DEMOGRAFİ (Nüfusbilim)

... konulu sunumlar: "DEMOGRAFİ (Nüfusbilim)"— Sunum transkripti:

1 DEMOGRAFİ (Nüfusbilim)
İnsan nüfusunun  büyüklük, yapı, gelişim, genel özellikler. * Nüfus: Belirli bir bölgede belirli bir anda yaşayan bireylerin oluşturduğu kütledir.

2 Nüfusbilimin Alt Disiplinleri
* Tarihsel demografi, * Betimsel (tanımlayıcı) demografi, * Ekonomik demografi, * Sağlık demografisi.

3 Sağlık düzeyi  Demografik yapı
Örn.: Sağlık göstergeleri ; - Genç bir nüfus, - Bebek ölümü , - Hızlı nüfus aşınması.

4 Demografik yapı  Sağlık ihtiyaçları
Örn.: Yaş dağılımı  Sık görülen hst., Bağışıklama hizmeti.

5 Demografide Veri Kaynakları
1. Nüfus Sayımları: * Kesitsel bilgi verir, * Oran, orantı ve yüzde, * İlk sayım 1927’de. 2. Demografik araştırmalar: * Örneklemeyle yapılır, * Diğer verilere destek olur, * Daha sık uygulanabilir.

6 3. Kayıt sistemleri: * Hızları verir, * Bilginin zamanda akışını sağlar. 4. Projeksiyonlar: * Sentetik veri kaynağıdırlar.

7 Türkiye çapında ilk araştırma  1963 yılında Hıfzısıhha Okulu’nda
Daha sonra 5’er yıl arayla toplam 7 araştırma (Nüfus Etüdleri Enstitüsü) Son araştırma 1998’de (Sağlık Bakanlığı + Nüfus Etüdleri Enstitüsü)

8 Dünya’da Nüfusun Gelişimi
M.Ö. 8000’de 8 milyon  bin yıl 1830’larda 1 milyar  yıl 1930’larda 2 milyar  yıl 1960’larda 3 milyar  yıl 1975’lerde 4 milyar  yıl 1988’lerde 5.2 milyar  yıl 2000’de 6.1 milyar * Günde kişi doğmaktadır.

9 Türkiye’de Nüfus Artışı
1927  13.6 milyon 1940  17.8 milyon 1950  20.9 milyon 1960  27.8 milyon 1970  35.6 milyon 1980  44.7 milyon 1990  56.5 milyon  milyon * Kent nüfusu %65.0, köy nüfusu %35.0. * Dünya sıralamasında 18.

10 Hızlı ve Dengesiz Nüfus Artışının Sonuçları
* Konut, eğitim ve sağlık yatırımları  Üretim ve istihdam yatırımları , * İşsizlik , * Göçler . Su, yol, çöp, otopark, sağlık, gürültü, hava kirliliği v.b. sorunlar , 30 yıl önce nüfusun %20’si kentlerde, Günümüzde %65’i kentlerde, * Sağlıksız kentleşme ve gecekondulaşma , * Doğal kaynakların tüketimi .

11 Nüfusun Yapısını Etkileyen Faktörler
- Doğumlar, - Ölümler, - Göçler.

12 Nüfusun Kompozisyonuna Ait Faktörler
Kompozisyon = Tanımlayıcı özellikler 1- Biyo-sayısal (doğuştan varolan özellikler): - Yaş, - Cins, - Irk v.b. 2- Sosyokültürel (değişebilen özellikler): - Evlilik durumu, - Yaşam koşulları, - Aile yapısı, - Eğitim düzeyi v.b.

13 Demografik Ölçütler 1- Oran, Orantı ve Yüzde
* Oran: İki sayının birbirine olan büyüklüğünü gösterir. Örn.: X ve Y sayıları için X’in Y’ye oranı; X/Y olarak gösterilir. * Orantı: Bölenin içinde bölünen de vardır. Bir parçanın ait olduğu bütüne göre büyüklük ilişkisini gösterir. Örn.: X’in Y’ye orantısı; X/X+Y olarak gösterilir. * Yüzde: Oranı sabit bir sayı ile çarparak elde edilir. 2- Hız: Olayların belirli bir zaman aralığındaki oluş sıklıklarını inceler. Bir olayın görülme sıklığı / Risk altındaki kişi sayısı

14 Demografik Çalışmalarda Sıklıkla Kullanılan Oranlar
* Bağımlılık Oranı: 15 yaş altı ve 65 yaş üstü nüfus / yaş arası nüfus * Cinsiyet Oranı: İncelenen gruptaki erkek sayısı / İncelenen gruptaki kadın sayısı * Nüfus Yoğunluğu: Bir coğrafi bölgedeki kişi sayısı / Aynı coğrafi bölgenin yüzölçümü * Çocuk-Kadın Oranı: 5 yaş altı çocuk sayısı / Üreme çağındaki (15-49) kadın sayısı

15 DOĞURGANLIK  büyüklük Nüfusun  artış } etkiler  kompozisyon

16 Doğurganlık İle İlgili Sık Kullanılan Ölçütler
* Çocuk-Kadın Oranı. * Kaba Doğum Hızı: (1 yılda meydana gelen canlı doğum sayısı / Aynı toplumun yıl ortası nüfusu) x 1000 * Genel Doğurganlık Hızı: (1 yılda meydana gelen canlı doğum sayısı / yaş kadınların yıl ortası nüfusu) x 1000 * Yaşa Özel Doğurganlık Hızı: (X yaşındaki kadınlardan olan canlı doğum sayısı / X yaşındaki kadınların yıl ortası nüfusu) x 1000

17 Doğurganlığı Etkileyen Faktörler
1. Doğurgan döneme başlamayı etkileyen faktörler: - Menarş yaşı, - İlk evlilik yaşı, - İlk cinsel ilişki yaşı, - Primer sterilite.

18 2. Doğurgan dönemle ilgili faktörler:
- Emzirme ve amenore yaşı, - Kontraseptif kullanımı, - Cinsel ilişki sıklığı, - Rahim içi ölçümler. 3. Doğurgan dönem sonu ile ilgili faktöler: - Menapoz yaşı, - Sürekli sterilite.

19 ÖLÜMLER * Morbidite: Bir toplumdaki hastalık ve sakatlıkların düzeyini gösterir. * Mortalite: Bir toplumdaki ölümlerin düzeyini gösterir.

20 Ölümlerde Kullanılan Temel Ölçütler
* Kaba Ölüm Hızı: (1 yıl içinde görülen toplam ölüm sayısı / Yıl ortası nüfus) x 1000 * Bebek Ölüm Hızı: (1 yıl içinde ölen bebek (0-365 gün)sayısı / 1 yıldaki canlı doğum sayısı) x 1000 * Neonatal Ölüm Hızı: (0-28 günde ölen bebek sayısı / 1 yıldaki canlı doğum sayısı) x 1000 0-7 gün  erken neonatal 8-28 gün  geç neonatal

21 * Postneonatal Ölüm Hızı:
( günde ölen bebek sayısı / 1 yıldaki canlı doğum sayısı) x 1000 * Perinatal Ölüm Hızı: (1 yılda ölü doğan+0-7 günde ölen / 1 yıldaki canlı+ölü doğum sayısı) x 1000 * Ölü Doğum Hızı: (1 yılda ölü doğan bebek sayısı / 1 yıldaki canlı+ölü doğum sayısı) x 1000

22 * Ana Ölüm Hızı: (1 yıldaki ana ölüm sayısı / 1 yıldaki canlı doğum sayısı) x 1000 * Yaşa Özel Ölüm Hızı: (Belli bir yaş grubundaki ölüm sayısı / O yaş grubundaki nüfus) x 1000 * Nedene Özel Ölüm Hızı: (1 yılda X nedenine bağlı ölüm sayısı / Toplumun nüfusu) x 1000

23 Ölümleri Etkileyen Faktörler
1. Doğumdaki biyo-demografik faktörler: - Cinsiyet, - Annenin yaşı, - Gebelik aralığı, - DDA, prematüre doğum.

24 2. Doğum sonrası etkili olan faktörler:
- Emzirme ve süresi, - İçme kullanma suyunun türü. 3. Dolaylı ailesel etkiler: - Anne ve babanın eğitim düzeyi, - Bebeğin doğum yeri (hastane, S.O., ev, v.b.), - İklim koşulları.

25 GÖÇLER Göç; yerleşim yerini genellikle en az 6 aylığına değiştirme amacıyla yapılan fiziksel bir olaydır.

26 Göçler İçin Kullanılan Temel Ölçütler
* Genel Göç Hızı: (1 yıldaki içe göç + dışa göç sayısı / Yıl ortası nüfus) x 1000 * İçe Göç Hızı: (1 yıldaki iç göç sayısı / Yıl ortası nüfus) x 1000 * Dışa Göç Hızı: (1 yıldaki dış göç sayısı / Yıl ortası nüfus) x 1000 * Net Göç Hızı: (1 yıldaki içe göç-dışa göç sayısı / Yıl ortası nüfus) x 1000

27 Göçleri Etkileyen Faktörler
1. İtici: - Savaşlar, - Açlık, - Siyasal ya da dini baskılar, - Yüksek enflasyon, - Düşük ücretler. 2. Çekici: - İyi iş, yüksek ücret, - İyi eğitim, - Dinsel özgürlük, - Aileye yakınlık.

28 Sağlık Düzeyi ve Temel Demografik Ölçütler
* Bebeklik ve çocukluk çağına ait tüm ölüm hızları: - Bebek ölüm hızı: ‰ 52.6 - Neonatal ölüm hızı: ‰ 29.2 - Postneonatal ölüm hızı: ‰ 23.4 - Çocuk ölüm hızı: ‰ 8 - 5 yaş altı ölüm hızı: ‰ 60.6

29 * Beklenen yaşam süresi: - Erkek  67 yıl
- Kadın  71 yıl * Yaşa ve cinse özel ölüm hızları: ? * Anne ölüm hızı  yüzbinde 79 * Perinatal ölüm hızı: ? * Cinsiyet oranları  K / E= 1.1