AİLE PLANLAMASI YÖNTEMLERİ

... konulu sunumlar: "AİLE PLANLAMASI YÖNTEMLERİ"— Sunum transkripti:

1 AİLE PLANLAMASI YÖNTEMLERİ
Araş.Gör. Dr. Suna Kılıçarslan T.Ü.T.F Aile Hekimliği A.D 15 Mayıs 2006

2 AiLE PLANLAMASI Aile Planlaması: Fertlerin istedikleri sayıda ve istedikleri zaman çocuk sahibi olmaları demektir. Toplumda, aileler ve bireylerin kendi doğurganlık davranışları konusunda doğru bilgiye dayalı, bilinçli ve gönüllü bir seçim yapma hakları vardır. Böylece istemedikleri gebeliklerden sağlıklı ve etkin biçimde korunabilirler. 1993 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması sonuçlarına göre; ailelerin %84’ü henüz veya artık çocuk sahibi olmak istememektedir

3 Türkiye’de Yöntem Kullanımı
Geleneksel yöntemler arasında en yaygın kullanılan yöntem Geri çekme En yaygın kullanılan modern yöntem RİA’dır.

4 Türkiye’de AP Yöntemlerinin Kullanımındaki Değişim (1988-2003)
Gebeliği önleyici yöntem Evli kadın yüzdesi (TNSA) 1988 1993 1998 2003 Herhangi bir yöntem 63.4 62.6 63.9 71.0 Modern yöntem 31.0 34.5 37.7 42.5 Hap 6.2 4.9 4.4 4.7 RİA 14.0 18.8 19.8 20.2 Kondom 7.2 6.6 8.2 10.8 Tüp ligasyonu 1.7 2.9 4.2 5.7 Diğer modern yöntemler 2.0 1.3 1.1 Geleneksel yöntem 32.3 28.1 26.1 28.5 Takvim 3.5 1.0 Geri çekme 25.7 26.2 24.4 26.4 Diğer geleneksel yönt. 3.1 0.9 0.6 Halen yöntem kullanmıyor 36.6 37.4 36.1 29.0 TOPLAM 100.0

5 Aile planlaması danışmanlığı

6 Kişiler veya çiftler ancak yöntemi kendileri seçerse etkin şekilde kullanırlar

7 Kontraseptif seçiminde rol oynayan faktörler
Kontraseptif olmayan yararlar Yöntemin etkinliği Yöntemin güvenirliği Hafif yan etkiler Diğer kişisel düşünceler

8 Kontraseptif olmayan yararlar
Kontraseptif olmayan yararlar yöntemin seçiminde belirleyici unsur olmamalı, ancak uygun birkaç yöntem arasından birinin seçilmesine yardımcı olmalıdır.

9 Etkinlik “İşe yarayacak mı?”
Etkinliği belirten sayılar tek tek bireyler için geçerli değildir Kontraserptifler kusursuz değildir İki yöntemin birlikte kullanılması gebelik riskini önemli ölçüde azaltır Uzun süre kullanılabilen yöntemlerin başarısızlık hızları daha düşüktür

10 Güvenirlik “Bana zarar verir mi?”
Çekinmediği bir yöntem seçmesine yardımcı olun Personelin bilgisinden emin olun Sormasalar da bilmesi gerekenleri anlatın Kontraseptiflerin riskini doğumla karşılaştırın Hem gebelikten koruyucu hem de CYBH’lardan koruyucu yöntemler önerin

11 Kontraseptiflerin yan etkileri “Beni rahatsız eder mi?”
Yan etkilerin önceden belirtilip anlatılması çoğunlukla kullanıcıların bunu kabullenmesini sağlar.Hafif yan etkiler bir yöntemin kullanılmasında kontrendikasyon oluşturmaz.

12 Kişisel düşünceler “Benim için uygun mu?”
Hangi konu önemli tahmin etmeyin Kotrasepsiyonun cinsel yönlerini düşünmelerine yardımcı olun İkinci,üçüncü yöntem seçmesine izin verin Eşinin düşüncesini araştırın Koşullara göre yöntem değiştirebilir

13 Kontraseptif seçiminde diğer faktörler
Sağlık hizmetinin ulaşılabilirliği Kontraseptiflerin fiyatı Üreme yaşamı boyunca değişen gereksinimler Cinsel aktivite farklılıkları Eşler arası iletişim

14 Hasta eğitimi ve danışmanlığı ilkeleri
Uygulamalar yaptırın Hastanın eğitim düzeyini dikkate alın, onun kullandığı terimleri kullanın Ortalama bir kişinin eğitimden sonra aklında üç mesaj kalır Bütün eğitimciler ve personel aynı mesajı vermelidir

15 Birkaç anahtar soru sorun
Eğitim sürekli olmalıdır,kliniğe tekrar çağırın Sık sık daha fazla bilgi isteyip istemediklerini sorun İnsanlar en iyi güvenli ve sakin ortamda öğrenirler

16 Başvuranın Değerlendirilmesi:
Yöntemin kişiye uygun olup olmadığı , genelde, kişinin üreme sağlığı öyküsü, fizik değerlendirme ve mümkünse laboratuvar tetkiklerine dayanarak verilir.

17 Tıbbi Öykü: Başvuru öyküsü Menstrüasyon öyküsü Doğurganlık öyküsü
Aile planlaması öyküsü Genel öykü CYBE /GYE öyküsü Aile öyküsü

18 Fizik Muayene Tüm yeni başvuranlarda ilk ziyarette,
Sürekli aile planlaması yöntemi kullananlara, yıllık muayenenin bir parçası olarak izlemlerde, Veya gerek duyulduğunda fizik muayene yapılır.

19 Geri dönüşümlü/geri dönüşümsüz yöntemler Kadın / erkek yöntemleri
Modern/geleneksel Yöntemler Geri dönüşümlü/geri dönüşümsüz yöntemler Kadın / erkek yöntemleri Modern Geleneksel Geri dönüşümlü Geri dönüşümsüz Kadın Erkek RİA Geri çekme Tüp ligasyonu Hap Takvim Vazektomi Kondom Vajinal duş Spermisit Diğer Diyafram Depo Provera Mesiygna İmplant

20 Doğal Aile Planlaması Yöntemleri
Kimler Kullanabilir? Olumlu Yönleri Olumsuz Yönleri Durum Fertil dönemde çiftin gönüllü olarak cinsel ilişkide bulunmaması Servikal mukus Bazal vücut ısısı Sempto-termal Servikal palpasyon Takvim yöntemi Geri çekme Fertilite belirtilerini tanıyabilenler Düzenli siklusları olan kadınlar Diğer yöntemleri kullanmak istemeyen çiftler Bu yönteme eşiyle birlikte karar verenler, Başka yöntemlerin kontrendike olduğu çiftler Gebeliği sorun olarak görmeyecek çiftler Yan etkisi yoktur Kişinin üreme fonksiyonları konusunda bilgilenmesini sağlar Erkeğin de sorumluluğu paylaşmasını sağlar Ekonomiktir Fertilite hemen geri döner Kurallara uyulmadığı takdirde başarısızlık oranı yüksektir Kullanım eğitimi 3 ay sürer Her iki eşin de benimsemesi ve işbirliği şarttır Fertilite belirtilerinin günlük kaydı gerekir Bazı kadınların gebe kalabilecekleri günleri belirleyebilmeleri zordur Etkili bir yöntem kullanmak isteyen çiftler Düzensiz adet kanamaları olan kadınlar Eşleri uyum sağlayamayan kadınlar Gebeliği riskli olan kadınlar İletişimi zayıf olan çiftler İnatçı vajinal akıntısı olan kadınlar Birden çok cinsel eşi olan kadınlar

21 Servikal Mukus Yöntemi:
Kadın, vajinal salgısını her gün kontrol eder ve kayıt eder: Vajinada ıslaklığın hissedildiği ilk günden başlayarak, kaygan, ince ve bol mukusun bitiminden sonraki üç güne kadar cinsel ilişkiden kaçınılır veya ek yöntem kullanılır.

22 Bazal Vücut Isısı Yöntemi
Ovülasyondan sonra progesteron hormonu, vücut ısısını 0,2°C-0,5°C arasında yükseltir ve bir sonraki menstrüasyona kadar devam eder Bazal vücut ısısı, hassas bir termometreyle, menstrüel siklus boyunca, her sabah yataktan kalkmadan önce, ortalama aynı saatlerde ve tercihan oral yoldan ölçülür. Tarih belirtilerek bir çizelgeye kaydedilir.

23

24 Servikal Palpasyon Yöntemi
Kadın, serviksteki değişiklikleri belirler. Serviksin kıvamı; Yumuşakken alt dudağın iç kısmı gibi hissedilir: Fertil dönemdedir Sertken burun ucunun ortası gibi hissedilir:İnfertil dönemdedir.

25 Semptotermal Yöntem Semptotermal yöntem, servikal mukus, bazal vücut ısısı ve servikal palpasyon yöntemlerinin birleşimidir. Her üç yöntemin birleşimi olduğundan diğerlerinden daha etkilidir.

26 Takvim Yöntemi Takvim yöntemi, menstrüel siklusun fertil ve infertil günlerini hesaplamak için 6 aylık bir gözlem süresi sonunda matematiksel formüllere dayanan doğal bir yöntemdir. Yöntemin dayandığı temeller şunlardır: Düzenli menstrüel siklus; Ovülasyonun genellikle bir sonraki menstrüel periyoddan önceki 14. günde olduğu, ancak 11. ve 17. günler arasında da olabileceği varsayımı

27 Emzirme ve Gebeliğin Önlenmesi:
Laktasyonal amenore yöntemi(LAM), annenin emzirme döneminde emzirmeyle ilgili bazı koşullara uyarak laktasyon amenoresini bir aile planlaması yöntemi olarak kullanmasıdır.

28 Tam Emzirme Koşulları:
Bebeğin altı aydan küçük olması, Annenin adet görmemesi, Bebeğin , sık aralıklarla (6-10 kez) ve en az dört dakika emzirilmesi, Bebeğin beslenmesinin en az %85’inin anne sütüyle sağlanması Bebeğin doğumdan sonra hemen emzirilmesi

29 Kondom Yöntem Kimler Kullanabilir? Olumlu Yönleri Olumsuz Yönleri
Durum Cinsel ilişki sırasında penise takılan bir kılıftır Etki mekanizması Erkeğin spermlerinin vajinaya girmesini engeller Geçici bir yöntem gereksinimi olanlar Yan etkileri nedeni ile diğer yöntemleri kullanamayanlar Birden fazla cinsel eşi olanlar Emziren kadınlar Seyrek cinsel ilişkide bulunan çiftler CYBH riski altında olanlar Yan etkisi yoktur Hemen etkilidir Tıbbi denetim gerektirmez Ucuzdur, kolay bulunur Doğru kullanıldığında etkinlği %98’dir Sağlık yararları CYBH, HBV ve AIDS’e karşı koruyucudur Servikal kanserin önlenmesine yardımcı olabilir Gebe kalması sağlık açısından sakıncalı olanlara önerilmez Cinsel ilişkiyi kesintiye uğratabilir Bazı çiftlerde duyarlılığın azalmasına neden olabilir Her cinsel ilişkide yeni bir kondom kullanılması gerekir Yeterli miktarda kondom önceden bulundurulmalıdır Gebe kalması sakıncalı olanlar Cinsel ilişkiyi etkilemeyen bir yöntem kullanmak isteyen çiftler Sürekli kullanmak istemeyenler

30 KONDOM KULLANIMINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER:
Kullanım süresi geçmiş kondomları kullanılmamalı Her ilişkide yeni bir kondom kullanılmalı Kuru, kirli, esnekliğini kaybetmiş,eskimiş,zedelenmiş kondomları kullanılmamalı Vazelin, bebek yağı veya yağlı kremlerle kullanılmamalı

31 Kondom Yırtılması: Tehlikeli cinsel ilişkiden sonraki ilk 72 saat içinde Acil Korunma için kliniğe başvurmasını önermeliyiz Kontrole gelene ise kullanım kurallarını ve yırtık/sızıntı olması halinde 72 saat içinde acil kontrasepsiyon kullanmalarını hatırlatmalıyız.

32 DİYAFRAM Yöntem Kimler Kullanabilir? Olumlu Yönleri Olumsuz Durum
Kubbe biçiminde kauçuktan yapılmış kenarları esnek bir araç Spermisitle birlikte kullanılır ve cinsel ilişkiden önce vajinaya yerleştirilmelidir Etki mekanizması Serviksi örterek spermlerin geçişini önler Geçici bir yönteme gereksinimi olan çiftler Başka bir yöntem kullanmak istemeyen çiftler Seyrek cinsel ilişkide bulunan çiftler Emziren anneler Sağlık riski yoktur Hemen etkilidir Başka yöntemin kullanımı ertelenmişse iyi bir ara yöntemdir Sağlık yararları CYBH’a karşı kısmen koruyucu Servikal kanserin önlenmesine yardımcı olabilir Pelvik muayene yapılması gerekir Doğru kullanılmadığında başarısızlık oranı artar İlk uygulama klinikte yapılmalıdır Gebe kalması sakıncalı olanlara önerilmez Cinsel ilişkiden önce uygulanmalıdır İlişkiden sonra en az 6 saat çıkartılmamalıdır Her cinsel ilişkide kullanılması gerekir Bazı kadınlarda idrar yolu enfeksiyonlarına neden olabilir Uterus prolapsusu Sistosel,rektosel Uterus pozisyon anomalileri Genital anomaliler Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonu Genital organlarına dokunamama Sürekli kullanmayı istememe Gebe kalması riskli olanlar Cinsel ilişkiden bağımsız yöntem isteme

33 Kullanım Kuralları: Diyafram cinsel ilişkiden 6 saat önce hazneye yerleştirilebilir. Cinsel ilişkiden sonra 6 saat boyunca vajina asla yıkanmamalıdır. Diyafram takıldıktan sonra en fazla 24 saat kalabilir, 24 saatin geçirilmemesine dikkat edilmelidir. Adet kanaması dışında her zaman kullanılabilir

34 Spermisit Yöntem Kimler Kullanabilir? Olumlu Yönleri Olumsuz Durum
Spermleri etkisizleştiren kimyasal maddelerdir Etki Mekanizması Sperm membranlarını bozarak spermin hareket ve döllenme yeteneğini ortadan kaldırır Tipleri Köpüren tablet, ovül Krem, jel Köpük Film Her yaş ve doğurganlıktaki kadınlar kullanabilir Seyrek cinsel ilişkide bulunan çiftler Kullandıkları yöntemin etkinliğini arttırmak isteyen çiftler Emziren anneler Sağlık riski yoktur Reçete ve tıbbi muayene gerektirmez Hemen etkilidir Kullanımı kolaydır Yan etkisi yoktur Doğru ve sürekli kullanılmadığında yüksek başarısızlık Gebe kalması riskli olanlar kullanmamalıdır Her cinsel ilişkide kullanılmalıdır Köpüren tablet,ovül, film tiplerinde cinsel ilişki için 5-10 dakika beklenmesi gerekir Etkisi 1 saat sürer Spermisitlere karşı allerji Genital organlarına dokunamama Gebe kalması riskli olanlar Sürekli kullanmak istememe Birkaç saat sonra yeni bir cinsel ilişki planlanması

35 Spermisitin Kullanım Kuralları:
Köpüren tablet, ya da ovül cinsel ilişkiden 10 dk önce yerleştirilir Krem/jelin etkisi hemen başlar, beklemeye gerek yoktur. Film cinsel ilişkiden 5 dk.önce yerleştirilir Cinsel ilişkiden sonra 6-8 saat süresince vajinada kalmalıdır, bu süre içinde vajina yıkanmamalıdır.

36 Hormonal Yöntem Kullanacaklar İçin Tarama Kontrol Listesi
Adetinin ilk gününden 5 gün veya daha fazla zaman geçmiş Emziriyor Adetler arasında kanama/lekelenme Gözlerde ya da deride sarılık Şiddetli baş ağrısı ya da ani görme bozukluğu Kan basıncı 160/100 mmHg’nin üstü Memede kitle veya beze Devamlı kullandığı ilaç Herhangi bir durum için verilen evet yanıtı, daha ileri değerlendirme gerektiğini belirtir.

37 Kombine Oral Kontraseptifler :
Yöntem Kimler Kullanabilir? Olumlu Yönleri Olumsuz Durum Sentetik östrojen ve progesteron içeren haplar Etki mekanizması Ovülasyonu baskılaması Servikal mukusun kalınlaşması Etkin biçimde korunmak isteyen kadınlar Doğumdan sonra emzirmeyen kadınlar 3-4 hafta geçmiş olan ya da 6 ay geçmiş olup emzirenler Düşük sonrası Anemi öyküsü olanlar Dismenoresi olanlar Düzensiz adetleri olanlar Ektopik gebelik öyküsü olanlar İyi huylu over kisti öyküsü olanlar İyi huylu meme hastalıkları Etkinliği yüksektir Kullanımı kolaydır Cinsel ilşkiden bağımsızdır Yöntem bırakıldıığında doğurganlık hemen geri döner Sağlık yararları Adetlerin düzenli hale gelmesini sağlar Anemiyi azaltır Adet öncesi gerginliği azaltır Over kisti oluşumunu azaltır Ektopik gebeliği önler İyi huylu meme hastalığı riskini azaltır Her gün hap alınmasının hatırlanması gerekir Bulantı- kusma Kilo artışı Göğüslerde gerginlik ilk 3 ay görülebilir Bazı kişilerde ruhsal değişiklikler olabilir Kan basıncını yükseltebilir Sigara içen kadınlarda dolaşım bozukluklarına neden olabilir. Gebelik şüphesi Meme Ca öyküsü Tromboembolik hastalık öyküsü Genital organ kanserleri Kalp hastalığı öyküsü Karaciğer hastalığı Emziren kadınlar 35 yaş üstü ve günde 15’ten fazla sigara içenler Son 3 ayda anormal vajinal kanaması olanlar Migren türü şiddetli baş ağrıları olanlar Hipertansiyon

38 Kombine Oral Kontraseptifler :
Desolett ® tab. Ginera ® tab. Minulet ® tab. Lo- Femenal ® tab. Lo- Ovral ® tab. Microgynon® tab. Miranova ® tab. Yasmin ® tab. Anovlar ® tab. Ovral ® tab. Ovulen ® tab. Eugynon ® tab. Lyndiol ® tab.

39 KOK Kullanım Kuralları:
Düzenli olarak, her gün 1 hap yutulur. Tercihan her gün yaklaşık aynı saatlerde, akşam yemeğinden sonra veya gece yatmadan önce, yutulmalıdır 21 gün düzenli-unutulmadan yutulur.7 gün hap yutulmaz, ara verilir, 8. gün yeni bir kutuya başlanır. 7 günlük ara süresi içinde adet kanaması başlayabilir ama yeni kutuya başlamak için 8. gün beklenir!

40 KOK Kullanmaya Başlama:
Kadın adetinin ilk 5 günü içindeyse: Hemen başlanır.(Ek yöntem gerekmez.) Kadın adetinin günlerinde ve gebe olmadığından emin ise KOK başlanır + 7 gün ek yöntem kullanır.

41 KOK Kullanmaya Başlama:
Doğum sonrası: emziriyorsa, 6 aydan sonra Doğum sonrası: emzirmiyorsa, 21. günden sonra KOK başlanır, Düşük sonrası: İlk 7 gün içindeyse; Hemen BAŞLANIR

42 Hap unutulduğunda ! “1 hap” unutulduysa;
Hatırlandığı anda hemen 1 hap ve “o günün” hapı da saatinde alınmalıdır ve düzenli olarak her gün 1 hap yutulmaya devam edilmelidir, ek yönteme gerek yoktur.

43 Hap unutulduğunda ! “2 hap unutulduysa”; Siklusun ilk iki hafta içinde ise üst üste iki gün ikişer hap alınır ve bir hafta ek yöntem kullanılır Siklusun üçüncü haftası içinde unutulmuşsa, kullanılmakta olan paket atılıp , hiç ara verilmeden aynı gün yeni pakete başlanmalıdır ve bir hafta ek yöntem kullanılır.

44 Hap unutulduğunda ! “3 veya daha fazla hap” unutulduysa; Paket atılıp aynı gün yeni bir pakete başlanmalı ve bir hafta süre ile ek bir yöntem kullanılmalıdır.

45 Kombine Oral Kontraseptiflerde Uyarı İşaretleri
Şiddetli karın ağrısı Şiddetli göğüs ağrısı, nefes darlığı Şiddetli baş ağrısı Şiddetli uyluk, bacak ağrısı Ani görme kaybı veya bulanık görme Konuşma bozukluğu

46 OKS İzlem İlk izleme 3 ay içinde yapılmalıdır
Sürekli hap kullanan kadınların her 6-12 ayda bir kontrol amacı ile kliniğe başvurmaları gerekir İlk kez veya yıllık kontrolü için geldiğinde: Kan basıncı, kilosu ölçülmeli Yan etki veya sorunları olup olmadığı öğrenilmeli Sigara içiyorsa sıklığı sorulmalı Uzun süreli kullandığı ilaçlar sorulmalı

47 Minihaplar Yöntem Kimler Kullanabilir? Olumlu yönleri Olumsuz Durum
Yalnız progestin içeren doğum kontrol hapları Etki mekanizması Servikal mukusu kalınlaştırır Ovulasyonu engeller Tübal motiliteyi değiştirir Endometriyumu incelterek implantasyon olasılığını azaltır FEMULEN ® 0,5 mg etinadiol diasetat 28 tablet Yaşı ve doğum sayısı ne olursa olsun uzun süreli ve etkili korunma isteyenler Yan etki veya komplikasyonları nedeni ile östrojen içeren kontraseptif kullanamayanlar Doğumdan sonra korunma gereksinimi olanlar Etkinliği yüksektir Yöntem bırakıldığında doğurganlık geri döner Yöntemle ilgili sağlık riski azdır Pıhtılaşma riskini arttırmaz Kardiyovasküler hastalık riskini arttırmaz Cinsel ilişkiden bağımsızdır Sağlık yararları Emzirmeyi etkilemez Adetle ilgili ağrılar azalır Adet kanamaları azalır Anemiyi düzeltebilir İyi huylu meme hastalıkları azalır Kombine oral kontraseptiflerden daha az bir korunma düzeyi sağlar Hergün düzenli kullanılması gerekir (hap unutulduğunda gebelik riski yüksek) Düzensiz kanama/lekelenme Amenore gibi menstrüel değişikliklere neden olabilir. Gebelik şüphesi Tanı konulmamış vajinal kanama Meme Ca öyküsü Aktif tromboembolik hastalık Sarılık, aktif karaciğer hastalığı Hipertansiyon Şiddetli migren türü başağrıları Hapların her gün düzenli alınmasını hatırlayamama Olası adet düzensizliklerine uyum sağlayamayacak kadınlar Ektopik gebelik öyküsü olan kadınlar Sigara kullanımı

48 Enjekte Edilen Kombine Kontraseptifler
Yöntem Kimler Kullanabilir? Olumlu yönleri Olumsuz yönleri Zamanlama Uzun süreli ve geri dönüşlü östrojen ve progestin içeren gebelikten koruyucu iğneler Etki mekanizması Ovülasyonun baskılanması Servikal mukusun kalınlaşması Endometriyumda implantasyonun olmaması Mesigyna® Uzun sürerli ve etkili korunma isteyenler Günlük kullanım gerektirmeyen yöntem isteyenler Doğumdan sonra emzirmeyen ve 3-4 hafta geçmiş olanlar ya da 6 ay geçmiş olup emzirmeyi sürdürenler Düşük sonrası dönemdeki kadınlar Ektopik gebelik öyküsü olanlar Etkinliği yüksektir Uygulanması kolaydır Cinsel ilişkiden bağımsızdır Yalnız progestin içeren enjekte edilen kontraseptiflere göre doğurganlık daha çabuk geri döner Ucuzdur Enjeksiyonlar için ayda bir kliniğe gelinmesi gerekir Kilo artışına neden olabilir Düzensiz kanama/ lekelenme tarzında menstrüel değişikliklere neden olabilir İlk 3 ay bulantı, baş ağrısı, göğüslerde gerginlik olabilir Bazı kişilerde ruhsal değişikliklere neden olabilir Kan basıncını yükseltebilir İlk enjeksiyonlar menstrüel periyodun ilk 5 gününde yapılmalıdır Böylece kadının gebe olmadığından emin olunur Doğum sonrası : emziriyorsa bebek 6 aylık olana kadar ertelenmelidir Emzirmeyen kadınlarda 3-4 hafta içinde başlanabilir Düşük sonrası: hemen veya ilk 7 gün içinde uygulanır

49 Kombine Enjektabl Yöntemlerin Kullanım Kuralları:
“Düzenli olarak, 4 haftada bir kez aylık enjeksiyon uygulanır. Enjeksiyon tarihini 7 günden fazla geçmiş ise ve gebe olmadığından emin ise enjeksiyon yapılabilir +7 gün süre ile ek yöntem kullanılmalıdır.

50 Uyarı İşaretleri Şiddetli karın ağrısı
Şiddetli göğüs ağrısı, nefes darlığı Şiddetli baş ağrısı Şiddetli ayak veya bacak ağrısı Ani görme kaybı veya bulanık görme Aşırı kanama Bu sorunlardan herhangi biri ile karşılaşırsa hemen kliniğe başvurması gerektiği kadına anlatılmalıdır.

51 Enjekte Edilen Kontraseptiflerde İzlem
Kullanıcıya tekrar ziyareti için enjeksiyonun türü, enjeksiyonun yapıldığı tarih ve bir sonraki enjeksiyon tarihi bulunan izlem kartı verilir Yeniden geldiğinde Kan basıncı, kilosu ölçülmeli Sigara içiyorsa sıklığı Yan etkiler ve sorunlar olup olmadığı sorulmalı Yöntemden memnun mu? Öğrenilmeli Ve bir sonraki uygulama zamanı kullanıcıya bildirilip, izlem kartına işlenmeli

52 Yalnız Progestin İçeren Enjekte Edilen Kontraseptifler
Yöntem Kimler kullanabilir? Olumlu Yönleri Olumsuz Yönleri Zamanlama Yalnız progestin içeren gebelikten koruyucu iğneler Etki mekanizması Ovülasyonun baskılanması Servikal mukusun kalınlaşması Endometriyumun incelmesi Tübal motilitenin değişmesi Depo Provera®:3 ayda bir enjekte edilen 150 mg. Depo medroksiprogesteron asetat(DMPA) Uzun süreli ve etkili korunma isteyenler Günlük kullanım gerektirmeyen yöntem isteyenler Düşük sonrası Yan etki nedeni ile östrojen içeren yöntem kullanamayanlar Doğumdan sonra emzirmeyen ve 3-4 hafta geçmiş olanlar veya 6 hafta geçmiş olup emzirmeyi sürdürenler Etkinliği yüksektir Hemen etkilidir Sağlık riski azdır 35 yaş üstü kadınlar kullanabilir Cinsel ilişkiden bağımsızdır Ucuzdur Sağlık yararları Adet kanamaları azalır Adetle ilgili kramp ve ağrılar azalır Anemiyi düzeltebilir İyi huylu meme hastalıkları azalır Yöntem bırakıldığında doğurganlığa dönüş 10 ay kadar gecikebilir Enjeksiyonlar için kliniğe gelmek gerekir Kilo artışına neden olabilir Düzensiz kanama, lekelenme Amenore Nadiren de aşırı kanama gibi adet değişikliklerine neden olabilir ilk enjeksiyon menstrüel periyodun ilk 5 gününde yapılmalı Gebelik olmadığından emin olunduğunda menstrüel periyodun herhangi bir gününde uygulanabilir Doğum sonrası: emziriyorsa; 6 haftadan sonra Emzirmiyorsa 3-4 hafta sonra yapılmalı Gebe kalmak isrediği zaman, birkaç ay önceden kontraseptif enjeksiyonların bırakılması gerekir.

53 Deri Altı İmplantları Yöntem Kimler kullanabilir? Olumlu Yönleri
Olumsuz Yönleri Durum Yalnız progestin içeren implantlar kadının üst kolunun iç kısmına derinin hemen altına lokal anestezi kullanılarak küçük bir kesi ile yerleştirilir Etki mekanizması Ovülasyonun baskılanması Servikal mukusun kalınlaşması Endometriyumun incelmesi Tübal motilitenin değişmesi Norplant ® implanon ® Uzun süreli ve etkili koruma isteyenler Günlük kullanım gerektirmeyen yöntem isteyenler Düşük sonrası Yan etki veya komplikasyonları nedeni ile östrojen içeren kontraseptif kullanamayanlar Etkinliği yüksektir Hemen etkilidir Kullanımı kolaydır İstendiğinde çıkarılabilir Yöntem bırakıldığında doğurganlık hemen geri döner Sağlık riski azdır Uygulama ve çıkarılma için eğitilmiş personel gerekir Her küçük cerrahi girişimin ortak risklerini taşır Kullanıcı yöntemi kendi kendine bırakamaz Derinin altında farkedilebilir Adet değişikliklerine neden olabilir Gebelik şüphesi Sarılık, aktif karaciğer hastalığı Aktif tromboembolik hastalık Tanı konulmamış vajinal kanama Meme Ca öyküsü Hipertansiyon Migren türü başağrıları Sigara kullanımı Olası adet düzensizliklerine uyum gösteremeyecek olanlar

54 Norplant 3.4 cm X 2.4 mm” boyutlarında, herbiri 36 mg kristalize levonorgestrel içeren 6 ince ve esnek silikon kapsülden oluşur. 5 yıl süre ile koruma sağlar. Geri dönüşümlüdür. Cilt altına uygulanır.

55 İmplanon: 68 mg etonogestrel içerir.
Boyu 40mm,dış çapı 2mm boyutlarındadır. Tek çubukludur. 3 yıl süre ile koruma sağlar. Geri dönüşümlü,cilt altına uygulanan bir yöntemdir. Yapılan araştırmalarda, %100 koruyucu olarak bulunmuştur.

56 İmplanon Kullanım Kuralları:
Üç yılda bir kez cilt altına uygulanır. Uygulama menstrüel periyodun ilk 7 günü içinde yapılmalıdır Emziren kadınlarda doğum sonrası 6. hafta sonunda Emzirmeyen kadınlarda doğumdan 3-4 hafta sonra uygulanabilir Düşük sonrası hemen veya ilk 7 gün içinde uygulanabilir.

57 İmplanon Uyarı İşaretleri !
Uygulama yerinde ağrı, kızarıklık, hassasiyet Adet gecikmesi (gebelik kuşkusu) Düzensiz ve aşırı vajinal kanama, normalin 2 katı uzun süre ya da 2 katı fazla miktardaki kanama Şiddetli baş ağrısı

58 Örnek 26 yaşında bir bayan 2 yaşında bir çocuğu var RİA taktırmak için bize başvuruyor

59 RİA Kullanacaklar İçin Tarama Kontrol Listesi
Adetin ilk gününden beri 10 günden fazla zaman geçmiş Kadının veya eşinin başka cinsel eşi var Cinsel yolla bulaşan akut genital yol enfeksiyonu var PID veya Ektopik gebelik öyküsü Aşırı adet kanaması Uzun süren adet kanaması Semptomatik kapak ya da konjenital kalp hastalığı

60 Rahim İçi Araçlar Yöntem Kimler kullanabilir? Olumlu yönleri
Olumsuz yönleri Durum RİA, rahim içine yerleştirilen, genellikle bakır ya da hormon içeren, küçük plastik bir cisimdir Etki mekanizması Spermin üst genital yollara ulaşmasına Ovum transportuna Fertilizasyona engel olur Bakırlı RİA’lar: TCu 380A, Multiload (MLCu 250 ve 375) ve Nova T (TCu 200Ag ve 380Ag) Hormonlu RİA’lar: Progestasert LevoNova ve Mirena. Günlük kullanım gerektirmeyen yöntem isteyenler Uzun süreli ve etkin korunma isteyenler Emziren kadınlar Daha önce RİA kullanımında sorun olmayan kadınlar Hormonal yöntem istemeyen kadınlar 35 yaşın üstünde sigara içen kadınlar Etkinliği yüksek Hemen etkili,uzun süreli Çıkarıldığında doğurganlık hemen geri döner Cinsel ilişkiden bağımsızdır Güvenlidir Kullanışlıdır Emzirmeyi etkilemez Takılması ve çıkarılması eğitilmiş personel gerektirir GYE öyküsü olan veya birden fazla kişi ile cinsel ilişkisi bulunanlarda pelvik enfeksiyon riski yükselir Adet miktarı artabilir Lekelenme ve kramplar olabilir Araç uterustan servikse doğru kayabilir ve vajinaya atılabilir Uygulama sırasında az da olsa perforasyon riski vardır Kullanıcı yöntemi kendi kendine bırakamaz Gebelik şüphesi Pelvik enfeksiyon öyküsü Anormal vajinal kanama veya genital kanser belirtisi olanlar Ektopik gebelik öyküsü olanlar Derin anemisi olanlar Pelvik muayenede anatomik bozukluğu düşündüren bulguları olanlar Aşırı servikal darlığı olanlar

61 Tarih Boyunca RİA Çeşitleri

62 T Cu 380 A (T-care, Pregna) “T” harfine benzer.
Poliüretandan yapılmıştır. Gövdede 314 mm², her iki kolda 33’er mm²’lik iki bakır bant bulunmaktadır. 10 yıl süreyle korur

63 Türkiye’de Kullanılmakta Olan Hormonlu RİA’lar
Ülkemizde hormonlu RİA olarak “ Mirena® ” piyasada bulunmaktadır. “T” şeklindeki iskeleti polietilenden yapılmıştır. Gövdesinde 52 mg levonorgestrel içeren bir silindir bulunur. 5 yıl süreyle korur

64 RİA uygulama Adetin ilk 12 günü içinde uygulanabilir.
Gebe olmadığından emin olunan herhangi bir zamanda uygulanabilir. Ek yöntem gerekmez.

65 Doğum sonu RİA uygulama:
Plasentanın ayrılmasından sonraki ilk 10 dakika içinde ya da ilk 2 gün içinde RİA uygulanabilir. İlk 2 gün geçmiş ise, 4. haftadan sonra RİA uygulanabilir. Düşük sonrası hemen veya ilk hafta içinde uygulanabilir.

66 RİA Kullanıcıları İçin Uyarı İşaretleri:
Adet gecikmesi, gebelik kuşkusu Aşırı vajinal kanama Karın ağrısı, Cinsel ilişki sırasında ağrı,ateş Anormal vajinal akıntı İpliklerin kaybolması, ele kısa ya da uzun gelmesi

67 RİA İzlem: İlk izlem: Uygulamadan sonraki ilk adetin bitiminde kontrol için başvurmalıdır. Bu kontrolde: Sorunlar ve yan etkiler kullanıcıya sorulmalı Spekulum ve bimanüel muayene ile :İplikler kontrol edilmeli Enfeksiyon belirtileri kontrol edilmeli Kullanıcı RİA’dan memnunsa ve devam etmesinde sakınca yoksa bir yıl sonra kontrole çağrılmalıdır.

68 Kadında Gönüllü Cerrahi Sterilizasyon(TÜP LİGASYONU)
Yöntem Kimler kullanabilir? Olumlu yönleri Olumsuz yönleri Durum Kadında doğurganlığın cerrahi yöntemle kalıcı olarak sonlandırılması Etki mekanizması Fallop tüplerinin bilateral kapatılması spermin ovuma ulaşmasını engeller Daha fazla çocuk istemeyen çiftler Yaş ya da sağlık sorunları nedeni ile gebeliği yüksek risk taşıyan kadınlar Girişim için bilinçli ve gönüllü karar veren çiftler Etkinliği yüksek Hemen etkili Kalıcı, girişim sonrası korunma kaygısı kalmaz Basit bir cerrahi girişim İleri dönemde ortaya çıkan yan etkisi yoktur Cinsel ilişkiye olumsuz etkisi yoktur Kalıcı, pişmanlığa neden olabilir Cerrahi girişimlerin ortak risk ve yan etkilerini taşır Başka çocuk sahibi olma isteği Gebelik şüphesi Akut pelvik enfeksiyon Akut sistemik enfeksiyon Yöntem konusunda kuşku veya kabul formunu imzalamama Baskı altında karar verme Depresyon Evlilik sorunları Çok genç ve evli olmayan kadınlar Çocuğu olmayan kadınlar

69 Erkekte Gönüllü Cerrahi Sterilizasyon(VAZEKTOMİ)
Yöntem Kimler için uygun? Olumlu yönleri Olumsuz yönleri Durum Erkeğin dölleme yeteneğinin cerrahi yöntemle kalıcı olarak sonlandırılması Etki mekanizması Erkeklerde vaz deferensin bağlanıp kesilmesi sonucu spermlerin meniye geçişini engelleyerek etkili olur Daha fazla çocuk istemeyen çiftler Gebeliği yüksek risk taşıyan kadınların eşleri Girişim için bilinçli ve gönüllü karar veren çiftler Etkinliği yüksek Kalıcı Basit bir cerrahi girişimdir Cerrahi riski az Girişim sonrası korunma kaygısı kalmaz İleri dönemlerde ortaya çıkan yan etkisi yoktur Cinsel ilişkiye olumsuz etkisi yoktur Kalıcı bir yöntem; pişmanlığa neden olabilir Hemen etkili değildir(yaklaşık 20 ejekülasyon sonra) Küçük cerrahi girişimlerin ortak risk ve yan etkilerini taşımaktadır. Başka çocuk sahibi olma isteği Yöntem konusunda kuşku, kabul formunu imzalamama Baskı altında karar verme Depresyon Evlilik sorunları Bekar veya çocuğu olmayanlar

70

71 Kaynaklar: T.C Sağlık Bakanlığı Üreme Sağlığı Eğitim Programı
T.C Sağlık Bakanlığı Aile Planlaması Klinik Uygulama El Kitabı