BALIK HASTALIKLARI Dr.Gülnur KALAYCI Uzman Veteriner Hekim Bornova Veteriner Kontrol ve Araştırma Enstitüsü Viroloji Bölümü.

... konulu sunumlar: "BALIK HASTALIKLARI Dr.Gülnur KALAYCI Uzman Veteriner Hekim Bornova Veteriner Kontrol ve Araştırma Enstitüsü Viroloji Bölümü."— Sunum transkripti:

1 BALIK HASTALIKLARI Dr.Gülnur KALAYCI Uzman Veteriner Hekim Bornova Veteriner Kontrol ve Araştırma Enstitüsü Viroloji Bölümü

2 BALIK HASTALIKLARI TEŞHİS LABORATUVARI Enstitümüz Balık Hastalıkları Teşhis Laboratuvarı, Su Ürünleri Sektörünün hastalık sorunlarına çözüm üretmek amacı ile Bakanlığın 30.12.1994 tarih ve MKD-B-1-01-94/96 sayılı makam olur’u ile 1995 yılı Ocak ayında kurulmuştur. 1995-1997 yıllarında sadece Bakteriyolojik ve Toksikolojik muayeneler yapılmış, 1997-2004 yıllarında Bakteriyolojik, Patolojik, Parazitolojik ve Toksikolojik muayeneler yapılmış 2004 yılında ilave olarak Virolojik muayenelere başlanmıştır. BVKAE, 2004 yılından beri balık hastalıkları konusunda Ulusal Referans Laboratuvar görevini yürütmektedir

3 Ülkemizde 1 Nisan 2004 tarih ve 2004/14 sayılı tebliğ ile resmi gazete yayınlanan ihbari mecburi balık hastalıkları; İnfectious hematopoietic Necrosis (IHN) İnfectious Pancreatic Necrosis (IPN) Viral Haemorrhagic Septicemia (VHS) Spring Viremia of Carp (SVC) Bacterial kidney Disease (BKD) 12 Temmuz 2007 tarih ve 26580sayılı resmi gazetede yayınlanan tebliğ (2007/32) ile IPN ihbarı mecburi hastalıklar listesinden çıkartılmıştır.

4 2006/88/EC/EK IV/Kısım 2/ LİSTE HASTALIKLAR EKZOTİK HASTALIKLAR Epizootik haematopoietic necrosis Epizootic ulcerative sendrom NON-EKZOTİK HASTALIKLAR Spring Viraemia carp (SVC) Viral haemorrhagic septicaemia (VHS) Infectious haematopoietic necrosis (IHN) Koi herpes virus (KHV) Infectious salmon anaemia (ISA)

5 BALIK HASTALIKLARI Balıkların yaşadıkları su ortamı fiziksel kimyasal coğrafik biyolojik özelliklerine göre bir çok patojenik (bakteri, mantar, virus, parazit) ve patojenik olmayan mikroorganizmanın barınma ve üremesine uygun besiyeri oluşturmaktadır.

6 BALIK HASTALIKLARI Hastalıklar genellikle optimal yaşam koşullarının mikroorganizmanın lehine değiştiği ve konakçı- mikroorganizma – çevre üçlü dengesinin bozulduğu durumlarda görülmektedir. Mikroorganizmanın virulensİ miktarıkonakçıya giriş yolu enfeksiyonların şiddetinde büyük önem taşır.

7 KONAKÇI ÇEVREPATOJEN HASTALIK

8 BALIK HASTALIKLARI Akuatik ortamın fiziksel, kimyasal ve biyolojik kalitesi, bakım-besleme şartları, stres faktörleri çevresel nedenleri oluşturur. Çevresel nedenler immun sistemin zayıflamasına ve enfeksiyöz ajanların vücuda girerek yayılmasına yol açar. Konakçı hassasiyeti, vücuttaki portranteler, parazitler de enfeksiyonların oluşmasında ve şiddetinde önemli rol oynarlar.

9 BALIK HASTALIKLARI Mikroorganizma Kaynakları: İşletmeye kontrol ve karantinaya tabi tutulmadan getirilen enfekte balık ve yumurtalar, Hastalık çıkan yerlerden alınan balık ve yumurtalar, Mikroorganizmalarla bulaşık yumurtalar, yemler, yem katkı maddeleri, malzemeler, İşletmede bulunan asemptomatik, taşıyıcı, kronik enfekte balıklar, Havuz diplerindeki sedimentler,

10 BALIK HASTALIKLARI Mikroorganizmalarla bulaşık suların suların işletmede kullanımı Kontamine yumurta ve spermalar, Farklı yaş ve türdeki balıkların birarada tutulması, Mikroorganizmalarla bulaşık malzemeler, İşletmede hijyen şartlarına uyulmaması, Ördek, kaz, su kuşları v.b

11 BALIK HASTALIKLARI Mikroorganizmaların Bulaşma Yolları: 1-Deri 2-Solungaçlar 3-Direk Temas 4-Gözler 5- Sindirim sistemi Enfekte balıklardan mikroorganizmalar yumurta, sperma, gaita, idrar ve vücut sıvıları ile ortama yayılır.

12 BAKTERİYEL BALIK HASTALIKLARI Balıkların poiklotermik olması aynı ortamda yaşayan psikrofilik (0-20°C) ve mezofilik (25-45 °C) balık patojenleri ile enfekte olmasına yol açar. Bu mikroorganizmalar gerek sularda gerekse balıklarda kolaylıkla üreme özelliğine sahiptir. Derin denizlerde Suda erimiş gıdaların azlığı, Hidrostatik basıncın yüksek oluşu, Suda erimiş oksijenin değişken olması, Planktonların az olması gibi nedenlerden dolayı mikroorganizma sayısı ve türü daha azdır.

13 BAKTERİYEL BALIK HASTALIKLARI Yüksek rakımlı yerlerdeki göl ve göletlerde mikroorganizma türü ve yoğunluğu diğer yerlerden azdır. Ilık ve tropikal bölge sularında yaşayan bakteri sayısı ve türü soğuk sulardan daha fazladır. Tatlı sularda yaşayan bakterilerin tuzlu sulara adaptasyonu az olmakla birlikte çift yönlü adaptasyon oluşabilir.

14 BAKTERİYEL BALIK HASTALIKLARI En çok görülen bakteriyel balık hastalıkları; Tatlı su balıklarında ; LactococcosisLactococcus garviae Yersiniosis (ERM)Yersinia ruckeri Soğuk su vibriosisi (Hitra)Vibrio salmonicida StreptokokkosisStreptococcus uberis Yalancı böbrek hastalığıLactobacillus psycrophila Kolumnaris hastalığıFlavobacterium columnare Yavru Alabalık Sendromu (RTSF)Cytophaga psycrophila Motil Aeromonas Septisemi (MAS)Motile Aeromonas spp.

15 BAKTERİYEL BALIK HASTALIKLARI Tuzlu Su Balıklarında; VibriosisVibrio anguillarum, V. alginolyticus, V.vulnificus Vibrio sp. PasteurellosisPhotobacterium damselae subsp. piscicida FlexibacteriosisTenacibaculum maritimum StreptokokkosisStreptococcus spp. Pseudomonas SeptisemiPseudomonas sp. Bakteriyel Solungaç HastalığıFlexibacter marinum Motil Aeromonas Septisemi (MAS) Motile Aeromonas spp.

16 BAKTERİYEL BALIK HASTALIKLARI Kültürü yapılan alabalıklarda bugüne kadar Karadeniz alası (Salmo trutta labrax) hariç, Bakteriyel Kidney Disease (BKD) Furunkulosis hastalıkları tespit edilmemiştir.

17 BAKTERİYEL BALIK HASTALIKLARI KLİNİK SEMPTOMLAR VİBRİYOZİS Akut Form: Hızlı seyir Bazı olgularda vücudun çeşitli yerlerinde ve yüzgeçlerde hemoraji kırmızı renk Kronik Form: Pektoral-pelvik yüzgeçlerde hemoraji operkulum, vücudun yan ve alt kısımlarında, ağız içi-çevresi, anüs çevresinde kızarıklık

18 BAKTERİYEL BALIK HASTALIKLARI Ekzoftalmus, Vücudun çeşitli bölgelerinde apse-ülser oluşumu Otopsi de: İç organlarda yaygın hemoraji, Asites (kanlı), dalak, karaciğer, böbrekte şişkinlik, hemoraji, kaslarda nekrotik odaklar

19 BAKTERİYEL BALIK HASTALIKLARI MOTİL AEROMONAS ENFEKSİYONLARI Genel semptomlar(durgunluk, hareketsizlik, iştahsızlık, zayıflama, renkte koyulaşma) Vücudun çeşitli yerlerinde kanama, kızarıklık, Yüzgeçlerde ve kuyrukta ülser, yara, nekroz Bazı olgularda asites, ekzoftalmus, anüste şişkinlik, kas dokusunda bozukluk

20 BAKTERİYEL BALIK HASTALIKLARI Otopsi : İç organlarda,peritonda hiperemi, peteşi ve hemoraji, asites, dalak ve böbrekte büyüme ve nekrotik odaklar

21 BAKTERİYEL BALIK HASTALIKLARI KOLUMNARİS HASTALIĞI Yüksek virulensli suşlar: 24-48 saatte %100 ölüm Orta virulensli suşlar: 24-48 saatte %100 ölüm İntermedier virulensli suşlar: 48-96 saatte %100 ölüm Zayıf virulensli suşlar: 96 saatten sonra %100 ölüm Perakut form:Ani ölüm mortalite gençlerde %70-80 Akut ve subakut form: Solungaçların dorso-lateralinde, yüzgeçlerde, baş-ağız çevresinde yangısal, kırmızı hale ile çevrili yuvarlak-gri leke oluşumu ile karekterize odaklar

22 BAKTERİYEL BALIK HASTALIKLARI Solungaç ve yüzgeç lezyonları dıştan içe doğru gelişir. Solungaç lezyonları solunum güçlüğüne yol açarak ölüme neden olabilir. Tropik bölgelerde ağız içinde bakteri üremesine bağlı büyük kistler oluşabilir. Otopsi; Septisemik olgularda iç organlarda hemoraji Tuzlu su kolumnarisinde etkenin patojenitesi daha düşüktür.

23 BAKTERİYEL BALIK HASTALIKLARI PSİKROFİLOZİS(BAKTERİYEL SOĞUK SU HASTALIĞI) Sağlıklı görünümlü balıkların sperma, ovaryumun da da bulunabilir. Vertikal bulaşmada görülür. Sırt yüzgecinden başlayıp, caudal yüzgece doğru ilerleyen küçük gri-beyaz leke şeklindeki lezyonlar tipiktir.

24 BAKTERİYEL BALIK HASTALIKLARI Septisemik formda lezyonlar tam görülmeyebilir. Bu olgularda renkte koyulaşma spinal deformite dönme hareketi ölüm görülebilir. Otopsi: Solungaçlarda hemorajik odaklar iç organlarda küçük nekrotik odaklar ekzoftalmus

25 BAKTERİYEL BALIK HASTALIKLARI Yüzeyde toplanma, hareketlerde yavaşlama,iştahsızlık, solunum güçlüğü, solungaçların üzerinde çok fazla mükoid salgı bulunması, hiperemi, lamellerin nekrozu operkulumun kapanmaması, Otopsi: İç organlarda genellikle makroskopik bulgu görülmez. Karaciğer dejenerasyonları şekillenebilir.

26 BAKTERİYEL BALIK HASTALIKLARI YERSİNİOSİS Renkte koyulaşma, ağzın iç ve dış kısmında, operkulumda, vücudun dış yüzeyinde, yüzgeçlerin tabanında hemoraji, asites, ekzoftalmus Otopsi: İç organlarda ve peritonda kanamalar, iç organlarda hemorajik septisemi, böbreklerde nekroz

27 BAKTERİYEL BALIK HASTALIKLARI PASTÖRELLOSİS Renkte koyulaşma, deride kanamalar, iç organlarda nekrotik odaklar ve granüller, Otopsi: Böbrek, dalak nadiren de diğer organlarda küçük granülamatöz nekrotik odaklar, hemoraji ve bu organlarda büyüme Enfeksiyon genellikle sporadik, nadiren enzootik Su ısısı 25 °C de veya tuzluluk oranının azaldığı durumlarda ortaya çıkar.

28 BAKTERİYEL BALIK HASTALIKLARI PSEUDOMONAS ENFEKSİYONLARI Balıkların bağırsaklarında, vücut yüzeyinde solungaçlarda ve yumurtaların üzerinde normalde bulunabilir ve genellikle spontan enfeksiyonlara yol açarlar. Vücudun ventral bölgesinde, ağızda, operkulumda, anus çevresinde ve iç organlarda hemorajiler.

29 BAKTERİYEL BALIK HASTALIKLARI STREPTOKOKKOZİS Renkte koyulaşma ekzoftalmus korneal opasite operkulum ve yüzgeç tabanında hemoraji vücut yüzeyinde ülserler Otopsi: dalak, karaciğer, böbrekte büyüme, fokal nekrotik odaklar, perikarditis, asites

30 BAKTERİYEL BALIK HASTALIKLARI BAKTERİYEL BÖBREK HASTALIĞI Hastalık kronik seyir gösterdiğinden klinik belirtiler geç ortaya çıkar. Vertikal bulaşma da görülür. Nonsalmonidler taşıyıcıdır. Renkte koyulaşma, solungaçlarda anemi, ekzoftalmus, asites, deride ülser yüzgeç tabanlarında ve anüs çevresinde hemoraji

31 BAKTERİYEL BALIK HASTALIKLARI Otopsi Böbreklerde daha az olarak ta dalak karaciğerde 1-5 mm çapında nodüler multifokal gri-beyaz purulent içerikli apse odakları Karın duvarı ve iç organlarda hemoraji

32 BAKTERİYEL BALIK HASTALIKLARI TANI YÖNTEMLERİ Mikroskopi: İç organ örneklerinden, vücut sıvılarından, bazı durumlarda oluşan lezyonlardan hazırlanan preparatlar gram/Giemsa/ Ziehl Nielsen boyama ile muayene edilir. Kültür: İç organ örneklerinden, vücut sıvılarından, bazı durumlarda oluşan lezyonlardan katı besi yerleri (TSA, Brain Heart Infusion Agar v.b), sıvı besiyerlerine (TSB) ve selektif besiyerlerine (TCBS, KDM v.b) ekim yapılır. Deniz balıkları için tuz katılmış besi yerleri kullanılır.

33 BAKTERİYEL BALIK HASTALIKLARI Identifikasyon: Üreyen koloniler önce morfolojik olarak değerlendirilir. Gram, giemsa boyama yapılarak muayene edilir.Daha sonra saf tek kolonilerden biyokimyasal testler, serolojik testler yapılarak ve otomatik VITEK II ve yarı otomatik API sistemleri kullanılarak identifikasyon yapılır.

34 PARAZİTER BALIK HASTALIKLARI Tatlı ve tuzlu su balıklarında en çok görülen parazitler; Isopoda sp., Isopoda sp., Trichodina sp., Trichodina sp., Dactylogyrus sp., Dactylogyrus sp., Gyrodactylus sp. Gyrodactylus sp. Lernanthrophus sp., Lernanthrophus sp., Caligus sp., Caligus sp., Ichtyobodo necatrix, Ichtyobodo necatrix, Microcotyle sp., Microcotyle sp., Apyosoma sp, Apyosoma sp, Amyloodininum sp, Amyloodininum sp, Oodinium sp., Oodinium sp., Ceratomyxa sp., Ceratomyxa sp., Myxosporean protozoonlar, Myxosporean protozoonlar, Eimeria sp., Eimeria sp., Cryptocaryon irritans ve Cryptocaryon irritans ve Ichtyopthyrius multifilis Ichtyopthyrius multifilis

35 PARAZİTER BALIK HASTALIKLARI ISOPODA SP: Batı Ege olmak üzere Ege Denizi'nde ağ kafeslerde yetiştirilen levreklerde önemli bir parazitik sorundur. Hasta balıklar denizden çıkarıldıklarında yanak ve solungaç boşluklarında yada operculuma yakın deride muhtelif isopod larvaları görülebilir. Yaralanmış dokular Aeromonas, Flexibacter ve Vibrio gibi sekonder bakteriyel patojenlerle sıklıkla istila olurlar ve bu durum mortaliteye neden olur. Sıcaklık artışı ile birlikte paraziter invazyonda da artış görülür. Olgun isopodlar yıl boyunca çipura ve levreklerin daha çok ağız boşluğu ve solungaçlarında görülür.

36 PARAZİTER BALIK HASTALIKLARI TRİCHODİNA SP Tatlı su ve deniz balıklarında çok sık karşılaşılan bir ciliata türüdür. Epitel dokuya zarar verirler, bazende solungaç dokusunda hiperplazi oluştururlar. Genellikle balıkların solungaç, deri ve yüzgeçlerinde bulunurlar ve epitel hücreleriyle beslenirler. Bazen kurbağa larvaları parazitleri taşırlar ve balıklara bulaştırırlar. Enfekte balıklarda semptom oluşturmazlar, kronik bir prognoz görülür. Hasta balıklar iştahsızdır. Mortalite düşüktür.

37 PARAZİTER BALIK HASTALIKLARI DACTYLOGYRUS SP Ovipardırlar. Solungaç dokuya yerleşirler. En yaygın cinsi Dactylogyrus’tur. En yaygın türü de Dactylogyrus vastator’dur.

38 PARAZİTER BALIK HASTALIKLARI GYRODACTYLUS SP Hem deniz hem de tatlı su balıklarında yaygın olarak bulunurlar. Vivipardırlar, deri ve solungaçlarda bulunurlar. En yaygın cinsi Gyrodactylus’tur, En yaygın türleri G. elagans ve G. salaris’tir.

39 PARAZİTER BALIK HASTALIKLARI LERNANTHROPUS SPP. (Copepoda – Lernanthropidae) Konakçının gıdasına ortaktır ve konakçısına tutunurken epitel dokuda dejenerasyonlara neden olur. Epitel doku ve bazen bağ dokuda nekroz, mukus salgısında artışa neden olur. 3. ayaklarıyla solungaç flamentlerine tutunurken kapillar damarlarda daralmaya, çatlak ve yarılmalara neden olur.

40 PARAZİTER BALIK HASTALIKLARI CALiGUS SPP Deniz biti olarakta bilinir. Ülkemiz sularında da yaygındırlar. Çok düşük tuzlulukta bile yaşarlar ama yumurta üretimleri düşer. Balıkların baş bölgesi veya etrafında deri dokuda erozyona neden olup nekroze alanlar oluştururlar.

41 PARAZİTER BALIK HASTALIKLARI ICHTYOBODO NECATRİX Tatlı su ve deniz balıkları arasında yaygın olarak görülen, balıkların en küçük ektoparazitlerindendir. Hastalık etkeni kamçılılardan Ichthyobodo necator =Costia necatrix olarak da bilinir. Yüksek mortaliteye sahip olan etken, 2-29°C’ de yaşamını sürdürür. Genç bireylerde ve yavrularda tehlikelidir. Bazen yumurtaları bile etkilediği görülmektedir. Balıkların deri ve solungaçlarında bulunurlar.

42 PARAZİTER BALIK HASTALIKLARI Hastalığın dış belirtileri, sazan ve alabalık gibi büyük balıklarda göze çarpar. Balıkların vücutları üzerinde, artan mukus üretimine bağlı olarak, grimsi-boz bir zarla örtülü yumuşak tül şeklinde pas tabakası oluşur. Şiddetli düzeyde etkilenmiş olan bölgeler hemorajiye bağlı olarak kırmızımsı renktedir. 3-4 aylıktan daha genç balıklar, genellikle patolojik değişiklikler görülmeksizin ölüme sürüklenirler.

43 PARAZİTER BALIK HASTALIKLARI MİCROCOTYLE SPP Çipuralarda anoreksi, letarji, su yüzeyinde yüzme ve zaman zaman sıçramalar görülür. Epitel doku, kan ve mukusla beslenen parazit, solungaçların anemik görünmesine neden olmaktadır. Parazit solungaçlarda mukus salgısında artışa, solungaç lamellerinin birleşmesine, doku nekrozuna ve hemorajiye neden olmaktadır.

44 PARAZİTER BALIK HASTALIKLARI Ölmek üzere olan çipura balıkları oldukça zayıflar ve solunum güçlüğü çeker. Microcotyle türleriyle enfeste balıklarda ölüm nedeni anemidir. Balık başına 100-780 adet parazit % 75’lere varan mortaliteye neden olmaktadır.

45 PARAZİTER BALIK HASTALIKLARI APİOSOMA Apiosoma (Glossatella ), havuz yetiştiriciliğinde yaygın olarak görülen bir ciliatadır. Deri, solungaç ve yüzgeçlerde bulunur. Apiosoma çok sayıda olursa hastalıklara yol açar, solungaçlar şişerek solunum güçleşir. Parazitik solungaç hastalığını yapar.

46 PARAZİTER BALIK HASTALIKLARI AMYLOODİNİNUM SPP Hastalığın deniz ve tatlısu balıklarındaki etkenleri farklıdır. Sıcak deniz balıkları yetiştiriciliğinde sıklıkla karşılaşılır. Ambliodiniosis etkeni Amyloodinium ocellatum türü bir dinoflegellattır. Trofozoitleri balıklara saldırırlar ve epitel dokuda beslenerek günler sonra trofozoitler balığı terk ederler. Tomont haline gelen parazit hızla çoğalarak, hareketli, hastalık oluşturan dinosporları oluşturur.

47 PARAZİTER BALIK HASTALIKLARI OODİNİUM Oodiniosis etkeni Oodinium ocellatum sahip olduğu protoplazmik uzantı balıkların deri ve solungaçları üzerinde bir ağacın kökü gibi tutunarak, epitelial hücreleri etkiler ve d okularda parçalanmalara neden olur. Mercan balığı hastalığı olarak bilinir.

48 PARAZİTER BALIK HASTALIKLARI MYXOZOALAR Myxozoalar konakçıda intra ve ekstrasellüler olarak bulunabilirler. Bunlardan ekstrasellüler (coelozic) olanlar boşluklu organların lümenlerine yerleşirken, İntrasellüler (histiozoic) olanları dokulara yerleşir ve kistik lezyonlar şeklinde bir patojenite gösterirler. Myxozoalar homojen yapıda ve dayanıklı sporlara sahiptir. Myxozoalardan daha çok tek konaklı, daha az olarak taiki konaklıdırlar. Hem tatlı su hem de deniz balıklarında enfeksiyon oluştururlar.

49 PARAZİTER BALIK HASTALIKLARI Sporlar, doğal yolla veya lezyonlar açıldıktan sonra vücuttan atılırlar. Uygun bir konakçı bulana kadar da su ile taşınırlar. Balık tarafından alınan spor, sindirim kanalında açılarak spiral flamentleri ile tutunur ve içerdiği sporaplazma serbest kalır. Myxozoa türlerinin herbiri bir veya daha çok balık cinsinde belli organ veya dokulara yerleşerek enfeksiyon oluştururlar. Tatlı su balıklarında en çok solungaç ve safra kesesinde, deniz balıklarında ise safra ve idrar keselerine yerleşip hasara neden olurlar.

50 PARAZİTER BALIK HASTALIKLARI MYXOSOMA Hemen hemen tüm salmonidler duyarlıdır. Kronik bir prognoz gösteren hastalık, aynı zamanda dönme hastalığı olarak ta bilinir. Balık yetiştiriciliğinde dönme hastalığı, alabalık yavruları için çok tehlikelidir. Hastalığa doğal sulardaki salmon balıklarında ve dere alalarında da rastlanır.

51 PARAZİTER BALIK HASTALIKLARI Balığın kafatasına ve vertebrasına yerleşen etken balıkta yüzme bozukluğuna, tipik olarak kendi etrafında dönme hareketine neden olur. Hastalık etkeni Myxosoma cerebralis’in tanısında sporların büyük önemi vardır. Sporlar içerisinde sporplasm vardır ve 2 ya da 3 parçalı görünürler. Trofozoitler kıkırdak dokuya yerleşirler.

52 PARAZİTER BALIK HASTALIKLARI Hasta alabalıkların dönerek yüzdüğü ve balığın arka tarafının siyah renkli olduğu görülür. Hastalığı geçirmiş bazı alabalıklarda solungaç kapağında bozukluklar görülür. Çenede anormallik, omurgada eğrilikler ve gözlerin arkası ile kafatasında çukurluklara rastlanır.

53 PARAZİTER BALIK HASTALIKLARI COCCİDİOSİS Hem deniz hem de tatlı su balıklarında görülebilir. Hastalıkta eksternal bir semptoma rastlanmayabilir. Bağırsaklarda, gonatlarda, karaciğer, dalakta ve yüzme kesesinde inflamasyon ve lezyonlar gelişebilir. Deri, açık gri renkte ve bulanık görülür. Solungaç flamentlerinde hemoraji ve yangı şekillenir. Balıklarda solunum güçlüğü belirir. Solungaç epitellerinde beyaz, yuvarlak, küçük kabarcıklar oluşur ve bunlar düğümcükler şeklinde görülürler.

54 PARAZİTER BALIK HASTALIKLARI ANİSAKİOSİS Anisakidae ailesindeki çeşitli cinslerin ara larval formlarının insanlarda oluşturduğu bir hastalıktır. Bu nematodlar deniz memelilerini enfekte eder. Anisakidae ailesinde; Anisakis simplex (herring worm) -Pseudoterranova (Phocanema) decipiens (cod or seal worm) -Contracaecum spp. -Hysterothylasium spp. gibi soy ve türler önem taşır.

55 PARAZİTER BALIK HASTALIKLARI İnsanlara da bulaşır. Larvalar insanlarda mide veya bağırsak duvarında yerleşerek apselere neden olur. En etkili tedavi yöntemi endoskopi ile midede yerleşmiş parazitlerin uzaklaştırılmasıdır.

56 PARAZİTER BALIK HASTALIKLARI PARAZİTER HASTALIKLARIN TANISI Solungaç, yüzgeç, deri, kas doku, kan ve iç organlardan hazırlanan frotiler nativ muayene ve giemsa boyama ile mikroskopik muayene yapılarak teşhis edilir.

57 Teşhis, izleme/Epidemiyolojik Tarama Sonuçları VİRAL BALIK HASTALIKLARI Teşhis, izleme/Epidemiyolojik Tarama Sonuçları BALIK TÜRÜ 200420052006 IHNIPNVHSIHNIPNVHSIHNIPNVHS ALABALIK0/42/41/40/139/130/130/2714/271/27 KALKAN-0/42/4-0/2 - Ç İPURA -0/41/4-0/8 -0/15 LEVREK-1/74/7- 0/17 -0/16 Toplam0/43/198/190/139/400/400/2714/601/60 200720082009 IHNIPNVHSIHNIPNVHSIHNIPNVHS ALABALIK0/333/331/330/117/110/110/3814/380/38 KALKAN-0/3 -0/1 --1/1 Ç İPURA ----0/16 -0/2 LEVREK-0/4 -0/10 -0/9 Toplam0/333/401/400/117/380/38 14/491/50

58 VİRAL BALIK HASTALIKLARI Viral teşhis sonrası yapılan izlemeler/epidemiyolojik taramalar sonucu; Viral Hastalıkların işletmelere, genellikle enfekte işletmelerden balık, balık ürünleri ve yemin hareketi ile taşındığı, Aynı su kaynağını kullanan işletmeler arasında ise su vasıtası ile bulaştığı sonucuna varılmıştır.

59 VİRAL BALIK HASTALIKLARI 2006 yılında hastalık tespit edilen 4 işletmeye ait örnekler, AB Referans Laboratuvarı tarafından teyit edilmiş ve Sp serotipi olarak tiplendirilmiştir. 2007 yılında IPN hastalığı tespit edilen 24 işletmeye ait örnekler 2009 yılında IPN hastalığı tespit edilen 10 işletmeye ait örnekler AB Referans Laboratuvarı tarafından teyit edilmiştir. VHS hastalığı; 2007 yılında hastalık tespit edilen 1 işletmeye ait örnekler, AB Referans Laboratuvarı tarafından teyit edilmiş ve Genotip 1 olarak belirlenmiştir 2009 yılında doğal kalkanlardan izole edilen 3 adet izolat AB Referans Laboratuvarı tarafından teyit edilmiştir.

60 VİRAL BALIK HASTALIKLARI 2006-2008 yıllarında kayıtlı sazan yetiştiriciliği yapan işletmelerde (Ankara, Eskişehir, Düzce, Afyonkarahisar, Sakarya, Manisa, Samsun, Edirne) Spring Viremia of Carp (SVC) hastalığı yönünden tarama yapılmış ve hastalığa rastlanmamıştır.2006-2008 yıllarında kayıtlı sazan yetiştiriciliği yapan işletmelerde (Ankara, Eskişehir, Düzce, Afyonkarahisar, Sakarya, Manisa, Samsun, Edirne) Spring Viremia of Carp (SVC) hastalığı yönünden tarama yapılmış ve hastalığa rastlanmamıştır.

61 VİRAL BALIK HASTALIKLARI VİRAL HEMORAJİK SEPTİSEMİ (VHS) Özellikle gökkuşağı alabalığı, kahverengi alabalık, turna balığı ve kalkanlarda önemli mortalitelere neden olan infeksiyöz bir viral hastalıktır. 45 balık türünde virus izole edilmiştir. Enfeksiyon levreklerde de bildirilmiştir VHS virusunun 4 genotipi vardır Genç balıklar enfeksiyona daha duyarlıdır, tüm boylarında enfeksiyon görülebilir.

62 VİRAL BALIK HASTALIKLARI Hastalığın etkeni Rhabdoviridae familyasında Novirhabdovirus genusunda yer alan viral hemorajik septisemi virusudur (VHSV, synonym: Egtvet virus) Eter, kloroform, gliserol, formalin, sodyum hipoklorit, iodoforlar, ultraviole ışınlar veya 56-60ºC’ de ısıtma ile inaktive olur.

63 VİRAL BALIK HASTALIKLARI Akut evrede;ağır mortalite, letarji, renkte kararma, ekzoftalmus, anemi,gözlerde, deride, solungaçlarda ve yüzgeç kaidelerinde hemorajiler vardır. İnternal olarak periokuler dokuda, iskelet kaslarında ve viscerada nokta tarzında kanamalar vardır. Karaciğer hiperemik, böbrekler kırmızı ve incedir. Kronik evrede;kümulatif mortalite, letarji, renkte koyulaşma, ekzoftalmus ve şiddetli olarak anemi görülür fakat yaygın hemorajik değildir. Abdomen karaciğer, dalak ve böbreğin ödemine bağlı olarak şiştir. Karaciğer soluk ve peteşilidir. Latent evrede ölüm düşüktür ve balık normal görünümlüdür fakat hiperaktiftir. Virus taşıyıcılarında herhangi bir klinik belirti görülmez.

64 VİRAL BALIK HASTALIKLARI VHS salgınlarında su sıcaklığı önemli bir çevresel faktördür. Genel olarak enfeksiyon 3-12 ºC’ arasında görülmektedir.15 ºC’ nin üzerinde ölümler nadirdir. VHS virusu tüm yaş gruplarına kolaylıkla bulaşır Hayatta kalan balıklar ömür boyu taşıyıcı hale gelirler ve seksüel sıvılar ve idrar ile virusu saçarlar Yumurtalarda yüzeysel kontaminant olarak yumurtlamadan 3-4 gün sonra da izole edilmiştir. Vertikal bulaşma tartışmalıdır.

65 VİRAL BALIK HASTALIKLARI

66 Viral haemorrhagic septicaemia infection in turbot, note bleeding from the gills (www.frs-scotland.gov.uk/ FRS.Web/Uploads/Image...)

67 VİRAL BALIK HASTALIKLARI INFEKSİYÖZ PANKREATİK NEKROZİS (IPN) Özellikle genç salmonid balıklarda yüksek mortalite ile seyreden, önemli ekonomik kayıplara neden olan bulaşıcı viral bir hastalıktır. Virusun orijini salmonid balıklar olmakla birlikte salmonid olmayan birçok balık türünden, yumuşakçalar ve kabuklulardan da izole edilmiştir. 3 ana serotipi vardır (Sp, Ab, VR299)

68 VİRAL BALIK HASTALIKLARI IPNV Birnaviridae familyasında Aquabirnavirus genusunda yer almaktadır. U.V ışığına oldukça dirençlidir (IHNV için gerekli U.V den 100 kat fazlası gerekmektedir). IPNV’ u iodin ve klorin tarafından hızla inaktive olur. Asidik pH ya az derecede dirençli,alkali pH da (12,2) dayanıksızdır. Tirbişon şeklinde yüzme Su çıkışına toplanma Abdominal distensiyon Baş bölgeside küçük şişlikler Renkte koyulaşma (vücudun arka 1/3 lük bölümünde daha fazla)

69 VİRAL BALIK HASTALIKLARI Ekzoftalmus Uzamış halde dışkı (pseudofeces) Mide ve barsaklar besinden yoksun, renksiz- sarı sütümsü jelatinimsi bir eksudat ile doludur Bazen internal organlarda kanamalar görülebilir. IPNV’ nun inkubasyon aralığı 4- 26  C dir. Balık virusları yüksek sıcaklık derecelerinde inhibe olurken IPNV’ u en toleranslı virustur.

70 VİRAL BALIK HASTALIKLARI Klinik olarak hasta balıklar Fecesleri yolu ile virusu yüksek seviyede saçan asemptomatik balıklar Balık ile beslenen kuş ve memeliler Omurgasız akuatik canlılar virusu saçarlar. IPNV’ u enfekte anaç balıklardan vertikal olarak bulaşabilmektedir.

71 VİRAL BALIK HASTALIKLARI Bornova V.K.A.E., Viroloji Lab.

72 VİRAL BALIK HASTALIKLARI INFEKSİYÖZ HEMOTOPOETİK NEKROZİS (IHN) IHN bir rhabdovirusun neden olduğu, gökkuşağı alabalığı, salmonid türleri ve özellikle pasifik salmonlarda görülen akut, sistemik viral bir hastalıktır. Sıcaklık, asit ve etere karşı dayanıksızdır Replikasyon sıcaklık aralığı 4-20  C arasında değişmekle birlikte optimum 15  C dir.

73 VİRAL BALIK HASTALIKLARI Genç balıklar genellikle ekzoftalmik ve koyu renklidir. Anüs te dışkı uzaması vardır. Abdomen şişkindir. Solungaçlar genellikle solgun ve yüzgeç kaideleri hemorajiktir. Petişeler bazen vücudun lateralinde ve ağızdada görülebilir. Hastalığı atlatanlarda vertebral deformiteler gözlenebilir.

74 VİRAL BALIK HASTALIKLARI İç organlar anemiktir. Sindirim kanalında yem yoktur onun yerine sarımsı mukus benzeri sıvı vardır. Vücut boşluğu serum renginde asidik sıvı içerir. Bazen visceral yağlar, mezenterler, peritoneum, hava kesesi ve perikardiumda peteşiler görülür. Sindirim sistemindeki granular hücrelerin nekrozu IHN için patognomoniktir çünkü bu değişiklikler diğer viral hastalıklarda görülmez.

75 VİRAL BALIK HASTALIKLARI Virus primer olarak horizantal yol ile bulaşır. Vertikal bulaşma da bildirilmiştir; Su ve solungaç yolu Asemptomatik taşıyıcı balıklar Balık yiyen kuşlar Kontamine ve dezenfekte edilmemiş çiftlik aletleri Enfekte transport suları Enfekte yumurtalar Kan emen parazitler iledir.

76 VİRAL BALIK HASTALIKLARI IHNV un kaynağı kültür veya doğa balıklarından klinik o larak enfekte ve gizli taşıyıcılardır. Virus feçes, idrar, seksüel sıvılar ve eksternal mukus yolu ile yayılır. Salgınlardan sonra hayatta kalan balıklar hayatları boyunca taşıyıcı kalırlar ve seksüel olgunluğa gelip yumurtlamaya başladıklarında tekrar virusu saçarlar.

77 VİRAL BALIK HASTALIKLARI SAZANLARIN BAHAR VİREMİSİ SVC hastalığı tipik olarak sazangillerde ve özellikle Cyprinus carpio (common carp, sazan balığı) da genellikle bahar aylarında salgınlara neden olan akut hemorajik ve bulaşıcı bir viral hastalıktır. Gençlerde oluğu kadar erişkin balıklarda da enfeksiyon görülmektedir. SVC virusu Rhabdoviridae familyasında yer almaktadır

78 VİRAL BALIK HASTALIKLARI Eksternal belirtiler: Abdominal distensiyon Solungaç ve deride peteşiler Gözlerde hemorajiler Ödematöz, yangılı ve protrüze olmuş anüsten kalın ve uzun dışkı Ekzoftalmus Deri pigmentasyonunda değişiklik Solungaçlarda solgunluk Balık sudan çıkarıldığında anüsten kanlı asidik sıvının damladığı görülebilir.

79 VİRAL BALIK HASTALIKLARI İnternal Belirtiler: Ödem, asites ve hemoraji vardır. Hava kesesinde multipli fokal hemorajiler Dalak genişlemiştir. İskelet kasları, peritoneum, bağırsaklar, böbrekler, karaciğer ve kalpte peteşiler vardır.Kataral enteritiste olabilir. Havuz girişinde balıkların yoğunlaşması SVC salgınının ilk belirtilerinden birisidir. Letarji, denge kaybı ve amaçsızca yüzme diğer davranışsal belirtilerdir

80 VİRAL BALIK HASTALIKLARI Hava kesesi histopatojik olarak spesifik bir hedeftir. Tek katlı olan epitelyal lamina çok katlı ve düzensiz bir hale gelir SVCV salgınlar sırasında tipik hasta balıklardan ve salgından hemen sonra birkaç hafta içinde hayatta kalan balıklardan kolayca izole edilebilir. Virusun bulaşması çoğunlukla horizantal yolladır. Vertikal bulaşma ile ilgili görüşlerde vardır. SVCV su yolu ile bulaşır. Virus dışkı ve idrar ile saçılır. Virusun bulaşmasında balık yiyen kuşlar,kan emen parazitler, kene (Piscicola geometria) ve sazan biti (Argulus foliaceus) mekanik vektörlerdir.

81 VİRAL BALIK HASTALIKLARI

82 Post, G. (1987) Textbook of Fish Health. Revised edition.

83 VİRAL BALIK HASTALIKLARI VİRAL NERVÖZ NEKROZİS (VNN ) Larva, yavru balık ve ergin deniz balıklarında görülen viral bir enfeksiyondur. Levreklerde daha çok görülmekle birlikte 30 civarında türde görülmektedir. Çipuralar taşıyıdır. Vertikal bulaşma görülür. Etken nodaviridae familyasının Betanodavirus genusunda yer almaktadır. Mortalite %100e ulaşabilir. Nörolojik anormallikler,Dikine veya dönerek yüzme, Merkezi sinir sistemi ve retinanın nukleer katmanında vakuolizasyon tarzında bozukluklar

84 VİRAL BALIK HASTALIKLARI EPİZOOTİK HEMATOPOETİK NEKROZİS Özellikle alabalıklarda görülen önemli viral bir enfeksiyondur. Etken Ranavirustur. Tüm yaşlarda görülebilir. İnkübasyon süresi 3- 32 gündür. Hastalığı atlatanlar yaşam boyu persiste kalır. Horizantal yolla yayılır, vertikal bulaşmaya ait henüz bir veri bulunmamaktadır. Özellikle karaciğer, dalak,böbrekler ve gonadlar etkilenir.

85 VİRAL BALIK HASTALIKLARI Viroloji Bölümünde teşhis, izleme ve epidemiyolojik tarama Viroloji Bölümünde teşhis, izleme ve epidemiyolojik tarama çalışmaları Manual of Diagnostic Tests for Aquatic Animals 2009, 91/67/EEC, 2001/183/EC ve 93/53/EC e uygun olarak yürütülmektedir. Teşhis çalışmalarında hücre kültüründe virus izolasyonunu Teşhis çalışmalarında hücre kültüründe virus izolasyonunu takiben IFAT, ELISA ve PCR ile identifikasyon yapılmaktadır.

86 VİRAL BALIK HASTALIKLARI Kontrol hücre kültürü CPE gösteren hücre kültürü

87 VİRAL HASTALIK İZLEME PROGRAMI Hastalık çıkışı olan işletmelerin kontrol edilebilmesi için 2 yıllık izleme programı uygulanır. Hastalık kontrolü için bir işletmeden örnekleme yapılırken her havuzdan populasyon büyüklüğüne göre alınması gereken örnek sayısı değişmektedir. İşletme içerisinde aynı su kaynağını kullanan farklı balık türleri içeren havuzlar bulunuyor ise bu havuzlardan da örnekleme yapılması gerekmektedir.

88 % 95 güven seviyesinde %2 ‘lik enfeksiyon varlığında enfeksiyonun saptanabilmesi için populasyon büyüklüğüne bağlı olarak alınması gereken örnek sayıları Populasyondaki balık sayısıÖrneklenmesi gereken balık sayısı 50 10080 250110 500130 1000140 1500140 2000145 4000145 10000145 100000 ve üzeri150

89 Örneklerin gönderilmesi Anaç balıklardan ovaryum sıvısı veya çok sayıda balıktan organ materyali alınıp gönderileceği durumlarda laboratuvardan transport vasatı temin edilir (%10 calf serum, %2-8 antibiyotik-antimikotik ve EMEM) Maksimum 10 balıktan alınan organ parçaları veya ovaryum sıvısı vasat içerisine toplanır Soğuk zincirin kırılmamasına özen gösterilerek en geç 48 saat içerisinde laboratuvara ulaşıcak şekilde gönderilir (transport vasatın 4 – 8  C’de muhafaza edilmesi gerekmektedir) Hastalık şüpheli balık materyali gönderileceğinde absorban kapasitesi olan kağıt ile silindikten sonra plastik bir çantaya yerleştirilip kalın duvarlı strafor kutular içinde buz veya buz aküleri ile desteklenmek sureti ile soğuk zincirin bozulması engellenerek en geç 48 saat içerisinde laboratuvar ulaşacak şekilde transportu sağlanmalıdır. Örnekler hastalığın başlangıcında gönderilmelidir!!!

90 Balıkların büyüklüklerine göre alınacak organ materyalleri; 4 cm’den küçük balıklarda bağırsak açıklığından arkada kalan kısım çıkarılır ve diğer kısımların tümü kullanılır. 4-6 cm boyundaki balıklarda böbreğide içeren tüm iç organlar alınır. 6 cm’ den büyük balıklarda dalak, anterior böbrek ve ek olarak kalp veya beyinden alınır. Doku materyali ve transport vasatı arasındaki son oran 1:10 olarak ayarlanmalıdır.

91 KORUMA- KONTROL-SAĞALTIM 1-İşletmede balıkların bakımlarından sorumlu kişilerin deneyimli ve eğitimli olması 2-Kuluçkahane ve havuzlardaki balıklar her gün kontrol edilmeli, hasta, şüpheli ve ölü balık görülürse derhal örnek alınarak teşhis için laboratuvara gönderilmeli, günlük muayene sonuçları kayıt altına alınmalı 3-Su aktarmalı havuzlar kullanılmamalı, 4-Suyun fiziksel, kimyasal ve biyolojik parametreleri periyodik olarak kontrol edilmeli ve optimumda tutulmalı, 5-Bir havuza ait malzemeler diğer havuzlarda kullanılmamalı,tüm araç, gereç ve malzemeler düzenli olarak uygun dezenfektanlarla dezenfekte edilmeli,

92 KORUMA- KONTROL-SAĞALTIM 6-Havuzlardaki balıkların mutlaka aynı yaş ve türde olması, 7- Havuzlardaki balık sayısının optimal limitlerde tutulması (4-5 kg/metreküp) 8- İşletmede mutlaka karantina havuzu bulunmalı, 9- Hastalık çıkışı olan yerlerden kesinlikle balık ve yumurta alınmamalı, 10- İşletmeye hiçbir şekilde kontrol ve karantina işlemi uygulanmadan balık ve yumurta sokulmamalı, 11-Yumurtalar dezenfekte edilmeli (100 ppm iodofor ile 10’ – sodyum tiyosülfat ile nötralizasyon) 12- Sulara çevreden toksik ve kimyasal madde bulaşmamalı, 13-İyi ve dengeli besleme programı uygulanmalı, kaliteli yem alınmalı, yemler uygun şartlarda depolanmalı, 14-Balıklar tüm stres faktörlerinden uzak tutulmalı,

93 KORUMA- KONTROL-SAĞALTIM 15-Ani su, yem, sıcaklık ve yer değişikliği yapılmamalı, 16-Geniş spektrumlu dezenfektanlar (bakteri, mantar, parazit ve viruslara etkili) kullanılmalı, 17-Bakteriyel hastalıklarda teşhis ve antibiyogram sonucuna göre antibiyotik kullanılmalı, 18- Paraziter hastalıklarda teşhis sonucuna göre önerilen ilaçlar kullanılmalı, 19-Ruhsatlı, aşı, ilaç ve dezenfektanlar prospektüslerine uygun olarak kullanılmalı, 20- İşletmedeki balık ve yumurtaların periyodik sağlık kontrolleri yaptırılmalı

94 FİZİKSEL DEZENFEKSİYON METOTLARI İşlemUygulamalar Metot Öneriler Desikasyon-GüneşışığıDip balık patojenleri Ortalama 18°C de 3 ay kurutma Kimyasal dez. Kullanımı ile süre kısaltılabilir. Kuru sıcak Yüzeylerdeki balık patojenleri Flambaj Otoklav Transport tanklarındaki balık patojenleri 100°C de en az 5’ Ultra-violet ışını UV-C (254 nm) Viruslar ve bakteriler10 mJ/cm2Minimum lethal dose Ultra-violet rays UV-C (254 nm) Infectious pancreatic necrosis (IPN) and nodavirus (VNN/VER [viral nervous necrosis/viral encephalopathy and retinopathy]) in water 125-200 mJ/cm2

95 KİMYASAL DEZENFEKSİYON METOTLARI Acetik acidInfectious salmon anaemia (ISA) 0.04-0.13% Quartenary ammoniaVirus, bakteri, eller ve plastik yüzeyler 0.1-1 g/litre 1-15 ’ IPN virus resistant Kalsiyum oksitKurumuş yüzeylerdeki balık patojenleri 0.5 kg/m2 - 4 haftaBoş havuzlarda pH <8.5 Kalsiyım hipokloritTemizlenmiş yüzeyler ve sudaki bakteri ve viruslar 30 mg chlorine/litre. İnaktivasyon için birkaç gün bekletilir/ 3 saat sonra Sodyum tiosülfat ile nötralize edilir. Kalsiyum siyanamidYüzeydeki ve dipteki sporlar 3000 kg/ha kuru yüzeylerde 1 ay Chloramine T ISA IPN 1% 5 ‘ 1% 30’

96 KİMYASAL DEZENFEKSİYON METOTLARI Klorine dioksit ISA 100 ppm 5 ’ Formik asitBalık artıklarıpH <4 En az 24 saat FormalinÇevredeki balık patojenleri Nodavirus resistant Hydrojen peroksitISA virus0.02-0.06% Iodine (iodophors)Kafes, ağ, bot, kıyafet200 mg iodine/litre birkaç saniye Iodine (iodophors)El ve pürüzsüz yüzeyler >200 mg iodine/litre birkaç saniye

97 KİMYASAL DEZENFEKSİYON METOTLARI Ozone Sudaki balık patojenleri 0.2-1 mg/litre 3! Balık ve insanlar için çok toksik VirkonIPN virus 1% 1’ Peracetic acid ISA virus 0.08-0.25% Sodyum hidroksit Pürüzlü zor yüzeylerdeki balık patojenleri Karışım sodyumhidroksit, 100 g Teepol®, 10 g Cahidroksit,500 g su, 10 litre Sprey, 1 litre/10 m2 48 saat Sodyum hipoklorit Temizlenmiş yüzeyler ve sular 30 mg chlorine/litre. İnaktivasyon için birkaç gün bekletilir/ 3 saat sonra Sodyum tiosülfat ile nötralize edilir.

98 Aşı Adı EndikasyonlarıÜretici Firmaİthalatçı FirmaYerli/İthal İnaktif/Canlı Alpha Dip 2000Vibriosis Pasteurellosis PharmaQTeknofarmİthal-İnaktif AquaVac VibrioVibriosisShering PloughANCİthal-İnaktif AquaVac ErmYersiniosisAqua-Mac Ltd. Şti.Akua- Mak Ltd.Şti. İthal-İnaktif Vibrogen 2VibriosisAqua HealthAqua-Kim Medikal İthal-İnaktif Alpha Ject 2000Vibriosis Pasteurellosis PharmaQTeknofarmİthal-İnaktif AquaVac PhotobacPasteurellosisAqua-Mac Ltd. Şti.Akua- Mak Ltd.Şti. İthal-İnaktif Vibri FıshvaxVibriosisFatro S.P.AGüneşli Aşıİthal-İnaktif Yersi FıshvaxEnterik Kızıl Ağız Hast.( Yersiniosis) Fatro S.P.AGüneşli Aşıİthal-İnaktif

99 İcthiovacVRVibriosisC.Z. Veterinaria S.AHipraİthal-İnaktif İcthiovac LGLactococcosisC.Z. Veterinaria S.AHipraİthal-İnaktif İcthiovac PDPasteurellosisC.Z. Veterinaria S.AHipraİthal-İnaktif Aquavac Vibrio Pasteurellosos Vibriosis Pasteurellosis Shering PloughANCİthal-İnaktif Aquavac Photobac Prime PasteurellosisShering PloughANCİthal-İnaktif Bi FıshvaxEnterik Kızıl Ağız Hast.( Yersiniosis), Vibriosis Fatro S.P.AGüneşli Aşıİthal-İnaktif VibriovacVibriosisAkua KimYerli- İnaktif

100 Ruhsatlı Balık İlaçları Virbacoxomid % 24 salmonides premiks Terramycin fish % 75,5 premiks Primavilin aqua premiks Vimflor %50 Vimisin-B %50 Aquaflor Favetrin aqua Florfish premiks Diatriaqua %50 premiks Oksifish %75 premiks Florvil aqua premiks

101 SU HAYVANLARI HASTALIKLARI/ PROBLEMLER Sahadan Laboratuvara örnek akışının yetersiz oluşu, Gönderilen balık örneklerinin, balık materyali gönderme şartlarına uymaması, Balık Hastalıkları İzleme Çalışmaları için istenen balık örneklerinin, Laboratuvar tarafından belirlenen sayıda ve belirtilen zamanda gönderilmemesi, Çift kabuklu yumuşakça ve balık hastalıkları izleme çalışmaları için işletmelerin örnek vermek istememeleri,

102 SU HAYVANLARI HASTALIKLARI/ PROBLEMLER İzleme Çalışmalarında, örnekler ile birlikte gönderilmesi gereken ve epidemiyolojik veri toplama amaçlı olan anemnez bilgi formlarının doldurulmaması ya da yetersiz bilgi içermesi, Sahada balık hastalıklarının tedavisine yönelik rastgele, uygun olmayan doz ve sürede veya kaçak antibiyotik kullanımı, Büyük balık çiftlikleri dahil Veteriner Hekim istihdamının az olması,

103 SU HAYVANLARI HASTALIKLARI/ ÖNERİLER Tüm işletmelerin kayıt altına alınması ve bu konuda veri tabanı oluşturulması, İşletmelerin yumurta-sperm-larva-balık-yem giriş ve çıkışlarına ilişkin düzenli kayıt tutmalarının sağlanması, İl/İlçe Müdürlükleri tarafından çift kabuklu yumuşakça üretim bölgelerinin, hastalık ve/veya ölüm olgularının görülüp görülmediği konusunda periyodik sağlık kontrollerine tabi tutulması, İl/İlçe Müdürlüklerinde Hastalık izleme ve takip çalışmalarından sorumlu personelin ismen belirlenmesi ve Laboratuvara bildirilmesi,

104 SU HAYVANLARI HASTALIKLARI/ ÖNERİLER… Hastalıklara ilgili epidemiyolojik verilerin sağlıklı değerlendirilebilmesi için ölümle seyreden şüpheli tüm vakalarda Laboratuvara örnek gönderilmesi, Su hayvanlarının hastalıklarına ilgili bir yönetmeliğin ivedilikle hazırlanması ve yayınlanması, Bölge/işletme bazında hastalıklardan arilik ve sertifikalandırma sürecinin başlatılması, Hastalıkların yaygınlık durumunun belirlenmesi için ülke genelinde epidemiyolojik çalışmalar yapılması, Viral balık hastalıkları konusunda bölge/işletme bazında damızlık ve/veya damızlık/yetiştirme işletmelerinden başlamak üzere bir hastalık tarama programının planlanması,

105 SU HAYVANLARI HASTALIKLARI/ ÖNERİLER… Sahada kaçak aşı ve antibiyotik kullanımını önleyecek tedbirler alınması, Balık Hastalıkları konusunda ülke genelinde hizmetiçi eğitim seminerlerinin yaygınlaştırılması, Teşhis Laboratuvarlarındaki uzman personel sayısının arttırılması ve Bölge Enstitülerinin özellikle viral teşhis çalışmalarına başlaması,

106 Teşekkür ederim… E-mail: bornova@bornovavet.gov.tr