Akıllı Ulaşım Sistemleri ve Bilgi Güvenliği

... konulu sunumlar: "Akıllı Ulaşım Sistemleri ve Bilgi Güvenliği"— Sunum transkripti:

1 Akıllı Ulaşım Sistemleri ve Bilgi Güvenliği
Dr. Hasan PALAZ TÜBİTAK BİLGEM

2 GELECEĞİN ULAŞIM SİSTEMLERİ
Complex Large-Scale Interconnected Open Sociotechnical Geleceğin Ulaşım Sistemleri CLIOS(*) prensibine uygun olarak gelişecektir. NEDEN ? Dünya nüfusünün her geçen gün çoğaldığı, şehirlerdeki nüfus yoğunluğunun git gide arttığı, insan ve emtia dolaşımının ise bunlara bağlı olarak hızla arttığı bir dönemde yaşıyoruz. Bu gelişmeler yolcu ve yük taşıma sistemlerinin kaçınılmaz olarak daha da karmaşıklaşmasına yol açmaktadır. Karmaşıklık sadece yolcu sayısı ve fiziki altyapı unsurlarındaki sayısal artışla sınırlı olmaktan ziyade, kara hava deniz ve demiryolları ulaşım sistemleri arasındaki bağımlılığın artmasına dayalı entegrasyon ve mod geçişliliği yönetimi ihtiyaçlarının artması şeklinde de kendisini göstermektedir. Yolcu ve ya emtia çıkış noktasından varış noktasına kadar olan süreçte birden fazla ulaşım modu ile yoluna devam etmek durumunda kalabilmektedir. Teknik ve işletmeye yönelik unsurlara ekonomik ve sosyal unsurlar da katıldığında bazı uzmanların “CLIOS süreci” (Complex, Large- Scale, Integrated, Open Systems) olarak tanımladıkları bir yaklaşımla ele alınması gereken oldukça karmaşık bir topyekün sistem ortaya çıkmaktadır. (*) Prof. Joseph M. Sussmann, MIT

3 TÜRKİYE KARAYOLLARI VE TAŞIT SAYISI
Karayolu uzunluğu artıyor Motorlu araç sayısı da artıyor

4 TÜRKİYE DEVLET YOLLARI TRAFİK HACİM HARİTASI 2010
Yıllık ortalama günlük trafik artıyor.

5 KARAYOLU TAŞIMACILIĞINDA GELECEK
Moskova, Rusya Puxi Viaduct, Şangay Ulaşım Sistemlerinde karmaşıklık ve ölçeğin gitgide arttığı bir dönemde yaşıyoruz

6 TÜRKİYE DEMİRYOLU TAŞIMACILIĞI
Demiryolu taşımacılığı artıyor Demiryolu uzunluğu da artıyor

7 DEMİRYOLU TAŞIMACILIĞINDA GELECEK
Frankfurt, Almanya

8 2011 YILI İÇ HAT UÇUŞ HARİTASI
Dün sadece THY tarafından 2 merkezden 25 noktaya 2011 yılında 7 havayolu 7 merkezden 46 noktaya

9 TÜRKİYE ULAŞTIRMA SEKTÖRÜNDEN KAYNAKLANAN
CO2 EŞDEĞER EMİSYONU Ulaştırmadan Kaynaklanan CO2 eşdeğer emisyonu 47,48 Milyon ton

10 İSTANBUL ATATÜRK HAVALİMANI GÜRÜLTÜ ÖLÇÜMLERİ
Kullanım Alanı Ses basıncı düzeyi(gündüz) dBA    Dinlenme Alanları    Tiyatro Salonları    25    Konferans Salonları    30    Otel Yatak Odaları    Otel Restoranları    35    Sağlık Yapıları    Hastaneler    Konutlar    Yatak Odaları    Oturma Odaları    60    Servis Bölümleri (mutfak, banyo)    70    Eğitim Yapıları    Derslikler, Laboratuvarlar    45    Spor Salonu, Yemekhaneler    Endüstri Yapıları    Fabrikalar (küçük)    Fabrikalar (büyük)    80 Gürültüyü Azaltmak İçin Alınabilecek Tedbirler: · Hava alanlarının, endüstri ve sanayi bölgelerinin yerleşim bölgelerinden uzak yerlerde kurulması, · Yerleşim yerlerinde ve binaların içinde gürültü rahatsızlığını önlemek için yeni inşa edilen yapılarda ses yalıtımı sağlanması · Havaalanlarının daha sessiz hale getirilmesi (Uçaklarda sessiz motorların kullanılması) · Uçak kalkış ve iniş zamanlarına kısıtlama getirilmesi · Rotaların yeniden düzenlenmesi · Havaalanındaki yer operasyonlarının düzenlenmesi 4/7/2017

11 ÇOK MODLU BÜTÜNLEŞİK YAKLAŞIM
Etkin ve Güvenli bütünleşik çözümler için: Bilgi Teknolojileri ve Bilgi Güvenliği Teknolojileri Sistem, kullanıcı ve altyapılardaki nicel ve fonksiyonel artış kaçınılmaz olarak Karmaşıklık düzeyini artırıyor. Karmaşıklık kaçınılmaz ve çok boyutlu olunca tek çare karmaşıklığı oluşturan unsurların etkin yönetimi. Etkin yönetim için bilgi teknolojilerinin bütünleşik bir anlayışla kullanımı kritik önem kazanıyor. Ancak en az bunun kadar önemli olan, bilgi paylaşımı ve iletişimin olduğu her yerde güvenlik hususunun temel bir başarım faktörü olarak ortaya çıkmasıdır. Bilginin dolaşıma girdiği her sistemde güvenlik zaafiyetinin doğması ne kadar doğalsa, bu zaafiyetlerin sağlam ve sistemli yaklaşımlarla giderilmesi için gereken önlemlerin alınması da o kadar elzem olmaktadır.

12 AUS TABANLI ÇÖZÜMLERİN VAADETTİKLERİ
Güvenliği artırır Yolcu ve kullanıcı memnuniyetini artırır Sıkışıklığı azaltarak performansı artırır Hareketliliği, çevikliği ve entegrasyonu artırır Çevresel faydalar sağlar Üretkenliği artırarak istihdam sağlar ve ekonomiyi geliştirir Farklı alanlarda ek istihdam alanları (Örneğin ABD’de 20 yılda istihdam yaratacağı öngörülüyor.) AUS yatırımları otoban yapımına göre geri dönüşümü çok yüksek (bu değer 25 kata kadar çıkabilmektedir. )

13 BİLGİ TEKNOLOJİLER (BT) BOYUTU
BT birçok endüstride devrim yaptı Gelecek on yıllarda taşımacılık sistemlerinin iyileştirilmesi ile ülke çapında yeni bilgi altyapıları oluşturulacak. AUS dönüşümün gerçekleşmesinde BT’nin önemli bir yeri olacak. Bilginin zamanında ve doğru olarak üretilmesi, paylaşılması, toplanması, işlenip değerlendirilmesi, karar destek süreçlerine sağlanması bütünleşik bir yaklaşımla ele alınmalı Özellikle Bilgi Güvenliği Teknolojileri operasyonel başarı için kritik öneme haiz olacaktır

14 BİLGİ GÜVENLİĞİ VE MAHREMİYET
Güvenlik isterleri Kimliklendirme Erişim denetimi Mesuliyet takibi Mesaj bütünlüğü Mahremiyet İsterleri Anonimlik İzlenemezlik Mesajların gizliliği (kriptolama) Güvenlik İsterleri Akıllı Ulaşım Sistemleri’nde güvenlik isterlerinin karşılanamaması durumunda, sistemin yanlış ve yanıltıcı bilgi akışına maruz kalması böylece sistem işleyişinin aksaması daha da kötüsü ölümcül kazalara yol açılması gibi kabul edilemez sonuçlar oluşmaktadır. Akıllı ulaşım sistemlerinin aşağıdaki güvenlik isterlerini karşılayacak şekilde tasarlanması gerekmektedir: Kimliklendirme Sistemdeki tüm bilgi alış verişleri, iletişime katılan tarafların doğru bir şekilde kimliklendirilmesi ile başlamalıdır. Sistemin uygun düğümlerinde kimliklendirme sunucuları yer almalı, bunlar kullanıcıları çift yönlü kimliklendirme mekanizması ile doğrulamalıdırlar. Aksi taktirde sistem, sahte kimliklendirme (impersonation) saldırılarına maruz kalabilecektir. Erişim Denetimi Kullanıcıların kimliklendirilmesinin ardından, erişebilecekleri bilgi ve servislerin belli şartlar altında kısıtlanması gerektiği durumlarda bu kısıtların doğru bir şekilde uygulanabilmesi gerekmektedir. Örneğin, güvenlik güçlerinin ulaşabileceği bilgi ve servisler normal kullanıcılardan farklı olabileceği gibi, ücretli olan servislere sadece bu ücreti ödeyenlerin erişebilmesinin garanti edilmesi önem kazanmaktadır. Tersinden düşünüldüğünde, kullanıcıların sisteme gayri meşru bir biçimde bilgi beslemesi yapması da erişim denetimi mekanizmaları ile engellenmelidir. İzlenebilirlik (Mesuliyet Takibi) Sistemi kötüye kullanan veya diğer kullanıcılara zarar veren kullanıcıların tesbit edilerek ilgili yetkili makam tarafından gerekli müeyyidelerin uygulanabilmesi gerekmektedir. Özellikle konum ve harekete ilişkin diğer bilgilerin sisteme yanlış ve yanıltıcı bir şekilde sağlanması durumunda, buna yol açan kullanıcının tesbiti ve gerekirse hizmetlerden men edilmesi söz konusu olabilecektir. Mesaj Bütünlüğü Mesaj bütünlüğü, dolaşıma giren bilgilerin yolda gönderenin bilgisi dışında bir değişikliğe uğramadığını garanti edilmesi ile ilgilidir. Sistem mesaj bütünlüğünü garanti etmediği takdirde, mesuliyet takibinin sağlıklı yapılabilmesi mümkün olamamakta, zararlı saldırılarda suçsuz kullanıcıların zan altında kalmasına yol açılmaktadır. Bu nedenle bir bilgi parçacığının varacağı yere kaynağından çıktığı şekliyle, yolda hiçbir değişikliğe uğramadan ulaşması hayati önem taşımaktadır. Mahremiyet İsterleri Akıllı Ulaşım Sistemleri’nde güvenlik isterlerinin karşılanamaması durumunda, sistemin yanlış ve yanıltıcı bilgi akışına maruz kalması böylece sistem işleyişinin aksaması daha da kötüsü ölümcül kazalara yol açılması gibi kabul edilemez sonuçlar oluşmaktadır. Akıllı Ulaşım Sistemleri kullanıcılarının mahremiyetine yönelik iki ana tehdit bulunmaktadır: 1- Kullanıcı ile sistem arasındaki iletişime müdahelede bulunan üçüncü şahıslar 2 – Trafik sisteminin kendisi. Bir kullanıcının trafik içinde izlediği güzergahların konum ve kimlik bilgileri dahil olmak üzere uzun bir süre boyunca izlenebilir kılınması, şahıslar açısından ciddi bir mahremiyet riski oluşturabilmektedir. Sistem kullanıcıları açısından bakıldığında mahremiyet isterleri aşağıdaki gibi sıralanabilir: Anonimlik Akıllı Ulaşım sistemlerinde kullanıcılardan sisteme aktarılan bilgi mesajları, şahısların kimlik bilgilerini açığa çıkaracak tarzda olmamalıdır. Aksi takdirde şahısların herhangi birisi tarafından sistem içinde izlenmesi sıradanlaşabilir. Bu durum yukarıda verilen kimliklendirme ve mesuliyet takibi isterleri ile tezat teşkil etmekte ve sağlıklı bir sistem işleyişi için ancak belli sınırlar içerisinde uygulanabileceği değerlendirilmektedir. Bu noktada, sistem içerisinde kimliklendirme ve mesuliyet takibi fonksiyonlarının sadece yetkili ve güvenilir otoriteler tarafından kontrol edilen sunucular tarafından yürütülmesi en etkin ve uygulanabilir çözüm olarak belirginleşmektedir. İzlenemezlik (Kayıtların Bağlantılandırma Bilgilerinden Yoksun Olması) Belli bir sistem kullanıcısı tarafından sisteme aktarılan bilgiler, ilgili kullanıcının kolayca (doğrudan veya dolaylı) takip edilmesini sağlayacak bir şekilde yapılandırılmamalıdır. Örneğin, sistemde yapılacak konum ve zaman bazlı bir iz teşhis sorgusu ile belli insanların iş-ev rotalarını çıkarmayı mümkün kılacak veri kaydı yapılmamalıdır. Mesajların Gizliliği Sistemde dolaşan mesajlar, dolaşıma girmeden önce mutlaka yüksek bir güvenlik seviyesinde şifrelenmeli ve şifreli mesajlar sadece yetkilendirilmiş sunucular tarafından çözülebilmelidir. Benzer şekilde, sunucular tarafından sistem kullanıcılarına yönlendirilen mesajlar sadece yetkili kullanıcılar tarafından okunabilmelidir.

15 GÖREV KRİTİK SİSTEMLER
Gerçek/Yakın Gerçek Zamanlı Yazılım Güvenliği Siber Güvenlik Yazılım Güvenirlik Yazılım Test ve Değerlendirme lab. Yazılım Geçerleme ve Doğrulama Gerçek Zamanlı İşletim Sistemi (GİS)

16 BİLGEM BÜNYESİNDE YÜRÜTÜLEN İLGİLİ PROJELERDEN BAZILARI

17 GEMRAD ve SAMRAD PROJELERİ
GEMRAD (Gemi Seyir Radarı) ve SAMRAD (Sahil Gözetleme Radarı) Proje, Sahil Güvenlik Komutanlığı ve DzKK.lığı’nın radar gereksinimlerini, tamamen ulusal biçimde karşılamayı hedeflemektedir. Proje Tanımı Üretim prototipleri ve çevresel testleri tamamlanmıştır. Çıktılar Kullanılan AUS Teknolojileri seyir bilgilerinin sayısal harita üzerinde gösterilmesine, izlenebilmesine ve plotlama yapabilmesine imkân tanıyan yazılım altyapıları Seyrüsefer sistemleri ve GPS sistemleri ile entegrasyon

18 Kullanılan AUS Teknolojileri
KUŞ RADARI PROJESİ Kuş Radarı Proje, Devlet Hava Meydanları İşletmesi’ne bağlı olan havaalanları ve civarındaki kritik sahalarda göçmen kuşlar ile uçakların geçiş yollarının kesişmesi nedeniyle oluşabilecek kuş-uçak çarpışmalarını önlemek maksadıyla, Kuş Radarı ve Milli Gözetim Radarı Sistemlerinin geliştirilmesi. Proje Tanımı Kuş Radarı Milli Gözetleme Radarı Çıktılar Kullanılan AUS Teknolojileri Radar Sinyal İşleme

19 GÜVENLİ ARAÇ HABERLEŞME SİSTEMİ
Güvenli Araç Haberleşme Sistemi Projesi Uçak, helikopter, gemi gibi hareketli unsurların yer ile olan telsiz iletişiminin güvenli olarak gerçekleşmesini sağlamaktadır. Proje Tanımı Güvenli haberleşme sistemi. Çıktılar Kullanılan AUS Teknolojileri Hareketli unsurların konum bilgisi, merkezden yönlendirilmesi ve durumları ile ilgili bilgiler güvenli olarak iletilmektedir.

20 SAYISAL PLOTLAMA MASASI PROJESİ
Yeni Tip Karakol Botu Sayısal Plotlama Masası (DRT Masası) Proje, Yeni Tip Karakol Bot’larının standart donanımına dahil olacak Sayısal Plotlama Masası (DRT Masası)’nın geliştirilmesi, doğrulanması, liman ve deniz testleri ile birlikte, YTKB sınıfı gemiler için 16 adet üretilmesini hedeflemektedir. Proje Tanımı YTKB DRT Masası (Ürün 16 adet üretilmektedir.) Çıktılar Kullanılan AUS Teknolojileri Seyir bilgilerinin sayısal harita üzerinde gösterilmesine, izlenebilmesine ve plotlama yapabilmesine imkân tanıyan yazılım altyapıları Seyrüsefer sistemleri ve GPS sistemleri ile entegrasyon

21 MEYDAN KONTROL VE YAKLAŞMA/YOL KONTROL SİMÜLATÖRÜ PROJESİ
ATC Meydan Kontrol ve Yaklaşma/Yol Kontrol Radar Simülatörü Hava Trafik Kontrol temel, tazeleme, intibak ve ileri düzey eğitimleri ve Hava Trafik Yönetimi (ATM) ARGE çalışmaları yapılabilecek sistemi ve ASTERIX radar veri kayıt sistemini geliştirmek. Proje Tanımı Yaklaşma/Yol Kontrol Pozisyonu, Meydan Kontrol Pozisyonu Pilot Pozisyonu 120 derecelik Görsel Kule Sesli Muhabere Sistemi ASTERIX Radar Verisi Kayıt/Gösterim Performans Değerlendirme Sistemi Hava Sahası Düzenleme Araçları Çıktılar Kullanılan AUS Teknolojileri GIS, Havacılık haritaları, Uçuş Planı Yöneticisi, SafetyNet A-SMGCS Simülasyon

22 HAVA ARACI TAKİP SİSTEMİ (HATS) PROJESİ
Hava Aracı Takip Sistemi Projesi Alçak irtifada uçan helikopter gibi hava araçlarının, uçuş emniyetini destekleyecek ve acil durumlarda hava aracına en kısa zamanda ulaşılmasına katkı sağlayacak Hava Aracı Takip Sisteminin geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Proje Tanımı Hava Aracı Takip Merkezi Hava Aracı Takip Cihazları Çıktılar GSM Uydu GPS Alçak irtifada VFR uçuş yapan hava araçları Radar kapsamasında olmadığından mevcut sitemler ile takip edilememektedir. Önceki yıllarda yaşanan bazı helikopter kazaları alçak irtifada uçuş yapan hava araçlarının da sürekli takip edilmesi gerektiğini ortaya koymuştur. Bu amaçla geliştirilmekte olan Hava Aracı Takip Sistemi acil durumdaki hava araçlarına en kısa zamanda ulaşılmasına katkı sağlayacaktır. Hava Aracı Takip Sistemi, hava araçlarına takılan Hava Aracı Takip Cihazı ve hava araçlarının harita üzerinde takibinin yapıldığı Hava Aracı Takip Merkezi bileşenlerinden oluşmaktadır. Hava Aracı Takip Cihazı, hava aracının konum, hız ve yükseklik bilgilerini periyodik olarak Hava Aracı Takip Merkezi’ne gönderir, hava araçlarının harita üzerindeki konumları gelen konum verisine uygun olarak güncellenir. Acil durumdaki hava araçları harita üzerinde farklı renk ile gösterilerek ikaz verilir. Gerektiğinde GPRS üzerinden bas-konuş haberleşmesi de yapılabilir. Sistemin haberleşmesi hem GSM ve hem de uydu şebekesi üzerinden sağlandığından hem maliyet etkin hem de güvenilirdir. Hava aracı kaza-kırıma uğradığında bağlantı kesilse dahi son gönderilmiş olan konum ile hava aracına kısa zamanda müdahale edilebilmesi hedeflenmektedir. Projenin ilk aşamada DHMİ helikopterlerine uygulanması, daha sonra yaygınlaştırılması planlanmaktadır. Kullanılan AUS Teknolojileri GSM/GPRS GPS GIS V2I

23 ULUSAL DEMİRYOLU SİNYALİZASYONU PROJESİ
Esnek, genişleyebilir yapıda; yerli kaynaklar ile geliştirilmiş; hazır ticari ürünlere dayanan; uluslararası standartlara uygun; ülke çapında yaygınlaştırılabilir bir sinyalizasyon sisteminin tüm bileşenleri ile birlikte geliştirilmesi, pilot bölgeye kurularak devreye alınmasını hedeflemektedir. Proje Tanımı Demiryolu Anklaşman Sistemi Demiryolu Trafik Kontrol Merkezi Mithatpaşa Demiryolu Sinyalizasyon Sistemi Çıktılar Alçak irtifada VFR uçuş yapan hava araçları Radar kapsamasında olmadığından mevcut sitemler ile takip edilememektedir. Önceki yıllarda yaşanan bazı helikopter kazaları alçak irtifada uçuş yapan hava araçlarının da sürekli takip edilmesi gerektiğini ortaya koymuştur. Bu amaçla geliştirilmekte olan Hava Aracı Takip Sistemi acil durumdaki hava araçlarına en kısa zamanda ulaşılmasına katkı sağlayacaktır. Hava Aracı Takip Sistemi, hava araçlarına takılan Hava Aracı Takip Cihazı ve hava araçlarının harita üzerinde takibinin yapıldığı Hava Aracı Takip Merkezi bileşenlerinden oluşmaktadır. Hava Aracı Takip Cihazı, hava aracının konum, hız ve yükseklik bilgilerini periyodik olarak Hava Aracı Takip Merkezi’ne gönderir, hava araçlarının harita üzerindeki konumları gelen konum verisine uygun olarak güncellenir. Acil durumdaki hava araçları harita üzerinde farklı renk ile gösterilerek ikaz verilir. Gerektiğinde GPRS üzerinden bas-konuş haberleşmesi de yapılabilir. Sistemin haberleşmesi hem GSM ve hem de uydu şebekesi üzerinden sağlandığından hem maliyet etkin hem de güvenilirdir. Hava aracı kaza-kırıma uğradığında bağlantı kesilse dahi son gönderilmiş olan konum ile hava aracına kısa zamanda müdahale edilebilmesi hedeflenmektedir. Projenin ilk aşamada DHMİ helikopterlerine uygulanması, daha sonra yaygınlaştırılması planlanmaktadır. Kullanılan AUS Teknolojileri Anklaşman Sistemi Trafik Kontrol Sistemi Sinyalizasyon Sistemi I2V / V2I

24 TREN SİMÜLATÖRÜ (TRENSİM) PROJESİ
Sürücüsü personelin sanal ortamda; tren sürüş eğitimlerinin yapılması, değişik iklim ve yol koşullarında tren kullanma tekniklerinin geliştirilmesi, performansının değerlendirmesi, arıza ve risk önleyici yeteneklerin geliştirilmesi için E43000 elektrikli lokomotif tren simülatörü geliştirilmiştir. Proje Tanımı Harketli gerçek ölçülerde tren kabini Simülasyon Sistemi Görsel Veritabanı Merkezi Donanım Bilgisayarı Demiryolu bilşenleri matematiksel modeli Ê Lokomotif Modeli Çıktılar Alçak irtifada VFR uçuş yapan hava araçları Radar kapsamasında olmadığından mevcut sitemler ile takip edilememektedir. Önceki yıllarda yaşanan bazı helikopter kazaları alçak irtifada uçuş yapan hava araçlarının da sürekli takip edilmesi gerektiğini ortaya koymuştur. Bu amaçla geliştirilmekte olan Hava Aracı Takip Sistemi acil durumdaki hava araçlarına en kısa zamanda ulaşılmasına katkı sağlayacaktır. Hava Aracı Takip Sistemi, hava araçlarına takılan Hava Aracı Takip Cihazı ve hava araçlarının harita üzerinde takibinin yapıldığı Hava Aracı Takip Merkezi bileşenlerinden oluşmaktadır. Hava Aracı Takip Cihazı, hava aracının konum, hız ve yükseklik bilgilerini periyodik olarak Hava Aracı Takip Merkezi’ne gönderir, hava araçlarının harita üzerindeki konumları gelen konum verisine uygun olarak güncellenir. Acil durumdaki hava araçları harita üzerinde farklı renk ile gösterilerek ikaz verilir. Gerektiğinde GPRS üzerinden bas-konuş haberleşmesi de yapılabilir. Sistemin haberleşmesi hem GSM ve hem de uydu şebekesi üzerinden sağlandığından hem maliyet etkin hem de güvenilirdir. Hava aracı kaza-kırıma uğradığında bağlantı kesilse dahi son gönderilmiş olan konum ile hava aracına kısa zamanda müdahale edilebilmesi hedeflenmektedir. Projenin ilk aşamada DHMİ helikopterlerine uygulanması, daha sonra yaygınlaştırılması planlanmaktadır. Kullanılan AUS Teknolojileri E Lokomotif modeli Sinyalizasyon Sistemi Simülasyon Demiryolu bileşenleri matematiksel modeli

25 GÜMRÜK KAPILARI GÜVENLİK SİSTEMLERİ PROJESİ
Gümrük Kapıları Güvenlik Sistemleri T.C. Başbakanlık Gümrük Müşteşarlığı’nca “Gümrük Modernizasyonu” adı altında yürütülen yasal eşya, insan ve araç trafiğini elektronik ortamda izleyen bir sistemin tesisi çalışmaları kapsamında, Kara Gümrük Kapılarının izlenmesine olanak sağlayacak güvenlik sistemlerinin kurulmasıdır. Proje Tanımı Kontrol merkezi, Güvenlik kamera kontrol sistemi, Plaka okuma sistemi Transit geçiş yapan araç takip sistemi Geniş alan ağ güvenliği Araç ve konteyner tarama sistemi Çıktılar Alçak irtifada VFR uçuş yapan hava araçları Radar kapsamasında olmadığından mevcut sitemler ile takip edilememektedir. Önceki yıllarda yaşanan bazı helikopter kazaları alçak irtifada uçuş yapan hava araçlarının da sürekli takip edilmesi gerektiğini ortaya koymuştur. Bu amaçla geliştirilmekte olan Hava Aracı Takip Sistemi acil durumdaki hava araçlarına en kısa zamanda ulaşılmasına katkı sağlayacaktır. Hava Aracı Takip Sistemi, hava araçlarına takılan Hava Aracı Takip Cihazı ve hava araçlarının harita üzerinde takibinin yapıldığı Hava Aracı Takip Merkezi bileşenlerinden oluşmaktadır. Hava Aracı Takip Cihazı, hava aracının konum, hız ve yükseklik bilgilerini periyodik olarak Hava Aracı Takip Merkezi’ne gönderir, hava araçlarının harita üzerindeki konumları gelen konum verisine uygun olarak güncellenir. Acil durumdaki hava araçları harita üzerinde farklı renk ile gösterilerek ikaz verilir. Gerektiğinde GPRS üzerinden bas-konuş haberleşmesi de yapılabilir. Sistemin haberleşmesi hem GSM ve hem de uydu şebekesi üzerinden sağlandığından hem maliyet etkin hem de güvenilirdir. Hava aracı kaza-kırıma uğradığında bağlantı kesilse dahi son gönderilmiş olan konum ile hava aracına kısa zamanda müdahale edilebilmesi hedeflenmektedir. Projenin ilk aşamada DHMİ helikopterlerine uygulanması, daha sonra yaygınlaştırılması planlanmaktadır. Kullanılan AUS Teknolojileri GIS GPS / GPRS V2I / I2V Plaka Okuma Sistemi Karar Destek sistemi IP şifreleme

26 Haberleşme Teknolojileri
BİLGEM´in AUS´da Potansiyel Katkı Alanları Haberleşme Teknolojileri Araçlara Özel Haberleşme Teknolojileri Dedicated Short Range Communications (Ör. Araçtan-Araca (V2V) ve Araçtan-Altyapıya Haberleşme (V2I)) Araç Ortamından Kablosuz Erişim (Wireless Access in Vehicular Environment, WAVE) Communications Access for Land Mobiles (CALM) Deniz ve Hava Araçlarına Özel Haberleşme Teknolojileri ve İzleme Sistemleri

27 Güvenlik ve Mahremiyet
BİLGEM´in AUS´da Potansiyel Katkı Alanları Güvenlik ve Mahremiyet Kullanılan haberleşme sistemleri ve ağlarındaki güvenlik Kişi ve araçların mahremiyet Tüm ulaşımı etkin bir şekilde izleyebilmemiz ve yönetebilmemiz için akıllı ulaşım sistemleri çok büyük miktarda veriyi toplayıp işlemektedir. Bu veriler BT alt yapıları aracılığı ile dağınık yapıdaki kaynaklardan toplanmaktadır. Siber ataklar, bilgisayar korsanları gibi tehditlere karşı bu BT sistemlerinin etkili bir şekilde çalışması için teknik ve yönetimsel BT güvenlik önlemleri alınmalıdır. Akıllı ulaşım için toplanan veriler ulaşımın kontrol edilmesi yanında kişilere, araçlara ait kim hangi saate kiminle, nerede gibi önemli bilgileri de içermektedir tutmaktadır. Bu bilgilerin ilgisiz kişilerin eline geçmesi birçok suç için zemine oluşturacağı gibi kişilerin özel hayatının mahremiyetini de ortadan kalkacaktır. Örneğin bir otoyoldan geçen araçların sürekli izlenerek periyodik geçenlerin tespit edilip terörist bir atak düzenlenmesi gibi. Bu tür atak risklerinin ortadan kaldırılması için güvenlik ve mahremiyetle ilgili önlemlerin alınması gerekmektedir.

28 Çok Modlu karmaşık sistemlerde Veri Füzyonu ve İşlenmesi
BİLGEM´in AUS´da Potansiyel Katkı Alanları Çok Modlu karmaşık sistemlerde Veri Füzyonu ve İşlenmesi Etkin bir akıllı ulaşım sistem için çok kaynaktan farklı formatta veri toplanması gerekmektedir. Örneğin büyük bir şehirdeki trafiği yönetmek için trafik ışıkları, yollardaki araç yoğunluğu, hava durumu, uydu görüntüleri, önceki yıllara ait veriler (o gün ve saat için), kameralardan alınan yaya bilgileri, metro, deniz ulaşımı araçlarının bilgileri gibi pek çok kaynaktan gelen büyük boyutlu ve farklı formattaki verilerin toplanıp işlenerek karar verilmesi gerekmektedir. Bu verilerin toplanması ve işlenmesi güçlü bir bilgi ve BT sistem altyapısı gerektirmektedir. Örneğin BİLGEM yaptığı SKAAS projesi ile aynı anda 500 TV kanalının yayınını aynı anada kaydedip içerisinde reklam veya diğer görüntüleri arayabilmektedir. Aynı şekilde Sayıştay Başkanlığına yapılan Bilgisayar Destekli Denetim Projesi’nde de çok büyük boyutlu veriler içerisinde veri madenciliği uygulamaları yapılarak. Kamuda yapılan harcamaların etkinliği kontrol edilebilmektedir.

29 BİLGEM´in AUS´da Potansiyel Katkı Alanları
Modelleme ve Simülasyon En uygun güzergahın seçilmesi (Maliyet, zaman, trafik v.b. kriterlere göre) En uygun hız tavsiyeleri Diğer altyapı optimizasyon ihtiyaçları

30 RFID ve Sensör Teknolojileri
BİLGEM´in AUS´da Potansiyel Katkı Alanları RFID ve Sensör Teknolojileri Araçların kaza yapmalarını önleyici sistemler (Frontal Collision Warning) Yol ve hava durumu sensörleri (Ör. Buzlanma, kaygan yol, v.b.) Ulaşım otoritelerinin ana amaçlarından birisi trafik kazalarını en aza indirmek ve yol güvenliğini arttırmaktır. Bu amaca ulaşmak için kablosuz teknolojilerin kullanımı gereklidir. Güvenlikle ilgili uygulamalardan bazıları aşağıda verilmiştir. Önden Çarpışma Uyarısı (Frontal Collision Warning). Önden çarpmalar dünyadaki kazaların en büyük bölümünü oluşturur. Bu kazaların tipik nedenleri sürücünün dikkatinin dağılması, öndeki aracın ani fren yapması, duran bir engelin aracın önüne çıkması sayılabilir. Konvansiyonel çarpışma uyarı sistemleri araca yerleştirilmiş sensörlerden oluşur. Bu şekilde araç kullanılan sensörlerin menziline göre olay ve hedeflerden haberdar olur. Şekil 1´de en öndeki aracı ani fren yapması sonucu önden çarpışma uyarma sistemi arkadaki aracı uyarma uygulaması görülmektedir. Konvensiyonel çarpışma uyarı sisteminin güvenilirliği ve doğruluğu kullanılan sensörün tipine ve sayısına ve aracın bulunduğu ortama (Ör. şehiriçi, şehirlerarası, otoban) bağlıdır. Sensörlerin herhangi bir engel nedeniyle obstrüksüyonu ve diğer fiziksel kısıtlamalar, sistemin menzilini ve performansını azaltır. Bu faktörlere ek olarak, çarpışma önleme sisteminin uygun şekilde çalışabilmesi için araçların çevresi sensörlerle çevrilmesi gereklidir. Böyle bir sistemin gerçeklenmesi ise çok maliyetlidir. Eğer araç komşu araçlarla haberleşebilirse aracın üzerinde sınırlı sayıda sensör bulunsa bile Çarpışma önleme sistemi daha verimli çalışabilir. Bu sistemde sürüş sırasında araçlar kendi pozisyon, hız ve yön bilgilerini anonim olarak paylaşır. Bu şekilde her araç diğer araçların konumunu ve hareketlerini izleyebilir. Eğer araç kritik bir durum sezerse sistem sürücüyü görsel, işitsel ve/ya dokunsal şekilde uyarır. Bu şekilde sürücünün kazayı engellemek için yeterli zamanı kalmaktadır. Kritik durumlarda, haberleşme kullanılarak ani müdahale edilir ve kazaların önüne geçilebilir. Bu durum sadece sensörlerin kullanıldığı klasik sistemlerde gerçeklenemez. Bunun nedeni sensörlerin dedeksiyon, sınıflandırma ve devam eden olayın anlaşılması için ihtiyaç duyulan zamandır. Eğer araçlar kablosuz haberleşme cihazlarıyla donatılabilinirse, birbirleriyle doğrudan bilgileri transfer edebilirler. Kaygan Yol tespiti Bu uygulama sürücüye yoldaki olası risklerin bildirilmesi amaçlanmaktadır. En önemli risk kötü hava koşulları (Ör. yağmur, kar, v.b.) ve öndeki araçtan yağ boşalması gibi sıra dışı bir olayın meydana gelmesi sonucu yolun yüzeyinin kaygan olmasıdır. Kaygan yol kısmının tespiti doğrudan özel sensörler aracılıyla veya ABS veya ESP sistemi tarafından dolaylı olarak tespit edilebilir. Elde edilen bu bilgilerin sürücülere iletimi çok geç olabilir. Çünkü araç veya araçlar çoktan kaymış olabilirler. Kaygan yol tespiti uygulaması Şekil 3´te gösterilmiştir. Kablosuz haberleşme kullanılarak araçlar arasındaki ağ vasıtasıyla tehlikeli yol kesimi hakkındaki bilgi diğer araçlarla paylaşılabilir. Tehlikeli yolun konumu bilgisi öncelikle komşu araçlara buradan da trafik yönetim merkezine iletir. Trafik yönetim merkezinin bilginin doğruluğu ve güvenilirliği incelendikten sonra tüm araçlara iletilebilir. Araç tehlikeli yol kısmının bulunduğu bölgeye yaklaştığında sürücü uyarılır.

31 SONUÇ ve ÖNERİLER Güvenlik ve mahremiyet isterlerinin ayrıntılı bir biçimde tespit edilmesi Altyapıların ve standartların oluşturulması ve tasarımında, güvenlik ve mahremiyet isterlerinin erken dönemlerde gözetilmesi Önemli unsurlar: Ulusal seviyede vizyon ve katılım AUS gerçeklemesine önemli miktarda altyapı yatırımı yapmak Güçlü devlet desteği ve liderliği Çok yönlü standardizasyon (sistemler, bilgi altyapıları vb.) Sektörler ve kurumlar arası etkin koordinasyon

32 TEŞEKKÜRLER TÜBİTAK BİLGEM PK. 21, 41470 GEBZE-KOCAELİ
Tel: +90 (262) ; Faks: +90 (262)