GENETİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

... konulu sunumlar: "GENETİK ARAŞTIRMA MERKEZİ"— Sunum transkripti:

1 GENETİK ARAŞTIRMA MERKEZİ
BİYO-GEN GENETİK ARAŞTIRMA MERKEZİ Dr. G.Didem AKAY YÖRÜK , Ph.D Genetik Tanı Merkezi Sorumlusu Tel & Fax : Web : Adres : Kışla Mh. Güllük Cd. Antelsan İş Merkezi No:8 Kat:4 D:3 Pk: ANTALYA

2 HAKKIMIZDA Merkezimiz, 10 Haziran 1998 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanmış olan “Genetik Hastalıklar Tanı Merkezleri Yönetmeliği” doğrultusunda Sitogenetik ve Moleküler Genetik alanında hizmet vermek üzere T.C Sağlık Bakanlığı tarafından 12 Ekim 2004 tarih ve 1742 sayılı onayı ile ruhsatlandırılmıştır. Bu tarihten itibaren bölgemizde ruhsatlı ilk ve tek Genetik Tanı Merkezi olarak hizmet vermektedir. 2008 yılının Temmuz ayından bu yana merkezin mesul müdürlük ve Genetik Tanı Merkezi Sorumluluğu görevlerini Dr.Didem Akay Yörük yürütmektedir. Laboratuvarımız, Antalya’nın ve bölgenin tek özel Genetik Tanı laboratuvarı olarak, mümkün olduğu kadar geniş bir kitleye ulaşmak, toplumun gerek doğum öncesi gerekse doğum sonrası genetik hastalıklar konusunda bilinçlendirilmesi ve bilgilendirilmesi konusunda oldukça önemli bir görev üstlenmiş olduğunun bilinciyle çalışmalarını sürdürmektedir. Şu anda yapılmakta olan testlerin dışında, özellikle hematolojik kanserler ve transplantasyon konusunda gerekli moleküler sitogenetik (FISH) ve moleküler testler, kurulum aşamasındadır ve en kısa zamanda test spektrumumuz içinde yerini alacaktır.

3 BİYO-GEN GENETİK TANI MERKEZİ Faaliyet Alanı

4 SİTOGENETİK TANI * Prenatal Kromozom Analizi: Amniyotik Sıvı Fetal Kan (Kordosentez) CVS (Koryon Villus Biyopsisi) FISH (FloresanInSituHibridizasyon) ile hızlı anöploidi taraması(13, 18, 21, X, Y) * Postnatal Kromozom Analizi: Periferik Kan Abort Materyali * Kromozom eldesi, doku kültürü, sonuç sürelerinin değişkenliği, bunun nedenleri

5 MOLEKÜLER TANI * FMF (6 mutasyon) * Beta Talasemi * Trombofili Paneli (7 Mutasyon) * Y Kromozom Mikrodelesyonu (14 Mutasyon) * HPV Genotipleme * Cinsel Yolla Bulaşan Hastalık Etkenleri PCR Paneli 1 * Cinsel Yolla Bulaşan Hastalık Etkenleri PCR Paneli 2

6 FISH (FLORESAN INSITU HİBRİDİZASYON) İLE HIZLI ANÖPLOİDİ TARAMASI:
* Prenatal tanı amaçlı alınan fetal materyallerde (amniyon sıvısı, CVS, kordosentez materyali) uzun süreli kültür süresini beklemeden, bazı kromozomlar için sayısal olarak kısa sürede sonuç alınmasına olanak sağlar. * 13, 18, 21 ve gerekli durumlarda X ve Y kromozomlarının, özel floresan problarla işaretlenerek floresan mikroskopta incelenmesi ve sayısal olarak analizi esasına dayanır. * Özellikle gebeliğin geç dönemlerinde başvuran prenatal tanı endikasyonlu hastalarda, gebelik daha fazla ilerlemeden sonuç alınması önemli olabilir.

7 Trombofili Paneli: * Nedeni bilinmeyen tekrarlayan gebelik kayıplarının büyük bir kısmında trombofili geniş bir yer tutmaktadır. * Gebeliğin sağlıklı bir şekilde devamını sağlayan önemli faktörlerden biri de, uteroplasental sirkülasyonun düzgün çalışmasıdır. * Plasental yetmezlik, tekrarlayan gebelik kayıplarına neden olduğu gibi diğer vaskuler plasental patolojilere de neden olmaktadır (preeklampsi, iu gelişme geriliği, geç dönem fetal kayıplar vb).

8 Trombofili Paneli (devam)
* Başarılı bir implantasyon için, sitotrofoblastların uterusa belirli bir derinlikte invaze olması gereklidir. Bu da uteroplasental sirkülasyonun düzgün çalışmasını sağlar. * Bu süreçte fibrin oluşumu ve bunun kontrolü, maternal pıhtılaşma sistemi tarafından kontrol edilir. * Pıhtılaşma sisteminde rol oynayan faktörlerin, özellikle “yapım-yıkım” dengesi üzerindeki rolü büyüktür. * Bu sistemde görev yapan faktörlerin bir veya daha fazlasının disfonksiyonu, aşırı fibrin birikimine ve plasental damarlarda pıhtı oluşumuna neden olmaktadır. * Sonuçta bozulan uteroplasental dolaşım nedeniyle gebelik, spontan abortusla sonlanır.

9 Trombofili Paneli (devam)
* Tekrarlayan gebelik kaybı olan hastalarda, bunun etiyolojisinin araştırlması sırasında, trombofilik faktörlerin de gen düzeyinde analizi, hastaların sonraki gebeliklerinde alınacak önlemlere ışık tutması açısından önemlidir. * Yapılan çalışmalar, serum antitrombin, protein C ve protein S düzeyleri normal sınırlarda saptanan hastalarda trombofili faktörlerinde düşük veya yüksek risk genotipleri saptandığını göstermiştir.

10 TROMBOFİLİ PANELİ MUTASYONLARI
* FV G1691A(Leiden) * FV H1299R(R2) * Prothrombin G20210A, * MTHFR C677T, * MTHFR A1298C, * Factor XIII V34L, * PAI-1 4G/5G, *PAI 1 4G/4G genotipinde fibrinolitik aktivite daha az. Tromboz riski yüksek. 5G/5G genotipinde fibrinolitik aktivite normal.

11 * Faktör V Leiden ve MTHFR mutasyonlarının, tek başına yüksek risk oluşturmamakla beraber, yüksek risk genotipi ile kombine bulunduğu durumlarda erken gebelik kayıplarına neden olduğu saptanmıştır. * Bu nedenlerle trombofili riski belirlenmesinde, bu sistemde rol oynayan faktörlerin gen düzeyinde ve beraber değerlendirilmesi gerekmektedir.

12 FMF MUTASYONLARI: (AİLESEL AKDENİZ ATEŞİ)
*E148Q *M680I *M694V *V726A *M694I *R761H Bu mutasyonlar, Türk populasyonunda görülen FMF gen mutasyonlarının %85’lik kısmını kapsamaktadır.

13 Y KROMOZOM İKRODELESYONU:
* İnfertilite nedenlerinin araştırılmasında azospermik ve oligospermik hastalarda, Y kromozomu üzerinde bulunan AZF-a, AZF-b ve AZF-c bölgelerinin delesyon açısından değerlendirilmesi önemlidir. * Y kromozomunun sitogenetik açıdan tamamen normal olarak saptanmasına rağmen, gen düzeyindeki bu tür mutasyonlar, doğrudan azo veya oligospermiye neden olabilmektedir.

14 HPV GENOTİPLEME: * Genital Human Papilloma Virus enfeksiyonu, çok sık görülen bir enfeksiyondur. * Cinsel olarak aktif olan kadınların %80’inin hayatlarının bir döneminde bu virüsle enfekte olacağı öngörülmektedir. * HPV nin 100’den fazla tanımlanmış tipi vardır. Bunların 40’ının ürogenital sistemde enfeksiyon oluşturduğu bilinmektedir. * “Düşük risk” tipleri genellikle genital kondilomlarda bulunurken, “Yüksek risk” tipleri, invaziv servikal kanserlerle birliktelik gösterir. * HPV nin bazı tipleri invaziv servikal kanserin ve servikal intraepiteliyal neoplazilerin başlıca nedenidir. *HPV enfeksiyonlarının çoğu, asemptomatiktir ve tedavi edilmese bile kendiliğinden iyileşebilir. * Sitoloji normalse ve HPV düşük miktardaysa; İmmun sistem ile baskılanmış olabilir veya viral enfek. bazal hücrelere ulaşamadan elimine olabilir veya viral oncoproteinlerin ekspresyonu az olabilir. *Persistent HPV enfeksiyonu kansere neden olur. *Mixed enfeksiyon olabileceğinden (%5-30), kondilomu olan hastalarda sadece düşük risk tipi olduğu anlamına gelmez.

15 HPV GENOTİPLEME (devam)
* Düşük Risk Tipleri: 6, 11 Olası Yüksek Risk Tipleri: 53, 66 * Yüksek Risk Tipleri: 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, 68, 73, 82 * 26, 53 ve 66 da yüksek risk grubunda yer alıyor. * HPV aşısı “Gardasil” 6, 11, 16, 18 için etkili

16 HPV GENOTİPLEME (Devam)
HPV genotiplemesinin önemi: * HPV tiplerinin onkojenik potansiyelleri birbirinden farklılık gösterir. * Sitolojik olarak normal smear bulgularına sahip, ancak yüksek risk grubu HPV (+) kadınlarda, displazi veya in situ kanser oluşma riski 116 kat daha fazladır, bu nedenle daha yakın takip edilmeleri gerekir.

17 HPV Genotiplemesinin Önemi (devam)
* Smear sonucunda “atipik squamous hücreler” gibi sitolojik açıdan net olarak tanımlanamayan bulgusu olan kadınlarda HPV genotiplemesi, sitolojik yaklaşımdan daha değerli olmaktadır. * Sitolojiye ek olarak HPV testi uygulanması, yüksek grade CIN saptanma oranını yükseltir. Böylece tek başına sitolojik değerlendirme ile önlenebileceğinden daha fazla kanser önlenmiş olur. * Atipik hücre bulgusu varsa ve HPV si pozitifse in situ carsinom geliştirme riski yüksektir. Yakın takip veya tedavi gereklidir.

18 HPV GENOTİPLEME (devam)
* Persistent HPV enfeksiyonunun henüz tedavisi olmamakla beraber, HPV enfeksiyonunun oluşturduğu prekanseröz servikal hücre değişikliklerinin tedavisi yapılabilmektedir. * Kanser tedavisinde ve prognozunda erken tanı, önemli bir belirleyici faktördür. Ancak, servikal kanser oluşmadan önce yüksek risk grubundaki kadınlarda bunun saptanması ve önlenmesi kuşkusuz daha sağlıklı ve daha az maliyetlidir.

19 SİTOGENETİK TESTLERDE ÖRNEK ALIMINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
* Periferik kandan kromozom analizi için; steril koşullarda heparinli tüpe 4 cc venöz kan alınması ve tüpün yavaşça birkaç kez çevrilerek heparinin kan örneği ile karışmasının sağlanması, böylece kanın pıhtılaşmasının önlenmesi * Amniyon sıvısından kromozom analizi için; amniyosentez işlemi sırasında kullanılan enjektörün contasız enjektör olmasına ve steril koşullarda alınmasına dikkat edilmesi

20 SİTOGENETİK TESTLERDE ÖRNEK ALIMINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR (devam)
* Abortus materyalinden kromozom analizi için; işlem sırasında kullanılan tüm malzemenin (Karmen kanülleri vs), ve materyal transportunda kullanılacak kap veya tüplerin steril olması. Alınan dokunun fetuse ait olması ve fetus büyükse antekübital bölgeden biyopsi alınarak genetik incelemeye gönderilmesi, materyalin formol veya başka bir kimyasalla temas etmemesi

21 SİTOGENETİK TESTLERDE ÖRNEK ALIMINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR (devam)
* Kordosentez materyalinden kromozom analizi için; fetal kanın steril olarak heparinli enjektöre alınması ve böylece kanın pıhtılaşmasının önlenmesi. Ayrıca fetal kan örneği ile beraber anneye ait periferik kan örneğinin de ayrı bir heparinli tüpe alınıp laboratuvara gönderilmesi * Koryon villus biyopsi örneğinden kromozom analizi için; materyalin steril olarak alınması ve laboratuar tarafından sağlanan özel transport medyumu içine konulması

22 MOLEKÜLER TESTLERDE ÖRNEK ALIMINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
* Mutasyon tarama testleri için; steril koşullarda EDTA’lı tüpe 2 cc venöz kan alınması ve tüpün yavaşça birkaç kez çevrilerek kanın pıhtılaşmasının önlenmesi * HPV ve diğer cinsel yolla bulaşan hastalık etkenleri için; hastadan smear veya biyopsi materyali alırken laboratuar tarafından sağlanan eküvyon çubukların veya swabların kullanılması, materyalin hiçbir şekilde formol veya başka bir kimyasalla temas etmemesi

23 * Tüm sitogenetik ve moleküler incelemeler için alınan materyallerin laboratuara ulaşana kadar oda ısısında saklanması * Tetkik istem kağıtlarına test endikasyonlarının yazılması ve hasta hakkında kısa klinik bilgi verilmesi * Hastalara “bilgilendirilmiş onay formu” nun imzalatılması