PROFİL (KESİT) NİVELMANI

... konulu sunumlar: "PROFİL (KESİT) NİVELMANI"— Sunum transkripti:

1 PROFİL (KESİT) NİVELMANI

2 Mühendislik çalışmaları içinde profil nivelmanı önemli yer tutar
Mühendislik çalışmaları içinde profil nivelmanı önemli yer tutar. Karayolu, demiryolu yapımı, içme suyu nakli, kanalizasyon şebekesi, açık veya kapalı sulama ve drenaj tesisi yapımı yapımı v.b. İşlerde profil nivelmanına gereksinim duyulur. Profil nivelmanı bir doğru üzerindeki değişik noktaların yükseklik farklarını bulmak ve arazinin bu doğru üzerindeki engebe durumunu çıkarmak için yapılır.

3 Bu şekilde arazi bir düşey düzlem tarafından kesilir ve arazinin durumuna göre çıkarılacak kesit çoğu zaman bir kırık çizgi veya daire yayları şeklinde olur. Profil nivelmanının nokta nivelmanından farkı kesiti çıkarılacak olan doğru üzerindeki tüm standart ve karakteristik noktaların başlangıçtan itibaren yatay uzaklıklarının ölçülmesidir. Bu şekilde ölçümü yapılan profilin çizimi mümkün olur.

4 Bazı mühendislik çalışmalarında profilin bir hat boyunca çıkarılması yeterli olduğu halde, bazılarında ise (yol yapımı gibi) bu hattın sağında ve solunda beliri bir mesafeye kadar topoğrafik durumun bilinmesi gereklidir. Bu nedenle profil nivelmanı boyuna ve enine profil nivelmanı olmak üzere 2 şekilde yapılır.

5 BOYUNA PROFİL NİVELMANI DOĞRUNUN BELİRLENMESİ VE PİKETAJ
Bir doğru üzerindeki noktaların başlangıç noktasından itibaren yatay uzaklıklarının ve yükseklik farklarının bulunması esasına dayanır. DOĞRUNUN BELİRLENMESİ VE PİKETAJ İlk olarak profilin çıkarılacağı hat jalonlarla belirlenir. Bu doğru üzerinde başlangıç noktasından itibaren belirli mesafelerle kazıklar çakılarak noktaların yerleri belirlenir. Buna PİKETAJ ya da İSTASYONLAMA adı verilir. Topoğrafik koşullara göre bu çakılan noktalar arasında m mesafe bulunabilir. Bu noktalara standart noktalar adı verilir. Başlangıçtan itibaren her noktanın uzaklığı ölçülür ve noktaların yerleri kazıklarla belirlenir. Bu kazıkların bulunuduğu yerlere miralar tutulur. Bu her noktanın yanına ayrıca numara kazığı da çakılarak başlangıçtan itibaren uzaklıklar hm cinsinden yazılır. Örneğin başlangıç kazığına 0+00, başlangıçtan itibaren 200 m deki kazığa da 2+00 yazılır. Eğer hat çok uzunsa km cinsiden de yazılabilir. Standart noktalar dışında arazideki kırıklı noktalara da kazıklar çakılır. Bunlara da KARAKTERİSTİK NOKTA adı verilir. Bundan sonra düşey ölçümlere geçilir.

6

7 Yüksekliklerin ölçümü ortadan nivelman yöntemi ile yapılır
Yüksekliklerin ölçümü ortadan nivelman yöntemi ile yapılır. 2 standart nokta arasına birer defa nivo kurulur. Burada her standart noktaya geri ve ileri okuma yapıldığı gibi, her karakteristik noktaya da okuma yapılır. Bunlara ARA OKUMA denir. İlk alet durağında ilk standart noktaya mira tutulur ve çizelgede geri okuma sütununa yazılır. 2. standart noktadaki mira değeri ise ileri okuma sütununa yazılır. Karakteristik nokta okumaları ise ara okuma sütununa yazılır. İşlemlere bu şekilde her alet durağında devam edilir.

8

9 BOYUNA PROFİL NİVELMANI
Alet Durağı Gözleme Noktalar Mira Okumaları Yükseklikler Not Geri Ara İleri Gözleme Ekseni Noktalar I 0+00 0+09 0+14 0+38 0+50 1.875 1.46 1.58 0.72 0.252 0+00 noktası m dir. II 0+71 1+00 1.213 1.23 1.954 III 1+15 1+36 1+50 2.451 2.32 1.45 0.867 IV 1+92 2+00 1.586 2.12 2.082 V 2+18 2+41 2+50 1.524 1.33 1.516 2+50 noktasının yüksekliği m dir. Toplam Çıkar

10 BOYUNA PROFİL NİVELMANI
Alet Durağı Gözleme Noktalar Mira Okumaları Yükseklikler Not Geri Ara İleri Gözleme Ekseni Noktalar I 0+00 0+09 0+14 0+38 0+50 1.875 1.46 1.58 0.72 0.252 850.42 850.30 851.16 0+00 noktası m dir. II 0+71 1+00 1.213 1.23 1.954 III 1+15 1+36 1+50 2.451 2.32 1.45 0.867 IV 1+92 2+00 1.586 2.12 2.082 V 2+18 2+41 2+50 1.524 1.33 1.516 2+50 noktasının yüksekliği m dir. Toplam Topla

11 BOYUNA PROFİL NİVELMANI
Alet Durağı Gözleme Noktalar Mira Okumaları Yükseklikler Not Geri Ara İleri Gözleme Ekseni Noktalar I 0+00 0+09 0+14 0+38 0+50 1.875 1.46 1.58 0.72 0.252 850.42 850.30 851.16 0+00 noktası m dir. II 0+71 1+00 1.213 1.23 1.954 III 1+15 1+36 1+50 2.451 2.32 1.45 0.867 IV 1+92 2+00 1.586 2.12 2.082 V 2+18 2+41 2+50 1.524 1.33 1.516 2+50 noktasının yüksekliği m dir. Toplam Çıkar

12 BOYUNA PROFİL NİVELMANI
Alet Durağı Gözleme Noktalar Mira Okumaları Yükseklikler Not Geri Ara İleri Gözleme Ekseni Noktalar I 0+00 0+09 0+14 0+38 0+50 1.875 1.46 1.58 0.72 0.252 850.42 850.30 851.16 0+00 noktası m dir. II 0+71 1+00 1.213 1.23 1.954 851.61 III 1+15 1+36 1+50 2.451 2.32 1.45 0.867 IV 1+92 2+00 1.586 2.12 2.082 V 2+18 2+41 2+50 1.524 1.33 1.516 2+50 noktasının yüksekliği m dir. Toplam Topla

13 BOYUNA PROFİL NİVELMANI
Alet Durağı Gözleme Noktalar Mira Okumaları Yükseklikler Not Geri Ara İleri Gözleme Ekseni Noktalar I 0+00 0+09 0+14 0+38 0+50 1.875 1.46 1.58 0.72 0.252 850.42 850.30 851.16 0+00 noktası m dir. II 0+71 1+00 1.213 1.23 1.954 851.61 III 1+15 1+36 1+50 2.451 2.32 1.45 0.867 IV 1+92 2+00 1.586 2.12 2.082 V 2+18 2+41 2+50 1.524 1.33 1.516 2+50 noktasının yüksekliği m dir. Toplam Çıkar

14 BOYUNA PROFİL NİVELMANI
Alet Durağı Gözleme Noktalar Mira Okumaları Yükseklikler Not Geri Ara İleri Gözleme Ekseni Noktalar I 0+00 0+09 0+14 0+38 0+50 1.875 1.46 1.58 0.72 0.252 850.42 850.30 851.16 0+00 noktası m dir. II 0+71 1+00 1.213 1.23 1.954 851.61 III 1+15 1+36 1+50 2.451 2.32 1.45 0.867 851.01 851.88 IV 1+92 2+00 1.586 2.12 2.082 V 2+18 2+41 2+50 1.524 1.33 1.516 2+50 noktasının yüksekliği m dir. Toplam Topla

15 BOYUNA PROFİL NİVELMANI
Alet Durağı Gözleme Noktalar Mira Okumaları Yükseklikler Not Geri Ara İleri Gözleme Ekseni Noktalar I 0+00 0+09 0+14 0+38 0+50 1.875 1.46 1.58 0.72 0.252 850.42 850.30 851.16 0+00 noktası m dir. II 0+71 1+00 1.213 1.23 1.954 851.61 III 1+15 1+36 1+50 2.451 2.32 1.45 0.867 851.01 851.88 IV 1+92 2+00 1.586 2.12 2.082 V 2+18 2+41 2+50 1.524 1.33 1.516 2+50 noktasının yüksekliği m dir. Toplam Çıkar

16 BOYUNA PROFİL NİVELMANI
Alet Durağı Gözleme Noktalar Mira Okumaları Yükseklikler Not Geri Ara İleri Gözleme Ekseni Noktalar I 0+00 0+09 0+14 0+38 0+50 1.875 1.46 1.58 0.72 0.252 850.42 850.30 851.16 0+00 noktası m dir. II 0+71 1+00 1.213 1.23 1.954 851.61 III 1+15 1+36 1+50 2.451 2.32 1.45 0.867 851.01 851.88 IV 1+92 2+00 1.586 2.12 2.082 851.93 V 2+18 2+41 2+50 1.524 1.33 1.516 2+50 noktasının yüksekliği m dir. Toplam Topla

17 BOYUNA PROFİL NİVELMANI
Alet Durağı Gözleme Noktalar Mira Okumaları Yükseklikler Not Geri Ara İleri Gözleme Ekseni Noktalar I 0+00 0+09 0+14 0+38 0+50 1.875 1.46 1.58 0.72 0.252 850.42 850.30 851.16 0+00 noktası m dir. II 0+71 1+00 1.213 1.23 1.954 851.61 III 1+15 1+36 1+50 2.451 2.32 1.45 0.867 851.01 851.88 IV 1+92 2+00 1.586 2.12 2.082 851.93 V 2+18 2+41 2+50 1.524 1.33 1.516 2+50 noktasının yüksekliği m dir. Toplam Çıkar

18 BOYUNA PROFİL NİVELMANI
Alet Durağı Gözleme Noktalar Mira Okumaları Yükseklikler Not Geri Ara İleri Gözleme Ekseni Noktalar I 0+00 0+09 0+14 0+38 0+50 1.875 1.46 1.58 0.72 0.252 850.42 850.30 851.16 0+00 noktası m dir. II 0+71 1+00 1.213 1.23 1.954 851.61 III 1+15 1+36 1+50 2.451 2.32 1.45 0.867 851.01 851.88 IV 1+92 2+00 1.586 2.12 2.082 851.93 V 2+18 2+41 2+50 1.524 1.33 1.516 852.16 852.04 2+50 noktasının yüksekliği m dir. Toplam

19 BOYUNA PROFİL NİVELMANI
Alet Durağı Gözleme Noktalar Mira Okumaları Yükseklikler Not Geri Ara İleri Gözleme Ekseni Noktalar I 0+00 0+09 0+14 0+38 0+50 1.875 1.46 1.58 0.72 0.252 850.42 850.30 851.16 0+00 noktası m dir. II 0+71 1+00 1.213 1.23 1.954 851.61 III 1+15 1+36 1+50 2.451 2.32 1.45 0.867 851.01 851.88 IV 1+92 2+00 1.586 2.12 2.082 851.93 V 2+18 2+41 2+50 1.524 1.33 1.516 852.16 852.04 2+50 noktasının yüksekliği m dir. Toplam =1.978 Fark Fark Hesaplamalar doğrudur.

20 BOYUNA KESİTLERİN ÇİZİMİ
Boyuna kesit bir hat üzerindeki noktaların belirli bir başlangıç noktasından itibaren yatay mesafelerini ve bu noktaların belirli bir kıyas düzlemine olan düşey uzaklıklarını ölçekli olarak kağıt üzerinde gösteren çizimlerdir. Bu çizimde yatay ve düşey uzaklıklar için ayrı ölçekler kullanılır. Yatay mesafe ölçeği küçük, düşey mesafe ölçeği ise bunun 10 katı kadardır. Arazinin yüzey şeklini göstermek için hesaplanan en düşük yükseklikten daha küçük yuvarlak bir sayı bütün yükseklik değerlerinden çıkarılarak elde edilen farklar düşey doğrultuda gösterilir. Bu yuvarlak sayı kıyas düzlemi kotu olur. Bir boyuna kesit çizildikten sonra çalışmanın gerektirdiği şartlara göre proje kotları hesaplanarak kağıt üzerine çizilir.

21

22 ENİNE PROFİL NİVELMANI
Bir çok mühendislik çalışmasında sadece boyuna kesitler değil, bunun sağındaki ve solundaki arazinin belirli bir mesafeye kadar yüksekliklerinin bilinmesi de gerekmektedir. Bu toprak hacim hesaplarının yapılmasına yardımcı olmaktadır. Bu nedenle boyuna kesit doğrusu üzerinde daha önce belirlenmiş noktalardan geçen ve bu eksene dik olan doğrunun her iki yönünde enine kesitlerin çıkarılması gereklidir. BOYUNA KESİTLERE DİK OLARAK GEÇİRİLEN DÜŞEY DÜZLEMLERE ENİNE KESİT DENİR. Dik çıkmada gönye ve prizmalar ya da nivo ve teodolitlerin açı düzeni kullanılır. Düzgün ve az eğimli arazilerde 100 m de bir enine kesit yeterli iken, engebeli ve fazla eğimli yerlerde daha sık alınması gerekir.

23 NİVO İLE ENİNE KESİT ÖLÇÜMÜ
Nivo boyuna kesit doğrusu üzerinde en kesitin çıkarılacağı nokta üzerine kurulur. Dürbün boyuna profil doğrusu üzerine çevrilerek gözleme ekseni boyuna profil doğrultusuyla çakıştırılır ve bir açı değeri okunur. Dürbün sağa doğru 90 O yada 100 grad çevrilerek bu doğrultudaki noktalar belirlenir. Sağa tekrar 180 o veya 200 grad çevrilerek diğer yöndeki noktalar belirlenir ve işaretlenir. Eğimin değiştiği tüm noktalara mira tutulur ve değerler okunur. Elde edilen değerler kroki ya da çizelgeye kaydedilir. Slayt 6 daki şekildeki boyuna profile ait 1+00 noktasından geçen enine profil için hazırlanmış kroki ve çizelge

24

25

26 YÜZEY NİVELMANI Yol ve kanal inşaatı gibi arazinin dar şeritler halinde topoğrafik durumunu ortaya çıkartmak amacıyla enine ve boyuna profil ölçümleri yeterli olduğu halde daha büyük arazi parçalarının sulamaya hazırlanması veya tesviye eğrili plan ve haritaların elde edilmesi için yüzey nivelmanı ölçümlerine gereksinim duyulur. En yaygın olarak kullanılan yüzey nivelmanı tipleri : 1. Işınsal yöntem 2. Kareler ağı yöntemi

27 IŞINSAL YÖNTEMLE YÜZEY NİVELMANI
Bu yöntemde nivonun kurulduğu nokta merkez olmak üzere değişik doğrultudaki noktalara gözleme yapıldığı için ışınsal yöntem adı verilmiştir. Bu işlem için yatay açı düzeni olan bir nivoya gereksinim vardır. Bu işlemde önce arazi gezilerek incelenir ve alet duraklarının yerine karar verilir. Bu noktalar arazideki hakim noktalar olmalıdırlar. Eğer arazi küçükse tek nokta ile de işlem tamamlanabilir. Bir kroki hazırlanarak alet durakları krokide işaretlenir ve gözlenecek noktalara 1 den başlayarak sıra ile numara verilir.

28 IŞINSAL YÖNTEMLE YÜZEY NİVELMANI KROKİSİ

29

30 IŞINSAL YÖNTEMLE YÜZEY NİVELMANI İŞLEMİNDE DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR
Kuzey yönü belirlenerek ışınlardan birinin kuzeyle yaptığı açı ölçülmelidir. İlk gözleme doğrultusunda küçük bir yatay açı değeri okunacak şekilde alet ayarlanmalıdır. Yatay açı değerleri saat yönünde arttığı için doğrultular üzerindeki noktalar buna göre numaralandırılmalıdır. Her doğrultu değişikliğinde açı değeri okunmalıdır. İki doğrultuda okunan açı değerleri arasındaki fark bu doğrultular arasındaki yatay açıyı verir. Bir alet durağından bütün doğrultularda bulunan noktalara gözleme işi tamamlandıktan sonra bir sonraki alet durağına mira tutularak mira ve yatay açı değerleri kaydedilmelidir.

31 KARELER AĞI İLE YÜZEY NİVELMANI
Sulama veya diğer amaçlarla arazi tesviyesi gerekli ise bu yöntem uygulanır. Arazinin tesviye eğrili planı çıkartılacaksa da bu yöntem uygulanır. Kareler ağını oluşturmak için arazi incelenir. Arazi boyunca düzgün bir sınır çizgisi var ise bu çizgi esas alınır veya buna paralel bir doğru jalonlarla işaretlenerek araziye çakılır. Sonra oluşturulacak kareler ağına temel olmak üzere bu doğru şeritmetre ile ölçülerek eşit ara mesafeli noktalar bulunarak kazıkla işaretlenir. Dik çıkma aletlerinden biri kullanılarak, bu noktalardan dikler çıkılarak jalonla uzatılır.

32 KARELER AĞI YÖNTEMİYLE YÜZEY NİVELMANI İŞLEMİNDE DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR
Arazinin eğim koşullarına göre genellikle kare kenar uzunlukları m arasında alınır. Eğim az ise büyük değerler, fazla ise küçük değerler alınır. Şekildeki AG doğrusuna başlangıç noktası olan A dan başlayarak her noktadan dik çıkılır. Yatay ölçme ile eşit mesafeli noktalar işaretlenerek, bu noktalardan I II III IV dikleri çıkılır. Tüm köşe noktalarına kazıklar çakılarak işaretlenir. Bu kareler ağı bir kroki üzerine çizilerek noktaların yeri belirlenir. Arazideki kırıklı noktaların da işaretlenmesi gereklidir. Yükseklik ölçmeleri yapılır. Nivo hakim bir noktaya kurulduktan sonra ilk gözleme kotu bilinen bir noktaya yapılır. Bu noktaya tutulan mirada okunan değer kayıt cetvelinde geri okuma sütununa kaydedilir.

33 KARELER AĞI YÖNTEMİYLE YÜZEY NİVELMANI İŞLEMİNDE DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR
Bu noktanın yüksekliğine mirada okunan değer eklenerek nivonun gözleme ekseni yüksekliği elde edilir. Bundan sonra sırasıyla diğer noktalara da gözleme yapılarak orta kıl değeri gözleme ekseni yüksekliğinden çıkarılarak tüm noktaların yükseklikleri bulunur. Bu alet durağında son noktada okunan ileri okuma sütununa, diğerleri ise ara okuma sütununa yazılır. Kuzeyle yapılan açı ölçülür ve sonrasında uygun bir ölçek seçilerek arazinin konum planı çizilir ve ölçeğe göre kareler ağına ait noktalar yerleştirilir. İstenirse her noktanın yüksekliği yanına yazılarak plankote de elde edilir.