Araştırma ve Yayın Etiği

... konulu sunumlar: "Araştırma ve Yayın Etiği"— Sunum transkripti:

1 Araştırma ve Yayın Etiği
Prof.Dr.Şevket Ruacan Hacettepe Üniversitesi Onkoloji Enstitüsü h

2 BİLİM Doğayı gözlem,deney,araştırmalarla
değerlendirip,akıl süzgeçinden geçirmek. Önyargı ve dogmalardan uzak kalmak. İnsanların mutluluğu,refahı,uzun ve sağlıklı yaşaması için bilimsel bilgi ve teknolojiyi uygulamak. ETİK ve DÜRÜSTLÜK

3

4

5 “bugün dünyanın çeşitli yerlerindeki okullarda fen derslerinde dünyada yaşamın kökenleri ve evrimi konusunda bilimsel kanıt, veri ve test edilebilir kuramların öğretilmediği, bunların reddedildiği ya da bilimsel olarak test edilemeyen kuramlarla karıştırıldığı görülmektedir” İnterakademi Panel 2006

6 Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği
Araştırmanın temeli dürüstlüktür. Araştırmada yanıltma kötülenmeli ve cezalandırılmalıdır. Proje başvurusundan yayına kadar her basamakta dürüstlük ve ahlak esastır. Araştırıcılar veri toplarken titizlik,tarafsızlık, önyargısızlık ve denetime açıklık sergilemelidir. Bilimsel araştırmanın temel amacı kendini yüceltme,toplumca tanınma, meslekdaşlarınca tanınma,maddi kazanç olmamalıdır. American College of Physicians,1998

7 Bilimin Metolojisi Bilimsel yayınlar *Sunum,makale,kitap...
“Yayınlanmamış bilgi bilim değildir”. Bilimsel yayınlar *Sunum,makale,kitap... Bilimsel dergiler Hakem sistemi İndeksler *SCI,MEDLINE,PUBMED,EM,TTD...

8 Dünyada Bilimsel Yayınlar
Yılda ortalama makale Institute of Scientific Information Science Citation Index: ortalama dergi, 12 milyon atıf Sitasyon – atıf Türkiye:16353 makale, dünyada 19. (2005)‏

9 2005 YILI ÜLKELER YAYIN SIRALAMASI
ABD İngiltere Almanya Japonya Çin Fransa Kanada İtalya İspanya Hindistan Avustralya Hollanda 13. G.Kore 14, Rusya 15. İsviçre 16. İsveç 17. Brezilya 18. Tayvan 19. Türkiye 20. Belçika 21. Polonya 22. İsrail 23. İskoçya 24. Danimarka

10

11 BAZI ÜLKELERDE YAYIN SAYILARI
G.KORE TÜRKİYE BELÇİKA İRAN

12 Science Citation Index
Eugene Garfield (d.1925) Institute of Scientific Information Sitasyon (atıf)‏ SCI,SSCI,AHCI SCI:4000 dergi taraması İmpakt faktörü:Dergilerin atıf alma sıklığı

13 ETİK “İyi” – “Kötü” Ahlak:Toplumsal değerler Felsefe:Düşünsel temeller
Hukuk:Toplumsal kurallar Etik:Evrensel değerler Deontoloji:Meslek kuralları

14 Bilimsel Yanıltma * Disiplinsiz araştırma * Bilimsel yalancılık ve
Bir bilimsel araştırmanın değerini ve güvenilirliğini azaltan her türlü girişim * Disiplinsiz araştırma * Bilimsel yalancılık ve saptırma

15 hata yanıltma sahtekarlık zor yok
1.yanlış gözlem 2.yanlış analiz 3.yetersiz kayıt tutma 4.yöntemin ayrıntılarını açıklamama 5.çift veya dilimlenmiş yayın 6.önyargı veya çalışma sonrası tasarımı değiştirme 7.daha önceki çalışmaları görmezden gelme 8.verileri baskılama,veri noktalarını çıkarma 9.açıklanmamış çıkar ilişkisi,sahtekarlık 10.haksız yazarlık 11.haksız hakemlik,yalan tanıklık 12.casusluk,sırları açıklamak 13.kamu fonlarının kötü kullanımı 14.zorbalık,insan kayırma 15.hatalı verileri görmezden gelme 16.sahtekarlık ihbarlarını baskılama 17.bilgilendirilmiş onam alınmaması 18.aşırma 19.çarpıtma 20.uydurma 21.yasa dışı insan deneyleri saptanma kolaylığı kasıt var kolay Orta yüksek düşük impakt Lancet 2006

16 Bilimsel Yanıltma 1.Uydurma (2)‏ 2.Çarpıtma(1)‏ 3.Aşırma (3)
(fabrikasyon)‏ 2.Çarpıtma(1)‏ (falsifikasyon)‏ 3.Aşırma (3) (plajerism,intihal)‏ 4.Çoklu yayın (duplikasyon)‏ 5.Dilimleme (salamizasyon)‏ 6.Kurum desteğini belirtmemek 7.Yazarlık haklarını değiştirmek 8.Kaynakların yanlı seçimi TÜBİTAK(2001)‏

17 AŞIRMA (İntihal,plagiarism)‏
Başkalarının fikirlerini,metodlarını, verilerini, uygulamalarını,yazılarını ve şekillerini sahiplerine bilimsel kurallara uygun biçimde atıf yapmadan kısmen veya tamamen kendisininmiş gibi sunmak. Yabancı dilden kitap, makale vb tercüme ederek kendi yazmış gibi basmak ÜAKDSEK-2006

18 Çarpıtma (falcification)‏
Araştırma kayıtları ve verileri tahrif etmek Kullanılmayan yöntem,cihaz ve materyalleri kullanılmış gibi göstermek Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri değerlendirmeye almamak İlgili teori ve varsayımlara uydurmak için veriler ve/veya sonuçlarla oynamak ÜAKDSEK-2006

19 SAHTECİLİK (uydurma,fabrication)‏
Sunulan veya yayınlanan belgeyi gerçeğe aykırı olarak düzenlemek veya bir belgeyi değiştirmek veya gerçeğe aykırı belgeyi bilerek kullanmak Araştırmaya dayanmayan veriler üretmek, bunları rapor etmek veya yayınlamak ÜAKDSEK-2006

20 Bilimsel Yanıltma - Sıklık
Gerçek sıklığı saptamak olanaksız ! A.B.D. :12 yılda 200 duyuru/30 doğrulanma A.B.D. :(NIH)Araştırma projelerinde 1/2000 A.B.D. NSF Anketi:Doktora öğrencileri ve öğretim üyelerinin % 12-40’ı bilimsel yanıltmaya şahit olduklarını bildirmişlerdir. nüfusa yılda 2-3 olay (Norveç)‏

21 % 15.5 Fon kaynaklarının baskısı altında çalışmayı değiştirme
ABD Kökenli Bilim İnsanlarının Tartışmalı Araştırma Uygulamalarında Yer Almaları % Fon kaynaklarının baskısı altında çalışmayı değiştirme % “Hislerine dayanarak” verileri analizden çıkarma % Başkalarının kusurlu veya tartışmalı sonuçlarını görmeme % Yöntemlerin veya sonuçların ayrıntılarını açıklamama % İnsan denekleri korumada küçük “kaytarmalar” % Kendi eski çalışmalarına ters verileri sunmama % Gizli bilgileri yetkisiz kullanma % Yetkisiz veya atıf vermeden başkalarının fikirlerini kullanma Nature (WP),2005

22 COPE En Sık Yanıltma Tipleri
Duplikasyon/mükerrer yayın Yazarlık ihlalleri Etik kurul onayı ihlalleri Bilgilendirilmiş onay Uydurma/çarpıtma Aşırma/plajerizm Etik dışı araştırma/klinik uygulama Çıkar ilişkisi Danışman/editör kusuru Çeşitli

23 Bilimsel Yanıltma Darsee:uydurma (fabrikasyon)‏
Uluslararası örnekler: Darsee:uydurma (fabrikasyon)‏ Soman:hakemliğin suistimali Imanishi-Kari-Baltimore:çarpıtma (falsifikasyon)‏ Gallo:HIV keşfi (aşırma-plajerizm ?)‏

24 Bilimsel Yanıltma – Son Örnekler
Bozweda: Güney Afrika-meme kanserinde yüksek doz kemoterapi Schön:Bell Laboratuvarları(ABD), moleküler elektronik Sudbo:Norveç,ağrı kesiciler ve oral kanser Poehlmann:ABD,beslenme,hapis Hwang Woo-suk: Güney Kore,kök hücre, sahtekarlık

25 Hwang Woo-suk

26 BELL Laboratuvarı Olayı
Jan Hendrik Schön (32 y)‏ Moleküler transistörler arasında 16 makale Nature,Science,Applied Physics Letters.. Uydurma (falsifikasyon)‏ Soruşturma sonucu görevine son verildi. Yayınlar geri çekildi.

27 Türkiye’de Yayın Etiği
TÜBİTAK-Yayın Etiği Sempozyumu(1991)‏ YÖK-Yönetmelik Değişikliği(1995)‏ TÜBİTAK-Etik Kurulu(2001)‏ ÜAK-Doçentlik Sınavı-Etik Kurul (2001)‏ TÜBA-Bilimsel Araştırmalarda Etik ve Sorunları( )‏

28 Bilimsel Yanıltma Farmakoloji posteri - aşırma
Türkiye’den örnekler Farmakoloji posteri - aşırma Behçet çalışması (Lancet) – çoklu düzensizlik Barsak hastalığı makalesi- aşırma Cerrahi makalesi – aşırma TÜBİTAK Dergileri:Çift yayın,haksız yazarlık, dilimleme,kurum desteğini belirtmeme,

29 1.Örnek:Plajerizm(Aşırma)‏
Uluslararası Kongrede Poster Veriler daha önce yayınlanmış bir makaleden alıntı Kongrede ve yayında duyuru Üniversitede soruşturma

30 Örnek:Çoklu Düzensizlik
Behçet hastalığı tedavisi ile ilgili olarak Lancet ‘te yayınlanan yazı İhbar üzerine Dekanlık’ça soruşturma Çoklu düzensizlik: * Etik Kurul kararı yok ! * Yazılı onay alınmamış ! * Yazarların imzaları sahte ! * Ortak yazarlar inkar ediyorlar !

31 Editörün Tutumu (Lancet)‏
Yazarlardan savunma isteniyor: * Birinci yazar davranışını savunuyor. * Diğer yazarlar metni görmediklerini ve haberleri olmadığını belirtiyorlar. * Bir yazar “Ben Lancet’i okumam” diyor. Editör ciddi etik ihlallerin kesinleştiğini belirtiyor. Makaleyi literatürden geri çekiyor (retraction)‏ “Sonuçlar yapılan usulsüzlükleri mazur gösteremez”

32 Retraction:Interferon alfa-2b...In Behçet’s disease
On Feb19, 2000 The Lancet published an article by... ...the Dean...informs us that, according to the findings of an “Investigational Committee” : *there was no ethics committee approval, *written consent was not obtained from patients, *the signatures of all authors were forged, ...the serious ethical transgressions mean that the paper must be retracted from the published record. “In short,the end cannot justify the means.” Richard Horton The Lancet,London Vol.335,October 14,2000

33 PROPOSITION 1: THAT TRIALS ARE DECEITFUL
In February 2000, The Lancet published the results of a randomized trial examining the efficacy of interferon in Behçet’s disease [1] ...The Lancet retracted the paper 8 months after its original publication, a matter of great personal regret to me [2]. Controlled Clinical Trials,22: ,2001

34 Fizik Olayı Kasım 2007: ODTÜ’de doktora sınavı
2 doktora öğrencisi:67 yayınları var ! Birçok makaleden yaygın alıntılar Makaleler geri çekiliyor Yazarlar sadece “iyi İngilizce’yi ödünç” aldıklarını belirtiyorlar Disiplin soruşturması açılıyor İdari mahkeme “usulden” bozuyor

35

36 65 admin withdrawals   C. Aktas (Grad Student, Math Dept, 18 Mart Univ, Canakkale)‏ 1   T. Yetkin (Instructor with PhD, Mersin Univ, Icel)‏ 3   N. Pirinccioglu (Grad Student, Dicle Univ, Diyarbakir)‏   F. Binbay (Assistant Prof., Dicle Univ, Diyarbakir)‏   I. Yilmaz (Professor, Dean, 18 Mart Univ, Canakkale)‏ 4   I. Acikgoz (Professor, Dicle Univ, Diyarbakir)‏ 5   H. Baysal (Assoc Prof., 18 Mart Univ, Canakkale)‏ 7   M. Aygun (Grad Student, 18 Mart Univ, Canakkale)‏ 10   I. Tarhan (Assoc. Prof., 18 Mart Univ, Canakkale)‏ 13   A. Havare (Assoc Prof., Mersin Univ, Icel)‏   M. Korunur (Grad Student, Dicle Univ, Diyarbakir)‏ 14   S. Aygun (Grad Student, 18 Mart Univ, Canakkale)‏ 15   O. Aydogdu (Grad Student, METU, Ankara)‏ 29   M. Salti (Grad Student, METU, Ankara)‏ 40

37

38 Physics Department, Çanakkale Onsekiz MartUniversity, Çanakkale, Turkey NATURE|Vol 449|11 October 2007

39

40 Kaynak Gösterme Yararlanılan kaynakları belirtme: *tırnak içine alma
*özetleme *farklı sözcüklerle açıklama (paraphrasing)‏ Alıntılar makul düzeyde,orijinal kaynağa uygun ve emeğe saygılı olmalı

41 “Deneylerin ve çalışmaların dikkatle uygulanması, dürüst ve açık olarak sunulması koşuluyla bilimde yanlış yapmak hiçbir zaman suç sayılmaz.” New England Journal of Medicine

42 YAZARLIK Çalışmanın tasarımı, veri toplama, analiz ve yorumuna yeterli katkı Yazının taslağını kaleme alma, entellektüel içerik yönünden gözden geçirme Yayınlanacak son metni onaylama maddelerin tümü yerine getirilmelidir. (ICMJE)‏

43 Uygun Olmayan Yazarlık
Hakkı olduğu halde adı konmayanlar Hakkı olmadığı halde adı konanlar “Gölge yazarlık,onursal yazarlık, hediye yazarlık” *Bölüm başkanı,parayı bulan, araştırıcının arkadaşı,eşi,dostu..., hastaları,kanı,idrarı sağlayan...” Hakkı olanların hepsinin adı olmalı, hakkı olmayanların hiçbirinin adı olmamalı...

44 Çift Yayın (Duplikasyon)‏
* Editörlere danışıp izin almadan orijinal bir çalışmanın aynen veya sonuçlarıyla başka bir yayın organında yayınlanması Dergilerin,hakemlerin,editörlerin kaynaklarını boşa harcamak Okuyucuya,araştırıcıya,bilime saygısızlık Farklı dillerde,farklı okuyucu kitlesine hitap etme gerekçesi yeterli değil ! Dergilerin telif hakkı sorunu

45 Kabul Edilebilir İkinci Yayın
Her 2 editörün onay yazısı olması İki yayın arasında en az 1 hafta olması İkinci yayının farklı okuyucu kitlesine hitap etmesi İkinci yayının birincinin veri ve yorumları ile aynı olması İkinci yayında dip not olarak ilk yayının belirtilmesi “Poster,abstrakt,kongre bildirisi ikinci yayın sayılmaz” ICMJE

46 Dilimleme (salamizasyon)‏
Tek bir yazıda sunulabilecek veri,bulgu, fikirleri yapay olarak bölerek birden fazla yayın haline getirmek: *yayın sayısını arttırmaya yönelik *önceki yayını kaynak göstermemek *önceki yayından yeterli düzeyde farklılık göstermeyen yayınlar

47 TEZ KORSANLIĞI Tasarımı,yürütülmesi veya yazımına katkı olmadan başkasına ait tezi makale haline getirip yayınlamak. Yazarlık kriterlerine uymuyor. Hazır bir eserin makale olarak yazımı yazarlık değil ! Tez sahibinin haberi veya adı olması yeterli değil !

48 Bilimsel Yanıltmanın Nedenleri
Yetersiz araştırma eğitimi Hızlı yükselme hırsı Tanınma arzusu (Hollywood send.)‏ Üstlerin aşırı ve oransız baskısı Fazla yayın = prestij duygusu Maddi-manevi kazanç hırsı Psikiyatrik bozukluklar Kansu,Ruacan (CBT,2001)‏

49 ÜAK-DOÇENTLİK SINAVI ETİK KURULU
Aşırma Sahtecilik Çarpıtma Duplikasyon Dilimleme Haksız yazarlık Diğer etik ihlal türleri *Alıntılar,destek belirtmemek,insan-hayvan deneylerinde etik kurallara uymamak,hasta haklarına saygı göstermemek,jüri üyelerini yanıltıcı beyan...

50 UAKEK

51 ÜAK – Doçentlik Sınavı Etik Komisyonu
2005 Sınava Giren Aday Sayısı: 2780 Etik Komisyona Gelen Dosya: 100 İade Edilen Dosya:75 Ceza Alan Dosya: 25 2006 Sınava Giren Aday Sayısı: 3154 Etik Komisyona Gelen Dosya: 110 İade Edilen Dosya:85 Ceza Alan Dosya: 25

52 Üniversitelerarası Kurul Doçentlik Sınavı Etik Komisyonu
2004 Dönemi 98 dosya 23 yaptırım Bir daha girememe Üç yıl girememe – İki yıl girememe – Bir yıl girememe

53 Toplumu bilimsel yanıltmaya karşı korumak, içme suyunun veya besinlerin temizliğini sağlamak gibi bir halk sağlığı işlemidir Prof.Michael Farthing Editör,GUT