Sipariş Maliyeti Sistemi

... konulu sunumlar: "Sipariş Maliyeti Sistemi"— Sunum transkripti:

1 Sipariş Maliyeti Sistemi

2 Sipariş Maliyeti Sistemi
Çeşitli türde ve çoğu kez müşterilerin özel istekleri ile verilen siparişler üzerine üretim yapan işletmelerde, her bir mamul ya da mamul grubunun maliyetlerinin ayrı ayrı izlendiği maliyetleme sistemidir. Müşteriden gelen bir sipariş olabileceği gibi, Üretim planlama departmanından gelen bir mamul veya mamul grubunun üretim isteği de olabilir.

3 SİPARİŞ MALİYETİ SİSTEMİNİN TEMEL İLKELERİ
Her bir sipariş emri için ayrı bir sipariş maliyeti kartı açılır Siparişler 151 Yarı Mamuller-Üretim Hesabında izlenir Üretimi tamamlanan ürünlerin toplam üretim maliyeti “152 Mamuller” hesabına kaydedilir Sipariş satıldığında ya da müşteriye teslim edildiğinde, maliyet tutarı üzerinden “621 Satılan Mamullerin Maliyeti” hesabına kaydedilirken, mamul stokları satış maliyeti kadar azaltılır. Siparişlere tahmini olarak yüklenen genel üretim maliyeti ile fiili genel üretim maliyeti arasında bir fark ortaya çıktığında; bu fark, satılan mamullerin maliyeti, yarı mamul ve mamul stokları hesapları arasında paylaştırılarak kapatılır.

4 Sipariş Maliyeti Sisteminde Kullanılan Belgeler
Sipariş Maliyeti Kartı İlk Madde ve Malzeme İstek Fişi Stok Kartı İşçi Çalışma Kartı İşçi Saat Kartı İşçi Çalışma Kartı Özeti

5 Maliyet Unsurlarının Toplandığı Kısım
Başlık Kısmı , Maliyet Unsurlarının Toplandığı Kısım Maliyet Özeti Kısmı

6 GENEL ÜRETİM MALİYETLERİNİN SİPARİŞLERE TAHMİNİ OLARAK YÜKLENMESİ
İşletmeler üretmiş oldukları ürünlerin maliyetlerini dönem sonunu beklemeden hesaplamak için direkt ilk madde ve malzeme giderleri ile direkt işçilik gideri yanında mamule ait genel üretim maliyetlerinin payını da bilmek isterler. Ancak; Mamuller ile Genel Üretim Maliyetleri arasında doğrudan bir ilişki olmadığından bu giderler belirli mamul ya da mamul gruplarına direkt olarak yüklenemez, Genel üretim maliyetleri birbirine benzemeyen pek çok sayıda farklı unsuru içerirler, Genel üretim maliyetlerinin bir kısmı mevsimsel değişikliklerden etkilenerek yıl içinde tutarlarında (Örneğin kışın atölyelerde ısıtma giderlerinin olması ya da işçilerin genellikle yıllık izinlerin yaz aylarında kullanmak istemeleri) düzensizlikler olur. İşte bu ve buna benzer nedenlerden dolayı mamul maliyetlerini belirlemede fiili genel üretim maliyetleri yerine tahmini genel üretim maliyetlerinin kullanılması tercih edilir.

7 GENEL ÜRETİM MALİYETLERİNİN SİPARİŞLERE TAHMİNİ OLARAK YÜKLENMESİ
İşletmeler üretmiş oldukları ürünlerin maliyetlerini dönem sonunu beklemeden hesaplamak için direkt ilk madde ve malzeme giderleri ile direkt işçilik gideri yanında mamule ait genel üretim maliyetlerinin payını da bilmek isterler. Ancak; Mamuller ile Genel Üretim Maliyetleri arasında doğrudan bir ilişki olmadığından bu giderler belirli mamul ya da mamul gruplarına direkt olarak yüklenemez, Genel üretim maliyetleri birbirine benzemeyen pek çok sayıda farklı maliyeti bünyesinde taşır, Genel üretim maliyetlerinin bir kısmı yıl içinde düzensiz dağılım gösterir. İşte bu ve buna benzer nedenlerden dolayı mamul maliyetlerini belirlemede fiili genel üretim maliyetleri yerine tahmini genel üretim maliyetlerinin kullanılması tercih edilir.

8 GENEL ÜRETİM MALİYETLERİNİN SİPARİŞLERE TAHMİNİ OLARAK YÜKLENMESİNİN YARARLARI
Genel üretim maliyetleri yükleme oranının önceden bilinmesi halinde; işletme, bir sipariş teklifi aldığında, siparişle ilgili direkt ilk madde ve malzeme ve direkt işçilik maliyetlerini belirler ve buna genel üretim maliyetleri yükleme oranı ile genel üretim maliyetleri payını da ilave ederek teklifin maliyetini anında hesaplayabilir. Yıl içinde üretilen tüm ürünlere aynı düzeyde genel üretim maliyetleri yükleme olanağı sağlanır.

9 GENEL ÜRETİM MALİYETİ YÜKLEME ORANININ HESAPLANMASI
 İşletmedeki genel üretim maliyet kalemlerinin belirlenmesi gerekir,  Herbir genel üretim maliyetinin gelecek yıla (planlanan dönem) ilişkin gerçekleşeceği tahmin edilen değerler belirlenmelidir,  Genel üretim maliyetlerine uygun dağıtım anahtarı (ya da anahtarları) belirlenmelidir, Aşağıdaki formülden yararlanılarak işletmenin tahmini genel üretim maliyeti yükleme oranı hesaplanır.

10 ÖRNEK Bütçelenen GÜM = 200.000,- lira Bütçelenen DİS = 5.000 saat
Siparişi İçin 300 saat çalışılmıştır.

11 SİPARİŞ MALİYETİ SİSTEMİNDE İŞLEMLERİN KAYDEDİLMESİ
___________ ___________ 150 İLK MADDE VE MALZEME HS ,- Direkt İlk Madde ve Malzeme ,- Endirekt İlk Madde ve Malzeme ,- 320 SATICILAR HS ,- İlk Madde ve Malzemenin Satın Alınması

12 SİPARİŞ MALİYETİ SİSTEMİNDE İŞLEMLERİN KAYDEDİLMESİ
İlk Madde ve Malzemenin (A) Siparişinde Kullanılması Direkt İ.M.M. Endirekt Mlz. Kesim Atölyesi , ,- Kaynak Atölyesi , ,- 25.000, ,- ___________ ___________ 710 DİREKT İLK MADDE VE MALZ. GİD. HS ,- 730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HS ,- 150 İLK MADDE VE MALZ. HS ,-

13 _______ ________ (A) Siparişine İlişkin İşçilik Kullanımı
DİS Direkt İşçilik Gid. Endirekt İşçilik Gid. Kesim Atölyesi , ,- Kaynak Atölyesi , ,- , ,- ___________ _____________ 720 DİREKT İŞÇİLİK GİD. HS ,- 730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HS ,- İLGİLİ HESAPLAR ,- ___________ ______________ Genel Üretim Maliyetlerinin Kaydedilmesi _______ ________ 730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HS ,- İLGİLİ HESAPLAR ,- ___________ ______________

14 MALİYET UNSURLARININ ÜRETİM HESABINA YÜKLENMESİ
İşletmede Bütçelenen Yıllık GÜM = ,- lira İşletmede Bütçelenen Yıllık DİS = saat ___________ ___________ 151 YARI MAMULLER-ÜRETİM HS ,- 711 D.İLK MADDE VE MALZEME GİD. YANSITMA HS ,- 721 D. İŞÇİLİK GİD. YANSITMA HS ,- 731 G.Ü.G. YANSITMA HS ,-

15 Tamamlanan Mamullerin Ambara Alınması
152 MAMULLER HS ,- 151 YARI MAMULLER-ÜRETİM HS ,- Tamamlanan Mamullerin Satılması 120 ALICILAR HS ,- 600 YURTİÇİ SATIŞLAR HS ,- 620 SATILAN MAMUL. MALİYETİ HS ,- 152 MAMULLER HS ,-

16 Eksik Veya Fazla Yüklemenin Belirlenmesi
Fiili GÜG (730 Hesabın borç kalanı) ,- Üretime Yüklenen GÜG (731 Hesabın alacak kalanı) ,- FAZLA YÜKLENEN GÜM ,- ________ _________ 731 GENEL ÜRETİM GİD. YANSITMA HS ,- 730 GENEL ÜRETİM GİD. HS ,- 620 SAT. MAMULL. MALİYETİ HS ,-

17 SORU : Sipariş maliyeti sistemini kullanan (S) İşletmesinde bazı bilgiler şöyledir: Gerçekleşen GÜM “(A) Siparişi için” Bütçelenen GÜM “Yıllık” Bütçelenen Direkt İşçilik Maliyeti “Yıllık” Gerçekleşen Direkt İşçilik Maliyeti “(A) Siparişi için” Bu verilere göre (A) Siparişine eksik veya fazla yüklenen GÜM tutarı aşağıdakilerden hangisidir? A) YTL eksik yükleme B) YTL eksik yükleme C) YTL fazla yükleme D) YTL eksik yükleme E) YTL fazla yükleme

18 (A) Siparişi için Tahmini GÜM = 150.000 x 1,5 = 225.000 YTL
Gerçekleşen GÜM “(A) Siparişi için” Bütçelenen GÜM “Yıllık” Bütçelenen Direkt İşçilik Maliyeti “Yıllık” Gerçekleşen Direkt İşçilik Maliyeti “(A) Siparişi için” (A) Siparişi için Tahmini GÜM = x 1,5 = YTL Eksik / Fazla Yükleme = – = YTL Tahmini > Fiili = Fazla Yükleme

19 Aşağıdakilerden hangisi sipariş maliyeti sisteminde sipariş maliyetinin belirlenmesinde kullanılan belgelerden biri değildir? A) Mahsup fişi B) Sipariş kartı C) İlk madde ve malzeme istek fişi D) İşçilik çalışma kartı E) İşçi saat kartı

20 Sipariş maliyet sistemini uygulayan bir işletme, Tekdüzen Hesap Planı 7/A seçeneğine göre direkt malzeme maliyetleri dönem sonunda hangi hesaba ve ne şekilde aktarılır? A) Genel Üretim Giderleri Hesabının borcuna B) Direkt İlk Madde ve Malzeme Yansıtma Hesabının borcuna C) Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri hesabının borcuna D) Yarı Mamuller Üretim Hesabının borcuna E) Genel Üretim Giderleri Hesabının borcuna ü

21 800 Direkt hammadde ve malzeme maliyeti 400 YTL
14. Dönem içinde üretimi tamamlanan sipariş ile ilgili maliyet bilgileri şöyledir: Direkt hammadde ve malzeme maliyeti 400 YTL Direkt işçilik maliyeti 100 YTL Genel üretim maliyeti 250 YTL 800 Genel üretim maliyetleri (yüklenen) 400 x %75 = 300 YTL Genel üretim maliyetleri siparişlere göre direkt hammadde ve malzeme maliyetinin %75'i oranında yüklenmektedir. Bu bilgilere göre siparişin maliyeti kaç YTL'dir? 800 B) 500 C) 650 D) 400 E) 750

22 14. Sipariş maliyet sistemini kullanan bir işletmede yıl sonu kontrolleri sırasında tamamlanan X-45 nolu sipariş için kullanılan 20 YTL'lik direkt malzeme kaydının yapılmadığı ve bu parti malın henüz satılmadığı saptanmıştır. Buna göre aşağıdaki bilgilerden hangisi doğrudur? A) Yıl içinde satılan malların maliyeti, 20 YTL eksiktir. B) Yıl içinde satılan malların maliyeti, 20 YTL fazladır. C) Mamul Stok Hesabının yıl sonu bakiyesi, 20 YTL eksiktir. D) Yıl içinde tamamlanan malların maliyeti, 20 YTL fazladır. E) Mamuller hesabının yıl sonu bakiyesi, 20 YTL eksiktir.

23 Bir dönem içinde üretilen ürünlerin tamamının satıldığı bir üretim işletmesinde eksik yüklenen GÜG kadar önce mamuller hesabı eksik olacaktır. Ancak mamullerin tamamı satılmış olduğundan eksik mamuller SMM ne dönüşmüş olacağından, düzeltici kayıt için eksik tutar kadar borçlanması gereken hesap SMM olacaktır. ü

24 ü

25 ü Fiili GÜG = Tahmini GÜG =

26 Mamullere Yüklenen = 50.000 x 0,529 = 26.470,58
Fiili GÜG = Tahmini GÜG = = Mamullere Yüklenen = x 0,529 = ,58

27 Safha Maliyeti Sistemi
9. Ünite - Konu Anlatımı -

28 Safha maliyeti sistemi,
Üretimin birbirini izleyen, birbirine bağlı safhalarda gerçekleştiği ve belirli ilk madde ve malzemelerden sürekli ve kitle halinde bir tek veya birbirine benzeyen mamullerin üretildiği işletmeler için uygulanan bir mamul maliyeti hesaplama yöntemidir.

29 Maliyet Sistemleri Arasındaki Farklılıklar
Sipariş Maliyeti Sistemi Safha Maliyeti Sistemi Mamuller açısından Çok farklı mamuller üretilebilir Aynı cins, birbirine benzeyen veya tek tip mamul üretilir Maliyetlerin izlenmesi açısından Her bir mamul grubu için ayrı maliyet hesaplanır Aynı cins mamul üretildiği için, üretim maliyeti safhalar itibariyle hesaplanır Belgeler açısından Sipariş maliyeti kartı Üretim maliyeti raporu Birim üretim maliyeti açısından Siparişin birim maliyeti sipariş maliyeti kartında hesaplanır Her bir safhanın maliyeti ortalama olarak hesaplanır

30 Safha maliyeti sisteminde maliyetler basamaksal olarak oluşmaktadır
Safha maliyeti sisteminde maliyetler basamaksal olarak oluşmaktadır. İlk safhada oluşan maliyetler sonraki safhaya devredilmektedir. Böylece son safhada oluşan maliyetler belirli bir dönemin toplam üretim maliyetini oluşturmaktadır. IV. Safha IV.Safha III. Safha III.Safha III.Safha + II. Safha I. Safha III.Safha + II. Safha I. Safha II. Safha MALİYETLER II. Safha + I. Safha I. Safha ÜRETİM SÜRECİ

31 Eşdeğer mamul miktarının hesaplanması
Yarı mamullerin tamamlanmış mamul cinsinden ifade edilmesidir. Yarı Mamul Eşdeğer Mamul Üretimin bir an durdurulması durumunda, üretim bantlarındaki yarı mamullerin o safhadaki işlemlerinin çeşitli aşamalarda tamamlanmadığı görülür. Bu aşamaların belirlenerek, tamamlanmışlık yüzdelerini toplayıp bunları %100 cinsinden ifade edersek, bulunan değer “eşdeğer mamul miktarı (EDMM)” olmaktadır. Örneğimizdeki “yarı mamul” resmindeki bardakların çeşitli aşamalarda dolu olduğunu görmekteyiz. Eğer bu bardaklardaki sıvıları birleştirirseniz, “eşdeğer mamul” miktarına ulaşmış olursunuz.

32 Tartılı Ortalama Maliyet
Dönem başı yarı mamul stokları varsa; dönemin içinde oluşan üretim maliyetlerinden ayrı mı? dönemin maliyetleriyle birlikte mi? FIFO Ortalama Maliyet Tartılı Ortalama Maliyet Dönem başı yarı mamul stoklarının üretiminin cari dönemde başlanıp cari dönemde bitirildiğini kabul eder. - DBYM Stoklarının üretimine bir önceki dönem başlandığı gerçeği gözardı edilmektedir. FIFO DBYM stoklarına ilişkin bir önceki dönemden devreden maliyetler, EDMM’nin hesaplanmasına katılmaz, ayrı tutulur DBYM Stokları mamul haline getirilmeden, yeni birimlerin üretimine başlanmaz. Bu nedenle, DSYM stoklarının cari dönemde üretimine başlanmış mamullerden olduğu kabul edilmektedir.

33 Tartılı Ortalama Yöntemi
Dönem başı yarı mamul stokları varsa; dönemin içinde oluşan üretim maliyetlerinden ayrı mı? dönemin maliyetleriyle birlikte mi? FIFO Ortalama Maliyet DBYS’larını cari dönemin üretim maliyeti içinde göstermez. Ayrı hesaplanır. FIFO Yöntemi D.Sonu     D.B. Dönem Sonu Yarı Mamul Stokları Dönem Başı Yarı Mamul Stokları Üretimine Yeni Başlanıp Tamamlanan Dönem Sonu Yarı Mamul Stokları Dönem Başı Yarı Mamul Stokları Tartılı Ortalama Yöntemi DBYS’larının üretiminin cari dönemde başlanıp cari dönemde bitirildiğini varsayar

34 Mamul ve Yarı Mamul Maliyetlerinin Hesaplanması
Safha maliyeti sisteminde ilgili safhanın maliyeti hazırlanan 5 tablo yardımıyla hesaplanır. Bunlar; 1. Adım : Fiziki Akımların Belirlenmesi 2. Adım : Eşdeğer Mamul Miktarının Hesaplanması 3. Adım : Birim Eşdeğer Mamul Maliyetlerinin Hesaplanması 4. Adım : Mamul ve Yarı Mamul Maliyetlerinin 5. Adım : Sağlamanın Yapılması

35 Dönem içinde üretimine başlanan 22.000 birim
Dönem başı yarı mamul stokları birim Dönemsonu yarı mamul stokları birim Dönembaşı yarı mamul stok. tamamlanma oranı: Direkt ilk madde malzeme.. %40 Şekillendirme %60 Dönemsonu yarı mamul stok. tamamlanma oranı: Direkt malzeme açısından %90 Direkt işçilik ve GÜM % 20 tamamlanmıştır. Dönembaşı yarı mamul stoklarının maliyetleri: Direkt ilk madde malzeme açısından: Şekillendirme açısından : Dönemin Maliyetleri: Direkt Malzeme lira Direkt İşçilik lira GÜM lira lira

36  FİZİKİ AKIMLAR TABLOSU
ORTALAMA MALİYET  FİZİKİ AKIMLAR TABLOSU DÖNEM BAŞI YARI MAMUL STOKLARI 5.000 DÖNEM İÇİNDE ÜRETİMİNE BAŞLANAN [ya da ÖNCEKİ SAFHADAN DEVRALINAN] 22.000 ÜRETİME GİREN TOPLAM MİKTAR..... 25.000 ÜRETİMİ TAMAMLANIP SONRAKİ SAFHAYA DEVREDİLEN 20.000 5.000 DÖNEM SONU YARI MAMUL STOKLARI ÜRETİMDEN ÇIKAN TOPLAM MİKTAR 25.000

37  Eşdeğer Mamul Miktarı Tablosu
İlk Madde Malzeme Şekillendirme D.İçinde Başlanıp Tamamlanan 20.000 20.000 ( x %100) DS Yarı Mam.Tamamlanan (5.000 x %90) 4.500 1.000 (5.000 x %20) Toplam Eşdeğer Mamul Miktarı 24.500 21.000

38  Üretim Maliyetleri   Birim Eşdeğer Mamul Maliyeti 70 YTL 44 YTL
D.İ.M.M. Maliyetleri Şekillendirme Maliyetleri Toplam DB Y.Mam.Maliyet. 46.800 Cari Dönem Maliyet. Toplam Maliyet.   24.500 21.000 Birim Eşdeğer Mamul Maliyeti 70 YTL 44 YTL 26 YTL = +

39  Üretim Maliyetleri Toplam Üretimi Tamam.Mam.Mly. 1.400.000
D.İ.M.M. Maliyetleri Şekillendirme Maliyetleri Toplam Üretimi Tamam.Mam.Mly. ( x 70) DS Yarı Mamul Maliyeti. (4.500 x 44) 26.000 (1.000 x 26) Toplam Maliyet.

40  FİZİKİ AKIMLAR TABLOSU
FIFO  FİZİKİ AKIMLAR TABLOSU DÖNEM BAŞI YARI MAMUL STOKLARI 3.000 DÖNEM İÇİNDE ÜRETİMİNE BAŞLANAN [ya da ÖNCEKİ SAFHADAN DEVRALINAN] 22.000 ÜRETİME GİREN TOPLAM MİKTAR..... 25.000 DÖNEM BAŞI YARI STOKLARINDAN TAMAMLANAN 3.000 DÖNEM İÇİNDE ÜRETİMİNE BAŞLANIP TAMAMLANAN 17.000 DÖNEM SONU YARI MAMUL STOKLARI 5.000 ÜRETİMDEN ÇIKAN TOPLAM MİKTAR 25.000

41  Eşdeğer Mamul Miktarı Tablosu
İlk Madde Malzeme Şekillendirme DB Yarı Mam.Tamamlanan (3.000 x (%100 - %40) 1.800 1.200 (3.000 x (%100 - %60) D.İçinde Başlanıp Tamamlanan 17.000 17.000 ( ) x %100) DS Yarı Mam.Tamamlanan (5.000 x %90) 4.500 1.000 (5.000 x %20) Toplam Eşdeğer Mamul Miktarı 23.300 19.200

42  Üretim Maliyetleri   Birim Eşdeğer Mamul Maliyeti 63 YTL 37 YTL
D.İ.M.M. Maliyetleri Şekillendirme Maliyetleri Toplam DB Tamamlanan Yarı Mamul Maliyetleri 46.800 Cari Dönem Maliyet. Toplam Maliyet.   23.300 19.200 Birim Eşdeğer Mamul Maliyeti 63 YTL 37 YTL 26 YTL = +

43  Üretim Maliyetleri Tamam. Mamul Maliyeti 1.431.500 Toplam
D.İ.M.M. Maliyetleri Şekillendirme Maliyetleri Toplam D.B.Y.M.Önceki Maliyeti Cari Dönem D.B.Y.M.Mly. 97.800 (1.800 x 37) 66.600 (1.200 x 26) 31.200 Üretimi Tamam.Mam.Mly. ( x 63) Tamam. Mamul Maliyeti DS Yarı Mamul Maliyeti. (4.500 x 37) (1.000 x 26) 26.000 Toplam Maliyet.

44  FİZİKİ AKIMLAR TABLOSU
Lifo  FİZİKİ AKIMLAR TABLOSU DÖNEM BAŞI YARI MAMUL STOKLARI 3.000 DÖNEM İÇİNDE ÜRETİMİNE BAŞLANAN [ya da ÖNCEKİ SAFHADAN DEVRALINAN] 22.000 ÜRETİME GİREN TOPLAM MİKTAR..... 25.000 ÜRETİMİ TAMAMLANIP SONRAKİ SAFHAYA DEVREDİLEN 20.000 5.000 DÖNEM SONU YARI MAMUL STOKLARI ÜRETİMDEN ÇIKAN TOPLAM MİKTAR 25.000

45  Eşdeğer Mamul Miktarı Tablosu
L i f o  Eşdeğer Mamul Miktarı Tablosu İlk Madde Malzeme Şekillendirme D.İçinde Başlanıp Tamamlanan 20.000 20.000 ( x %100) DS Yarı Mam.Tamamlanan [(5.000 – 3.000] x %90) 1.800 400 [(5.000 – 3.000) x %20) Toplam Eşdeğer Mamul Miktarı 21.800 20.400

46  Üretim Maliyetleri   Birim Eşdeğer Mamul Maliyeti 64,02 YTL
D.İ.M.M. Maliyetleri Şekillendirme Maliyetleri Toplam DB Tamamlanan Yarı Mamul Maliyetleri 46.800 Cari Dönem Maliyet. Toplam Maliyet.   Birim Eşdeğer Mamul Maliyeti 21.800 20.400 64,02 YTL 39,55YTL 24,47YTL = +

47  Üretim Maliyetleri Toplam Üretimi Tamam.Mam.Mly. 1.280.329
D.İ.M.M. Maliyetleri Şekillendirme Maliyetleri Toplam Üretimi Tamam.Mam.Mly. ( x 64,02) DS Yarı Mamul Maliyeti. 80.971 (1.800 x 39,55) 71.183 (400 x 24,47) 9.788 D.B.Y.M.Önceki Maliyeti Toplam Maliyet.

48 I. Safha 152 Mamuller hs. II. Safha 620 SMM hs.
151 Yarı Mam.-Ür. Hs. I. Safha 152 Mamuller hs. 710 DB.Kalan + D.içinde katlanılan maliyetler Tamamlananve II. Safhaya Devredilen maliyetler DB. Mamul Stokları + II. Safhadan tamamlanıp Devralınan Mamul Stokları Satılan Mamullerin Maliyeti X X 151 Yarı Mam.-Ür. Hs. II. Safha 720 620 SMM hs. DB.Kalan + I. Safhadan Devralınan + D. İçinde Katlanılan Maliyetler Tamamlanan ve Mamul Stoklarına Devredilen Maliyetler Satılan Mamullerin Maliyeti X X 730 X X

49 Üretim işletmesinde I. Safhaya ilişkin bilgiler şöyledir:
Dönembaşı yarı mamul stokları birim Dönemsonu yarı mamul stokları birim Dönem İçinde Üretimine başlananlar birim Bu bilgilere göre “üretimi tamamlananların miktarı” aşağıdakilerden hangisidir? A) birim B) birim C) birim D) birim E) birim

50 c. Maliyetler her safhada ayrı ayrı toplanır
Aşağıdakilerden hangisi safha maliyeti sisteminin özelliklerinden biri değildir? a.  Tek ya da birbirine benzeyen birkaç mamul sürekli ve kitle halinde üretilir b.  Safhaların toplamı safhada imal edilen birim sayısına bölünerek birim maliyet hesaplanır c.  Maliyetler her safhada ayrı ayrı toplanır d.  Safhalar birbirine bağlı süreçlerden oluşur e.  İmal edilen bir mamul partinin maliyeti diğer partilerden ayrı olarak hesaplanır

51 2. Safha maliyeti sisteminde maliyetlerin saptanmasına ilişkin verilen bilgilerden hangisi doğru değildir? a. Üretimde aylık dalgalanmalar yaşanmaması durumunda, genel imalat maliyetinde fiili tutarlar kullanılabilir b. Maliyet türlerinin safhalarda toplanmasında herhangi bir sorun yaşanmaz c.  Maliyet dağıtım tablosunda sadece genel imalat maliyeti yer alır d. Direkt ve endirekt maliyet ayrımının yapılması kontrol açısından önemlidir e.  Genelde her bir teknik ünite üretim safhasını oluşturduğu için, maliyetleri de doğrudan saptanabilir

52 3. Safha maliyeti sisteminde mamul ve yarı mamul maliyetlerinin hesaplanmasında ilk adım aşağıdakilerden hangisidir? a) Eşdeğer birim sayısını hesaplamak b) Fiziki akımları birleştirmek c) Birim eşdeğer mamul maliyetini hesaplamak d) Sağlama yapmak e) Yarı mamul maliyetini hesaplamak

53 Safha maliyeti sisteminde eşdeğer birim mamul maliyetinin hesaplanmasında dönembaşı yarı mamul stoklarının maliyetinin dikkate alınmadığı ve dönembaşı yarı mamul stoklarının maliyetinin tamamlanan mamullerin maliyetine eklendiği yaklaşım aşağıdakilerden hangisidir? A) İlk Giren İlk Çıkar Yaklaşımı B) Ortalama Maliyet Yaklaşımı C) Son Giren İlk Çıkar Yaklaşımı D) Gerçek Maliyet Yaklaşımı E) Tahmini Maliyet Yaklaşımı

54 4.Aşağıda safha maliyeti sisteminde üretime giren toplam miktar ile ilgili bilgilerden hangisi doğrudur? a. Tamamlanıp sonraki safhaya devredilen birimler ile dönem başı yarı mamul stokları toplamıdır b. Dönem içinde üretimine başlanan birimler ile dönem sonu yarı mamul stokları toplamıdır c. Dönem sonu yarı mamul stokları ile fire olarak yitirilen miktarların toplamıdır d. Üretimden çıkan toplam miktardan fire olarak yitirilen miktarın çıkarılmasıdır e. Dönem başı yarı mamul stokları ile bir önceki safhadan devralınan miktarın toplamıdır

55 5. Aşağıda belirtilen üretim işletmelerinden hangisinde safha maliyeti sisteminin uygulanması uygun değildir? a.      Madencilik b.      Tersaneler c.       Çimento d.      Tekstil e.      Şeker

56 Mamul maliyetinin belirlenmesinde “sipariş maliyeti” sistemi benimseyen bir işletmede dönem başı malzeme stoklarının tutarı lira, dönem içinde satın alınan malzemenin maliyeti ise liradır. İşletme dönem içinde 100 milyon liralık malzeme kullanmıştır. Kullanılan malzemenin % 70’i direkt malzeme iken % 30’u endirekt malzemedir. Bu bilgilere göre Direkt İlk Madde ve Mlz. Maliyetleri Hesabı’na kaydedilecek tutar aşağıdakilerden hangisidir? A) lira B) lira C) lira D) lira E) lira

57 Bir imalat işletmesinin 1996 yılında 40
Bir imalat işletmesinin 1996 yılında direkt işçilik saati çalışacağı ve katlanılacak genel imalat maliyetlerinin de lira olacağı tahmin edilmiştir. Dönem sonunda işletmede fiilen direkt işçilik saati çalışıldığı belirlenmiş ve dönem içinde gerçekleşen genel imalat maliyetleri de lira olmuştur. Bu bilgilere göre 1996 yılında götürü yüklenen genel imalat maliyeti tutarı aşağıdakilerden hangisidir? A) lira B) lira C) lira D) lira E) lira / DİS = x DİS = TL

58 Aşağıdakilerden hangisi safha maliyeti sistemi için doğru bir ifade olamaz?
A) Eşdeğer birim sayısının belirlenmesinde, fire dışındaki sağlam mamuller dikkate alınır B) Dönemsonu yarı mamul miktarı, imalatına başlananlar ile tamamlanan mamuller arsındaki farktır C) İmalatta ortaya çıkan fire birim mamul maliyetini artırır D) Bir safhanın maliyetinin belirlenmesinde sadece direkt maliyetler esas alınır E) Dönemsonu yarı mamul stokları ile tamamlanma derecesinin çarpımı eşdeğer birim sayısını verir

59 F 7.000 br D.Başı Yarı Mamul Stoğu 5.000 br
Üretimine Başlanan Mam.Mik ? Üretime Giren Mamul Miktarı 7.000 br br Üretimi Tamamlanan Mam.Mik br D.Sonu Yarı Mamul Stoğu br Üretime Giren Mamul Miktarı br

60 %75 x 2000 br 1.500 5.500 1.000 %40 x 2500 br 8.000 EB F

61 F 7.500 %20 x 2500 br 500 8.000 EB TL = 218,75 8.000 EB

62 MALİYET – HACİM – KÂR ANALİZİ

63 eğer böyle olursa ne olur?
MHK ANALİZİ İşletmenin faaliyet hacminde, ürün satış fiyatında, değişken ve sabit maliyetlerindeki değişmelerin işletmenin faaliyetleri üzerindeki etkilerinin belirlenmesi işlemleridir. eğer böyle olursa ne olur?

64 Maliyetler Kâr Zarar Faaliyet hacmi Top. Gelir Katkı Payı KAR
Top. Maliyet BBN Top. Değişken Maliyet Katkı Payı Toplam Sabit Maliyet ZARAR Zarar Faaliyet hacmi

65 BAŞABAŞ NOKTASI Katkı Payı = Satışlar – Değişken Maliyetler
Kâra geçiş noktası olarak da ifade edilen başabaş noktası, gelirlerin giderleri karşıladığı satış miktarı ve tutarıdır. Toplam Maliyet = Değişken Maliyetler + Sabit Maliyetler Katkı Payı = Satışlar – Değişken Maliyetler

66 BAŞABAŞ NOKTASI Satış Gelirleri = Değişken Maliyetler + Sabit Maliyetler Birim Satış Fiyatı x Satış Miktarı Eksi: Birim Değişken Maliyetler x Satış Miktarı Eksi: Sabit Maliyetler KÂR

67 Faaliyet Kârı = Brüt Satış Kârı - Toplam Faaliyet Gid.
Net Kâr = Faaliyet Kârı - Vergi Satışlar (5000 x 100 TL) (-) Değişken Maliyetler (5000 x 60 TL) Katkı Payı (-) Toplam Sabit Maliyetler Net Kâr

68 0 = Satışlar – Toplam Maliyetler  BBN

69

70   Kâr Satışlar > Toplam Maliyetler Zarar
Kâr = Satış Gelirleri – (Değişken Maliyetler + Sabit Maliyetler) = ( ) Kar = TL

71 Toplam Sabit Maliyetler : 40.000
Birim Satış Fiyatı : 60 YTL Birim Değişken Maliyet : 30 YTL Hedeflenen Kâr : YTL Satış Miktarı : ?

72 NE OLUR ? Ürünün Satış Fiyatındaki Değişmeler
Toplam Sabit Maliyetler : Birim Satış Fiyatı : 100 YTL Birim Değişken Maliyet : 70 YTL Satış Miktarı : adet Birim satış fiyatı %10 artarsa, NE OLUR ?

73 (-) Değişken Maliyetler (5000 x 70 TL) 350.000 350.000
Satışlar (5000 x 100 TL) (5000 x 110 TL) (-) Değişken Maliyetler (5000 x 70 TL) Katkı Payı (-) Toplam Sabit Maliyetler Net Kâr I II Katkı Oranı = (100 – 70)  = %30 Katkı Oranı = (110 – 70)  = %36,36 BBN Satış Miktarı = (100-70)= 5.000 BBN Satış Miktarı = (110-70)= BBN Satış Tutarı =  0,30 = BBN Satış Tutarı =  0,36 =

74 NE OLUR ? Ürünün Satış Fiyatındaki Değişmeler
Toplam Sabit Maliyetler : Birim Satış Fiyatı : 100 YTL Birim Değişken Maliyet : 70 YTL Satış Miktarı : adet Birim satış fiyatı %10 düşerse, NE OLUR ?

75 (-) Değişken Maliyetler (5000 x 70 TL) 350.000 350.000
Satışlar (5000 x 100 TL) (5000 x 90 TL) (-) Değişken Maliyetler (5000 x 70 TL) Katkı Payı (-) Toplam Sabit Maliyetler Net Kâr 0 (50.000) I II Katkı Oranı = (100 – 70)  = %30 Katkı Oranı = (90 – 70)  90 = %22,2 BBN Satış Miktarı = (100-70)= 5.000 BBN Satış Miktarı = (90-70)= BBN Satış Tutarı =  0,30 = BBN Satış Tutarı =  0,22 =

76 Birim Değişken Maliyetlerdeki Değişmeler
Toplam Sabit Maliyetler : Birim Satış Fiyatı : 100 YTL Birim Değişken Maliyet : 70 YTL Satış Miktarı : adet Birim değişken maliyet 5 YTL artarsa, NE OLUR ?

77 (-) Değişken Maliyetler (5000 x 70 TL) 350.000 (5000 x 75 TL) 375.000
Satışlar (5000 x 100 TL) (-) Değişken Maliyetler (5000 x 70 TL) (5000 x 75 TL) Katkı Payı (-) Toplam Sabit Maliyetler Net Kâr 0 (25.000) I II Katkı Oranı = (100 – 70)  = %30 Katkı Oranı = (100 – 75)  100 = %25 BBN Satış Miktarı = (100-70)= 5.000 BBN Satış Miktarı = (100-75)= BBN Satış Tutarı =  0,30 = BBN Satış Tutarı =  0,25 =

78 Birim Değişken Maliyetlerdeki Değişmeler
Toplam Sabit Maliyetler : Birim Satış Fiyatı : 100 YTL Birim Değişken Maliyet : 70 YTL Satış Miktarı : adet Birim değişken maliyet 8 YTL düşerse, NE OLUR ?

79 (-) Değişken Maliyetler (5000 x 70 TL) 350.000 (5000 x 62 TL) 310.000
Satışlar (5000 x 100 TL) (-) Değişken Maliyetler (5000 x 70 TL) (5000 x 62 TL) Katkı Payı (-) Toplam Sabit Maliyetler Net Kâr I II Katkı Oranı = (100 – 70)  = %30 Katkı Oranı = (100 – 62)  100 = %38 BBN Satış Miktarı = (100-70)= 5.000 BBN Satış Miktarı = (100-62)= BBN Satış Tutarı =  0,30 = BBN Satış Tutarı =  0,38 =

80 Toplam Sabit Maliyetlerdeki Değişmeler
Birim Satış Fiyatı : 100 YTL Birim Değişken Maliyet : 70 YTL Satış Miktarı : adet Toplam Sabit Maliyetler %115 artarsa, NE OLUR ?

81 (-) Değişken Maliyetler (5000 x 70 TL) 350.000 350.000
Satışlar (5000 x 100 TL) (-) Değişken Maliyetler (5000 x 70 TL) Katkı Payı (-) Toplam Sabit Maliyetler ( x %115) Net Kâr 0 (22.500) I II Katkı Oranı = (100 – 70)  = %30 %30 BBN Satış Miktarı = (100-70)= 5.000 BBN Satış Miktarı = (100-70)= BBN Satış Tutarı =  0,30 = BBN Satış Tutarı =  0,30 =

82 Toplam Sabit Maliyetlerdeki Değişmeler
Birim Satış Fiyatı : 100 YTL Birim Değişken Maliyet : 70 YTL Satış Miktarı : adet Toplam Sabit Maliyetler %90 azalırsa, NE OLUR ?

83 (-) Değişken Maliyetler (5000 x 70 TL) 350.000 350.000
Satışlar (5000 x 100 TL) (-) Değişken Maliyetler (5000 x 70 TL) Katkı Payı (-) Toplam Sabit Maliyetler ( x %90) Net Kâr I II Katkı Oranı = (100 – 70)  = %30 %30 BBN Satış Miktarı = (100-70)= 5.000 BBN Satış Miktarı = (100-70)= BBN Satış Tutarı =  0,30 = BBN Satış Tutarı =  0,30 =

84 NE OLUR ? Birden Fazla Gerçekleşen Değişmeler
Toplam Sabit Maliyetler : Birim Satış Fiyatı : 100 YTL Birim Değişken Maliyet : 70 YTL Satış Miktarı : adet Birim satış fiyatı %5 düşerse, Birim değişken maliyetler 10 YTL azalırsa, Toplam sabit maliyetler YTL artarsa, NE OLUR ?

85 (-) Değişken Maliyetler (5000 x 70 TL) 350.000 Katkı Payı 150.000
Satışlar (5000 x 100 TL) (-) Değişken Maliyetler (5000 x 70 TL) Katkı Payı (-) Toplam Sabit Maliyetler Net Kâr 0 I II (6000 x 95 TL) (6000 x 60 TL) ( ) 35.000 Katkı Oranı = (100 – 70)  = %30 Katkı Oranı = (95 – 60)  95 = %37 BBN Satış Miktarı = (100-70)= BBN Satış Miktarı = (95-60)= BBN Satış Tutarı =  0,30 = BBN Satış Tutarı =  0,30 =

86 İşletme dönemiçinde birim fiyatı 100. 000
İşletme dönemiçinde birim fiyatı lira olan (Y) Cinsi mamulden 500 adet satmıştır. İşletme (Y) Mamulü için lira değişken maliyete katlanmış ve işletmenin dönem içinde katlandığı sabit maliyet liradır. Bu verilere göre başabaş satış miktarı aşağıdakilerden hangisidir? A) 100 Birim B) 150 Birim C) 200 Birim D) 250 Birim E) 300 Birim BBN SMik = Sabit Maliyetler / Katkı Payı = / ( TL TL) = 250 BR.

87 SORU 72. Bir imalat işletmesinde birim satış fiyatı 1. 000. 000
SORU 72. Bir imalat işletmesinde birim satış fiyatı lira olan (A) Cinsi mamulden adet satılabilmektedir. Bu mamulü üretmek için katlanılan toplam sabit maliyet lira, birim başına değişken maliyet ise liradır. Bu verilere göre başabaş satış miktarı aşağıdakilerden hangisidir? a) birim b) birim c) birim d) birim e) birim BBN SMik = Sabit Maliyetler / Katkı Payı = / ( TL – TL) = BR.

88 SORU 73. Bir imalat işletmesinde (Y) Mamulünün yıllık satış miktarı 5
SORU 73. Bir imalat işletmesinde (Y) Mamulünün yıllık satış miktarı birimdir.İşletme mamullerinin tanesini liradan satabilmektedir. İmalat dönemine ilişkin toplam sabit maliyetler lira ve toplam değişken maliyetler liradır. Bu bilgilere göre başabaş satış tutarı aşağıdakilerden hangisidir? a) lira b) lira c) lira d) lira e) lira Birim değişken Mly= / 5000 = TL BBN S. Tutarı = Sabit Maliyetler / Katkı Payı = / { ( TL – TL) / } = TL.

89 ü

90 ü ü

91 ü

92 ü

93 F

94 F

95 F

96 18.000 15.000 3.000 F

97 F BBN Satış Tutarı = Toplam Sabit Maliyetler / Katkı Oranı
BBN Satış Tutarı = TL

98 Maliyetlerin Kontrolü ve Standart Maliyetler Yoluyla Sapma Analizi

99 Standart Maliyetler (1)
Yöneticiler, planlanan performans ile fiili performans sonuçlarını karşılaştırabilir Böylece işletme planlanan noktaya getirilebilir. İşletme çalışanlarını ve faaliyetlerini kontrol etmek amacıyla geliştirilir ve kullanılır.

100 Standart maliyetler (2)
Standart maliyetler genellikle dönem başında uzmanlar tarafından belirlenir. Belirlenen standartlar ile dönem içinde gerçekleşen (fiili) sonuçlar karşılaştırılır. Standartlar – Fiili = SAPMA

101 Standartların Belirlenmesi
DİMM Standartlarının Belirlenmesi Direkt İşçilik Standartlarının Belirlenmesi Değişken GÜG Sapmalarının Belirlenmesi Sabit GÜG Sapmalarının Belirlenmesi Gözden Geçirme Onay

102 Standartların Sınıflandırılması
İdeal Standartlar : En iyi koşullar altında üretimin yapıldığı varsayımına dayanır. (makinelerin bozulmadığı, malzemelerin zamanında geldiği ve kalifiye işçilerin çalıştığı) Uygulanabilir Standartlar : Normal çalışma koşulları gözönünde bulundurularak üretimin yapıldığı varsayımına dayanır. (elektrik kesintileri; işçilerin hastalandığı, işi yavaşlattığı; malzemenin bozuk olabileceğini kabul eder)

103 Sapmalar Direkt İlk Madde ve Malzeme Direkt İşçilik GÜG .
Değişken GÜG Sabit GÜG Fiyat Sapması Miktar Sapması Ücret Sapması Verim (süre) Sapma Bütçe Sapması Verim Sapması Kapasite Sapması

104 Fiili < Standart = Olumlu
Fiili > Standart = Olumsuz Sapma Fiili < Standart = Olumlu

105 DİMM Sapması Fiili Fiyat : 1.000 TL Fiili Miktar : 300 Birim
Standart Fiyat : TL Standart Miktar : 290 Birim

106 DİMM: Fiyat Sapması (Fiili Fiyat x Fiili Miktar)
(Standart Fiyat x Fiili Miktar) DİMM Fiyat Sapması 1.000 TL x Br 1.100 TL x Br (100 TL x 300 Br) = TL Olumlu Sapma

107 DİMM: Miktar Sapması (Standart Fiyat x Fiili Miktar)
(Standart Fiyat x Standart Miktar) DİMM Miktar Sapması 1.100 TL x Br 1.100 TL x Br (1.100 TL x 10 Br) = TL Olumsuz Sapma

108 Direkt İşçilik Sapması
Fiili Ücret : 600 TL Fiili Süre : DİS Standart Ücret : 620 TL Standart Süre : DİS

109 Direkt İşçilik: Ücret Sapması
(Fiili Ücret x Fiili Süre) (Standart Ücret x Fiili Süre) Direkt İşçilik Ücret Sapması 600 TL x DİS 620 TL x DİS (20 TL x DİS) = TL Olumlu Sapma

110 Direkt İşçilik: Verim (süre) Sapması
(Standart Ücret x Fiili Süre) (Standart Ücret x Standart Süre) Direkt İşçilik Ücret Sapması 620 TL x DİS 620 TL x DİS (620 TL x 50 DİS) = TL Olumsuz Sapma

111 Değişken Genel Üretim Giderleri Sapması
Fiili DİS : 4 DİS Standart DİS : 5 DİS Standart Ücret : 300 TL Fiili Ücret : 310 TL

112 Değişken GÜG: Bütçe Sapması
(Gerçekleşen Maliyetler) (Fiili Süre x Fiili Ücret) (Fiili Süre x Standart Ücret) GÜG Bütçe Sapması 4 DİS x TL = 1.240TL 4 DİS x TL = 1.200TL 40 TL (4 DİS x 10 TL) = 40 TL Olumsuz Sapma

113 Değişken GÜG: Verim (Süre) Sapması
(Fiili Süre x Standart Ücret) (Standart Süre x Standart Ücret) GÜG Verim Sapması 4 DİS x TL = 1.200TL 5 DİS x TL = 1.500TL 300 TL (1 DİS x 300 TL) = 300 TL Olumlu Sapma

114 Sabit GÜG Sapması Fiili faaliyetlerin sonucu
Fiili Sabit GÜG : TL Bütçelenmiş Sabit GÜG : TL Tahmini Sabit GÜG Yük Oranı Top.Miktarı : DİS Fiili faaliyetlerin sonucu Fiili GÜG Yükleme Ölçüsü : DİS Üretimde Kullanılması Gereken Top. Stand.Yük. Ölçüsü Miktarı : DİS

115 Sabit GÜG: Bütçe Sapması
(Fiili Sabit GÜG – Bütçelenmiş Sabit GÜG) YTL – YTL = 1.500 Sabit GÜG Bütçe Sapması (OLUMLU)

116 Sabit GÜG: Kapasite Sapması
Tahmini Sabit GÜG Yükleme Oranı Tah. Sabit GÜG Yükleme Oranı Top.Miktarı Fiili Üretim İçin Kullanılması Gereken Toplam Standart Yükleme Ölçüsü Miktarı Sabit GÜG Kapasite Sapması 20 TL/DİS* X – 5.075 DİS = 4.900 DİS 3.500 TL Olumsuz Sapma *Tah.Sabit GÜG YO = Büt.Sabit GÜG  Tah.Sabit GÜG YO Miktarı 20 TL/DİS = TL  DİS

117

118

119 ü

120 ü

121 (Fiili Fiyat x Fiili Miktar) – (Stand. Fiyat x Fiili Miktar)
(L) a (2.150 TL x Adet ) – (2.000 TL x Adet) = (O.suz) (M) a (2.350 TL x Adet ) – (2.500 TL x Adet) = (olumlu) Olumlu Sapma TL

122 (Stand. Ücret x Fiili Süre) – (Stand. Ücret x Stand. Süre)
(1.000 TL x Adet ) – [1.000 TL x (600 x 3 sa) = (Olumsuz)

123

124

125

126