Temelleri 1. Efsane veya Gerçek? Yazarlar (ve bazı durumlarda işverenleri) ulusal telif hakları kanunlarına göre (ve uluslar arası anlaşmalara göre) çalışmalarının nasıl kullanılacağı ve başkalarına dağıtımı konusunu kontrol etme hakkına sahiptir GERÇEK

22 22 Telif Hakkının Temelleri 2. Efsane veya Gerçek? Telif hakları, çalışmanızın altında yatan gerçekleri, fikirleri ve düşüncelerinizi ifade etme şeklini ve araştırmanızı tanımlama ve yazınızın sonuçlarını korur EFSANE Telif hakları sadece araştırmanızı tanımlama ve ifade etme şeklini, sonuçları ve fikirleri korur

23 23 Telif Hakkının Temelleri 3. Efsane veya Gerçek? Telif hakları kapsamı yazarlara şu izinleri verir: çoğaltma, dağıtım, online erişim, çeviri ve araştırmanızın diğer türevlerinin yaratılması GERÇEK

24 24 Telif Hakkının Temelleri 4. Efsane veya Gerçek? Yayıncı veya diğer dağıtıcıların yazarlardan çoğaltma ve dağıtım hakları için yazılı anlaşma almalarına gerek yoktur. Yayıncıların çoğaltma ve dağıtım haklarının transferi için genellikle yazarlarla yazılı anlaşma yapmaları gerekir EFSANE

25 25 Telif Hakkının Temelleri 5. Efsane veya Gerçek? Dergi yayıncılığı anlaşmaları bir telif hakkı transferi veya hakların dağıtımı veya bir yayıncılık lisansı şeklinde olabilir. GERÇEK Yayıncılık lisansları genellikle ayrıcalıklıdır, yayıncıya yayın evinin yatırımını koruyacak şekilde ayrıcalıklı kopyalama ve dağıtma hakları verir

26 26 Telif Hakkının Temelleri 6. Efsane veya Gerçek? Dergi yayıncılığı anlaşmalarında haklar genellikle yayıncıya verilmektedir Yayıncılık anlaşmaları genellikle hem yayıncıya hem de yazarlara haklar vermektedir EFSANE

27 27 Yayın Anlaşmaları Yazar teminatları: bir yayın anlaşması orijinallik; gerekli izinlerin alındığı; gerekli özel muafiyet belgesi alındığı; araştırma standartlarına uygun olduğu; yayıncı ve dergi etik kurallarına ve çıkar çatışması ilkelerine uygun olduğu; ortak yazarların anlaştığı teminatlarını içerir Devlet çalışmaları: bazı ülkelerin kanunlarına göre devlet memurları özel bir telif hakkı statüsüne sahip olabilir – US devlet çalışmaları: memuriyet kapsamında yapılmışsa, özellikle devlet yazarları tarafından, kamuya aittir (telif hakkı dışıdır) – Kraliyet telif hakkı çalışmaları: UK devlet yazarları için eser sahibi ve lisans veren UK devletidir (diğer ülkelerde de benzer kurallar)

28 Yayınlandıktan sonra yayınımla neler yapabilirim?

29 29 Yazar Tarafından Saklı Tutulan Haklar Yayıncı anlaşmasında yazara verilen haklar genellikle akademik kullanım haklarında belirtilir: – Eserin yazar tarafından eğitimde kullanılması – Diğer bilimsel çalışmalar için tekrar kullanımı Yayın anlaşmaları yayıncılara göre değişir…

30 30 Elsevier Yazar Hakları Yayıncı anlaşmaları çeşitlidir, fakat Elsevier genellikle yazarlara şunlar için izin verir: – Eğitim: sınıfta eğitim amaçlı kullanım için fotokopi yapmaya izin verilir – Eğitim materyalleri: makale yazarın kurumunda veya şirketinde e-ders paketine veya şirket eğitimine eklenebilir – Bilimsel paylaşım: makalenin kopyası araştırma meslektaşlarıyla paylaşılabilir – Toplantılar/Konferanslar: Makale sunulabilir ve katılımcılar için kopya yapılabilir – İlerideki çalışmalar: makale derlemelerde, genişletilmiş kitap formatında veya tezlerde kullanılabilir – Patent ve marka hakları: herhangi bir icat ortaya koymak veya ürün belirlemek için kullanılabilir

31 31 Diğer İzin Verilenler ve Sınırlananlar Elsevier’in İzin Verdiği Kullanımlar – Makalenin Pre-print versiyonu internet web sitelerine konabilir – Son makalenin gözden geçirilmiş kişisel versiyonu yazarın kişisel veya kurumunun web sitesine veya sunucusuna konabilir – Fon sağlayan kurumun anlaşmasına göre (örneğin Wellcome Trust, HHMI, NIH) Elsevier’in Ticari Amaçlı Yasakları – Şirketler tarafından müşterilerinin kullanımı için yayınlamaları – Erişim ve doküman sağlama için ücret alma – Herhangi bir şekilde sistemli dağıtım http://www.elsevier.com/wps/find/authorsview.authors/fundingbodyagreements

32 32 Özet Bir yazar olarak benim sorumluluklarım nelerdir? – Etik konular – Aşırmacılık – Yazarlık – Yazıyı Gönderme – Çıkar Çatışması Makaleyi yazdım. Teknik olarak sahibi kim? – Sizsiniz! Fayat yayıncı anlaşmaları genellikle hakların transferini veya ayrıcalıklı yayın lisansları içerir Bir kez yayınlandıktan sonra makalemle ne yapabilirim? – Yayıncı anlaşmaları farklıdır, fakat çoğu akademik kullanım haklarının yazarda kalmasına izin verir. Anlaşmalar genellikle ticari olmadığı sürece çeşitli posta/gönderme seçeneklerine izin verir.