Öğretmen:SELMA ERASLAN BÜŞRA NUR GÜRSES

... konulu sunumlar: "Öğretmen:SELMA ERASLAN BÜŞRA NUR GÜRSES"— Sunum transkripti:

1 Öğretmen:SELMA ERASLAN BÜŞRA NUR GÜRSES
CÜMLE ÇEŞİTLERİ Öğretmen:SELMA ERASLAN BÜŞRA NUR GÜRSES 8-A

2 CÜMLE ÇEŞİTLERİ A) ANLAMLARINA GÖRE CÜMLELER
B) ÖGE DİZİLİŞİNE GÖRE CÜMLELER C) YÜKLEMİN TÜRÜNE GÖRE CÜMLELER D) YAPISINA GÖRE CÜMLELER

3 A)Anlamlarına Göre Cümleler
Olumlu cümle Olumsuz cümle Soru cümlesi Ünlem cümlesi Şart cümlesi İstek cümlesi Emir cümlesi

4 1) OLUMLU CÜMLE İş,oluş veya hareketin yapıldığını,ger-
çekleştiğini veya gerçekleşeceğini bildiren Cümlelere olumlu cümle denir. Örnek: Bütün gün evde oturdum. Yarın yağmur yağacak. Bakkalda ekmek var.

5 1) OLUMLU CÜMLE NOT:Olumsuz bir değer yargısı taşıyan bazı cümleler şekil bakımından olumsuz görünmelerine rağmen anlamca olumludur. Örnek: Hırsız,kasadaki tüm paraları çalmış. Cümlede geçen’’çalma’’ fiili, olumsuz bir davranış olmasına rağmen bildirilen iş gerçekleştiği için cümle olumludur.

6 1)OLUMLU CÜMLE NOT:Bir cümlede iki tane olumsuzluk unsuru varsa,o cümle anlamca olumludur. Örnek: Bu soruyu yapamayan yok.(Herkes yaptı.) Bu bahçede güzel çiçekler yok değil.(Güzel çiçekler var.)

7 2)OLUMSUZ CÜMLE İş,oluş veya hareketin yapılmadığını veya gerçekleşmeyeceğini bildiren cümlelere denir. Yüklemi fiil olan bir cümleyi olumsuz yapmak için,fiil kök ya da gövdelerine ’’-me(ma)’’ olumsuzluk eki getirilir. Örnek: Bütün gün evde oturmadım. Yarın yağmur yağmayacak.

8 2)OLUMSUZ CÜMLE Yüklemi isim olan cümlelere olumsuz yapmak için ’’-sız,-siz’’ eklerinden,’’değil’’,’’yok’’ sözcüklerinden veya ’’ne...ne’’ bağlaçlarından yararlanılır. Örnek: Yemek çok lezzetsizdi. Bakkalda ekmek yok. Beni ne aradı ne sordu. Bazı insanlar uzun boylu değildir.

9 3)SORU CÜMLESİ İş,oluş ya da hareketin yapılıp yapılmadığını,gerçekleşip,gerçekleşmediğini soru yoluyla öğrenmek için kurulan cümlelere denir. Bu cümleye soru anlamı kazandırmak için soru sözcüklerinden veya ’’mi’’soru ekinden yararlanılır. Örnek: Hangi takımı tutuyorsun? Bizi dün kim aradı? O da bizimle gelir mi?

10 3)SORU CÜMLESİ NOT:İçerisinde soru sözcüğü veya soru eki bulunan her cümle soru cümlesi değildir. Örnek: Ne kadar güzel bir tavşan! Okula neden geç geldiğini bilmiyorum. Köşeyi döner dönmez karşıma çıkmasın mı! Güzel mi güzel bir rüya gördüm!

11 4)ÜNLEM CÜMLESİ Sevinç,korku, üzüntü,heyecan,şaşkınlık gibi duyguları ifade eden cümlelere ünlem cümlesi denir.Ünlemlerin veya içerisinde ünlem bulunan cümlelerin sonuna ünlem(!)konur. Örnek: Sakın ha,dediklerimi unutma! Aniden burnumun dibinde bitivermesin mi! Yaşasın,sınavı kazanmışım!

12 5)ŞART CÜMLESİ İşin,hareketin ya da oluşun yapılmasının veya yapılmamasının belli bir şarta bağlı olduğunu bildiren cümlelere denir.Cümlelere şart anlamı ’’-se,-sa’’ ekiyle kazandırılır. Örnek: Sınavı kazanırsam dünyalar benim olur. Çok okursanız kültürünüz artar. İşine gelirse kabul edersin.

13 5)ŞART CÜMLESİ Cümlelere şart anlamı ’’-se,-sa’’ ekiyle kazandırılır.Ancak bir cümlenin şart anlamı taşıması için o cümlede ’’-se,-sa’’ ekinin bulunması zorunluluğu yoktur. Örnek: Sınavı ancak disiplinli çalışmayla kazanabilirsin. Ankara’ya geldiğinde bize uğrayacak. Yaz geldi mi tatile çıkar.

14 6)İSTEK CÜMLESİ İş,oluş veya hareketin yapılmasını veya gerçekleşmesinin arzulandığı cümlelerdir.Cümlelere istek anlamı ’’-e,-a’’ ekiyle kazandırılır. Örnek: Yarın okula gidelim. Güzel bir cümle yazalım. Artık bu konuyu kapatalım.

15 7)EMİR CÜMLESİ Bir işin yapılmasının veya yapılmamasının emredildiği cümlelerdir. Örnek: Yerdeki taşları hemen topla. Gürültü yapmayınız.

16 B)ÖGE DİZİLİŞİNE GÖRE CÜMLELER
Kurallı(Düz) Cümle Devrik Cümle Eksiltili Cümle

17 1)Kurallı(Düz) Cümle Yüklemi sonda bulunan cümlelere kurallı cümle denir. Örnek: Öğretmen dersini güzelce anlattı. En sevdiğim çiçek, karanfildir. Kardeşim sınavda çok heyecanlıydı.

18 2)Devrik Cümle Yüklemi cümlenin sonunda bulunmayan cümlelerdir. Örnek:
Canlandı o meşhur ova at kişnemesiyle. O,kalbinin sesini aktarıyor bu yazıya. İnsandır bence en değerli varlık.

19 3)Eksiltili Cümle Yüklemi düşmüş,söylenmemiş cümlelerdir.
Karşılıklı konuşmalarda da karşımıza çıkabilir. Örnek: Harman yel ile, düğün el ile...(olur) Aslan yatağında,yiğit çağında...(belli olur)

20 C)Yüklemin Türüne Göre Cümleler
Fiil Cümlesi İsim Cümlesi

21 1)Fiil Cümlesi Yüklemi çekimli fiil olan cümlelere fiil cümlesi denir.
Örnek: Çocuk,koşa koşa yanıma geldi. Sonunda konuşmaya başladı. Nemrut dağında güneşin batışını izledim.

22 2)İsim Cümlesi Yüklemi isim veya isim soylu bir sözcük olan cümlelere isim cümlesi denir. Örnek: Türkiye’nin başkenti Ankara’dır. Köyde çok çeşitli bitki vardı. Bütün işlerin sorumluluğu bendeydi.

23 D)YAPISINA GÖRE CÜMLELER
Basit Cümle Birleşik Cümle Sıralı Cümle Bağlı Cümle

24 1)BASİT CÜMLE Tek yüklemi olan,tek yargı bildiren cümlelere denir.Bu tür cümlelerde yüklemden başka fiil herhangi bir sözcük (fiilimsi) yer almaz.Ayrıca yüklem,isim soylu bir sözcük de olabilir. Örnek: Kararlı adımlarla bana doğru yaklaştı. Türkiye’nin en güzel kenti İzmir’dir. Hayatında tek isteği mutlu olmaktı.

25 1)BASİT CÜMLE NOT:Basit cümle demek,kısa cümle demek değildir.Uzun bir cümle basit bir cümle olabileceği gibi, kısa bir cümle de basit cümle olmayabilir. Örnek: Okulun arkasındaki geniş bahçeden şık giyimli,neşeli bir öğrenci,elindeki kitaplarla içeri girdi.(Basit cümle) Gelip,oturdu.(Basit cümle değil)

26 2)BİRLEŞİK CÜMLE Yüklemi tek olan;ancak birden fazla yargı bildiren cümlelere denir.Bu tür cümlelerde,yüklemden başka en az bir tane de fiil soylu sözcük (fiilimsi) bulunur.Yüklemin bildirdiği yargının yanında bu fiil soylu sözcüklerin her biri de birer yargı bildirir.Asıl yargıya ’’Temel cümle’’ asıl yargıyı destekleyen yan yargıya da ’’yan cümle’’ denir. Örnek: Öğretmen içeri girince gürültü kesildi. Yan cümle Temel cümle

27 2)BİLEŞİK CÜMLE Bileşik cümle üçe ayrılır: a)Girişik birleşik cümle
b)ki’li birleşik cümle c)Şart birleşik cümle

28 a)Girişik Birleşik Cümle
Bu cümlelerde yan cümle fiilimsilerle oluşur. Örnek: Son gülen iyi güler. (Sıfat-Fiil) Yan cümle Konuşmaktan hoşlanmaz.(İsim-Fiil) Ağlaya ağlaya gelmiş.(Bağ-Fiil)

29 b)Ki’li Birleşik Cümle
Yan cümlenin temel cümleye ki bağlacıyla bağlandığı cümlelerdir. Örnek: Biliyorum ki sen çalışkansın Temel cümle yan cümle

30 c)Şart Birleşik Cümle Yan cümlenin temel cümleye şart anlamı kattığı cümlelerdir.’’-se,-sa’’ ekiyle yapılır. Örnek: Bakarsan ne yaptığını görürsün. Yan cümle İyi çalışmışsa kazanır.

31 3)SIRALI CÜMLE Birden fazla yüklemi olan ve birden fazla yargı bildiren cümlelerdir.Birden çok yüklem demek,birden çok cümle demektir.Bu cümleler birbirine virgül veya noktalı virgülle bağlanır. NOT:Sıralı cümlelerin birleşik cümlelerden farkı, birden fazla yüklemin bulunmasıdır. At ölür,meydan kalır;yiğit ölür,şan kalır. yüklem yüklem yüklem yüklem

32 3)SIRALI CÜMLE Sıralı cümle ikiye ayrılır: a)Sıralı Bağımlı Cümle
b)Sıralı Bağımsız Cümle

33 a)Sıralı Bağımlı Cümle
Sıralı cümleyi oluşturan cümleler arasında öge ortaklığının olmasıdır. Örnek: Ahmet eve gitti,kitabını aldı.(özne ortak)

34 b)Sıralı Bağımsız Cümle
Sıralı cümleyi oluşturan cümleler arasında öge ortaklığının olmamasıdır.Bu cümlelerde cümleler arasında anlam ilgisi vardır. Örnek: Araba devriliyor,yolcular bağırıyordu.(özne ayrı)

35 4)BAĞLI CÜMLE Anlamca ilgili birden fazla cümlenin bağlaçlarla birbirine bağlanmasıyla oluşan cümlelere bağlı cümle denir. NOT:Bağlı cümlelerde yüklem, sıralı cümlelerde olduğu gibi birden fazladır.Aralarındaki fark, bu yüklemlerin sıralı cümlelerde birbirlerine noktalı virgül veya virgülle, bağlı cümlelerde ise bağlaçlarla bağlanmasıdır.

36 4)BAĞLI CÜMLE İstediğini aldı ve dışarı çıktı. yüklem yüklem Örnek:
Çok çalıştı ancak sınavı kazanamadı. yüklem yüklem Hem çalışıyor hem okuyor. yüklem yüklem Buraya gel de görüşelim. yüklem yüklem

37 SORULAR

38 1)Öğrenciler sınavlarda sadece bilgilerinin ölçüldüğünü bilmelidir
1)Öğrenciler sınavlarda sadece bilgilerinin ölçüldüğünü bilmelidir. Bu cümlenin özellikleri aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir? A)Kurallı-olumlu-bileşik-ad cümlesi B)Devrik-olumsuz-basit-eylem cümlesi C)Kurallı-olumlu-bileşik-eylem cümlesi D)Kurallı-olumlu-sıralı-eylem cümlesi

39 2)(1)Kitap tümüyle teknik konuları kapsamıyor
2)(1)Kitap tümüyle teknik konuları kapsamıyor. (2)Uzmanların dışında kalanların anlayacağı bir biçimde hazırlanmış.(3)İlk iki bölüm çok katlı yapıların özelliklerine ve tarihsel gelişimine ayrılmış.(4)Bir sonraki bölüm çeşitli yapıların değerleriyle bunların tasarım ilkelerinden söz ediyor. Bu parçada ki numaralanmış cümlelerden hangisi, yapısı bakımından ötekilerden farklıdır? A) C)3 B) D)4

40 3)Aşağıdakilerden hangisi bağlı bir cümledir?
A)Barış ve Bilge’yi bugün hiç görmedim,onları merak ediyorum. B)Arkadaşlarım İzmir’e geldi;ama onlarla işlerim yüzünden ilgilenemedim. C)Yaşar Kemal de Orhan Kemal de Çukurova’yı anlatmışlardır eserlerinde. D)Türk hikayeleri arasında özel bir yeri ve önemi vardır bu hikayenin.

41 C)Bileşik cümle vardır. D)Ad cümlesi vardır.
4)Ekim ayının ortalarına doğruydu.İlk yağmur yağmış,göçler artık başlamıştı.Bağlarda sabahlara kadar ayrılık eğlenceleri yapılıyordu.Her yerde çıralar yakılıyordu. Bu parça için aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A)Basit cümle vardır. B)Sıralı cümle vardır. C)Bileşik cümle vardır. D)Ad cümlesi vardır.

42 5)O zamanlar İstanbul’dan Samsun’a gitmek için tek yol,deniz yoluydu
5)O zamanlar İstanbul’dan Samsun’a gitmek için tek yol,deniz yoluydu. Bu cümlenin olumsuz sorusu aşağıdakilerden hangisidir? A)Ne zaman İstanbul’dan Samsun’a gitmek için tek yol,deniz yoluydu? B)O zamanlar İstanbul’dan Samsun’a gitmek için tek yol deniz yolu değil miydi? C)O zaman İstanbul’a gitmek için tek yol deniz yolu muydu? D)O zamanlar İstanbul’dan Samsun’a gitmek için tek yol muydu deniz yolu?

43 6)Dostluklar ömür boyu sürünce güzel
6)Dostluklar ömür boyu sürünce güzel. Bu cümlenin niteliği aşağıdakilerden hangisidir? A)Düz,bileşik,olumlu,isim B)Düz,basit,olumlu,fiil C)Devrik,bileşik,olumlu,fiil D)Devrik,basit,olumsuz,fiil

44 7)(1)Suçlu,yıpratıcı bir sessizlik. (2)Saatlerce sürüyor
7)(1)Suçlu,yıpratıcı bir sessizlik.(2)Saatlerce sürüyor (3)Geçmemekte ısrarlı zaman.(4)Bütün bunlar iyiye yorulacak şeyler değil. Bu parçadaki cümlelerden hangileri yapı bakımından bileşiktir? A)1. ve C)1. ve 3. B)3. ve D)2. ve 3.

45 8)Aşağıdaki dizelerden hangisi,eksiltili cümle durumundadır?
A)Dalından düşüp savrulan yaprakları özledim. B)Akşam,güneşleri batınca bir hüzün C)Hem hasret hem sen vardın çektiğim her nefeste D)Hep sonbaharı istedin,yaza hasret kalsan da.

46 9)Aşağıdakilerden hangisi nesnesi ortak bir sıralı cümledir?
A)Yüreğini sıkan el gittikçe anlamsızlaşıyor,adeta canını acıtıyordu. B)Gözleri boşlukta sabitleşmişti ve kafası bomboştu. C)Evladı ondan uzaklaşıyor, dönüşü olmayan bir yolculuğa çıkıyor. D)Romantizmin ruhunu kaybetmişsin,arasan da bulamazsın.

47 10)Yüklemin türüne göre farklı olan cümle aşağıdakilerden hangisidir?
A)Güzellik her çeşit öfkeyi frenler. B)Güzellik,iyilikten farklı değildir. C)Güzellik yalnız başına ölümsüzdür. D)Güzellik her yerde aranan bir konuktur.

48 A)Ben sana dedim mi,derslerine düzenli çalış?
11)Ben sana,derslerine düzenli çalış,dedim. Cümlesinin devrik ,olumsuz ve soru şekli aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? A)Ben sana dedim mi,derslerine düzenli çalış? B)Ben sana,derslerine düzenli çalış,demedim mi? C)Derslerine düzenli çalış,demedim mi ben sana? D)Ben,derslerine düzenli çalış,dedim sana?

49 12)Aşağıdakilerden hangisi ad(isim)cümlesidir?
A)Hak bellediğin bir yolda yalnız gideceksin. B)Cesaret bütün silahlardan üstündür. C)Daima didin ve öğren,daima işle ve yüksel. D)Kendini pek çok seven,pek az sevilir.

50 13)Aşağıdakilerden hangisi anlamca olumlu değildir? (DPY-2000)
A)Bana rüyasını anlatmadan çekip gitti. B)Ya bu deveyi güdersin,ya bu diyardan gidersin. C)Çocuğun eli yüzü ne kadar kirliydi. D)Ne bize geldi,ne de telefon etti.

51 14)Aşağıdaki cümlelerin hangisinde nesne açıklayıcısıyla birlikte verilmiştir?
A)Adam,ağacın tepesindeki kuşları yanlışlıkla ürkütmüştü. B)Kumsalda ki kumları, üzerine örtmüştü. C)Annem,bizi yıllarca besleyen kadın,yollara düşmüştü. D)Bahçede ki ağacı,yaprakları dökülmüş olanı,kökünden kesmiştik.

52 15)Aşağıdaki cümlelerden hangisi yükleminin sözcük türüne göre ötekilerden farklıdır?
A)Bol güneşli bir ilk bahar günü kırlara açılmıştık. B)Bir çınar ağacının gölgesinde,alçak bir sesle türkü mırıldanıyordum. C)Üstünüzden turnalar geçerken;yanımızda kuzular meleşiyordu. D)Doğanın güzelliği akşamın olduğunu fark etmemizi engelledi.

53 16)Aşağıdaki cümlelerin hangisinde virgülden önceki bölüm eksiltili cümledir?
A)Yaşadığını bilir mi,sevmeyi öğrenmeyen. B)Simgeseldir onun şiirleri,okumak sabır ister. C)Mutluluk dayanabilmektir acılara,böyle anlamlıdır yaşam. D)Kitabın en görkemli yerinde adım,sevinçten uçuyorum.

54 17)Aşağıdakilerden hangisi,ögelerin dizilişine göre kurallı ,yüklemine göre isim cümlesidir?
A)Bu sepetten kaç yumurta aldın? B)Okulda dün kimleri gördün? C)Bu caddede trafik polisi yoktu. D)Cimrinin biridir onun babası.

55 18)Aşağıdaki soru cümlelerinin hangisinde ’’reddetme’’ anlamı vardır?
A)Odanın camını ben mi kırmışım? B)Bu maaş bu kadar nüfusa yeter mi? C)Size güvenmez olur muyuz? D)Böyle bir film izlenmez olur mu?

56 19)Aşağıdaki cümlelerden hangisi anlamca olumludur?
A)Onu kaç gündür gördüğüm yok. B)Bir gün bile evde oturduğu yok. C)Bu mahallede tanımadığı kimse yok. D)O aramayınca,benim de onu sorduğum yok.

57 20)’’Şimdi o gümleri arıyor deli gönül
20)’’Şimdi o gümleri arıyor deli gönül.’’ Cümlesinin kurallı cümleye çevrilmiş hali aşağıdakilerden hangisidir? A)Deli gönül o günleri şimdi arıyor. B)Şimdi arıyor deli gönül o günleri. C)Arıyor şimdi o günleri deli gönül. D)O günleri deli gönül şimdi arıyor.

58 21)Aşağıdaki cümlelerin hangisi yapısı bakımından basit bir cümledir?
A)Bana bakacağım derken duvara çarptı. B)Eve dün akşam geç geldi çocuk. C)Hepimiz sınıfı geçmesini istiyorduk. D)Babam da bir bisiklet alırsa,yaşadık.

59 22)Aşağıdakilerden hangisi yapısı bakımından basit cümledir?
A)Ava giden avlanır. B)Meyve veren ağaç taşlanır. C)Ağacın kurdu içinde olur. D)Körle yatan şaşı kalkar.

60 23)Aşağıdaki atasözlerinden hangisi yapı bakımından diğerlerinden farklıdır?
A)Görünen köy kılavuz istemez. B)Altın eşik,gümüş eşiğe muhtaçtır. C)Canı acıyan eşek,atı geçer. D)Rüzgar eken,fırtına biçer.

61 A)Olumlu-basit-kurallı-fiil cümlesi
24)’’Artık o eski kışlar,çoktan hatıralara karışmıştı.’’ cümlesi için aşağıdakilerden hangisi doğrudur? A)Olumlu-basit-kurallı-fiil cümlesi B)Olumsuz-basit-kurallı-fiil cümlesi C)Olumlu-bileşik-kurallı-isim cümlesi D)Olumlu-bileşik-kurallı-fiil cümlesi

62 A)Yapısına göre bağlı cümledir. B)Anlamına göre olumsuz cümledir.
25)’’Kendisine gerçekten güvenen adam,kendisini beğenmeyenlerin sözünü öfke ile değil,şaşırarak karşılar.’’ Yukarıdaki cümle ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A)Yapısına göre bağlı cümledir. B)Anlamına göre olumsuz cümledir. C)Ögelerin dizilişine göre devrik cümledir. D)Yüklemine göre fiil cümlesidir.

63 A)Bu ilaçların faydası görülmemiş olamaz mı?
26)’’Bu ilaçların faydasını görmemiş olamazsınız.’’ cümlesinin’’olumsuz-soru’’ şekli aşağıdakilerden hangisidir? A)Bu ilaçların faydası görülmemiş olamaz mı? B)Bu ilaçların faydasını görememiş olamaz mısınız? C)Bu ilaçların faydasını görmediniz mi? D)Bu ilaçların faydasını görmemiş olabilir misiniz?

64 27)Gök yüzünün farklı rengi de varmış
27)Gök yüzünün farklı rengi de varmış! Geç fark ettim taşın sert olduğunu, Su insanı boğar,ateş yakarmış! Her doğan günün bir dert olduğunu, İnsan bu yaşa gelince anlarmış. Yukarıdaki dörtlüğün kaçıncı dizesi yükleminin çeşidi yönünde diğerlerinden farklıdır? A) B)2 C) D)5

65 B)2.cümle basit cümledir. C)4.cümle sıralı cümledir.
28) (1) Bütün dertlerini ben çekiyorum insanların (2) Değirmen taşları dönüyor başımda (3) Bilmeme hangi dosttan,ağlayanların (4) Hıçkırığında ben varım,ben varım göz yaşında Aşağıda numaralandırılmış mısralarla ilgili verilen bilgilerden hangisi yanlıştır? A)1. cümle devriktir. B)2.cümle basit cümledir. C)4.cümle sıralı cümledir. D)2.cümle isim cümledir.

66 29)Aşağıdakilerden hangisi devrik,olumlu ve birleşik bir fiil cümlesidir?
A)Büyüyor gömleğimdeki yırtık. B)Aynada kendini seyreden kuş çıldırıyor. C)Yanıyor bahçelerde serazat dolaşan kuşlar. D)Sarıyor içimi, gözleri zarif karanlık.

67 30)Aşağıdaki cümlelerden hangisi yükleminin çeşidi yönüyle diğerlerinden farklıdır?
A)Gülsarı,hızlı koşan bir atmış. B)Suçu,kardeşinin üzerine atmış. C)Gidip memlekette kazandım,diye hava atmış. D)Sorulanları bilmeyince kafadan atmış.

68 Slayt Gösterisini İzlediğiniz İçin Teşekkürler!
Büşra Nur Gürses