Polio Eradikasyon Programı

... konulu sunumlar: "Polio Eradikasyon Programı"— Sunum transkripti:

1 Polio Eradikasyon Programı
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Başkanlığı Aşı ile Önlenebilir Hastalıklar Daire Başkanlığı

2 Tanımlar; Eradikasyon: Hastalığın etkeni ile birlikte dünya yüzünden yok edilmesi Sürveyans: Verilerin sistematik olarak gerektiğinde eyleme geçmek üzere toplanması Aktif sürveyans: Sürveyans sisteminde bildirim yapmakla yükümlü kişiler ve yetkili birimlerce düzenli olarak verilerin toplanması Akut Flask Paralizi: Şiddetli travma haricinde ani olarak gelişen 15 yaş altı paraliziler Poliomiyelit: Poliovirus’ların neden olduğu paralitik bir hastalık

3 Polio Eradikasyon Programı
1988’de Dünya Sağlık Assamblesi’nde tüm ülkelerde polionun ortadan kaldırılması kararı alınmıştır. 1990’da “Dünya Çocuk Zirvesi”nde aynı karar ülke liderleri tarafından onaylanmıştır.

4 POLİONUN ERADİKASYONU HEDEFİ NEDİR?
Polionun eradikasyonu hedefi; sadece klinik olarak vakaların görülmemesi değil, aynı zamanda hastalığa neden olan polio virüsünün de yok edilmesidir.

5 DÜNYADA DURUM

6 1997 DSÖ Batı Pasifik Bölgesinin son vahşi polio vakası
DÜNYADA DURUM Avrupa Bölgesi Melik Minas Türkiye 1998 Batı Pasifik Bölgesi Mum Chanty Kamboçya 1997 1991 DSÖ Amerika bölgesinin son vahşi polio vakası 1997 DSÖ Batı Pasifik Bölgesinin son vahşi polio vakası 1998 DSÖ Avrupa bölgesinin son vahşi polio vakası

7 DÜNYADA DURUM 2002’de Dünyada 1918 Vaka, 2012’de 223 Vaka, 2013’de
21 HAZİRAN 2002 2002’de Dünyada 1918 Vaka, 2012’de 223 Vaka, 2013’de 407 Vaka, 2014’de şu ana kadar 58 vaka Mevcuttur. DSÖ Avrupa bölgesi Çocuk Felcinden arındırılmış bölge olarak sertifikalandırıldı

8 Hedef: 2015 sonu itibarıyla Polio virüs dolaşımının durdurulması
Dünyada Durum Ocak-Aralık 2013 = 407 VAKA 1 Ocak-8 Nisan 2014 = 58 VAKA 2013’ün aynı döneminde yalnızca 18 vaka mevcuttu. Polio endemik ülke sayısı: 3 Pakistan, Nijerya, Afganistan Hedef: 2015 sonu itibarıyla Polio virüs dolaşımının durdurulması

9 Olası importasyon sonrası yayılma riski olan bölgeler

10 Vahşi polio virüs*, 9 Nisan 2013-8 Nisan 2014 Vahşi virüs tip 1
Endemik ülkeler Bu haritada gösterilen sınırlar ve isimler ve kullanılan dizaynlar, herhangi bir ülkenin, bölgenin yada şehrin veya bunların otoritelerinin yasal durumlarıyla veya sınırları ile ilişkili olarak Dünya Sağlık Örgütü tarafından her ne olursa olsun belirtilen bir görüşün ifadesi değildir. Haritalardaki noktalı çizgiler, üzerinde henüz tam uzlaşı olmayan yaklaşık sınırları ifade etmektedir.  WHO All rights reserved Vahşi polio virüs(son 6 ay içinde vakası olan ülkeler) Vahşi polio virüs(son 6-12 ay evvel vakası olanlar)

11 Vahşi Poliovirus vakaları
2009 – Nisan itibariyle

12 Türkiye’de polio eradikasyonu programı
Uluslar arası hedefler doğrultusunda, 1989 yılında ülkemizde polionun eradikasyonuna yönelik “Polio Eradikasyonu Programı” başlatılmıştır.

13 PEP Polio vakaları ve Polio-3 (DPT+IPV+Hib 5’li karma 3
PEP Polio vakaları ve Polio-3 (DPT+IPV+Hib 5’li karma 3.doz) kapsayıcılığı, Türkiye, Klinik sınıflandırma(1989’dan itibaren) **Virolojik sınıflandırma (1997’den itibaren)

14 Vahşi poliovirüs transmisyonunu durdurmak
Eradikasyonu Amacı Vahşi poliovirüs transmisyonunu durdurmak

15 POLİO ERADİKASYONU STRATEJİLERİ
Rutin aşılama çalışmaları Destek aşılama çalışmaları Ulusal aşı günleri Mop-up aşılama çalışmaları AFP ve vahşi poliovirus sürveyansı

16 POLİO ERADİKASYONU STRATEJİLERİ
Rutin aşılama çalışmaları Destek aşılama çalışmaları Ulusal aşı günleri Mop-up aşılama çalışmaları AFP ve vahşi poliovirus sürveyansı

17 Çocukluk Çağı Aşı Takvimi – 2013
Doğumda 1.ayın sonu 2.ayın 4.ayın 6.ayın 12. ay 18 ay 24 ay İlköğretim 1.sınıf 8.sınıf Hep B I II III BCG DaBT-İPA-Hib R KPA KKK OPA  Hep A Su Çiçeği DaBT-İPA Td

18 POLİO ERADİKASYONU STRATEJİLERİ
Rutin aşılama çalışmaları Destek aşılama çalışmaları Ulusal aşı günleri Mop-up aşılama çalışmaları AFP ve vahşi poliovirus sürveyansı

19 POLİO ERADİKASYONU STRATEJİLERİ
Rutin aşılama çalışmaları Destek aşılama çalışmaları Ulusal aşı günleri Mop-up aşılama çalışmaları AFP ve vahşi poliovirus sürveyansı

20 “Sıfır” polio vakası bildiren bir ülkede, vahşi poliovirüs olmadığından nasıl emin olabiliriz?

21 POLİO ERADİKASYONU PROGRAMI
ŞÜPHELİ VAKA 15 yaşından küçük bir kişide şiddetli travma haricinde, herhangi bir nedenle akut flask paralizi olması, 15 yaşından büyük kişilerde hekimin klinik olarak poliodan şüphelendiği akut flask paralizili hastalar.

22 Akut flask paralizi Poliovirüs Guillain-Barre Sendromu
travmatik nevrit Enteroviruslar Akut flask paralizi transvers myelit diğer virüsler diğer (toksin, vs.)

23 POLİO ERADİKASYONU PROGRAMI
ŞÜPHELİ VAKA HEMEN 1. Telefon ile İl Sağlık Müdürlüğüne bildirilir. 2. Vaka Bildirim Formu doldurulur. İmportasyon planı gerekleri yerine getirilmelidir VAKA ARAŞTIRMASI SALGIN ARAŞTIRMASI

24 VAKA ARAŞTIRMASI Bildirimden sonraki ilk 48 saat içinde vaka incelemesine başlanmalı, Uygun gaita numunesi: Paralizi başlangıcından sonraki ilk 14 gün içinde en az 24 saat aralıkla iki gaita numunesi alınarak, soğuk zincir kurallarına uyarak 72 saat içinde laboratuvara gönderilmeli, 60 gün boyunca hasta izlenmelidir.

25

26 AFP SÜRVEYANSI PERFORMANSI GÖSTERGELERİ
Gösterge: Hedef 1.15 yaş altındaki her vaka/ kişide non-polio AFP vakası 2. “Uygun” gaita numunesi % 80 toplanan AFP vakalarının oranı

27 Akut Flask Paralizi Vaka Bildirimi İçin Aktif Sürveyans

28 AFP vakalarının araştırılmasındaki beklentiler
Vakalar paralizinin başlangıcından itibaren ilk 7 günde bildirilmeli Vakalar bildirimden sonra 48 saat içinde incelenmeli AFP vakalarının en az % 80’inden uygun gaita numunesi alınmalı AFP vakalarının takibi 60. günde yapılmalı

29 Neden “aktif” AFP sürveyansı ?
Eksik vaka bildirimi - polio sürveyansında temel sorun Hastanelerden pasif vaka bildirimi güvenilir değil AFP vakaları hastanelere yatmakta, ancak hiç bildirilmemektedir Sürveyansın daha aktif olması gerekmektedir

30 Hastanelerdeki AFP vakalarının önemi
Paralizili çocukların çoğu 2. ve 3. basamak hastanelere sevk edilir ve hastaneye yatırılarak tedavi edilir. Bildirilen AFP vaka sayısını arttırmanın en etkili yolu: hastanelerden (2. ve 3. basamak) AFP bildirimini arttırmaktır

31 AFP vakaları neden bildirilmiyor?
Klinisyenler GBS ile polionun ayırıcı tanısını klinik olarak yapabileceklerini düşünmekte, gaita incelemesi ile polioyu ekarte etmeyi gereksiz bulmaktadır. Hastanelerdeki sağlık personeli AFP vaka bildiriminden habersizdir. AFP bildirimini bilen hastane personeli motive değil - “pasif” bildirim her zaman bir toplum sağlığı sorunudur

32 “Aktif sürveyans” nedir?
Hastanelerin düzenli ziyareti ile aktif olarak bilgi toplama sistemidir. Aktif sürveyans zamanında, tam, doğru ve ileriye dönük bilgi sağlar. Vakalardan gaita numuneleri zamanında alınabilir!

33 “Aktif sürveyans” Belirlenen hastanelere haftalık ziyaretlerle (haftanın aynı günü) bir önceki haftanın vakaları hakkkında bilgi alınmalıdır. Sorumlu kişi ile görüşülmeli - 15 yaş altındaki AFP vakaları sorulmalıdır Kayıtlar mutlaka incelenmelidir (yatan hasta, acil, poliklinik) Eğer AFP vakası saptanırsa, vaka incelemesine başlanmalı, ilk numune alınmalı ve vaka bildirimi yapılmalıdır

34 AFP vakası tespit edildiğinde yapılacaklar:
Aktif sürveyans görevlisi vaka bildirim ve inceleme formlarını ve numune kaplarını yanında bulundurmalı Bulunan her vaka için vaka bildirim ve inceleme formu doldurulmalıdır. Vaka ilgili hekim ile muayene edilmelidir. 60. gündeki inceleme için detaylı adresi alınmalı ve aile bu konuda bilgilendirilmelidir. İlk numune alınmalı ve laboratuvara gönderme işlemleri başlatılmalıdır.

35

36 Polio İmportasyon Planı Genelgesi
tarih 2002/ sayı

37 Sıcak AFP vakası (Sıcak vaka)-1
· 15 yaş altındaki AFP vakalarında risk faktörlerinden en az birisinin bulunması; Poliomyelit benzeri klinik tablosu olan veya, 3 dozdan az OPV aşısı almış veya, Vakanın kendisinin veya temaslılarının poliomyelitin endemik olduğu bir ülkeye seyahat öyküsü bulunan veya, Vahşi poliovirüsün son dönemde görüldüğü bölgelere komşuluğu olan yüksek riskli bölgelerden bildirilen vakalar.

38 Sıcak AFP vakası (Sıcak vaka)-2
Herhangi bir yaştaki kişide poliomyelit benzeri klinik tablonun bulunması ve klinisyenin poliomyelitten şüphelenmesi durumu da sıcak AFP vakası olarak değerlendirilir. Yukarıda sayılan risk faktörlerinden herhangi birini taşıyan bir kişiden paralizisi olmasa bile poliovirüs izole edilmesi durumuna sıcak vaka denir.

39 Poliomyelit açısından yüksek riskli bölge:
0 yaş grubu 5’li karma aşı 3.dozu %95 ve OPV aşı oranı %90’in altında kalan bölgeler AFP sürveyans göstergeleri hedefin altında kalan bölgeler Poliomyelit epidemiyolojisi ve vahşi virüs yayılımı dikkate alındığında risk altında olduğu düşünülen bölgeler: Kötü alt yapı koşullarına sahip yöreler (gecekondu bölgeleri gibi), Vahşi poliovirüs vakasının en son görüldüğü iller(Şanlıurfa, Ağrı vb..) ve onlara komşu bölgeler, Göç alan ve nüfus hareketlerinin yoğun olduğu yöreler (tarım işçisi, göçerler, mülteci, kaçak giriş, sınır ticareti olan alanlar, liman vs giriş kapısı olan alanlar)

40 UYGUN NUMUNE ALINAMADIYSA
AKUT FLASK PARALİZİ VAKASI SICAK VAKA AYRIMI YAPILARAK POLİO İMPORTASYON PLANI GENELGESİ UYGULANACAK UYGUN NUMUNE PARALİZİ BAŞLANGICINDAN İTİBAREN İLK 14 GÜN İÇİNDE EN AZ 24 SAAT ARALIKLA İKİ GAİTA NUMUNESİ (GEÇ VAKALARDA İLK 6 HAFTA İÇİNDE SAPTANMIŞSA NUMUNE ALINIR) BAŞKA BİR İLE AİT VAKA SAPTANMIŞSA İLGİLİ İLE HABER VERİLECEK UYGUN NUMUNE ALINAMADIYSA TERCİHEN 5 YAŞ ALTI, YOKSA 15 YAŞ ALTI 5 TEMASLIDAN BİRER NUMUNE (UYGUN NUMU-NE ALINAN VAKALAR SICAK VAKA DEĞİLSE, TEMASLI NUMUNESİNE GEREK YOKTUR*) VAKA İZLEME ALINARAK 60 GÜN BOYUNCA İZLENECEK VE 60. GÜN SONUNDA VAKA İNCELEME FORMUNDA VAKANIN SON DURUMU VE TANISI BELİRTİLECEKTİR. NUMUNELER C’DE KORUNARAK EN GEÇ 3 GÜN İÇİNDE SOĞUK ŞARTLARDA LABORATUVARA ULAŞTIRILACAK UYGUN NUMUNE ALINAMAMIŞ VE 60. GÜN SONUNDA KALICI PARALİZİSİ OLAN/ÖLEN VAKALARDA UZMAN KURULUNA SUNULABİLMESİ İÇİN, HASTANE DOSYASI DA VAKA İNCELEME FORMU İLE BİRLİKTE GÖNDERİLECEKTİR. 3 GÜN İÇİNDE ULAŞTI-RILAMIYORSA C’DE SAKLANACAK * İZMİR BÖLGE HIFZISSIHHA ENSTİTÜSÜ VİROLOJİ LABORATUVARINA NUMUNE GÖNDEREN İLLER TÜM AFP VAKALARINDAN TEMASLI NUMUNESİ ALMAYA DEVAM EDECEKTİR.

41 AKUT FLASK PARALİZİ VAKASI
İL PEP SORUMLUSUNUN GÖREVLERİ Poliomyelit benzeri klinik tablo (ateş+ani paralizi+ asi-metri+ ekstremite tutulumu) 3 dozdan az Polio aşısı almış Kendisi veya temaslısının poliomyelitin endemik oldu-ğu ülkeye seyahat öyküsü Vahşi poliovirüsün son dö-nemde görüldüğü bölgelere komşuluğu olan yüksek riskli bölgelerden bildirim Herhangi yaştaki bir kişide poliomyelit benzeri klinik tablo ve klinisyenin polio-myelitten şüphelenmesi Eksik aşılı, endemik bölge-ye seyahat öyküsü olan veya yüksek riskli bir bölge-den bildirilen kişide paralizi olmasa bile poliovirüs izole edilmesi Belirlenen AFP vakasının SICAK VAKA olup olmadığına karar verecek ve sıcak vakalar hızla incelenecek ve sonuçlandırılacaktır. Sıcak vaka saptanması halinde Vaka Bildirim Formu derhal faks ile gönde-rilecek ve telefon ile de bildirim teyid edilecektir. Sıcak vakalarda, vakanın yanı sıra en az 5 temaslısından da numune alı-nacak, numuneler derhal laboratuva-ra gönderilecek, bildirim ve laboratu-var formunda vakanın SICAK VAKA olduğu belirtilecektir. Sıcak vakadan ve temaslılarından numune alındıktan sonra vakanın ya-kın temaslılarının aşılanma durumları hızla gözden geçirilecek, vaka ve aşı-sız/eksik aşılı temaslılarına OPV aşısı yapılacaktır. Eğer vakanın bulunduğu bölgede ru-tin aşı oranı %80’in altında ise 0-59 ay grubundaki çocukların eksik aşı-larını tamamlamaya yönelik, bölge çevresini de içeren, rutin aşılama çalışmaları başlatılacaktır. SICAK VAKA AKUT FLASK PARALİZİ VAKASI

42 POLİOVİRÜS ÜREMİŞ SICAK AFP VAKASI
Herhangi bir yaşta belirlenen ve poliovirüs izole edilen ama henüz intra tipik ayırımı tamamlanmamış sıcak AFP vakası POLİOVİRÜS ÜREMİŞ SICAK AFP VAKASI İL PEP SORUMLUSUNUN GÖREVLERİ Vaka ve temaslılarının çevresini de içeren ayrıntılı bir inceleme ile başka AFP vakası olup olmadığı araştırılacaktır. Eğer daha önce alınmamışsa vakanın en az 5 yakın temaslısından aşılama öncesi numuneler alınacaktır. Alınan numuneler hiç bekletilmeden laboratuvara iletilecektir. Vaka ve yakın temaslıları önceki aşılanma durumlarına bakılmaksızın tek doz aşı ile aşılanacaktır. 48 saat içinde paralitik poliomyelit enfeksiyonunu içeren güçlendirilmiş aktif sürveyans çalışması başlatılacaktır. Klinisyenler ve laboratuvarlar durum hakkında bilgilendirilecektir, İl düzeyinde öncelikli hastanelerden günlük AFP raporu istenecektir, Öncelikli hastanelerde 5 yaş altı çocuklarda (yüksek riskli bölgelerden başvuranlar veya hastaneye yatırılan çocuklar gibi) veya sağlıklı çocuklarda gaita araştırması ve çevresel sürveyans düzenlenmesi THSK ile değerlendirilecektir. Güçlendirilmiş aktif surveyans çalışmaları intratipik ayrım ile vahşi virüs olmadığı gösterilene kadar sürdürülecektir. Risk altındaki populasyon ve vakanın bulunduğu bölgenin çevresini de kapsayan alanın aşı oranları THSK ile hızla gözden geçirilecek ve gerekli olan bölgelerde belirlenen yaş grubundaki çocuklara mop-up stratejisi ile ev ev gezilerek aşılama çalışması yürütülecektir.

43 Vahşi Virüs İzolasyonu Durumunda Yapılacak Aktiviteler
Tanım: Olası poliomyelit vakasından (paralitik veya non paralitik) intra tipik inceleme ile vahşi virüs olduğunun gösterilmesi durumudur. Aşı türevi poliovirüs, vahşi poliovirüse benzer özellikler gösterdiğinden saptanması durumunda yapılacak aktiviteler aynıdır. Bir vahşi poliovirüsün izole edilmesi ulusal bir acil durum olarak değerlendirilecektir. Yapılacak aktiviteler Daimi genelgede ayrıntılı olarak açıklanmıştır.

44 Aşıya bağlı paralitik polio vakaları
Neden mutasyon veya replikasyon nedeniyle nörovirulans kazanan Sabin suşları 18 yaşından büyüklerde daha sık İmmün yetmezliği olanlarda daha sık (gn. B lenfosit azlığı/fonk. bozukluğuna bağlı agammaglobülinemi, hipogammaglobülinemide kez fazla) Vakalarda en sık Tip 3, temaslılarda en sık Tip 2’ye bağlı Bebeklere maternal antikorlar ile korundukları dönemde OPV uygulandığında aşıya bağlı paralizilerin azaldığı düşünülmekte

45 Aşıya bağlı paralitik polio vakaları
İlk dozdan sonra sık (1/ doz, diğer dozlara oranla 7-21 kez fazla) Sonraki dozlarda azalır (1/6-9 milyon doz) Ortalama 1/2-3 milyon doz Yapılan büyük çaplı çalışmalara göre sıklık; 1/ 3.3 milyon doz (8 ülkede DSÖ tarafından arasında yapılan çalışma) 1/2.5 milyon doz (ABD’de arasında yapılan çalışma) 1/2.4 milyon doz (temaslılarda 1/7.6 milyon doz) (CDC tarafından arasında yapılan çalışma)

46 Aşıya bağlı paralitik polio vaka tanımı (DSÖ, Avrupa Bölge Bürosu)
Akut Flask Paralizisi olan bir vakada: Alınan numunede aşı virusunun saptanması ve Vakanın klinik bulgularının polio ile uyumlu olması ve 60 gün sonunda kalıcı paralizi 60 gün içinde vakanın ölmesi klinik olarak polioyu destekleyen bulgular 4-30 gün öncesinde OPV ile aşılanma veya 4-75 gün öncesinde aşılanmış biri ile temas hikayesi olması ve Diğer AFP ile seyreden hastalıkların olmadığının kanıtlanması.

47 Aşı türevi poliovirüse (Vaccine-Derived Poliovirus-VDPV) bağlı ortaya çıkan vakalar
Moleküler özellikleri aşı virüsü ve vahşi virüsten farklı, vahşi virüs benzeri nörovirülans ve bulaştırıcılık özellikleri kazanmış virüslere bağlı ortaya çıkan vakalardır. Bu tür vakaların en önemli nedeni rutin aşı oranlarının düşüklüğüdür. Aşı virüsü kişiden kişiye yayılmakta, nörovirulansı ve bulaştırıcılık özelliği artmaktadır.

48 Aşı türevi poliovirüse (Vaccine-Derived Poliovirus-VDPV) bağlı ortaya çıkan vakalar
Ekim 2000 tarihindeki Hispaniola salgınından sonra laboratuvarda üretilen poliovirüsler, sekanslama ile incelenmeye başlanmıştır. Genetik dizilim sonuçlarına göre; Sabin aşı virüsünden %1’den az farklılık gösteren sonuçlar Sabin-like olarak, %1-%15 farklılık gösteren sonuçlar aşı türevi polio virüs (VDPV) olarak ve %15’den fazla farklılık gösteren virüsler de vahşi virüs olarak tanımlanmıştır.

49 Aşı türevi poliovirüse (Vaccine-Derived Poliovirus-VDPV) bağlı ortaya çıkan vakalar
Aşı türevi poliovirüs, vahşi poliovirüse benzer özellikler gösterdiğinden saptanması durumunda yapılacak aktiviteler aynıdır. Aşı türevi virüslere bağlı ortaya çıkan salgınlar da OPV aşısının uygulanması ile kontrol altına alınabilmektedir. Türkiye’de bugüne dek VDPV saptanmamıştır.

50 (circulating vaccine-derived polioviruses)
cVDPVs riskleri (circulating vaccine-derived polioviruses) Hispaniola Type 1, 22 vaka Mısır Type 2, 32 vaka Filipinler Type 1, 2001 3 vaka Madagaskar 2002, type 2 4 vaka cVDPV Riski endojen vahşi virüs dolaşımının olmaması rutin aşılama oranlarının düşüklüğü OPV kullanımının devam etmesi

51 Polio Eradikasyon Programının Başarısı İçin Klinisyenlerden Bekelenenler
Akut Flask Paralizili vakalarını hemen Aktif Sürveyans Sorumlusuna bildirmek, Ani başlayan flask paralizi vakalarında poliomyelitis tanısını düşünmek, Bakımları altındaki hastalardan uygun numunelerin alınmasını sağlamak, Takip ettikleri çocukları, yaşına uygun önerilen aşı takvimine göre aşılamak, Poliomyelitis eradikasyonu hedefi konusundaki bilgilerini diğer sağlık personeli ve klinisyenlerle paylaşmak