DEĞERLER EĞİTİMİ AÇISINDAN TÜRK HALK MÜZİĞİ VE HALK OZANLARI Neşet Ertaş, Aşık Mahzuni Şerif, Aşık Veysel ve Özay Gönlüm Bağlamında Bir İnceleme Yrd.Doç.Dr.

... konulu sunumlar: "DEĞERLER EĞİTİMİ AÇISINDAN TÜRK HALK MÜZİĞİ VE HALK OZANLARI Neşet Ertaş, Aşık Mahzuni Şerif, Aşık Veysel ve Özay Gönlüm Bağlamında Bir İnceleme Yrd.Doç.Dr."— Sunum transkripti:

1 DEĞERLER EĞİTİMİ AÇISINDAN TÜRK HALK MÜZİĞİ VE HALK OZANLARI Neşet Ertaş, Aşık Mahzuni Şerif, Aşık Veysel ve Özay Gönlüm Bağlamında Bir İnceleme Yrd.Doç.Dr. Muhammed TURHAN Fırat Üniversitesi Eğitim Fakültesi Öğr.Gör. Öner KOVA Fırat Üniversitesi Devlet Konservatuarı

2 SUNU PLANI Giriş ve Problem Durumu Çalışmanın Amacı Yöntem
Bulgular ve Yorumlar Halk ozanlarının hayatları ve beslendikleri kaynaklar Halk ozanlarının eserlerinde vurgulanan değerler Eserlerin değerler eğitimi açısından incelenmesi Sonuçlar ve Öneriler

3 GİRİŞ Kültürü besleyen öğeler vardır.
Müzik kültürü toplum için önemlidir. Türk Halk Müziği’nin kültürümüzde önemli yeri vardır. THM, acıları, hüzünleri, etik ilkeleri yöresel bir tavır ve üslup ile işler. THM ve halk ozanları halk eğitimi kapsamında önemli bir işlev görür.

4 ARAŞTIRMANIN AMACI Bu çalışmanın amacı, Türk Halk Müziğini ve halk ozanlarının hayat ve deyişlerini değerler eğitimi açısından incelemektir. Bu kapsamda; Neşet Ertaş, Mahsuni Şerif, Aşık Veysel ve Özay Gönlüm’ün eserleri değerler eğitimi bakımından hangi unsurları içermektedir? Türk halk müziği eserlerinin değerler eğitiminde kullanılabilirliği nedir?

5 YÖNTEM Araştırma türleri açısından nitel bir araştırmadır.
Araştırmanın konusu, veri toplama biçimi ve ulaşmayı hedeflediği sonuçlar açısından kültür analizi desenindedir. Kültür analizi, bireysel algı ve davranışın olduğu kadar toplumsal davranış, yapı, işleyiş, değerler, normlar gibi kültürel öğelerin tanımı ve analizi üzerine odaklanmaktadır.

6 BULGULAR VE YORUMLAR NEŞET ERTAŞ’IN HAYATI VE BESLENDİĞİ KAYNAKLAR
1938 Kırşehir Kırtıllar Köyünde doğdu 7 kardeş Babası Muharrem Ertaş Annesi tokaçı saz yapıp vermiş Küçük yaşta annesini ve kardeşini kaybetti Babası ile birlikte düğünlere gitmiş 14 yaşında İstanbul’a gelmiş Kadri Şençalar ile karşılaşmış İlk plağını Şençalar plaktan çıkarmış

7 NEŞET ERTAŞ’IN HAYATI VE BESLENDİĞİ KAYNAKLAR
1978 yılında parmakları felç olmuş ve Almanya’ya gitmiş Yugoslavya’da trafik kazası nedeniyle hapis yatmış. Çileli bir hayat yaşamış Bu çileleri eserlerine de yansımış Şu anda Almanya’da yaşıyor.

8 ESERLERİNDE VURGULANAN DEĞERLER
Gel Sevelim İnsan sevgisi, saygı, hoşgörü Denek Dağı Adalet, dostluk ve sevgi, mertlik, özveri ve diğergamlık, vefa Dinle Sana Bir Sözüm Var Eşitlik, adalet, ahlak, sosyal içerme İki Büyük Nimetim Var Anne sevgisi, eş sevgisi, vefa İkilik Noktası Çıksın Aradan Eşitlik, adalet, ayrımcılık yapmamak, birlik-beraberlik, doğruluk-dürüstlük Zamana Uymasını Bil Bilime değer verme, açık fikirli olma Dertli Yoldaş Eşitlik, doğruluk-dürüstlük, insan sevgisi, sosyal içerme, ayrımcılık yapmamak

9 ESERLERİNDEN BAZI BÖLÜMLER
Gel sevelim sevileni seveni  Sevgisiz suratlar gülmüyor canım  Nice gördüm dizlerini döveni  Giden ömür geri gelmiyor canım  Özü gülmeyenin yüzü güler mi  Sevgisiz muhabbet Hakk'a değer mi  Seven insan kaşlarını eğer mi  Zorunan güzellik olmuyor canım  Sevgi haktır seven alır bu hakkı  İçi güler dıştan görünür farkı  Sevmeyene akmaz sevginin arkı  Boş lafla oluklar dolmuyor canım 

10 ESERLERİNDEN BAZI BÖLÜMLER
Dinle sana bir sözüm var Kimseyi hor görme gardaş Kim nasıldır Allah bilir Kötüleyip yerme gardaş Tek Hakim'dir ulu gani Bir yaratmış seni beni Veren alır tatlı canı Ötesini sorma gardaş Gönül bilmeyenler çoktur Bilmeyen de gönül yoktur Bilmiş ol ki gönül haktır Sakin ol ha kırma gardaş

11 AŞIK MAHZUNİ ŞERİF’İN HAYATI VE BESLENDİĞİ KAYNAKLAR
Asıl adı Şerif Çırık 1943 yılında Afşin – Kahramanmaraş’ta doğmuş 1955 yılında, sonradan Ankara'ya nakledilen Mersin Astsubay Okulu'na kaydoldu. 1960'ta eşi Suna'yı kaçırdı ve 6 ay köyünde kaldı. Bu sırada okulu Balıkesir'e nakledildi.

12 AŞIK MAHZUNİ ŞERİF’İN HAYATI VE BESLENDİĞİ KAYNAKLAR
1964 yılında ilk plağı ile müzik piyasasına girdi. yılları arasında Dünya'nın en büyük 3 ozanı arasında gösterildi. 12 yaşından itibaren amcası Aşık Fezali (Behlül Baba)'den saz çalmayı öğrendi. Tasavvuf bilgisini Şakir ve Cırık Baba'dan öğrenmiştir. Cırık Baba mahcup delikanlıya "Mahzuni" mahlasını vermiştir. 1960 yılından itibaren mekanı ozanların buluştuğu muhabbet sofraları oldu. 17 Mayıs 2002'de Köln'de Hakka yürüdü.

13 AŞIK MAHZUNİ ŞERİF’İN HAYATI VE BESLENDİĞİ KAYNAKLAR
Eserlerinin sayısı bilinmemektedir. Genelde kendi eserlerini çalıp söylemiştir. Açık ve şeffaf bir dil kullanır. Ajitatif ve hümanistik bir üslubu vardır. Çeşmi Siyahım, Nem Kaldı, Yürü, Haydi Haydi Türk Milleti en bilinen eserlerindendir.

14 ESERLERİNDE VURGULANAN DEĞERLER
Güzel Şey Alçakgönüllülük, kamil insan olmak, doğruluk-dürüstlük, dostluk-arkadaşlık Tersname Birlik-beraberlik, komşuya yardım, doğruluk-dürüstlük, misafirperverlik, büyüklere saygı Bir Kurultayda Dostluk, birlik-beraberlik, barış, insan sevgisi, iyilik yapmak Barışa Çağrı Barış, birlik-beraberlik, insan sevgisi, vatan-millet sevgisi

15 ESERLERİNDEN BAZI BÖLÜMLER
Gel ha gönül yüksekten uçma Türabın üstünde durması güzel... Dev diye birşey yok yalan dünyada Hırsa zincirleri vurması güzel Kâmil meclisinde derin ol derin Seni değiştirmez bir tek aferin Başın kesilse de serin ol serin «İkrar» alıp «ikrar» vermesi güzel Dostum dostum diye akmalı kanın Hiç sarayı yoktur bir Süleyman'ın Dini özü kara yarım softanın Gerçekler peşinden ürmesi güzel...

16 ESERLERİNDEN BAZI BÖLÜMLER
Sana Diyeceğim Var Eğlen Yolcu Kurduğun Yuvayı Yık Da Öyle Git Zamanede İlk Görevdir İnsana Baştan Dinden Haktan Çık Da Öyle Git Bir Sudan Geçince Köprüyü Devir Sel Basmış Tarlaya Irmağı Çevir Birlik Dümenini Tersine Kıvır Sağa Sola Sövüp Dök De Öyle Git Allah Bir Deseler Sen Söyle Haşa Nadan Ehliyle Çıkılmaz Başa Komşunun Açlığı Tatlı Tamaşa Bir Tekme De Sen Vur Yık Da Öyle Git Hasılı Sözümün Tersine Yürü Görmesin Gözlerin Topalı Körü Kısa Yerden Eksik Etme Ömürü Mahzuni Şerif'ten Bık Da Öyle Git

17 AŞIK VEYSEL’İN HAYATI VE BESLENDİĞİ KAYNAKLAR
Asıl adı Veysel Şatıroğlu 1894’te Sivas’ın Şarkışla ilçesine bağlı Sivrialan köyünde dünyaya geldi. Yedi yaşına girdiği çiçek hastalığına yakalanır. Sol gözünü kaybetti. Diğer gözünü de bir kaza sonucu yitirdi.

18 AŞIK VEYSEL’İN HAYATI VE BESLENDİĞİ KAYNAKLAR
İlk saz derslerini Çamşınlı Ali Ağa’dan almış. 1928’den sonra gezgin saz şairliğine başlamış. Ahmet Kutsi Tecer’in yakın ilgisi neticesinde şiirleri yayınlanmaya başlamış Arifiye ve Hasanoğlu köy enstitülerinde halk türküsü öğretmenliği yapmıştır. Aşk, doğa, tasavvufi inançlar ve toplumsal gerçekleri halk şiiri geleneği içinde ustalıkla işlemiştir.

19 ESERLERİNDE VURGULANAN DEĞERLER
Aldanma Cahilin Kuru Lafına Bilime ve gerçeğe saygı, kişisel bütünlük hakkaniyet, doğruluk ve dürüstlük, İlim sahiplerine değer verme, kamil insan olmak Allah Birdir Peygamber Hak İnsan onuruna saygı, ayrımcılık yapmamak, birlik ve beraberlik, eşitlik, sosyal adalet Beni Hor Görme Gardaşım Birlik-beraberlik, sosyal adalet, ayrımcılık yapmamak, insan sevgisi Ey Hocam Karışma Hikmetullaha Bilene değer verme, kendini geliştirme, alçakgönüllülük, çalışkanlık

20 ESERLERİNDEN BAZI BÖLÜMLER
Aldanma cahilin kuru lafına Kültürsüz insanın kulu yalandır Hükmetse dünyanın her tarafına Arzusu hedefi yolu yalandır Kar suyundan süzen ceşme göl olmaz Gül dikende biter diken gül olmaz Diz diz eden her sineğin balolmaz Peteksiz arının balı yalandır İnsan bir deryadır ilimle mahir İlimsiz insanın şöhreti zahir Cahilden iyilik beklenmez ahir İşleği ameli hali yalandır Cahil okur amma alim olamaz Kamilik ilmini herkes bilemez Veysel bu sözlerin halka yaramaz Sonra sana derler deli yalandır

21 ESERLERİNDEN BAZI BÖLÜMLER
Allah birdir Peygamber Hak Rabbül alemindir mutlak Senlik benlik nedir bırak Söyleyim geldi sırası Kürt'ü Türk'ü ve Çerkes'i Hep Adem'in oğlu kızı Beraberce şehit gazi Yanlış var mı ve neresi? Kuran'a bak İncil'e bak Dört kitabın dördü de Hak Hakir görüp ırk ayırmak Hakikatte yüz karası Binbir ismin birinden tut Senlik benlik nedir sil at Tuttuğun yola doğru git Yoldan çıkıp olma asi

22 ÖZAY GÖNLÜM’ÜN HAYATI VE BESLENDİĞİ KAYNAKLAR
Özay Gönlüm baba tarafından Denizli’lidir. Babasının askeri görev aldığı Erzincan'da yılında doğdu. Küçük yaşta ağız armonikası çalarak müziğe başladı. Ortaokul yıllarında keman ve bağlama çaldı. 1965 yılında köy köy dolaşıp derlemeler yapmaya başladı.

23 ÖZAY GÖNLÜM’ÜN HAYATI VE BESLENDİĞİ KAYNAKLAR
Muzaffer Sarısözen’in daveti ile Yurttan Sesler Programlarına katıldı. 1973'ten sonra on yıl kadar İzmir Fuarı'nda sahne aldı. Pek çok 45'lik ve uzunçalara imzasını attı. "Çöz de al Mustafa Ali", "Sobalarında kuru meşe", "Denizli'nin horozları", "Evlerinin önü bulgur kazanı“nın derleyicisi Satış rekorlarını "Ninenin Mektubu" plaklarıyla kırdı. 1 Mart 2000’de Ankarada hayatını kaybetti.

24 ESERLERİNDE VURGULANAN DEĞERLER
Ninenin Mektubu 1-2-3 Evlat sevgisi Aile kurumunun kutsallığı Kadın-erkek eşitliği Tutumlu olmak Kültürümüzü korumak ve kültüre uygun yaşamak Büyüklere saygı

25 ESERLERİNDEN BAZI BÖLÜMLER
Zaten hepiciği müsrüf. Akşama gadar kavuruyolar, sabaha gadar savuruyolar. Böyük torun helhal evlendi, başka evde yaşıyo dediler. Gayrı ocağından ayrı yaşamak isteyo dediler. Çağırın göresim var dediydim. Aaşam gelecekti, bekledim uyuya galmışım. Gece ayakyoluna galktıydım. Anaa, baktım salonda biri yatıyo. Usulca yanaştım, gafasına yorganı çekmiş, parlak küpesi upuzun saçları gözüküyo. "Hah" dedim. "Torun sürpüz yaptı. Yeni gelini de getirivermiş, saçları da küpeleri de pek ışıl ışıl" derken, yataktan dönüverdii... "ELLEH.. Gelinin gara gara sakalları, pos pos bıyıkları var!!." Elim ayağım boşanıverdi. Başladım bağırmaya "Ecinni fış fış! Ben sana dokunmam kış kış!!. Destur Bismillah.. Yaa Alllaaahhhh!!..“ derkene bayılmışım. Ayılayazdım, gözümü açdıydım, ecinni bana "Babanne" diye  yapışıverdi, gene bayılmışım. Sonnadan annadım ki, o yeni gelin deel benim büyük torun Hidayet'miş. "Sana dedenin adını verdik. Hidayete ereceğine zıvanadan çıkmışın" diyip bastonu dehledim gafasına. Ben eyiyim Emine gızım. 

26 ESERLERİNDEN BAZI BÖLÜMLER
Amanın yavrııım, dün bizim tığkuyrukların Osman Çavuşun karısı Dudu, bi kız daha doğurdu. Tam altı dene kızlı oldular gari. Geçenlerde köyün kayvesinde oğlan bubaları Osman Çavuşunan eğlene eğlene bi hal olmuşlar: “Düzine kızlı bu beya bakın bu beya” “Altı kızın olup düşünceğine, uyuz ol da kaşın arkedeş” “Ee oğlum Osman, erkek olsun erkek olsun da gözünü sevdiğim, isterse merkep olsun” “Çavuş Dayı koca gölün sazlısından, adamın yedi kızlısından korkceksiniz arkedeşler” İşte böyle… Adamcağız kayvesini bile içemeden kalkmış yerinden. Tam bizim koca kapının önünden geçiyodu, suratı bi karış, yüzü karanlık, ”aayy oğlum” dedim “neye canın sıkkın Çavuş? Gel bakem anlativer bi noldu?” Sağolsun geldi anlatıverdi, ben de içini serinletiverem deye iki laf ediverdim. ”Eee Osman oğlum” dedim, “Sen neyneye onların aklan öyle?” “Ne edem gari eee?” “Koca ırabbim öyle münasip görmüş. Çok şükür elleri ayakları düzgün. Sen en iyisi son kızının adını Kader koy. ‘Bu benim kaderim yaşasın kayınpederim’ de çık işin içinden anasını satayım. Hem ne derler: Çıranın özü, baharın yazı, erkek adamın kızı olur len, boşver sen” Ulen çocuk kısmısının oğlanı kızı mı olurmuş! Yaylanın çayırlısı evladın hayırlısı. Hem zoba odunsuz erkek kadınsız …….. kadın erkeksiz olmaz. Güzel irabbim böyle yazmış goca defterine. Bilmeyen varsa bilsin, duymayan varsa duysun gari hey heeeeeey.

27 SONUÇLAR VE ÖNERİLER İncelenen halk ozanlarının eserlerinde;
adalet, saygı, sevgi, Dürüstlük-doğruluk, toplumsal içerme, hoşgörü, mertlik, doğa sevgisi birlik-beraberlik gibi değerlerin etkileyici şekilde vurgulandığı görülmüştür.

28 SONUÇLAR VE ÖNERİLER Bu değerlerin bireylere kazandırılmasında, gerek halk müziğinin ve gerekse halk ozanlarının eserlerinin kullanılmasının önemli katkılar sağlayabileceği sonucuna varılmıştır. Hayat Bilgisi, Sosyal Bilgiler, Müzik gibi derslerde bu halk ozanlarına ve eserlerine daha fazla yer verilebilir. Eğitim sürecinde bu ozanları ve eserlerini tanıtıcı etkinliklere yer verilebilir.

29 SONUÇLAR VE ÖNERİLER Konunun bir değerler eğitimi yöntemi olarak tanımlanmasına ve bu konuda betimsel ve deneysel araştırmalara ihtiyaç vardır.

30 TEŞEKKÜRLER…