TÜRK EKONOMİSİ SANAL MI? REEL Mİ? TURHAN ÇÖMEZ www.ankaraenstitusu.org.

... konulu sunumlar: "TÜRK EKONOMİSİ SANAL MI? REEL Mİ? TURHAN ÇÖMEZ www.ankaraenstitusu.org."— Sunum transkripti:

1 TÜRK EKONOMİSİ SANAL MI? REEL Mİ? TURHAN ÇÖMEZ www.ankaraenstitusu.org

2 2 GERÇEK DURUM NE?  Türkiye’de her gece 1 milyon kişi aç yatıyor.  18 milyon insan yeterince beslenemiyor. Fakirlik sınırının altında yaşıyor.

3 www.ankaraenstitusu.org3 CARİ AÇIK  2002 YILINDA: 1.5 MİLYAR DOLAR  2006 YILINDA: 31.8 MİLYAR DOLAR  NEYLE KAPATILDI?  SICAK PARA  KARA PARA  BANKA SATIŞLARI, KİT SATIŞLARI, HİZMET SEKTÖRÜNDEKİ İŞLETMELERİN SATIŞLARINDAN ELDE EDİLEN GELİRLERLE KAPATILDI…  YA SONRASI???

4 www.ankaraenstitusu.org4 1923–2002 yıllarını kapsayan 79 yılda 57 milyar dolar olan cari işlemler açığı geçtiğimiz beş yılda toplam 112 milyar doları buldu.

5 www.ankaraenstitusu.org5 Yabancıların Türkiye’deki sıcak para stoku 2002 yılından sonra tam 12 kat arttı. 2002 yılı sonunda 6,6 milyar dolar olan Türkiye’deki sıcak para bu yıl mayıs ayı sonu itibariyle 88,1 milyar dolara ulaştı. Sıcak para kaçmasın diye Türkiye,dünyanın en yüksek faizini ödeyen ülke durumuna geldi.

6 www.ankaraenstitusu.org6 GSMH’nin yüzde 8’i düzeyinde cari işlemler açığı veren Türkiye, bu yüksek faiz oranıyla hem ülkeye sıcak para çekmeye hem de ülkedeki 83 milyar dolarlık sıcak paranın çıkışını önleye çalışıyor. Bu nedenle de ülkenin en değerli kaynakları faiz ödemelerine gidiyor.

7 www.ankaraenstitusu.org7 Türkiye özellikle 2005 ve 2006 yıllarında yoğun bir doğrudan yabancı sermaye yatırımı aldı. Ancak söz konusu sermaye sektörel olarak daha çok bankacılık, haberleşme, ticaret ve diğer hizmet sektörlerine geldi. Üretime ve ihracata ek bir katkı sağlamayacak olan bu sektörlerdeki yabancı sermayenin ek istihdam yaratma kapasitesi de düşük gözüküyor.

8 www.ankaraenstitusu.org8 TÜKETİM EKONOMİSİ  2006 YILINDA İNCİ-KIYMETLİ TAŞ İTHALATI 4.4 MİLYAR DOLAR  AYNI DÖNEMDE YAPILAN İHRACAT İSE, 1.8 MİLYAR DOLAR.  PIRLANTANIN KDV’Sİ, % 0!  KİMLER İTHAL EDİYOR?  İTHAL İZİN YETKİSİNİ KİM VERİYOR?  TÜRKİYE’DE SON ZAMANLARDA ARTAN PIRLANTA REKLAMLARININ BEDELLERİNİ KİM ÖDÜYOR?

9 www.ankaraenstitusu.org9 Türkiye’nin 2002 yılında 15,5 milyar dolar olan dış ticaret açığı, 2006 yılında 53 milyar dolara ulaştı. Bu yıl ise 55 milyar doları bulacağı tahmin ediliyor. Türkiye son beş yılda toplam 207 milyar dolarlık dış ticaret açığı verdi. Önceki 79 yılda verilen dış ticaret açığı 231 milyar dolardı. 5 yılda bu rakama yaklaşıldı.

10 www.ankaraenstitusu.org10 İHRACATIN İTHALATI KARŞILAMA ORANI  2002 YILINDA: % 70  2006 YILINDA: % 62

11 www.ankaraenstitusu.org11 Türkiye’nin yıllık ithalatı 2002–2006 arasında yüzde 168 oranında artarken ihracattaki artış ise yüzde 137’de kaldı. Sıcak para çekebilmek için uygulanan düşük kur politikası Türkiye ekonomisini ithalata yöneltti.

12 www.ankaraenstitusu.org12 STRATEJİK SEKTÖRLERDE İYİLEŞME YOK  2002 DE İNŞAAT SEKTÖRÜNDE 832 MİLYON DOLARLIK KAZANIM VARDI. BU RAKAM CARİ AÇIĞIN % 54 Ü.  2006 DA, İNŞAAT ESKTÖRÜNDEN ELDE EDİLEN GELİR 860 MİLYON DOLAR. CARİ AÇIĞIN % 2.64 Ü.  YABANCI BANKALAR ARTIK YETLİ İNŞAAT FİRMALERİNA TEMİNAT VERMEMEYE BAŞLADI.

13 www.ankaraenstitusu.org13 TOPLAM BORÇ  2002 YILINDA: 221 MİLYAR DOLAR  BUGÜN: 400 MİLYAR DOLARI AŞTI  İÇ BORÇTA % 114  DIŞ BORÇTA % 64 ARTIŞ VAR  ÖZEL SEKTÖRÜN DIŞARIYA OLAN BORCU 2002 DE 44 MİLYAR DOLAR  BUGÜN: ÖZEL SEKTÖRÜN DIŞARIYA OLAN BORCU:126 MİLYAR DOLAR

14 www.ankaraenstitusu.org14

15 www.ankaraenstitusu.org15

16 www.ankaraenstitusu.org16 Geçtiğimiz dönemde, Türkiye’nin toplam iç borçları 109 milyar YTL artarak 149,9 milyar YTL’den 259 milyar YTL’ ye kadar çıktı.

17 www.ankaraenstitusu.org17 2003’ten itibaren ortaya çıkan küresel likidite bolluğu ortamında özel sektör rahatça borçlanabildiği için, son yıllarda devlet yurt içinde de döviz cinsinden borçlanmaya başlamış, özel sektörden aldığı döviz borcuyla dış borç stokunu azaltmaya çalışmıştır…

18 www.ankaraenstitusu.org18 KİŞİ BAŞINA DÜŞEN BORÇ MİKTARI  2002 YILINDA: 3187 DOLAR  BUGÜN: 5534 DOLAR  Kişi başına düşen borç miktarında kritik oran 10 000 dolar.  Bu orana gelindiği takdirde, Türkiye geri dönüşsüz taviz vermek zorunda kalacak…

19 www.ankaraenstitusu.org19

20 www.ankaraenstitusu.org20 Şirketler kesiminin Türkiye’deki bankalar ve diğer finans kuruluşlarıyla, bankalar aracılığıyla yurt dışından kullandıkları krediler 2002 yılından sonra yüzde 238 oranında büyüdü.

21 www.ankaraenstitusu.org21 AİLELERİN BANKALARA OLAN BORCU  ARALIK 2002: 4.3 MİLYAR YTL  MAYIS 2006: 24.4 MİLYAR YTL  AİLELERİN BORÇLANMASINDA % 467 ARTIŞ VAR.

22 www.ankaraenstitusu.org22

23 www.ankaraenstitusu.org23 TÜKETİCİ KREDİLERİ  ARALIK 2002: 2.3 MİLYAR YTL  ARALIK 2006: 45.5 MİLYAR YTL

24 www.ankaraenstitusu.org24 KREDİ KARTI BORÇLARI  2002 DE: 4.3 MİLYAR YTL  2006 DA: 21.2 MİLYAR YTL  ÖDENMEYEN KREDİ KARTI BORÇLARI:  2002 de 278 milyon YTL idi. Bu rakam 207 de 2 milyar 637 milyon YTL ye çıktı. 9.5 kat artış söz konusu…

25

26 www.ankaraenstitusu.org26

27 www.ankaraenstitusu.org27

28 www.ankaraenstitusu.org28 PROTESTOLU SENET  2002 DE 500 BİN PROTESTOLU SENET (816 MİLYON YTL)  2006 DA 1.178 BİN PROTESTOLU SENET (3.750 MİLYAR YTL)

29 www.ankaraenstitusu.org29 2003 yılından sonra protesto edilen senet sayısı hızla artmaya başladı. 2002 yılında 499 bin, 2003 yılında 480 bin olan protesto edilen senet sayısı yaklaşık üç kat artarak 2006 yılında 1 milyon 200 bine yaklaştı.

30 www.ankaraenstitusu.org30 Protesto edilen senetlerin tutarı da her yıl rekor üstüne rekor kırıyor. 2002 yılında 816 milyon YTL olan protesto edilen senetlerin tutarı, 2006 yılında 4,1 milyar YTL’ ye ulaştı.

31 www.ankaraenstitusu.org31 Her yüz çekten 40'ı karşılıksız çıktı…  Merkez Bankası tarafından bankalara duyurulan toplam karşılıksız çek sayısı, Haziran ayında, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 40,2 artarak 114 bin 968'e çıktı.

32 www.ankaraenstitusu.org32 2002 yılında 742 bin olan karşılıksız çek sayısı 2006 yılında 1 milyon 145 bine kadar ulaştı.

33 www.ankaraenstitusu.org33

34 www.ankaraenstitusu.org34 5 yıl önce Türk finans sektöründe yabancı payı % 3 kadardı. Bugün borsa payı dahil % 40 ları aştı.  BANKACILIK SEKTÖRÜNDE YABANCI PAYI % 42 YE ÇIKTI.  14 BANKA YABANCILARIN OLDU.  SİGORTA ŞİRKETLERİNDE YABANCI PAYI % 40 I GEÇTİ.

35 www.ankaraenstitusu.org35 YABANCI BANKALARIN RİSKİ..  ARJANTİN: Özelleştirmeler ve krizler sonrasında, bankalardaki yabancı payı artmaya başladı. Yabancı payı %18 lerden % 50.5 a yükseldi.  2001 yılındaki ekonomik krizde, HSBC, CITIBANK, SANTANDER gibi bankalar, kapılarına kilit vurdu ve ödeme yapmadı.  Krizlerde, uluslar arası zincirden kaynak temin edeceğini sanarak parasını yatıran mudiler perişan oldu.  HALK BANKASI, kritik eşik. Yabancıya satıldığı takdirde, oran %50 yi bulacak.(OAYAKBANK VE ALTERNATİFBANK İLE BİRLİKTE)  ZİRAAT BANKASI ise final…

36 www.ankaraenstitusu.org36  BORSADA İŞLEM GÖREN HİSSE SENETLERİNİN % 70 İ YABANCILARIN OLDU.  HİSSE VE BONO TAHVİLLERİNİN % 23 Ü YABANCILARIN ELİNDE.

37 www.ankaraenstitusu.org37  TOPLAM İHRACATIN % 49 UNU YABANCI SERMAYELİ ŞİRKETLER YAPIYOR.  TÜRKİYE’DE Kİ İLK 500 BÜYÜK SANAYİ KURULUŞUNUN TOPLAM SATIŞININ % 42.5 UNU YABANCI SERMAYELİ ŞİRKETLER YAPIYOR.

38 www.ankaraenstitusu.org38 AÇIKLARI SICAK PARA VE KARA PARA İLE KAPATIYORUZ. MALİYETİ?  7 HAZİRAN 2006 TARİHİNDE 1 DOLAR=1.555 YTL BOZDURARAK TAHVİL ALDI 1 DOLAR=1.555 YTL BOZDURARAK TAHVİL ALDI  13 HAZİRAN 2007 TARİHİNDE TAHVİLİN VADESİ DOLDU.  1.555 YTL TAHVİL, ANA PARA VE FAİZİ İLE, 1.854 YTL OLDU. 1.854 YTL OLDU.  13 HAZİRAN 2007 TARİHİNDE 1 DOLAR=1.329 YTL 1.845 YTL=1.388 DOLAR 1.845 YTL=1.388 DOLAR  1 YILDA 1 DOLAR % 38.8 GETİRİ SAĞLADI

39 www.ankaraenstitusu.org39 2002 yılı sonunda Türk parasına dönüştürülerek, bir yıl vadeli Devlet Tahvilinde tutulan sıcak para yaklaşık 4,5 yıllık dönemde dolar bazında ortalama yüzde 265,5 oranında kazanç sağladı. Hükümetin yabancı yatırımcıların faiz gelirlerini vergiden muaf tutması da sıcak paranın kazancını daha da artırdı.

40 www.ankaraenstitusu.org40 TIMES:AKILLI PARA TÜRKİYE’YE GİDİYOR… VAHŞİ RANT DÜZENİ…  TEMMUZ 2006 DA YABANCILARIN DEVLET TAHVİLİ, HAZİNE BONOSU VE BORSA KARLARINNIN VERGİSİ % 15 TEN % 0 A İNDİRİLDİ.  2001 krizi sırasında fiyatları dibe vuran İMKB’deki hisse senetleri 2002 yılından sonra Türkiye’ye gelen sıcak para için süper bir kazanç kapısı oldu.

41 www.ankaraenstitusu.org41 İMKB’deki hisse senetlerinin yüzde 70’inin sahibi haline gelen yabancı yatırımcılar, 2002 yılı sonundan bu yıl Haziran sonuna kadar olan dönemde dolar bazında yüzde 469 oranında getiri sağladılar. 2002 sonunda Borsa’ya gelen 1000 dolar 5 bin 690 dolara yükseldi.

42 www.ankaraenstitusu.org42 YABANCILARIN KAR TRANSFERLERİ ARTIYOR

43 www.ankaraenstitusu.org43  VAHŞİ RANT DÜZENİ, DOLARIN DÜZEYİNİN BU SEVİYELERDE TUTULMASINI ÖZELLİKLE İSTİYOR.  BU BİR YANDAN İTHALATI TEŞVİK EDERKEN, BİR YANDAN DA SICAK PARAYI DAVET EDİYOR.  ARTAN CARİ AÇIĞIN KAPATILMASI İÇİN GERKEN SICAK PARANIN GELMESİ KOLAYLAŞIYOR.

44 www.ankaraenstitusu.org44 GARİP BİR PARADOKS VAR…  BANKALAR VE MERKEZ BANKASI DAHİL DÖVİZ REZERVİMİZİN 112 MİLYAR DOLARLIK BÖLÜMÜ, % 4 FAZİZLE DIŞARIDA YATIYOR.  TÜRKİYE SICAK PARAYA VAHŞİ FAİZLER-RANTLAR ÖDÜYOR…

45 NEREYE KADAR? Turhan ÇÖMEZ turhancomez@yahoo.com www.ankaraenstitusu.org