Yapısına Göre Cümleler

... konulu sunumlar: "Yapısına Göre Cümleler"— Sunum transkripti:

1 Yapısına Göre Cümleler

2 Aşağıdaki örnekleri inceleyelim
O semtteki minareler görülmez, /ezanlar işitilmez, /ramazan ve kandil günleri hissedilmez.(sıralı c.) Benim mi Allah’ım bu çizgili yüz.(basit c.) Toprağa bakarsam dua alırım.(şartlı c.) Iraklardan bir dondurmacının “Vişnelim var,kaymaklım ” nidası dağılarak yayılıyordu.(iç içe b. c.) Ne büyüksün /ki / kanın kurtarıyor tevhidi.(ki’li b. c.)

3 Aşağıdaki örnekleri inceleyelim
Ruhumun senden ilahi şudur ancak emeli(basit c.) Cihanın yurdu hep çiğnense, /çiğnenmez senin yurdun.(ş.b.) Şark için “Ölümün sırrına sahiptir” derler.(iç içe b.c.) Kızıl havaları seyret /ki/ akşam olmakta.(ki’li b. c.) Sarı çiçeğin saçları yolunmuş,/kana bulanmıştı.(sıralı c.)

4 Aşağıdaki örnekleri inceleyelim
Dün akşam arkadaşlarla seni andık.(basit) Yaşlılar çalışırken,gençler uyukluyordu. (g.b) Çocuk: “Annemi arıyorum.” dedi.(iç içe b.) Erken kalkarsan erken yol alırsın.(şartlı b.) Ninem ekmeği pişiriyordu,ben de aşırıyordum.(sıralı )

5 Aşağıdaki örnek cümleleri de siz inceleyiniz
Fazla konuşmak insanı hata yapmaya yöneltir. Derdini anlat ki çare bulalım. Akıllılar gerçekte yaşar, deliler düş görür. Akıllı biriydi senin küçük kardeşin. Babam: “Annen nerede?” dedi.

6 Basit Cümle Bir yüklemi olan, sadece bir yargı bildiren cümlelerdir.
Tam yirmi yıldır bu ıssız dağ köyünde oturuyordu. On iki saat boyunca yanındaki adam ile hiç konuşmadı. Duvarda rastladım bir şair arkadaşa. Huduttan hududa atılmışım ben. Bebeğin elleri pamuk gibiydi. Gazetenin ilk sayfasında çıktı fotoğraflarınız.

7 Yapısına Göre Cümleler
YAPISINA GÖRE CÜMLELER BASİT CÜMLE BİRLEŞİK CÜMLE BAĞLI CÜMLE SIRALI CÜMLE ŞARTLI BİRLEŞİK İÇ İÇE BİRLEŞİK GİRİŞİK BİRLEŞİK Kİ'Lİ BİRLEŞİK

8 Birleşik Cümle Sizi anlamak/çok güçtür.
Bir temel cümle ve temel cümlenin anlamını tamamlayan yan cümleciklerden oluşan cümleye birleşik cümle denir. Sizi anlamak/çok güçtür. Çocuk: “Annemi arıyorum.” dedi. Kafasını öyle sert çarptı ki bayılacak sandım Yan cümle Temel c. Yan cümle Temel c. Yan cümle Temel cümle

9 Şartlı Birleşik Cümle Şart cümlesi dilek-şart kipinin –sa ,-se eki ile kurulur. Yarın bize uğrarsa gideriz. Çalışmazsan başarılı olamazsın. Yağmur yağarsa taksi tutun. Sabrederse bugün işlerini bitirir. Topkapı’yı da gezerdik vaktimiz olsa.

10 İç İçe Birleşik Cümle Anlamca tamamlanmış bir cümle diğerinin içinde yer alır ve onun bir öğesi olursa buna iç içe birleşik cümle denir. Geline “oyna” demişler “yerim dar” demiş. “Ben bu kitapları bitirdim.” diyorsun. Tembele “kapını ört” demişler, “yel eser örter” demiş. İçeriye girerken duyduğum,dışarıda bekle, sözü beni korkuttu.

11 Girişik Birleşik Cümle
İçinde fiilimsi (eylemsi) bulunan cümlelerdir. Fiilimsilerin yer aldığı bölüme yan cümle, asıl yüklemin bulunduğu bölüme de temel cümle denir.Yan cümle temel cümlenin bir öğesidir. Acele yürüyen/yolda kalır. Aç ile eceli gelen /söyleşir. Akan su/ pislik tutmaz. Köseyle alay edenin /top sakalı kara gerek. Kul azmayınca /Hak yazmaz.

12 Ki’li Birleşik Cümle Ki bağlacı ile kurulan cümlelere denir.
Derdini anlat ki çare bulalım. Benimki öyle bir dert ki anlatamam. Desem ki vakitlerden bir nisan akşamıdır. Gün yoktur ki bizi rahatsız etmesinler. Gel ki bu hasret tükensin.

13 Yapısına Göre Cümleler
YAPISINA GÖRE CÜMLELER BASİT CÜMLE BİRLEŞİK CÜMLE BAĞLI CÜMLE SIRALI CÜMLE ŞARTLI BİRLEŞİK İÇ İÇE BİRLEŞİK GİRİŞİK BİRLEŞİK Kİ'Lİ BİRLEŞİK

14 Bağlı Cümle Aralarında ilgi bulunan ve birbirine bir bağlaçla bağlanan cümlelere bağlı cümle denir. Bekledim de gelmedin. Yanlış yere geldiğini anladı fakat iş işten geçmişti. Dün derse çalışmadı da maça gitti. Seni çağırdım, çünkü sana bir haberim var. Mademki sen de gelecektin, niçin bana haber vermedin. Ne konuyu biliyorsun ne de öğrenmeye çalışıyorsun.

15 Sıralı Cümle Aralarında anlam ilişkisi olduğu için arka arkaya sıralanan cümlelere sıralı cümle denir. Sıralı cümleler virgül ya da noktalı virgülle birbirinden ayrılır. Kalktı,gitti. Çocuklar kar topu oynuyor, anneleri onları izliyordu. Aradan üç yıl geçmişti, kimse arayıp sormamıştı. Yaşlı biriydi, mahallede herkes onu seviyordu.

16 Bağımsız Sıralı Cümle Sıralı cümleyi oluşturan öğelerden hiçbiri ortak olmayabilir. Buna bağımsız sıralı cümle denir. Kapıyı hızlı hızlı çaldı, içeriden hiçbir ses gelmiyordu. Gel demesi kolay, git demesi güçtür. Ak gün ağartır, kara gün karartır. İnsanın alacası içinde, hayvanın alacası dışındadır.

17 Bağımlı Sıralı Cümle Sıralı cümlelerde yüklemlerin ortak öğesi olabilir.Bu tür cümlelere bağımlı sıralı cümle denir. Öğrenciler kitaplarını aldılar, çantalarına koydular.(öğrenciler,kitaplarını ortak) Adam adamdan korkmaz, utanır.(adam ortak) Yol çok uzundu, yürümekle bitecek gibi değildi.