Prof. Dr. Peter Doralt, Vienna1 „Komisyonun 2003 Eylem Planı [Com (2003)284] – İlerleme Planı “ (Komisyonun Konseye ve Avrupa Parlamentosuna Bildirisi)

... konulu sunumlar: "Prof. Dr. Peter Doralt, Vienna1 „Komisyonun 2003 Eylem Planı [Com (2003)284] – İlerleme Planı “ (Komisyonun Konseye ve Avrupa Parlamentosuna Bildirisi)"— Sunum transkripti:

1 Prof. Dr. Peter Doralt, Vienna1 „Komisyonun 2003 Eylem Planı [Com (2003)284] – İlerleme Planı “ (Komisyonun Konseye ve Avrupa Parlamentosuna Bildirisi) Hedef AB’de Şirketler Hukukunun Modernleştirilmesi ve Şirket Yönetişiminin Geliştirilmesi Geçmiş Küresel ve Avrupa Dahili Sermaye Piyasası Şirket Yönetişim Kurallarının tüm dünyada ortaya çıkması Çeşitli skandalların yankıları : („son olaylar“ Enron, World Com, Parmalat) ABD Sarbanes Oxley Kanunu Genişleme

2 Prof. Dr. Peter Doralt, Vienna2 7 Başlıklar 1.Şirket Yönetişimi nedir? 2.Şirket Yönetişiminin kaynakları 3.Şirket Yönetişimi neden ortaya çıktı? 4.Şirket kategorileri 5.Mülkiyet ve Yönetimin ayrıştırılması İki bileşenli – tek bileşenli sistem 6.Mülkiyet yapıları ve yatırımcılar için riskleri 7.Çözümler

3 Prof. Dr. Peter Doralt, Vienna3 1. Şirket Yönetişimi = şirketlerin yönetildiği, kontrol edildiği ve performanslarının izlendiği sistem Şirket oyuncularının organizasyonu ve davranışları ile ilgili (kesin) kurallar ve (genel) standartlar - yönetici (yürütücü) direktörler - denetleyici (yürütme ile ilgili olmayan) direktörler - denetçiler - hissedarlar

4 Prof. Dr. Peter Doralt, Vienna4 2. Kaynaklar: Şirketler Hukuk, Şirket Yönetişim Kuralları ve Standartları Bağlayıcı Gücü Yüksek Hukuk (Black Letter Law) (Avrupa Direktifleri, Yönetmelikler, Ulusal Kanunlar) Avrupa ve Ulusal Mahkeme Kararları: (örneğin: Centros, Inspire Art) Bağlayıcı Gücü Düşük Hukuk (Soft Law) - (Avrupa) Tavsiyeler - (Ulusal) Şirket Yönetişim Yönetmelikleri (Avrupa’da yaklaşık 40 Ulusal Yönetmelik var) * ) - OECD Prensipleri 1999, 2004** ) * ) (bkz. Comp. Study, Weil, Gotshal & Manges LLP, 2002, http://www.ecgi.org/codes/documents/comparative_study_eu_i_to_v_en.pdf) ** ) (bkz: www.oecd.org/dataoecd/32/18/31557724.pdf)www.oecd.org/dataoecd/32/18/31557724.pdf

5 Prof. Dr. Peter Doralt, Vienna5 3. Şirket Yönetişim Kuralları neden ortaya çıktı? İlk olarak, (tek-tip) mevzuatın yavaş değiştiği ülkelerde (İngiltere, ABD): Cadbury Kanunu (İngiltere 1992), Şirket Yönetişim İlkeleri (Amerikan Hukuk Enstitüsü, 1982-1994) Yatırımcı ilişkileri aracı* ) : İngiliz ve Amerikan yatırımcılar Şirket Yönetişimi Kanunlarının yurt dışında da olmasını bekledi (bir fikrin “talep” üzerinde ihracı) Evrensel sabit gösterge, yatırımcıların tipik beklentilerine kolaylıkla erişilebilir odak Zamanla esnek uyarlama– kanunların rekabeti (“aşağıya doğru yarış”tan ziyade “yukarıya doğru yarış” olasılığı?) Farklı şirket türlerine göre esnek uyarlama : „uy veya açıkla “. * ) http://www.mckinseyquarterly.com/article_abstract_visitor.aspx?ar=1205&L2=39&L3=3#registerNow……

6 Prof. Dr. Peter Doralt, Vienna6 4. Şirket Kategorileri Listedeki Şirketler: (sermayesi halka açık şirketler, İngiltere’de: halka açık limitet şirket, (plc) Listede Olmayan Şirketler: (özel, İngiltere’de: Limited veya Ltd) Kamu Şirketleri – Özel Şirketler Büyük Şirketler – KOBİ şirketleri (özel esnekliğe sahip ülkelerde, ikinci tip: GmbH) Çekirdek hissedarlı Şirket (kontrol altında: özellikle Avrupa kıtasında) Çekirdek hissedarsız Şirket (sadece dağınık hissedarlar = Berle & Means Corp.): özellikle İngiltere ve ABD’de

7 Prof. Dr. Peter Doralt, Vienna7 5. Mülkiyet/Yönetim Ayrışımı 5.1 İki bileşenli sistem – tek bileşenli sistem Büyük halka açık şirketler: genellikle - hissedar (mülkiyet) - yönetici ayrımı vardır. „Yöneticilerin“ “Sahiplere” hesap verebilirliği Bu da aşağıdaki ayrıma yol açar: : - izleme (denetleme) : hissedarlar adına denetleyici direktörler veya Denetleme Kurulu tarafından gerçekleştirilir - günlük yönetim: İcra Direktörleri veya Yönetim Kurulu

8 Prof. Dr. Peter Doralt, Vienna8 5.2 Tek bileşenli sistem Aşağıdakilerden bir bütün olarak sorumlu tek kurul + stratejik kararlar + günlük yönetim ~ yürütücü direktörler + izleme ~ denetleyici direktörler. (dahili ayrım)

9 Prof. Dr. Peter Doralt, Vienna9 5.3 İki bileşenli sistem İki kurul: - yönetim kurulu: günlük yönetimden sorumlu - denetleme kurulu: denetlemeden sorumlu (izleme)

10 Prof. Dr. Peter Doralt, Vienna10 5.4 Değerlendirme ve Uyumlaştırma Bir sistemin diğerine göre belirgin bir avantajı yok İyi şirket yönetişimi, tek veya iki bileşenli modele değil, sağlam ilkelere dayanır Stratejik kararlarda uyumlaştırma : - genellikle yürütücü direktörler tarafından hazırlanan ve tüm kurul tarafından onaylanan tek bileşenli sistemde - genellikle denetleme kurulunun onayıyla izlenen iki bileşenli sistemde İşçi temsilcilerinin tam katılımı (ortak tespit) iki bileşenli modelde daha kolay SE uygulaması iki model arasında bir seçimin yapılmasını gerektirir eğilim: „tercihe yönelik“

11 Prof. Dr. Peter Doralt, Vienna11 6. Mülkiyet yapısı ve yatırımların riskleri 6.1 Tamamen dağınık mülkiyet *: ABD, İngiltere Hissedarlar gerçekte çok az nüfuza sahip, güç yönetimde (İngiltere’deki bağlayıcı gücü yüksek kanunlara –black letter law- rağmen) Yönetim ile tüm hissedarlar arasında temsil yetkisi sorunu ortaya çıkar Yöneticilerin sadakat ilkesini kendi çıkarları doğrultusunda ihlal etmelerinden dolayı ilgili taraf işlem riskleri mevcuttur. * İlk olarak Berle & Means tarafından 1932 yılında analiz edilmiştir

12 Prof. Dr. Peter Doralt, Vienna12 Yöneticiler, aşağıdaki atamalarda nüfuza sahip: - yürütme ile ilgili olmayan direktörlerin (dışarıdan) atanması, veya - denetleme kurulu üyeleri, ve - denetçiler „ters atama akışı “ Dolayısıyla: Sarbanes Oxley Kanunu (ABD) ve İngiltere’deki yeni Birleşik Yönetmelik; yürütme ile ilgili olmayan direktörlerin ve denetçilerin (örneğin yönetimden) bağımsızlığı ve bağımsız direktörlerin (çeşitli önemli hususlarda), Genel Kurulun ve hissedarların yetkilendirilmesi ile ilgilenmektedir.

13 Prof. Dr. Peter Doralt, Vienna13 6.2 Çekirdek hissedar yapısı (Avrupa kıtasında) – küçük hissedarların riskleri Çekirdek hissedarın yönetim üzerinde güçlü bir etkisi vardır (örneğin Almanya’da bağlayıcı gücü yüksek kanunlarda reddedilse bile) Çekirdek Hissedar kendini yönetime karşı koruyabilir Özel „temsil yetkisi“ sorunu: çekirdek hissedar + yönetim –denetleyici direktörler (denetleme kurulu) dahil- potansiyel olarak zararlı bir güçle temsil yetkisine sahip olur; ilkeleri: dağınık (azınlık) hissedarlar (ve denetçiler)

14 Prof. Dr. Peter Doralt, Vienna14 İlgili taraf işlemleri : temel risk, çekirdek hissedarların çıkarları doğrultusunda sadakatin ihlal edilmesinden doğar (örneğin; çekirdek hissedarlar grubu lehine adil olmayan transfer fiyatlandırması); çekirdek hissedarın stratejik çıkarı olması durumunda özellikle tehlikelidir. „normal“ aşağıya doğru atama akışı, yönetimin bağımlılığı ve/veya çekirdek hissedarlar ile yönetim arasında küçük hissedarlara karşı ittifak kurulması risklerini arttırır Denetleyici direktörler ve denetçiler, yöneticilerden bağımsız olarak (SOX ve Birleşik Kanun çözümleri), yardımcı olmaz; çekirdek hissedarın gerçekten bağımsız olması gerekir. Genel Kurulun yetkilendirilmesi küçük hissedarları yetkilendirmez

15 Prof. Dr. Peter Doralt, Vienna15 6.3 Özet: mülkiyet yapısı Dağınık mülkiyet: GÜÇLÜ yöneticiler – Zayıf sahipler Riskler: - Yönetim General Kurul üzerinde hakimiyet kurar - denetçiler/denetleyici direktörler yöneticilere bağlı olur - güçlü yöneticiler tüm hissedarlara zarar verme eğiliminde olur = hissedarlara karşı hesap verebilirlik bütünüyle riske atılır (klasik temsil yetkisi sorunu)

16 Prof. Dr. Peter Doralt, Vienna16 Çekirdek hissedar: GÜÇLÜ çekirdek sahip: zayıf küçük sahipler, bağımlı yöneticiler Riskler: –Çekirdek sahip: Genel Kurul üzerinde hakimiyet kurar Denetleyicileri ve denetçileri atar – denetleyiciler ve denetçiler ona bağlı olur Yöneticileri atar – yöneticiler, çekirdek hissedara sadakate göre seçilir –Yöneticiler, küçük (azınlık) hissedarların çıkarlarına karşı hareke t etme eğiliminde olur managers = azınlık hissedarlara karşı hesap verebilirlik riske atılır, küçük hissedarlara eşit davranılmaması tehlikesi doğar

17 Prof. Dr. Peter Doralt, Vienna17 7. Çözümler Yürütme ile ilgili olmayan direktörlerin ve denetçilerin Yönetimden ve çekirdek hissedarlardan bağımsız olarak atanması Tek bileşenli modelde Kurul Başkanı ≠ CEO - iki bileşenli sistemin avantajı 3 güçlü komite - denetim, atama, ücretlendirme– yürütme ile ilgili olmayan bağımsız direktörler çoğunlukta Bağımsız Direktörler ile ilgili Tavsiye * * http://europa.eu.int/comm/internal_market/company/independence/index_en.htm

18 Prof. Dr. Peter Doralt, Vienna18 Aşağıdaki hususların güçlendirilmesi: –Denetçilerin ve denetim sürecinin bağımsızlığı* - 8. Direktifin değişiklik önerisi** - finansal bilgiye sahip üyelerden oluşan güçlü denetim komitesi –Uygunluk bakımından açıklama zorunlulukları ile sağlanan şirket yönetişimi ***) –Özellikle, hortumlamayı engellemeye yönelik, ilgili taraf işlemlerindeki piramit (grup) yapısında şeffaflık = “mesafeli olma” ilkesinin ihlali***) –Kurul üyelerinin mali tablo hazırlama sorumluluğu – toplu kurul sorumluluğu ile ilgili direktif önerisi *** *http://europa.eu.int/eur-lex/pri/en/oj/dat/2001/l_091/l_09120010331en00910097.pdf **http://europa.eu.int/eur-lex/lex/LexUriServ/site/en/com/2003/com2003_0286en01.pdf ***http://europa.eu.int/eur-lex/lex/LexUriServ/site/en/com/2004/com2004_0725en01.pdf

19 Prof. Dr. Peter Doralt, Vienna19 Hissedar haklarının güçlendirilmesi - sınır ötesi oylamanın sadeleştirilmesine yönelik girişim - Direktörlerin ücretleri ile ilgili tavsiye * ° halka karşı şeffaflık ° bağımsız ücretlendirme komitesi ° özellikle hisse opsiyonu programlarında Genel Kurulun oyu (bağlayıcı mı, değil mi?) * http://europa.eu.int/eur-lex/lex/LexUriServ/site/en/oj/2004/l_385/l_38520041229en00550059.pdf