YENİDOĞAN DÖNEMİNDE BÜYÜME VE GELİŞMENİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE BAKIM İLKELERİ-Semen SOLAK

... konulu sunumlar: "YENİDOĞAN DÖNEMİNDE BÜYÜME VE GELİŞMENİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE BAKIM İLKELERİ-Semen SOLAK"— Sunum transkripti:

1 YENİDOĞAN DÖNEMİNDE BÜYÜME VE GELİŞMENİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE BAKIM İLKELERİ T.C. EGE ÜNİVERSİTESİ Sağlık Bilimleri Enstitüsü Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği A.B.D. Tezli Yüksek Lisans programı Hazırlayan : Hem. Semen SOLAK semensolak07@gmail.com 07.10.2019 İZMİR

2 SUNUM PLANI İÇİNDEKİLER 01 BÜYÜME VE GELİŞME 1.1 Büyüme, Gelişme ve Olgunlaşma Tanımı 1.2 Büyüme ve Gelişmeyi Etkileyen Faktörler 1.3 Büyüme ve gelişmenin değerlendirilmesinde ölçütler 0202 NEONATAL DÖNEMDE BÜYÜME VE GELİŞME 2.1 Yenidoğanın Fiziksel Gelişimin Değerlendirilmesi 2.2 Yenidoğanın Psiko-sosyal Gelişiminin Değerlendirilmesi 2.3 Yenidoğanın Mental-Bilişsel Gelişiminin Değerlendirilmesi 2.4 Yenidoğanın Cinsel Gelişiminin Değerlendirilmesi 0303 YENİDOĞANDA BAKIM İLKELERİ

3 BÜYÜME VE GELİŞME Çocukları erişkinden ayıran en önemli özellik sürekli büyüme ve gelişme içinde olmalarıdır. Hız Kurul S..(2007) Nörolojik Gelişme Geriliği Riski Olan Süt Çocuklarının Erken Belirlenmesinin Önemi ve Klinisyenin Rolü. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Çocuk Nörolojisi Bilim Dalı ;21(3);195-204 Büyüme ve gelişme süreçleri çeşitli çağlarda hızlanma ve yavaşlama göstermekle birlikte sürekli bir olaydır ve belli bir sırayı izler.

4 BÜYÜME VE GELİŞME Büyüme ve gelişme, uterusta fertilizasyon ile başlar ve adölesan dönemin sonuna kadar sürer. Öztürk M.,Yıldız K.,(2008).Isparta Kent Merkezinde 0-12 Aylık Bebeklerin Büyüme Durumlarının Değerlendirilmesi.Halk Sağlığı Yüksek Lisans Tezi(yayınlanmamış),Isparta;3.;Alimoğlu(1989);Akıncı Z.(1997);Şanlıer N.(2004)

5 Büyüme; Vücut ağırlığı, boy uzunluğu gibi hacim ve kitle ile ilgili değişiklikleri içerir. Organizmada hücre sayısı ve büyüklüğünde artma vardır. Örnek; Boyun uzaması Kilo artışı Baş ve göğüs çevresinin genişlemesi Arıkan D.,Çelebioğlu A.,Güdücü Tüfekçi F.(yazanlar); Conk Z.,Başbakkal Z.,Bal Yılmaz H. & Bolışık B.(2018).Pediatri Hemşireliği Kitabı.2.Baskı.Ankara,Akademisyen Kitabevi;53-99

6 Gelişme; Yetenekler ya da fonksiyonlardaki ilerlemeleri yansıtır. Örnek; Dişlerin çıkması Kemiklerin olgunlaşması Sinir ve kas kontrolünün sağlanması Desteksiz oturma Yürüme M.E.B..(2016).Büyüme ve Gelişme.Sağlık Hizmetleri Modülü.Ankara;3-16

7 1. Çocuklarda büyüme ve gelişme düzeni ; Baştan ayağa (cefalo-caudral) Merkezden uçlara (proksimal-distal) doğrudur. Hiçbir çocuk başını kontrol etmeyi öğrenmeden oturma,oturmayı öğrenmeden ayakta durmayı ve yürümeyi öğrenemez.  Proksimalden distale doğru olan gelişme, bilateral ve simetriktir. Arıkan D.,Çelebioğlu A.,Güdücü Tüfekçi F.(yazanlar); Conk Z.,Başbakkal Z.,Bal Yılmaz H. & Bolışık B.(2018).Pediatri Hemşireliği Kitabı.2.Baskı.Ankara,Akademisyen Kitabevi;53-99 BÜYÜME VE GELİŞMENİN ÖZELLİKLERİ

8 2.Büyüme ve gelişme hızı, çocuğun yaşına göre farklılıklar gösterir. En hızlı büyüme gelişme fetal dönemde gerçekleşir. Doğumdan sonra (0-1) yaşta büyüme ve gelişme hızlıdır. Daha sonra giderek yavaşlar ve adölesan dönemde tekrar hızlanır. 3. Motor gelişim, kaba motor becerilerinden ince motor becerilere doğru ilerler Çavuşoğlu H.(2015).Hastaneye Yatmanın Çocuk ve Aile üzerindeki Etkileri.Çocuk Sağlığı Hemşireliği Kitabı 1.Cilt.11.Baskı. Ankara.Sistem Ofset Basımevi;71-112

9 .4. Çocuklar gelişimsel aşamaları farklı hızlarda tamamlar. Gelişimin tüm aşamalarının tamamlanması için bir zaman aralığı vardır. Örneğin;İki çocuktan biri 10. ayda, diğeri 14.ayda yürümeye başlayabilir. 5. Tüm vücut sistemleri aynı hızda gelişmez. Bazı vücut dokuları,diğerlerinden daha hızlı gelişir. Örneğin; Nörolojik dokuların (spinal kord ve beyin)gelişimi ilk 2yıl çok hızlıdır. Lenfatik dokular(dalak,timus,lenf nodları,tonsiller) enfeksiyonlara karşı korumak için çok hızlı gelişir. Çavuşoğlu H.(2015).Hastaneye Yatmanın Çocuk ve Aile üzerindeki Etkileri.Çocuk Sağlığı Hemşireliği Kitabı 1.Cilt.11.Baskı. Ankara.Sistem Ofset Basımevi;71-112

10 6. Gelişimin ilerlemesi için yenidoğan reflekslerinin kaybolması gerekir. Örneğin; Bebek kavrama refleksi kayboluncaya kadar herhangi bir objeyi kavrayamaz. Yürüme refleksi kaybolana kadar ayakta duramaz. Çavuşoğlu H.(2015).Hastaneye Yatmanın Çocuk ve Aile üzerindeki Etkileri.Çocuk Sağlığı Hemşireliği Kitabı 1.Cilt.11.Baskı. Ankara.Sistem Ofset Basımevi;71-112

11 Büyümenin Değerlendirilmesinde Kullanılan Ölçütler Büyümenin değerlendirilmesi için boy ölçümü ve kilo temel ölçüttür. Bunların dışında farklı ölçütler de kullanılır. Büyümenin değerlendirilmesinde kullanılan başlıca parametreler şunlardır: Vücut ağırlığı Boy uzunluğu Baş çevresi Göğüs ve karın çevresi Vücut bölümlerinin birbirine oranı MEB.(2016),Büyümenin Değerlendirilmesi.Büyüme ve Gelişme Modülü.Sağlık Hizmetleri.Ankara,p:17-30

12 GELİŞMENİN DEĞERLENDİRİLMESİ Denver Gelişimsel Tarama Testi, 0-6 yaş arasındaki, sağlıklı görünümde olan çocuklara uygulanmak üzere düzenlenmiştir. Çocuğun yaşına uygun becerilerini değerlendiren bu test, belirti vermemiş olan gelişimsel sorunları tarama, kuşkulu durumları doğrulama ve gelişimsel açıdan risk altındaki çocukları (perinatal sorunlar geçirmiş bebekleri) izlemede kullanılır. Denver Gelişimsel Tarama Testi, çocuğun işlevlerdeki becerisini yaşıtları ile karşılaştırır ve çocuğun hangi yüzdelik diliminde olduğunu gösterir. Zekâ testi değil, gelişim testidir. Denver Gelişimsel Tarama Testi, aşağıdaki gelişimsel alanları kapsar: 1)Kişisel-Sosyal: İnsanlarla iletişim kurma, bireysel gereksinimlerini karşılayabilme, 2)İnce motor-uyumsal: El-göz koordinasyonu, cisimleri kullanabilme, sorun çözme, 3)Dil: İşitme, anlama, dili kullanma, 4)Kaba motor: Oturma, yürüme, zıplama ve genel olarak koordinasyon yeteneğinin değerlendirilmesi. MEB.(2016),Büyümenin Değerlendirilmesi.Büyüme ve Gelişme Modülü.Sağlık Hizmetleri.Ankara,p:17-30

13 BÜYÜME VE GELİŞMEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER 1.Kalıtım ve genetik faktörler 2.Cinsiyet(konuşma ve dil becerileri,tartı) 3.Çevresel faktörler(ekonomik durum,gebelikte sigara ve alkol kullanımı) 4.Kültür 5.Beslenme 6.Sağlık durumu 7.Aile(sevgi yoksunluğu,akraba evliliği,çocuk yaşta evlenme..) 8.Hormonlar(GH,TİROİD) Arıkan D.,Çelebioğlu A.,Güdücü Tüfekçi F.(yazanlar); Conk Z.,Başbakkal Z.,Bal Yılmaz H. & Bolışık B.(2018).Pediatri Hemşireliği Kitabı.2.Baskı.Ankara,Akademisyen Kitabevi;53-99

14 Büyüme yetersizliği ile birlikte iştah azalması veya sapmaları, enürezis, enkoprozis gibi bulgular eşlik, edebilir. Yuva çocuklarında sık görülür. Dört gruba ayrılmıştır. Tip 1-Süt çocuğu ve 2 yaşından küçük çocuklarda görülen, boy kısalığı ile birlikte beslenme yetersizliği vardır ve büyüme uygun kalori verildikten sonra hızlanır. Tip IIA-3 yaşından büyük çocuklarda aşırı yeme ile birlikte görülür ve yaşanılan çevre değiştiğinde büyüme hızlanır, eksojen büyüme hormonuna yanıt iyi değildir. Tip IIB -3yaştan büyük çocuklarda görülür, aşırı yeme yoktur, büyüme hormonu salınımı normaldir,çevre değişimi büyüme hızında çok az değişiklik yapar. tip III- Süt çocuğu döneminde başlayan iştahsızlık ve yetersiz büyüme, depresyon vardır, büyüme hormonu salınımı normal ancak eksojen büyüme hormonuna yanıt iyidir. Öykünün iyi alınması ve çocuk aile ilişkilerinin iyi gözlemi tanı için ipuçları sağlar. Sevgi yoksunluğu sendromu (Psikososyal yoksunluk) Darcan Ş,Arslanoğlu İ,Berberoğlu M,Bundak R,…..Darendeliler F.(2006).BOY KISALIĞI TANIM VE SINIFLANDIRMA:AYNI ÖLÇÜTLERLE Mİ BOY KISALIĞI DİYORUZ?. EGE PEDİATRİ BÜLTENİ, 13 (1): 127-133;Patel L.(2001);Rapaport R.(2004).

15 YENİDOĞANDA FİZİKSEL BÜYÜME VE GELİŞME  Yenidoğan (Neonatal) Dönem: 0-28 gün  Perinatal Dönem: 0-1 hafta Bu dönemin en önemli özelliği yenidoğan dış ortama uyum sağlamaya çalışıyor. Fiziksel gelişim çocuğun beden yapısındaki niteliksel değişme ve artışları içerir. Neonatal dönemde hızlı bir büyüme ve gelişme vardır. Arıkan D.,Çelebioğlu A.,Güdücü Tüfekçi F.(yazanlar); Conk Z.,Başbakkal Z.,Bal Yılmaz H. & Bolışık B.(2018).Pediatri Hemşireliği Kitabı.2.Baskı.Ankara,Akademisyen Kitabevi;53-99

16 VÜCUT AĞIRLIĞI Miadında doğan bebeğin gebelik süresince beslenme,intrauterin ve genetik faktörlere bağlı olarak farklılık gösterir. Ortalama doğum ağırlığı: 3000-3500 gr :3.4kg :3.5kg Arıkan D.,Çelebioğlu A.,Güdücü Tüfekçi F.(yazanlar); Conk Z.,Başbakkal Z.,Bal Yılmaz H. & Bolışık B.(2018).Pediatri Hemşireliği Kitabı.2.Baskı.Ankara,Akademisyen Kitabevi;53-99

17 Normalin en alt sınırı 2.5kg’dır. 2.500gr’dan daha az olan yeni doğanlar DÜŞÜK DOĞUM AĞIRLIKLI BEBEK(LBW) 1.500 gramın altındakiler ÇOK DÜŞÜK DOĞUM AĞIRLIKLI BEBEK (VLBW) 1000 gr’dan düşük AŞIRI DÜŞÜK DOĞUM AĞIRLIKLI BEBEK (ELBW-) Bebeğin 4.7 kg’ın üzerinde olması nadirdir.(Annede Diabetes Mellitus şüphesi) Yeni doğan her gün aynı saatte çıplak olarak tartılır. Bu ölçümler, bebeğin sonraki gelişimini değerlendirmede karşılaştırılacak verileri oluşturur. Çavuşoğlu H.(2015).Hastaneye Yatmanın Çocuk ve Aile üzerindeki Etkileri.Çocuk Sağlığı Hemşireliği Kitabı 1.Cilt.11.Baskı. Ankara.Sistem Ofset Basımevi;23-56

18 2. ve 3. çocukların doğum kilosu birinciden daha fazladır. Erkek yenidoğanların doğum kilosu kızlardan fazladır. Arıkan D.,Çelebioğlu A.,Güdücü Tüfekçi F.(yazanlar); Conk Z.,Başbakkal Z.,Bal Yılmaz H. & Bolışık B.(2018).Pediatri Hemşireliği Kitabı.2.Baskı.Ankara,Akademisyen Kitabevi;53-99.*Çavuşoğlu H.(2015).Hastaneye Yatmanın Çocuk ve Aile üzerindeki Etkileri.Çocuk Sağlığı Hemşireliği Kitabı 1.Cilt.11.Baskı. Ankara.Sistem Ofset Basımevi;71-112 işlem sırasında 10 gr’a hassas süt çocuğu tartı aleti kullanılır. Bebeğin bulunduğu odanın ısısı 22-24 oC’ye ayarlanmalıdır. Oda ısısı 22 oC’nin altındaysa giysilerle tartılıp daha sonra giysiler tartılarak farkı alınır.*

19 Fizyolojik Tartı Kaybı Doğumdan birkaç gün öncesinde anne karnındaki bebekte; İntravasküler sıvının %25’i intersellüler alana geçer. Klinikte bu durum ödem olarak saptanır. Bu fizyolojik değişiklikte amaç sıvı depolamak, anne sütü miktarı artana kadar bir sıvı kompanzasyonu oluşturmaktır. Bülbül A.,Uslu S.( 2012).Yenidoğan döneminde sıvı ve elektrolit dengesi.Şişli Etfal Hastanesi Tıp Bülteni, Cilt: 46, Say›: 1;36-42;Devuyst1996 *Seikaly MG, Arant BS Jr. Development of renal hemodynamics: glomerular filtration and renal blood flow. Clin Perinatol 1992;19(1):1-13. Prematürelerde TVS ve ESS artmış, İSS azalmıştır.* ESS daha kolay kaybedilir.

20 Fizyolojik Kayıp Yenidoğanlarda, postnatal erken dönemde tartı kaybı olur.* Term yenidoğan, hayatın ilk günlerinde doğum ağırlığının %5-10’unu kaybeder. ve genellikle 4. günden itibaren tekrar ağırlık artışı başlarlar.* Prematüreler tartılarının %10-15’ini ilk bir iki hafta içinde kaybeder.** **Tartı Kaybının nedenleri; 1.Anneden gelen hormonların kaybı 2.Sıvı alımının azalması 3.İdrar ve gaita ile yenidoğanın sıvı kaybetmesi *Okumuş N., Önal E.E., Türkyılmaz C., Demirci S., Koç E., Atalay Y.,……...(2009)Doğum Şekli ve Anneye uygulanan Anestezi Tipinin Postnatal Erken Dönemde Yeni Doğanlarda Görülen Tartı Kaybına Etkileri. Türkiye Çocuk Hastalıkları Dergisi;3(1):31-40.**Arıkan D.,Çelebioğlu A.,Güdücü Tüfekçi F.(yazanlar); Conk Z.,Başbakkal Z.,Bal Yılmaz H. & Bolışık B.(2018).Pediatri Hemşireliği Kitabı.2.Baskı.Ankara,Akademisyen Kitabevi;53-99

21 Ancak, bu tartı kaybının patogenez ve nedenleri konusunda halen tam bir fikir birliği yoktur. Şu ana kadar postnatal tartı kaybı üzerinde; Çoğul gebelik(emzirme problemleri,d.ağırlıkları ve gebelik haftaları daha küçük) Etnik farklılık Gestasyonel yaş Parite Doğum şekli (sezeryan yolla daha fazla tartı kaybı) Doğum ağırlığı Apgar skoru Beslenme miktarı Beslenme tipi (formula veya anne sütü) Gebelik yaşına göre düşük doğum ağırlığı Plazma leptin ve Atrial Natriüretik Peptid(diüreze sebep olan polipeptid hormon) düzeylerinin etkili olduğu gösterilmiştir. Okumuş N., Önal E.E., Türkyılmaz C., Demirci S., Koç E., Atalay Y.,……...(2009)Doğum Şekli ve Anneye uygulanan Anestezi Tipinin Postnatal Erken Dönemde Yeni Doğanlarda Görülen Tartı Kaybına Etkileri. Türkiye Çocuk Hastalıkları Dergisi;3(1):31-40.

22 Okumuş ve ark.(2009) yılında sezeryanın postnatal tartı kaybı üzerindeki etkilerini incelediği çalışmada; Epidural anestezi sırasında hipotansiyonu önlemek amacıyla sıvı yüklemesi yapılması, plasental yolla fetusa sıvı geçişi ve fetal ekstraselüler sıvı (ESS) volümünde artışa neden olmaktadır.Bu nedenle doğumdan sonraki ilk günlerde sezeryanla doğumu gerçekleşen bebeklerde tartı kaybı daha fazla olmaktadır. Okumuş N., Önal E.E., Türkyılmaz C., Demirci S., Koç E., Atalay Y.,……...(2009)Doğum Şekli ve Anneye uygulanan Anestezi Tipinin Postnatal Erken Dönemde Yeni Doğanlarda Görülen Tartı Kaybına Etkileri. Türkiye Çocuk Hastalıkları Dergisi;3(1):31-40.

23 Anne sütü ile beslenen bebeklerde tartı kaybı biberonla beslenenlere göre daha fazladır. Bu ilk günlerden sonra sağlıklı bir yenidoğanın vücut tartısı düzenli olarak artar, günde 20-30 gr (veya haftada 150-250 gr) lık bir tartı artması beklenir. ‘ yenidoğan kilo alımı’http://portal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2011/syu403/unite_4/kim/syu403_unite4.pdf‘ yenidoğan kilo alımı’http://portal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2011/syu403/unite_4/kim/syu403_unite4.pdf E.T.:01.10.2019

24 BAŞ ÇEVRESİ Baş çevresi beynin büyüme hızını yansıtır ve bebeklik dönemi boyunca hızlı büyür. Bu nedenle 2 yaşına kadar her izlemde baş çevresi ölçülmelidir.* Doğumda ortalama baş çevresi: 33-36,5 cm Arıkan D.,Çelebioğlu A.,Güdücü Tüfekçi F.(yazanlar); Conk Z.,Başbakkal Z.,Bal Yılmaz H. & Bolışık B.(2018).Pediatri Hemşireliği Kitabı.2.Baskı.Ankara,Akademisyen Kitabevi;53-99.*Haslam RHA. The Nervous System, in: Behrman RE, Kliegman RM, Arvin AM (Ed): Nelson Textbook of Pediatrics. Phi-ladelphia, Saunders, 2004, p. 1667-1763 Bebeğin baş çevresi alın oksiput arası ölçülerek belirlenir.(Çavuşoğlu,2013)

25 Baş çevresi 37 cm’den büyük ya da 32 cm’den küçük olan yenidoğanın nörolojik yönden dikkatle incelenmesi gerekir. Çavuşoğlu H.(2015).Hastaneye Yatmanın Çocuk ve Aile üzerindeki Etkileri.Çocuk Sağlığı Hemşireliği Kitabı 1.Cilt.11.Baskı. Ankara.Sistem Ofset Basımevi;23-56

26 Erkeklerin, doğumda, çocukluk çağı boyunca ve eriş­kinlikte kızlardan baş çevresinin daha büyük olduğu, bu farkın yaş ilerledikçe arttığı ileri sürülmektedir.. Doğum Baş Çevreleri Arasındaki Fark Osborne ve ark. 0.6 cm Nellhaus 0.7 cm Neyzi ve ark. 0.4 cm. Daştan Gürler S.,Boran P. Ebeveyn Antropometrik ÖlçümlerininÇocuk Baş Çevresi Üzerine Etkisi.Çocuk Dergisi 2018;18(3):113-120doi: 10.5222/j.child.2018.04880 ;Kliegman R, Behrman RE. Nelson WE. Nelson textbo­ok of pediatrics. 2016, Elsevier Baş çevresinin ırksal farklı­lıklar gösterdiği bilinmekte ve Türkiye’de yapılmış böyle bir çalışma bulunmamaktadır.

27 Term bebeklerde baş çevresi ilk 4 ayda haftada yaklaşık 0,4 cm, pretermlerde ilk iki ayda haftada 1,1 cm olacak şekilde büyür. Kurul S.(2007) Nörolojik Gelişme Geriliği Riski Olan Sütçocuklarının Erken Belirlenmesinin Önemi ve Klinisyenin Rolü,. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi. ; 205-195 Baş şeklindeki asimetri veya bozukluk kraniyosinostoz açısından uyarıcı olmalıdır.

28 GÖĞÜS ÇEVRESİ GÖĞÜS ÇEVRESİ Yenidoğanın göğüs çevresi ortalama: 30-33 cm Göğüs çevresi normal yeni doğanda baş çevresine eşit ya da baş çevresinden 2cm daha azdır. Göğüs uçları üzerinden ölçüm yapılır. Çavuşoğlu H.(2015).Hastaneye Yatmanın Çocuk ve Aile üzerindeki Etkileri.Çocuk Sağlığı Hemşireliği Kitabı 1.Cilt.11.Baskı. Ankara.Sistem Ofset Basımevi;23-56 Rutin ölçüm değildir,gereksinim duyulduğunda gerçekleştirilir.

29 Jeune sendromu,solunum sıkıntısına yol açan çan şeklinde dar göğüs kafesi, kısa ekstremiteli cücelik ve pelvik kemik anomalileri en tipik muayene bulgularıdır.* * Konca Ç.İ,Çalışkan M. N.(2019)Tekrarlayan akciğer enfeksiyonunun nadir bir nedeni: Jeune sendromu.Ege Tıp Dergisi;58(2):181-183 Çelik Y.,Akbaş B.,Keçeli M.,Arslanköylü A.(2013)Yenidoğanda Solunum Yetmezliğinin Nadir Bir Nedeni: Jeune SendromuTurk Toraks Derg ; 14: 161-3 OLGU(JEUNE SENDROMU)

30 BOY Doğumda ortalama boy uzunluğu: 50cm Sınır değerleri: 42-54cm 1.ayda kızlarda :2.5-4cm 1.ayda erkeklerin boyunda:1.25cm Arıkan D.,Çelebioğlu A.,Güdücü Tüfekçi F.(yazanlar); Conk Z.,Başbakkal Z.,Bal Yılmaz H. & Bolışık B.(2018).Pediatri Hemşireliği Kitabı.2.Baskı.Ankara,Akademisyen Kitabevi;53-99 Boy uzaması en çok ilkbahar ve yaz aylarında,en az sonbaharda olur.

31 Doğumda ort. 49-53cm Doğumda ort. 50-54cm Yenidoğan fleksiyon pozisyonunda olduğu için boyunu ölçerken (baş-topuk uzunluğu) bacakların tamamen düz uzatılması önemlidir. Çavuşoğlu H.(2015).Hastaneye Yatmanın Çocuk ve Aile üzerindeki Etkileri.Çocuk Sağlığı Hemşireliği Kitabı 1.Cilt.11.Baskı. Ankara.Sistem Ofset Basımevi;23-56

32 FONTANEL (FONTİCULUS) Anatomik olarak yenidoğan kafasında 6 tane fontanel olduğu görülür. Bunlar anterior, posterior, iki tane mastoid ve iki tane sfenoid fontanellerdir. Klinikte anterior ve posterior fontanellerin değerlendirilmesi daha fazla önem arz eder. Ozer et al.(2013).Evaluation of Fontanelles.Pediatric Practice and Research ;1(1): 4-9;Es Crelin,1973;PL Williams et al.(1980) *‘Fontanel Anatomisi’.acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1226/mod_resource/content/1/OSSA%20CRANII%20-%201.pdf Erişim Tarihi 2.10.2019 Bunlardan sadece fonticulus anterior ve fonticulus posterior doğumda açıktır.*

33 *Fonticulus anterior: Parietal ve frontal kemiklerin arasında (Eşkenardörtgen) 12-18.aylar arasında kapanır. Doğumda genişliği: 2-3cm Uzunluğu: 3-4cm *Fonticulus posterior: Parietal ve oksipital kemiklerin arasında (üçgen şeklinde) İlk haftalarda kapanır. (En geç 2.ayın sonunda) uzunluğu yaklaşık:1cm Chapter 1 - Anatomy Dörr, P., Keizer, S., Weemhoff, M., De Ruiter, M., & Khouw, V. (2017). Anatomy. In P. Dörr, V. Khouw, F. Chervenak, A. Grunebaum, Y. Jacquemyn, & J. Nijhuis (Eds.), Obstetric Interventions (pp. 3-16). Cambridge: Cambridge University Press. *Çavuşoğlu H.(2015).Hastaneye Yatmanın Çocuk ve Aile üzerindeki Etkileri.Çocuk Sağlığı Hemşireliği Kitabı 1.Cilt.11.Baskı. Ankara.Sistem Ofset Basımevi;23-56

34 Fonticulus anterior: Sutura coronalis ile sutura sagittalis’in birleşme yerinde bulunur Fonticulus posterior: Sutura sagittalis ile sutura lambdoidea’nın birleşme yerinde bulunur. ‘Fontanel Anatomisi’.acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1226/mod_resource/content/1/OSSA%20CRANII%20-%201.pdf Erişim Tarihi 2.10.2019

35 Ön veya arka fontanelin normalden büyük olması veya küçük olması bazı hastalıklara işaretedebilmektedir.(mikrosefali,kraniosinotozis,hipofosfatazya,hipotiroidi,raşitizm) WA Carlo. Physical Examination of Newborn Infant. In Kliegman RM editor. Nelson Textbook of Pediatrics 19th edition. USA:2011;533.*Ozer et al.(2013).Evaluation of Fontanelles.Pediatric Practice and Research ;1(1): 4-9 Fontanel boyutu, fontanellerin önden arkaya olan ölçümünün, transverse uçların birbirine olan mesafesiyle toplamının yarısına eşittir.* Fontanel muayenesi çocuk sakin, ağlamazken ve dik pozisyondayken yapılır.*

36 Normal bir fontanelde dik pozisyonda yapılan muayenede hafifçe bir pulsasyon alınabilir. Şiddetli bir pulsasyon alınıyor olması ; Kafa içi basınç artışı, Arteriovenöz fistül, Sinüs ven trombozu ve patent duktus arteriozus durumlarınında görülebilmektedir. Ozer et al.(2013).Evaluation of Fontanelles.Pediatric Practice and Research ;1(1): 4-9.*WA Carlo. Physical Examination of Newborn Infant. In Kliegman RM editor. Nelson Textbook of Pediatrics 19th edition. USA:2011;533 3. Fontanelin varlığı trizomi 21 düşündürür fakat bu durum prematürelerde de görülebilir.

37 MOLDİNG Yenidoğan kafası pelvik kanalda bir müddet kaldıysa (aşırı basınç nedeniyle)ya da ilk bebekse bir kalıba girebilir. Paryetal kemikler, oksipital ve frontal kemiklerin üzerine binebilir.(GEÇİCİ)* *Ozer et al.(2013).Evaluation of Fontanelles.Pediatric Practice and Research ;1(1): 4-9. ‘molding’ https://medlineplus.gov/ency/imagepages/17176.htm‘molding’ https://medlineplus.gov/ency/imagepages/17176.htm / https://medical-dictionary.thefreedictionary.com/molding Erişim Tarihi:02.10.2019https://medical-dictionary.thefreedictionary.com/molding Doğumda suturlar 0,5cm kadar açıktır.

38 SİNÜSLERİN GELİŞİMİ Frontal, etmoid, sfenoid ve maksiller sinüs olarak adlandırılan paranazal sinüsler burun boşluğunun etrafındaki kemikler içerisinde bulunan hava boşluklarıdır. Konumları itibariyle hem nazal kavite ve üst havayolu hem de çene,yüz gelişimi ile yakın ilişki içindedirler. Aksoy S., Orhan K.(2017)Paranazal Sinüs Hacimlerinin Değerlendirilmesi.Turkiye Klinikleri J Oral Maxillofac Radiol-Special Topics;3(3):184-8

39 Paranazal sinüsler doğumda vardır fakat boyutları küçük olduğu için röntgende gözükmez.  Doğumda var olan ve en erken saptanan sinüsler; Etmoid (6.ayda havalanır) Maksiller (6.ayda havalanır)  FRONTAL SİNÜS doğumda bulunmaz(3yaşında oluşmaya başlar).  Sfenoid sinüsler 3 yaşında havalanır. DOĞUMDA BULUNMAYAN TEK PARANAZAL SİNÜS Aksoy S., Orhan K.(2017)Paranazal Sinüs Hacimlerinin Değerlendirilmesi.Turkiye Klinikleri J Oral Maxillofac Radiol-Special Topics;3(3):184-8

40 ANTİKOR ÜRETİMİ Yenidoğan döneminde hem hümoral, hem de hücresel immünitede süregelen bir matürasyon söz konusudur. Yenidoğan 2 aylık oluncaya kadar antijenlere karşı antikor oluşturmada güçlüğü vardır. Anneden çocuğa geçen Ig-G antikoru birçok viral ve bakteriyel hastalıklardan korur. Ek olarak poliomiyelit,kızamık,difteri,kızamıkçık,tetanoz ve boğmacaya karşı antikorlar bulunur. Ö. Yılmaz ve ark..(2010)Primer immün yetmezlikli çocuğa yaklaşım.Dicle Tıp Dergisi.Cilt / Vol 37, No 3, 307-313

41 IgG Plasentayı tek geçen ve yenidoğanda en çok bulunan immünglobulindir.* IgG ise plasental geçiş nedeniyle doğumda anneyle aynı düzeydedir, 4–6. aylarda düşer, 5-6 yaşlarında yeniden erişkin düzeyine çıkar. IgA adolesan dönemde, IgM 1 yaşında yetişkin düzeylerine ulaşmaktadır. IgM Plasentadan geçmemesi nedeni ile yenidoğanda gösterilmesi aktif enfeksiyona işaret eder. Ö. Yılmaz ve ark..(2010)Primer immün yetmezlikli çocuğa yaklaşım.Dicle Tıp Dergisi.Cilt / Vol 37, No 3, 307-313. Rich RR(2008), Stiehm RE(1966)*Behrman R, Kliegman R, Jenson H. The Immunologic System and Disorders. Nelson Textbook of Pediatrics. 17th ed. Phila- delphia. Elsevier. 2004.p 681–742..

42 YAŞAM BELİRTİLERİ Normal yenidoğan vücut sıcaklığı: en az 36.1 C,en yüksek 37.7 C Prematüre bebeklerde 34.4 C’ye kadar düşebilir. Yenidoğanın üşümesi önlenirse doğumdan sonraki 4 saat içinde vücut sıcaklığı normal değere ulaşır. Bakteriyel enfeksiyonu olan yenidoğanın vücut sıcaklığı yetişkinlerin aksine normalin altına düşer. Yenidoğanda hipotermi sepsisin bulgusu olabilir. Yenidoğanın vücut sıcaklığı doğum anında yaklaşık 37.2 C’dir Dede Çınar N., Dede C.: Yenidoğanda Hipotermi, Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi,2006, 1(2):119-125

43 Yenidoğanlarda solunum burun- diyaframa yoluyla olur. Yenidoğanda normal solunum sayısı 40-60/dk’dır. Yaşamın ilk birkaç dakikasında yenidoğanın solunum sayısı 80/dakika gibi oldukça yüksektir. Solunumun değerlendirmesi, bebek sakinken yapılmalı ve apne periodlarını belirlemek için tam bir dakika sayılmalıdır. Solunum yenidoğanlarda abdominaldir. ‘ yenidoğan kilo alımı’http://portal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2011/syu403/unite_4/kim/syu403_unite4.pdf‘ yenidoğan kilo alımı’http://portal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2011/syu403/unite_4/kim/syu403_unite4.pdf E.T.:01.10.2019

44 SOLUNUM Prematürelerde 5-10 sn aralıklarla solunum durması olabilir (Periodik solunum); bu normal bir bulgudur. Gerçek apneik ataklarda solunum durması daha uzun sürer (20 sn’den daha uzun), ve miadında doğan bebeklerde nadirdir. 20 sn’den uzun süren ve siyanozla birlikte görülen solunum durması daha ileri değerlendirme ve girişimi gerektirir. Konjenital anomalilerde hemen solunum sıkıntısı olur. ‘ yenidoğan kilo alımı’http://portal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2011/syu403/unite_4/kim/syu403_unite4.pdf‘ yenidoğan kilo alımı’http://portal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2011/syu403/unite_4/kim/syu403_unite4.pdf E.T.:01.10.2019

45 KALP ATIM HIZI VE KAN BASINCI İU dönemde fetüsün kalp sesi 120-160’dır.Doğumdan hemen sonra 170’e çıkar.Daha sonra kalp atım hızı stabilleşir,dakikada ortalama 120-140 olur. Normal bir yenidoğanda sistolik kan basıncı 80- 50 mmHg, diastolik kan basıncı 50-30 mmHg’dir. Doğumdan sonra kan basıncı değerleri ilk hafta günde 1-2 mm/Hg daha sonraki 6 haftada ise haftada 1 mm/Hg’lik artış gösterir. Uyku sırasında bulanan değerler uyanıkken bulunan değerlerden 5-7 mm daha düşüktür. ‘ yenidoğan kilo alımı’http://portal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2011/syu403/unite_4/kim/syu403_unite4.pdf‘ yenidoğan kilo alımı’http://portal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2011/syu403/unite_4/kim/syu403_unite4.pdf E.T.:01.10.2019

46 Yenidoğanlarda belirli kardiyak anomalilerden şüphelenilmediği sürece kan basıncı rutin ölçülmez. Ancak hastaneye yatışı yapılan her yenidoğanda kan basıncı ölçülmelidir. 1 yaştan küçük çocuklarda alt ekstremitelerde sistolik KB genellikle üst ekstremitelerden daha yüksektir.Üst ekstremitelerdeki KB’nın alt ekstremitelerden daha yüksek bulunması AORT KOARKTASYONU’nun bir belirtisidir. ‘ yenidoğan kilo alımı’http://portal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2011/syu403/unite_4/kim/syu403_unite4.pdf‘ yenidoğan kilo alımı’http://portal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2011/syu403/unite_4/kim/syu403_unite4.pdf E.T.:01.10.2019. Arıkan D.,Çelebioğlu A.,Güdücü Tüfekçi F.(yazanlar); Conk Z.,Başbakkal Z.,Bal Yılmaz H. & Bolışık B.(2018).Pediatri Hemşireliği Kitabı.2.Baskı.Ankara,Akademisyen Kitabevi;53- 99

47 YENİDOĞANDA HEMATOPOEZ Yenidoğan döneminde hematopoez bebeklik ve çocukluk döneminden farklılıklar gösterir. Bu dönemde hematopoezin gerçekleştiği yer, hematopoetik hücrelerin oluşum zamanı, fetüs ve yenidoğan döneminde kan hücrelerinin sayısı, şekilleri, yaşam süreleri ve kan değerleri farklılıklar gösterir. Hb F, fetusta ve yenidoğanda sentezlenen başlıca hemoglobindir ve 2α, 2γ polipeptid zincirinden oluşur. Gebeliğin ilerleyen dönemlerinde fetüste Hb F düzeyi giderek azalırken “adult Hb” (Hb A) artış göstermektedir. Yenidoğandaki Hb’nin yaklaşık %80’i Hb F, %20’si ise Hb A şeklindedir. Patıroğlı T.,Özcan A.,(2016).Yeni Doğan Döneminde Hematopoez ve Tam Kan Sayımı.Türk Pediatrik Hematoloji Derneği.p:483- 556Doi:10.4274/TurkPediatrHematolEducSer.2016.1.3.483.493;Polat A. Doi:10.4274/TurkPediatrHematolEducSer.2016.1.3.494.499

48 İlk bir yılda hemoglobindeki (g/dL) değişim Hafta\Hb0.1.3.6.10.20.50. En düşük ortalama Hb Term bebek 17,0 (14-20) 18,815,912,711,412 10,3 (9,5-11,0) Prematüre16,4 (13.5-19,0) 1613,510,79,810,411,59,0 (8,0-10,0) Doğumdan sonraki ilk 3 ayda hemoglobin ve hematokrit değerleri tüm yenidoğanlarda düşer. Matthews DC, Glader B. Erythrocyte disorders in infancy. In: Gleason CA, Devaskar SU (eds). AveryeryeryAver of The Newborn 9th (ed). Philadelphia, Elsevier Saunders, 2102:1018-1107. YD. LÖKOSİT 24.000

49 DUYU ORGANLARININ GELİŞİMİ  Görme Yenidoğan görme alanı içinde parlak olan bir cismi farkedebilir. Yenidoğan 20-25cm mesafeden net algılayabilir (Annenin emzirirken bebeğine baktığı mesafe). 2 haftalık yenidoğan eşyayı 45-90 derecelik bir açıdan kısa süre takip edebilir. Yenidoğanın odaklanma ve renk algısı zayıftır. Yuvarlak objeleri düz objelere tercih eder. 1 aylık bebeğe insan yüzü gösterildiğinde bu yüzün hatlarını keşfedemez. Arıkan D.,Çelebioğlu A.,Güdücü Tüfekçi F.(yazanlar); Conk Z.,Başbakkal Z.,Bal Yılmaz H. & Bolışık B.(2018).Pediatri Hemşireliği Kitabı.2.Baskı.Ankara,Akademisyen Kitabevi;53-99

50  İŞİTME: İşitme sorunları konuşma gecikmesini önlemek için erken dönemde tespit edilmelidir. Yenidoğanın işitme duyusu gelişmiştir. Yenidoğan gürültülü seslere ürkme,korkma biçiminde tepki verir. Korkmaya tepkileri ağlamadır. Arıkan D.,Çelebioğlu A.,Güdücü Tüfekçi F.(yazanlar); Conk Z.,Başbakkal Z.,Bal Yılmaz H. & Bolışık B.(2018).Pediatri Hemşireliği Kitabı.2.Baskı.Ankara,Akademisyen Kitabevi;53-99

51 YENİDOĞAN İŞİTME TARAMASI Erken bebeklik döneminde bebeğin normal işitmeye sahip olması, konuşma ve lisan gelişiminin yanı sıra sosyal, duygusal ve zihinsel gelişimi açısından da son derece önem taşır. Bu nedenle konjenital anomaliler arasında sık görülen işitme kaybının erken dönemde fark edilememesi, işitme engelli çocuğun konuşma ve lisan becerisinde gerilik, akademik performansında zayıflık, kişisel ve sosyal uyumsuzluk, duygusal sıkıntılar gibi insanı yaşam boyu etkileyen engellilik durumuna yol açar. Tarama testleri, hastalıkların belirti ve bulgu vermeden belirlenmesini sağlar. Bu sebeple tarama programlarının yenidoğan döneminde uygulanması oldukça önem taşır. Genç G.A.,Ertürk B.B.,Belgin E.,(2005). Yenidoğan işitme taraması: baþlangıçtan günümüze.Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi; 48: 109-118

52 Yenidoğan işitme taramasında uygulanan geçmişten günümüze birçok yol vardır. ABR, son yıllarda yenidoğan işitme taramaları için altın standart olarak kabul edilir. İşitsel Beyin Sapı Cevabı (Auditory Brainstem Response - ABR) İşitsel beyin sapı cevabı (ABR), kulağa “tone burst” veya klik tarzında sesli uyaranlar verilmesi ve kafatasına yerleştirilen elektrodlarla oluşan cevabın kaydedilmesi ile elde edilir. ABR ölçümünde, bebeğin başına yerleştirilen elektrodlar aracılığı ile gönderilen ses uyaranına karşı oluşan elektroensefalografik dalgalar kaydedilir. Böylece, işitme sinirinin ve beyin sapı işitme yolunun fonksiyonu ölçülür. Genç G.A.,Ertürk B.B.,Belgin E.,(2005). Yenidoğan işitme taraması: baþlangıçtan günümüze.Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi; 48: 109-118

53 Bu tarama yöntemi, dış kulak yolunda amniyon sıvısı, debris ve orta kulakta sıvı olması (süt otiti vb.), gibi durumlardan etkilenmez. Bu nedenlerle yenidoğan işitme taraması programlarında sıklıkla kullanılır. işitme taramalarında kullanılan yöntemler, her ne kadar hızlı, ucuz, pratik ve güvenilir bir teknik olsalar da kesin tanı aracı olarak kullanılmaz. Tarama sonuçları, olası işitme kaybı ihtimali için daha ayrıntılı değerlendirilmesi gereken populasyonu küçültür. Tarama testini geçemeyen bebekler ileri testlere yönlendirilerek, varsa işitme kaybı saptanır ve işitme kaybının tipi derecesi belirlenerek ve habilitasyon programına alınırlar. Genç G.A.,Ertürk B.B.,Belgin E.,(2005). Yenidoğan işitme taraması: baþlangıçtan günümüze.Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi; 48: 109-118

54 Yalancı pozitif sonuçlara neden olan bir çok faktör vardır. Bu faktörleri şu şekilde sınıflandırılabilir; Dış kulak yolunda teste mani olabilecek faktörler (amniyon sıvısı, doğum kalıntıları gibi) ve orta kulakta sıvı bulunması. Gürültülü test ortamı. Tarama personelinden kaynaklanan hatalar. Genç G.A.,Ertürk B.B.,Belgin E.,(2005). Yenidoğan işitme taraması: baþlangıçtan günümüze.Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi; 48: 109-118

55 Beyaz Gürültü Beyaz gürültü; genel olarak uğultu başlığı altında çevreden gelen dağınık ve değişik frekansların karışımından oluşan, sürekli monoton bir sestir. Son yıllarda yapılan çalışmalarda müzik gibi amaçlı seslerin; öğretme, yatıştırma, nörolojik açıdan geliştirme potansiyeline sahip olması nedeniyle stresi azaltmak, kalp atımı ve solunumu dengelemek, büyümeyi hızlandırmak ve hastanede kalış süresini azaltmak amacıyla yenidoğan bakımının herhangi bir aşamasında tercih edilebileceği belirtilmiştir. Aynur AYTEKİN,Kamile AKÇA-(2014).BEYAZ GÜRÜLTÜNÜN YENİDOĞANLARDA EMME BAŞARISINA ETKİSİ.(yayınlanmamış)Yüksek Lisans Tezi

56 Beyaz gürültü kaynakları arasında akvaryum sesi, yağmur, şelale gibi su sesleri, saç kurutma makinesi sesi, aspiratör sesi, saat sesi, kalp sesi, intrauterin sesler sayılabilir. Aynı zamanda beyaz gürültü, laboratuvarda dijital olarak frekanslardan eşit miktarda karıştırılarak da hazırlanmaktadır. Monoton olarak kullanılan sakin bir ses olduğundan rahatsız edici çevre seslerini maskeler. Beyaz gürültü bu özellikleriyle sakinleştirici ve rahatlatıcı etkiye sahiptir. Beyaz gürültü uğultu şeklinde ve sürekli monoton ses olmasından dolayı bebeğin anne karnında duyduğu seslere benzemektedir. Aynur AYTEKİN,Kamile AKÇA-(2014).BEYAZ GÜRÜLTÜNÜN YENİDOĞANLARDA EMME BAŞARISINA ETKİSİ.(yayınlanmamış)Yüksek Lisans Tezi

57 Beyaz gürültü aynı zamanda beyaz ses olarak da adlandırılır! Beyaz gürültü genellikle frekans ve sinyal olarak, ağaçların üzerinden gelen rüzgâr, şelale, radyo dalgaları ya da okyanus dalgalarının sesine benzeyen sinyal ve frekanslar gibidir. Beyaz renk ile beyaz gürültü arasında bir benzerlik kurmak gerekirse beyaz renk ışık renklerinin tüm özelliklerini kapsar, beyaz gürültü ise insan kulağının duyabileceği frekanstaki seslerin tüm özelliklerini kapsar. Yenidoğanlarda topuktan kan alma işlemi sırasında dinletilen beyaz gürültünün de bebeğin ağlama süresini kısalttığı ve ağrı puanının düştüğü belirlenmiştir (Karakoç & Türker, 2014). Aynur AYTEKİN,Kamile AKÇA-(2014).BEYAZ GÜRÜLTÜNÜN YENİDOĞANLARDA EMME BAŞARISINA ETKİSİ.(yayınlanmamış)Yüksek Lisans Tezi

58 Beyaz gürültünün yenidoğanlarda emme başarısına etkisini belirlemek amacıyla deneysel olarak gerçekleştirilen araştırmada ilk ölçüm ve son ölçüm puan ortalamalarına göre kontrol ve deney grupları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olduğu bulundu (p<0.05). Erken postpartum dönemde emzirme ve emme başarını destekleyici yöntemlerden müzik terapi tekniklerinin kullanılması, Yenidoğanı rahatlatıcı ve sakinleştirici özellikleriyle öne çıkan beyaz gürültü dinletisinden emzirme/ emme başarısını desteklemede yararlanılması Beyaz gürültü dinletisinin yenidoğan bakımının diğer alanlarında kullanılabilmesi için kanıta dayalı çalışmaların planlanlanması gerektiği sonuçlarına ulaşıldı. Aynur AYTEKİN,Kamile AKÇA-(2014).BEYAZ GÜRÜLTÜNÜN YENİDOĞANLARDA EMME BAŞARISINA ETKİSİ.(yayınlanmamış)Yüksek Lisans Tezi

59  KOKU VE TAT Yenidoğanın koku duyusu gelişmiştir. Anne sütüyle beslenen bebekler annesini ve anne sütü kokusunu alarak diğer kadınlardan annesini ayırabilir. Yenidoğanın tat tomurcukları gestasyon haftasının 3. ayında gelişmeye başladığı için gelişmiştir. Yeni doğan acı,tatlı,ekşi,tuzlu gibi basit tadı algılayabilir. Tatlı yiyecekleri tercih eder. Arıkan D.,Çelebioğlu A.,Güdücü Tüfekçi F.(yazanlar); Conk Z.,Başbakkal Z.,Bal Yılmaz H. & Bolışık B.(2018).Pediatri Hemşireliği Kitabı.2.Baskı.Ankara,Akademisyen Kitabevi;53-99

60  Dokunma: Yenidoğanda dokunma duyusu özellikle dudaklar,dil,kulaklar ve alında olmak üzere iyi gelişmiştir. Arıkan D.,Çelebioğlu A.,Güdücü Tüfekçi F.(yazanlar); Conk Z.,Başbakkal Z.,Bal Yılmaz H. & Bolışık B.(2018).Pediatri Hemşireliği Kitabı.2.Baskı.Ankara,Akademisyen Kitabevi;53-99

61 Organizma acı ya da ağrıdan kaçarak hazzı arama eğilimindedir. Haz ilkesi doğuştan vardır. Bunun gerçekleşmesini «Şimdi ve Burada»ne göre ister. Engellemeye dayanamaz. Büyüme ve olgunlaşmayla etkisi azalır, fakat tümüyle ortadan kalkmaz ve yaşam boyu sürer. YENİDOĞANIN PSİKOSEKSÜEL GELİŞİMİ Sigmund FREUD(1856-1939) -PSİKOSEKSUAL GELİŞİM TEORİSİ Freud S.(yazan).Editör:İnal C.(2016).PSİKANALİZ.1.Bölüm İd,.BizimBüroMatbaa,2.Basım,Ankara.p:13

62 ORAL DÖNEM(0-1YAŞ): >Doğumda başlar, bir\bir buçuk yaşına kadar sürer. >Bebeğin ihtiyaçları,algılamaları ağız bölgesinde odaklanır. >Erken ve geç dönem olmak üzere 2 ye ayrılır. >En etkin işlev içe alma, en belirgin davranış bağımlılık. ERKEN DÖNEM: >Emme, bebeğin zevk aldığı en baskın davranışlardır. >Yani burada doğum kaynağı ağız,dudaklar ve dildir. >İlk saldırganlık belirtileri burada ortaya çıkar.(areolayı ısırma..) Freud S.(yazan).Editör:İnal C.(2016).PSİKANALİZ.2.Bölüm,Otoerotizm.BizimBüroMatbaa,2.Basım,Ankara.p:22,23 Boeree CG. Personality theories. http:// www.ship.edu/ %7Ecgboree/ persconntents.html (3.10.2019’da ulaşıldı). İd, kişiliğin biyolojik parçasıdır ve insanın doğuştan sahip olduğu tüm dürtülerinin kaynağıdır. Freud’a göre insan cinsellik ve saldırganlık olmak üzere doğuştan getirdiği iki temel eğilime sahiptir.

63 Bebeğin ilk 6 ayda kişilere ve objelere ilişkin bir düşüncesi yoktur. Örneğin;Bebek 6.aya kadar kendisine bakan annesini ayrı bir birey olarak değil, kendi bedeninin bir uzantısı olarak görür.(SİMBİYOTİK İLİŞKİ) Bebek aç olmasa bile haz verdiği için parmaklarını ve diğer objeleri emer.Freud bu davranışa «OTOEROTİZM» demektedir.Bebek parmağını emerken kendi bedeni aracılığı ile doyum sağlar. Çavuşoğlu H.(2015).Hastaneye Yatmanın Çocuk ve Aile üzerindeki Etkileri.Çocuk Sağlığı Hemşireliği Kitabı 1.Cilt.11.Baskı. Ankara.Sistem Ofset Basımevi;73-112

64 Çocuğun ilk ve büyük yaşantısal önemi olan uğraşısı,anne memesini emmek,tanıdığımız türden bir zevkle yüklenmiş olmalı.Çocuğun dudaklarının erojen bölge gibi davrandığını ve ılık sütün,akışının yarattığı çekimin,zevk duyumunun nedeni olduğunu söylemek istiyoruz. (Sigmund FREUD) Freud S.(yazan).Editör:İnal C.(2016).PSİKANALİZ.2.Bölüm,Otoerotizm.BizimBüroMatbaa,2.Basım,Ankara.p:83

65 YENİDOĞANIN BİLİŞSEL GELİŞİMİ Bilişsel gelişim bilgiyi kullanma,kazanma ve düşünmenin gelişimini anlatır. Çocuk, birbirine bağlı zihinsel gelişim dönemlerinden geçtikçe dünya hakkındaki bilgisi de şekillenir. İsviçreli psikolog Jean Piaget, çocuğun doğumdan ergenliğe kadar olan bilişsel gelişmesini ayrıntılı araştırmalarla incelemiştir. Piaget, bilişsel gelişimin beynin ve sinir sisteminin olgunlaşması ve bireyin çevreye uyum sağlaması sonucunda gerçekleştiğini belirtmiştir.* *Özdemir, O, Özdemir, P, Kadak, M, Nasıroğlu, S. (2012). Kişilik Gelişimi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 4 (4), 566-589. DOI: 10.5455/cap.20120433. Arıkan D.,Çelebioğlu A.,Güdücü Tüfekçi F.(yazanlar); Conk Z.,Başbakkal Z.,Bal Yılmaz H. & Bolışık B.(2018).Pediatri Hemşireliği Kitabı.2.Baskı.Ankara,Akademisyen Kitapevi;53-99. 1896-1980

66 Yeni doğan çevreden gelen uyarılara sadece refleksler ile yanıt verir. Bu refleksif tepkiler ayrımlaşmamıştır ve yenidoğan her nesneye aynı tepkiyi verir. Kendini çevredeki nesnelerden ayırt edemez. Her şeyi ağzına götürmesi emmesi(yakalama ve emme refleksi)dünya ile etkileşiminde yeni yollar öğrenmesine ve bilişsel gelişimine yardım eder. Arıkan D.,Çelebioğlu A.,Güdücü Tüfekçi F.(yazanlar); Conk Z.,Başbakkal Z.,Bal Yılmaz H. & Bolışık B.(2018).Pediatri Hemşireliği Kitabı.2.Baskı.Ankara,Akademisyen Kitapevi;53-99

67 0-2 Yaş Arası Bilişsel Gelişim (Duyusal Motor Dönem) Bebek, dış dünyayı keşfetmede duyularını ve motor becerilerini kullandığından bu döneme duyusal motor dönemi adı verilmektedir. Bütün bebekler doğuştan bazı reflekslere sahiptir. Yeni doğan bebeğin dudaklarınıza dokunduğunda emmeye başlar; elinizi avucuna koyduğunuzda yakalar. Bu refleksler, çocuğun ilk biliş şemalarını oluşturur. Guerin F, McKenzie D. A(2008) Piagetian model of early sensorimotor development. In Proceedings of the Eighth International Conference on Epigenetic Robotics: Modeling Cognitive Development in Robotic Systems (Eds M Schlesinger, L Berthouze, C Balkenius):29-36. Brighton UK, Lund University. *Dönmez A. Bilişsel sosyal şemalar. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Felsefe Bölümü Dergisi 1992; 14:131-146 Başlangıçta amaçsız olan hareketler bu dönemde ilerlemeyle birlikte daha sistemli, amaçlı ve koordineli bir hale dönüşmektedir.*

68 ŞEMA KAVRAMI Şema kavramını ilk kez Piaget kullanmıştır. Ona göre insanlar çok basit şemalarla dünyaya gelirler. Deneyimleri sonucunda şemalarını geliştirir ve yeni şemalar oluştururlar. Davranışın temelini oluşturan refleksler çevrelerindeki uyarılar sayesinde işler. Bu refleks deneyimleri çocuğun zihnine birer şema olarak yerleşir. Başlangıçta kendisini diğer nesnelerden ayıramayan bebek, bu ilk şemaları, (emme, tutma, yakalama vb.) yoluyla kendi vücudunu keşfetmeye çalışır. Daha sonra, diğer nesnelerle etkinliklere başlar. Kendisinde var olan şemayı yeniden düzenleme yoluyla çevresini anlamayı sağlayacak yeni bilişsel yapılar geliştirmeye başlar. Gündüz F. (2007)Okul öncesi çocuklarda dini tasavvurlara psikolojik bir yaklaşım. (Yüksek lisans tezi). Kahramanmaraş, Sütçü İmam Üniversitesi.;Özdemir,2012

69 YENİDOĞANIN PSİKOMOTOR GELİŞİMİ YENİDOĞANIN PSİKOMOTOR GELİŞİMİ Yenidoğanın motor hareketleri sınırlıdır. Bebeğin kazandığı ilk motor beceri başını kaldırmak(2.ay),sonra el ve kolları kullanmak,ardından ayak ve bacakları kullanmaktır. Yenidoğanda fizyolojik hipertoni vardır. Ekstremiteler fleksiyon pozisyonundadır. Arıkan D.,Çelebioğlu A.,Güdücü Tüfekçi F.(yazanlar); Conk Z.,Başbakkal Z.,Bal Yılmaz H. & Bolışık B.(2018).Pediatri Hemşireliği Kitabı.2.Baskı.Ankara,Akademisyen Kitapevi;53-99

70 Ellerinden tutulup oturur pozisyona getirilirse kafası geri düşer,henüz kafasını tutamaz. Oturtulduğunda sırt kambur yuvarlak,baş öne düşük,tüm ekstremiteler fleksiyon halindedir. Havada ayaküstü tutulunca yürüme hareketi yapar(Yürüme Refleksi). Avucuna konan nesneleri sıkıca tutar. Arıkan D.,Çelebioğlu A.,Güdücü Tüfekçi F.(yazanlar); Conk Z.,Başbakkal Z.,Bal Yılmaz H. & Bolışık B.(2018).Pediatri Hemşireliği Kitabı.2.Baskı.Ankara,Akademisyen Kitapevi;53-99 http://www.itfnoroloji.org/semi2/cocuk.htmhttp://www.itfnoroloji.org/semi2/cocuk.htm E.T.:03.10.2019

71 REFLEKSLER Yenidoğanda refleks tepkiler nörolojik fonksiyonlara ilişkin önemli veriler sağlar. Yenidoğan refleksleri beslenmeden hemen sonra değerlendirilirse beslenme öncesi değerlendirme ile karşılaştırıldığında daha az canlıdır ve motor tonus azalmıştır. Yenidoğan döneminde reflekslerin alınmayışı hiperrefleksiden daha önemlidir. Yenidoğanlarda tonus azlığı ile birlikte reflekslerin alınmayışı ve güçsüzlük alt motor nöronlarda bir patolojiyi düşündürür. Tonus azlığı ile birlikte normal veya artmış refleksler üst motor nöronlarda bir patolojiyi düşündürür. Kurul S. Nörolojik Gelişme Geriliği Riski Olan Sütçocuklarının Erken Belirlenmesinin Önemi ve Klinisyenin Rolü,. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi. 2007; 205-195

72 Babinski Refleksi Babinski refleksi hayatın ilk yılında pozitif olabilir. Kortikospinal yolların(istemli hareketi sağlayan yolun ilk nöronlarının yapıldığı yer) tam olarak miyelinize olmamasına bağlıdır. Ancak 12-16. aydan sonra da alınmaya devam edilmesi kortikospinal motor yolun patolojisine işaret eder.* Sert bir obje ile ayak tabanının lateraline,topuktan küçük parmağa çapraz bir çizgi çizilmesi ile uyarılır. Tepki:Ayak baş parmağı dorsifleksiyon,diğer parmaklar yelpaze gibi açılır. *Kurul S. Nörolojik Gelişme Geriliği Riski Olan Sütçocuklarının Erken Belirlenmesinin Önemi ve Klinisyenin Rolü,. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi. 2007; 205-195. Arıkan D.,Çelebioğlu A.,Güdücü Tüfekçi F.(yazanlar); Conk Z.,Başbakkal Z.,Bal Yılmaz H. & Bolışık B.(2018).Pediatri Hemşireliği Kitabı.2.Baskı.Ankara,Akademisyen Kitapevi;53-99

73 Primitif refleksler: Tonik boyun refleksi Asimetrik tonik boyun refleksinin normal yanıtı sırtüstü yatan bebeğin başı sağa çevrildiğinde sağ taraf ekstremitelerinde ekstansiyon, solda ise fleksiyon görülmesidir (eskrimci pozisyonu). Aynı durum diğer taraf için de geçerlidir. İlk 10 gün görülemeyebilir ancak ilk 3-4 ayda bu refleksler alınabilir. Refleksin alınamaması veya hayatın 6. ayından sonra devam etmesi üst motor nöron hasarını gösterir. Omurilik hasarı olanlarda görülmez. Kurul S.(2007) Nörolojik Gelişme Geriliği Riski Olan Sütçocuklarının Erken Belirlenmesinin Önemi ve Klinisyenin Rolü,. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi.; 205-195.

74 Tonik labirent refleksi Tonik labirent refleksi yerçekimine karşı vücudun dik durmasını sağlar. Yüzükoyun yatan çocukta ayaklar fleksiyon durumunda ve karın altında, kollar da fleksiyonda ve göğüs hizasında durur. İlk 6 hafta içinde azalır ve ilk 3 ay içinde kaybolur. Hipotonilerde ve beyin hasarlarında görülmez ve 3 aydan sonra görülmesi de kesinlikle patolojiktir. Kurul S.(2007) Nörolojik Gelişme Geriliği Riski Olan Sütçocuklarının Erken Belirlenmesinin Önemi ve Klinisyenin Rolü,. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi.; 205-195.

75 MORO REFLEKSİ Refleksin normal sırası kollarda abduksiyon, ekstansiyon, fleksiyon ve adduksiyondur. Bu refleks 4. aya kadar alınır. Term bir bebekte Moro refleksi 4. aydan sonra alınmaya devam ediyorsa nörolojik bir hastalıktan kuşkulanılmalıdır. Eğer Moro refleksi 6. ayda alınmaya devam ediliyorsa mutlaka ciddi bir duruma işaret ediyor demektir. Bir yenidoğanda Moro refleksinin alınmaması mutlaka bir beyin hastalığını göstermez. Prematürlerde sıklıkla alınması güçtür. Kurul S.(2007) Nörolojik Gelişme Geriliği Riski Olan Sütçocuklarının Erken Belirlenmesinin Önemi ve Klinisyenin Rolü,. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi.; 205-195. Asimetrik yanıt hemiparezi, klavikula veya humerus kırığına işaret eder.

76 Emme ve arama refleksi Emme ve arama refleksleri eğer bebek yeni beslenmemişse daha canlı olarak alınır. Emme refleksi bebeğin dudaklarına dokununca emmenin başlaması, arama refleksi yanağa dokununca bebeğin emmek üzere başını o tarafa çevirerek aranmasıdır. Arama refleksi 3 ay civarında kaybolur. Emme refleksinin kaybolması ise uyanıklıkta 4. ay sonu, uykuda 7. ay sonudur. Kurul S.(2007) Nörolojik Gelişme Geriliği Riski Olan Sütçocuklarının Erken Belirlenmesinin Önemi ve Klinisyenin Rolü,. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi.; 205-195.

77 Plantar yakalama ve Palmar yakalama refleksi Plantar yakalama refleksi 8. 10. ayda kaybolur. Palmar yakalama refleksi ise 3. ayda kaybolur. Bu refleksler bebeğin el ve ayaklarına hafifçe dokunulduğunda parmaklarıyla yakalama hareketi yapması ile değerlendirilir. Arıkan D.,Çelebioğlu A.,Güdücü Tüfekçi F.(yazanlar); Conk Z.,Başbakkal Z.,Bal Yılmaz H. & Bolışık B.(2018).Pediatri Hemşireliği Kitabı. 2.Baskı.Ankara, Akademisyen Kitapevi;53-99

78 Adım atma refleksi Adım atma refleksi bebeğin koltuk altlarından tutulup ayakları yere bastırıldığında adım atması yanıtıdır. Bebek 6 haftalık olduğunda kaybolur. Kurul S.(2007) Nörolojik Gelişme Geriliği Riski Olan Süt çocuklarının Erken Belirlenmesinin Önemi ve Klinisyenin Rolü,. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi.; 205-195.

79 YENİDOĞANIN PSİKOSOSYAL GELİŞİMİ ERİKSON-1902-1994 Güvene karşı güvensizlik (0-1,5yaş) Yenidoğan ben merkezcidir(EGOSENTRİK). Tüm istekleri ve gereksinimleri hemen karşılanmalı. Dokunulmayan,okşanmayan,yalnız bırakılan bebekler hem zihinsel hem de psikososyal gelişmeleri geride kalır. Bebeğin terkedilmeyeceğinden emin olması gerekir(temel güven duygusu). Bebekte, toplumsal güven duygusunun ilk belirtileri; beslenme, uyku, sindirim gibi işlevlerde düzen ve rahatlığın bulunuşudur. Arıkan D.,Çelebioğlu A.,Güdücü Tüfekçi F.(yazanlar); Conk Z.,Başbakkal Z.,Bal Yılmaz H. & Bolışık B.(2018).Pediatri Hemşireliği Kitabı.2.Baskı.Ankara,Akademisyen Kitapevi;53-99

80 YENİ DOĞANDA HEMŞİRELİK BAKIMI Yaşamın ilk günlerinde normal durumdan herhangi bir sapma,neonatal bir sorunu gösterebilir. Yenidoğanda normalden sapmaların belirlenmesi, daha ileri incelemeler için gereklidir. Hemşirenin yeni doğan bakımında temel amacı,HOMEOSTASİSi sağlamak ve sürdürmektir. Çavuşoğlu H.(2015).Hastaneye Yatmanın Çocuk ve Aile üzerindeki Etkileri.Çocuk Sağlığı Hemşireliği Kitabı 1.Cilt.11.Baskı. Ankara.Sistem Ofset Basımevi;73-112

81 1.SOLUNUMUN SAĞLANMASI VE SÜRDÜRÜLMESİ Yenidoğanın doğumdan hemen sonra ağlaması gerekir. Eğer bebeğin hava pasajı mukusla tıkalı ise ağlayamaz ve solunum sıkıntısı yaşar. Bebeğin doğar doğmaz ağız ve burnundaki mukus tabakası aspire edilir. İlk olarak orofarinks aspire edilir. Böylece amniyotik sıvı ve mukusu aspire etmesi önlenir. Bebek sırtüstü ya da yüzüstü pozisyonda yatırılır. Mukus drenajını kolaylaştırmak için baş 15-30 derece aşağı indirilir. Çavuşoğlu H.(2015).Hastaneye Yatmanın Çocuk ve Aile üzerindeki Etkileri.Çocuk Sağlığı Hemşireliği Kitabı 1.Cilt.11.Baskı. Ankara.Sistem Ofset Basımevi;73-112

82 2.VÜCUT ISISININ DÜZENLENMESİ Hemşirenin diğer önemli bir sorumluluğu,ısı üretimi ve kaybı arasında bir denge sağlayarak yenidoğanın vücut ısısını stabilize etmek ve sürdürmektir. Bebek için en ideal yer üstten ve alttan ısıtmalı açık yataklardır. Eğer böyle bir yer yoksa oda ısısı 26-28 0C olmalı Vücut ısısı; Buharlaşma(evaporasyon) «Bebeğin ısısı stabil oluncaya kadar banyo yaptırılmamalı» İletim(kondüksiyon) «Çıplak yenidoğan sıcak zemine konmalı» Hava akımı(kanveksiyon) «Nem oranı %40-60 sağlanarak azaltılabilir» Işıma(radyasyon) «Koyu renk giysi giydirilmeli ve pencere/soğuk duvardan uzak tutulmalı» İle kaybedilir. Çavuşoğlu H.(2015).Hastaneye Yatmanın Çocuk ve Aile üzerindeki Etkileri.Çocuk Sağlığı Hemşireliği Kitabı 1.Cilt.11.Baskı. Ankara.Sistem Ofset Basımevi;73-112

83 3.ENFEKSİYONUN ÖNLENMESİ Yenidoğan döneminde göz,ağız,umblikal kord ve perine bakımı önemlidir.  GÖZ BAKIMI:Konjonktivit gelişmesini önlemek için profilaktik tedavi Uygulanır. %1’lik tetrasiklin / %5’lik eritromisin kullanılır. Hemşire doğumdan hemen sonra ilaç tedavisinin yapıldığından emin olmalı. Gümüş nitrat yalnızca gonokok’u önler.Ayrıca KİMYASAL KONJUKTİVİT yapabilir.Bu nedenle önerilmez. Çavuşoğlu H.(2015).Hastaneye Yatmanın Çocuk ve Aile üzerindeki Etkileri.Çocuk Sağlığı Hemşireliği Kitabı 1.Cilt.11.Baskı. Ankara.Sistem Ofset Basımevi;73-112

84  Ağız bakımı: Yenidoğanın dil,yanak ve farinks bölgesinde moniliazis(pamukçuk) gelişebilir. Etken ajan:Candida Albicans Tedavide: topikal antifungal ilaç Candidaya karşı etkili:Nystatin Debritman için :%3’lük Hidrojen peroksit Tekrarlanmaması için biberonun ve emziğin dikkatli yıkanması ve el hijyenine dikkat edilmesi gerekir. Annenin göğüsleri emzirmeden önce bikarbonatlı su ile silmesi önerilir. Çavuşoğlu H.(2015).Hastaneye Yatmanın Çocuk ve Aile üzerindeki Etkileri.Çocuk Sağlığı Hemşireliği Kitabı 1.Cilt.11.Baskı. Ankara.Sistem Ofset Basımevi;73-112

85  Umblikal kord bakımı: Doğumdan sonra umblikal kordun çevresinde enfeksiyon gelişebilir(OMFALİT). Etken :E.Coli/Stafilakok Enfeksiyon genelde kirli alt bezi ya da bakım veren kişinin kontamine elleri ile temas sonucu bulaşır. Kord bakımında su ve sabun ile temizleme,kuru kord bakımı ve topikal antiseptik(%70 alkol,%4klorheksidin,batikon)kullanımı söz konusudur. DSÖ: KORDUN KURU VE TEMİZ TUTULMASINI ÖNERMEKTEDİR. Topikal antiseptikler kordun düşme süresi uzadığında/enfeksiyon durumlarında kullanılabilir. Umblikus çevresi kanama,enfeksiyon belirtileri yönünden gözlemlenir(kızarıklık,akıntı). Bebeğin alt bezinin umblikusun altında kalmasına dikkat edilir. Sürtünme ile oluşabilecek irritasyon önlenir. Kordun hava ile teması sağlanır. Çavuşoğlu H.(2015).Hastaneye Yatmanın Çocuk ve Aile üzerindeki Etkileri.Çocuk Sağlığı Hemşireliği Kitabı 1.Cilt.11.Baskı. Ankara.Sistem Ofset Basımevi;73-112

86  Perine bakımı: Perine bölgesinin yıkanması,idrarda bulunan amonyağın deriyi irrite etmesini ve dermatit(pişik) gelişmesini önler. Bu bölgenin uzun süre ve sıksık idrar,gaita,sabun ya da kimyasal maddelerle temas etmesi sonucu deride döküntüler ya da inflamasyon oluşturur. Çavuşoğlu H.(2015).Hastaneye Yatmanın Çocuk ve Aile üzerindeki Etkileri.Çocuk Sağlığı Hemşireliği Kitabı 1.Cilt.11.Baskı. Ankara.Sistem Ofset Basımevi;73-112

87 BEZ DERMATİTİ TEDAVİSİ Bez dermatiti tedavisinin temeli ; Havalandırma Bariyer Temizleme Bez değiştirme Eğitim Havalandırma (Air): Bebek bezi bölgesinin hava ile temasının artması, deri yüzeyinin idrar, dışkı, nem ve diğer tahriş edici maddelerle temas halinde kalma süresini azaltır. Bezin çıkarılması, derinin hava ile temas etmesi ve bebek bezi ile temas halindeki deride sürtünmenin azalmasına izin verir. AKÇAY DİDİŞEN N.,KESKİN E.(2019) Bebeklerde Komplike Olmayan Bez Dermatiti Şiddet Değerlendirme Ölçeğinin Geçerlik ve Güvenirliğinin İncelenmesi. Ege Üniversitesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Yüksek Lisans Tezi.İzmir;p:5-25 Boiko, 1999; Merrill, 2015

88 Bariyer (Barrier): Bariyer kremler ve diğer topikal bileşenler bez dermatiti için önleme ve tedavinin temelini oluşturur. Bez dermatitini tedavi etmek için çeşitli bariyer ürünleri mevcuttur. Bu bariyer ürünleri, bez dermatitini önlemek ve bez dermatiti geliştikten sonra deriye daha fazla zarar gelmesini önlemek için koruyucu bir öneri olarak önerilmiştir. Çoğu bariyer preparatı, aktif etki maddeleri olarak çinko oksit ve vazelin içerir. Bunlar, bez dermatiti tedavisinde etkilidir (Atherton, 2001; Merrill, 2015). Bariyer kremleri, deri bariyeri altında iyileşmesine izin verirken, idrar ve dışkı gibi tahriş edici maddelere maruz kalmayı önleyen koruyucu bir lipid filmi sağlar. Yumuşatıcı kremler, tabaka oluşturup stratum korneumun su kaybını önler. Nemlendiriciler ise bez dermatiti gelişmeden önce kullanılarak stratum korneuma su verir ve deriyi nemli tutarlar (Tatlı ve Gürel, 2002; Atherton, 2004; Stamatas ve Tierney, 2014). AKÇAY DİDİŞEN N.,KESKİN E.(2019) Bebeklerde Komplike Olmayan Bez Dermatiti Şiddet Değerlendirme Ölçeğinin Geçerlik ve Güvenirliğinin İncelenmesi. Ege Üniversitesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Yüksek Lisans Tezi.İzmir;p:5-25

89 Temizleme: Her bez değişikliğinde tahriş edici maddeleri ortadan kaldırmak için bez alanı su ve pamuklu bez ile temizlenmeli; Aşırı sürtünme ve deterjanların kullanımından uzak durulmalıdır. Fizyolojik pH değerlerine yakın olan ürünler tercih edilmelidir. Bazı yenidoğan mendilleri, tahrişe veya bez dermatitine neden olabilecek parfüm, alkol ve diğer maddeleri içerir.(UZAK DURULMALI!) Bez Değiştirme: Sık yapılan bez değişiklikleri derinin dışkı enzimleri de dahil nem ve tahriş edici maddelerle temas halinde kalma süresini azaltmaya yardımcı olur. Bu nedenle kuruluğu korumak için bebek bezi sık sık değiştirilmelidir. Bebek bezi değişimleri, bez dermatitini önlemek ve bez dermatiti geliştiğinde iyileşmeyi artırmak için her kirlendiğinde, gece en az bir kez ve gün içinde en az 3-5 kez, gerektikçe de sık sık değişimi önerilir. AKÇAY DİDİŞEN N.,KESKİN E.(2019) Bebeklerde Komplike Olmayan Bez Dermatiti Şiddet Değerlendirme Ölçeğinin Geçerlik ve Güvenirliğinin İncelenmesi. Ege Üniversitesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Yüksek Lisans Tezi.İzmir;p:5-25

90 EĞİTİM: Bebeğin bez bölgesi hijyeni, ebeveynlerin ve yenidoğan bebeklerin bakıcıları için eğitimin önemli bir parçasıdır. Bez dermatiti önlenebilir bir durumdur ve tüm ebeveynler, uygun bez bölgesi hijyeni ve deri bakımı uygulamalarına bağlı kalarak dermatit riskini azaltmaya yönelik hemşirelerden eğitim almalıdır. AKÇAY DİDİŞEN N.,KESKİN E.(2019) Bebeklerde Komplike Olmayan Bez Dermatiti Şiddet Değerlendirme Ölçeğinin Geçerlik ve Güvenirliğinin İncelenmesi. Ege Üniversitesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Yüksek Lisans Tezi.İzmir;p:5-25

91 Ebeveynlere dermatit oluşmasını önlemeye yönelik yapılacak eğitim şunları içerir; 1.Kısa aralıklarla bebeğin altı açık bırakılarak havalandırılması 2.Bebeğin altının deterjan yerine sabunla ve bol su ile yıkanması 3.Her idrar ve gaita yapışında perine bölgesinin ıslak bezle silinmesi 4.Bebeğin altının sık sık kontrol edilmesi ve ıslanınca hemen değiştirilmesi 5.İshali olan bebeklerde perine bölgesi tümüyle yıkanmalı,kurutulmalı 6.Akciğer sorunları ve aspirasyon riskine karşı pudra kullanılmamalı 7.Enflamasyonlu bölgeye yağ sürülmemeli,aleovera ve E vitamini içeren kremler kullanılır. Çavuşoğlu H.(2015).Hastaneye Yatmanın Çocuk ve Aile üzerindeki Etkileri.Çocuk Sağlığı Hemşireliği Kitabı 1.Cilt.11.Baskı. Ankara.Sistem Ofset Basımevi;73- 112

92 Bebeklerde Bez Dermatiti Bakımında Kullanılan Hidrokolloid Örtünün İyileşme Sürecine Etkisi Bez dermatiti bebeklerde şiddetli bir ağrıya sebep olurken enfeksiyon gelişme riskini de arttırır. Günümüzde bez dermatiti bakımında sıklıkla kullanılan çinko oksit içerikli kremlerin koruyucu ve iyileştirici etkisinin yanı sıra ciltten uzaklaştırmaya çalışılmasındaki güçlük nedeniyle sert bir şekilde temizlenmesi ciltte irritasyona neden olmaktadır. Yenidoğan yoğun bakım ünitesinde yatan bez dermatiti olan ve vaka seçim kriterlerine uyan 44 bebek(deney kolloidkörtü:22,kontrol ZnO:22) üzerinde yapılan araştırmanın sonuçlarına göre; Hidrokolloid örtü bez dermatitinin iyileşmesinde %40 çinko oksit içerikli bariyer kremden daha etkilidir ve kısa sürede iyileşme sağlamaktadır. Bez dermatiti bakımında hidrokolloid örtü kullanılabilir. Yılmaz G.,Yıldız S.,(2018).Bebeklerde Bez Dermatiti Bakımında Kullanılan Hidrokolloid Örtünün İyileşme Sürecine Etkisi.İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi ; 3 (3)

93 Bebeğin Banyosu Yenidoğan bebek terleyemediği için hergün banyo yaptırılmasına gerek yoktur. Yaz döneminde her gün yaptırılabilir. Kış döneminde haftada 2-3kez yaptırılabilir. Deri kuruluğunu önlemek için losyon sürülmesi, bakterilerin gelişmesi için sıcak- nemli bir ortam sağlar. Doğumdan birkaç gün sonra verniks kazeoza kaybolur.(Bebeğin verniks kazeozadan faydalanması önemli). Umblikal kord düşünceye kadar bebeğe sadece silme banyosu verilir.(kuru kalmalı) Kusma ve aspirasyon riskini önlemek için beslenmesi banyodan sonra yapılır. Çavuşoğlu H.(2015).Hastaneye Yatmanın Çocuk ve Aile üzerindeki Etkileri.Çocuk Sağlığı Hemşireliği Kitabı 1.Cilt.11.Baskı. Ankara.Sistem Ofset Basımevi;73-112

94 Yenidoğanın banyosu yaptırılırken; Küvetin içine katlanmış havlu konur. Küvete uygun sıcaklıkta su konur.Kaza ile yanmayı önlemek için bileğinizin iç kısmıyla kontrol edin. Oda sıcaklığı 24-25 0C, banyo suyu ise 37-38 0C olmalıdır. Bebek temiz alanlardan kirli alanlara doğru yıkanmalıdır. GÖZ > YÜZ> GÖVDE> EKSTREMİTELER >PERİNE Çavuşoğlu H.(2015).Hastaneye Yatmanın Çocuk ve Aile üzerindeki Etkileri.Çocuk Sağlığı Hemşireliği Kitabı 1.Cilt.11.Baskı. Ankara.Sistem Ofset Basımevi;73-112

95 KAYNAKÇA 1.Akıncı Z., 1-12 Ay Arası Sağlıklı Bebeklerde Büyümenin Değerlendirilmesi. Ankara Üniv.Tıp Fak. Çocuk Sağlığı Ad Sosyal Pediatri Bd. Uzmanlık Tezi. Ankara.1997 2.Alimoğlu M., 1-12 Ay Süt Çocuklarında Bazı Antropometrik Veriler. İstanbul Üni. Çocuk Sağlığı Enst. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul. 1989 3.Arıkan D.,Çelebioğlu A.,Güdücü Tüfekçi F.(yazanlar); Conk Z.,Başbakkal Z.,Bal Yılmaz H. & Bolışık B.(2018).Pediatri Hemşireliği Kitabı.2.Baskı.Ankara,Akademisyen Kitapevi;53-99 4.Çavuşoğlu H.(2015).Hastaneye Yatmanın Çocuk ve Aile üzerindeki Etkileri.Çocuk Sağlığı Hemşireliği Kitabı 1.Cilt.11.Baskı. Ankara.Sistem Ofset Basımevi;71-112 5.Hız Kurul S..(2007) Nörolojik Gelişme Geriliği Riski Olan Süt Çocuklarının Erken Belirlenmesinin Önemi ve Klinisyenin Rolü. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Çocuk Nörolojisi Bilim Dalı ;21(3);195-204 6.M.E.B..(2016).Büyüme ve Gelişme.Sağlık Hizmetleri Modülü.Ankara;3-16 7.Öztürk M.,Yıldız K.,(2008).Isparta Kent Merkezinde 0-12 Aylık Bebeklerin Büyüme Durumlarının Değerlendirilmesi.Halk Sağlığı Yüksek LisanTezi(yayınlanmamış),Isparta;3 8.Şanlıer N., Aytekin F., Ankara’da Yaşayan 0-36 Ay Çocukların Bazı Antropometrik Ölçümleri ve Anne Sütü İle Beslenme Durumlarının Saptanması, Gazi Okumuş N., Önal E.E., Türkyılmaz C., Demirci S., Koç E., Atalay Y.,……...(2009)Doğum Şekli ve Anneye uygulanan Anestezi Tipinin Postnatal Erken Dönemde Yeni Doğanlarda Görülen Tartı Kaybına Etkileri. Türkiye Çocuk Hastalıkları Dergisi;3(1):31-40 9.Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 24, Sayı 1, 271-289, 2004

96 10.Avoa A, Fischer P. The influence of perinatal instruction about breastfeeding on neonatal weight loss. Pediatrics 1990;86:313- 315 11.Brace RA: Fluid distribution in the fetus and neonate. In: Polin RA, Fox WW (eds): Fetal and Neonatal Physiology. WB Saunders: Philadelphia, 1998:1703-1713. 12.Offringa PJ, Boersma ER. Differences in early neonatal growth patterns between several developing countries and some industrialized societies. Hum Nutr Clin Nutr 1987;41:307-310 13.Flenady VJ, Woodgate PG. Radiant warmers versus incubators for regulating body temperature in newborn infants. Cochrane Database Syst Rev 2003;(4):CD000435. 14.Devuyst O, Burrow CR, Smith BL, Agre P, Knepper MA, Wilson PD. Expression of aquaporins-1 and -2 during nephrogenesis and in autosomal dominant polycystic kidney disease. Am J Physiol 1996; 71(1 Pt 2):F169-83. 15. Daştan Gürler S.,Boran P. Ebeveyn Antropometrik ÖlçümlerininÇocuk Baş Çevresi Üzerine Etkisi.Çocuk Dergisi 2018;18(3):113-120doi: 10.5222/j.child.2018.0488 16.Kliegman R, Behrman RE. Nelson WE. Nelson textbo­ok of pediatrics. 2016, Elsevier 17.Osborne J, Havalad S, Hudson B, Hughes A. Effect of parental head circumference on that of the newborn child. Arch Dis Child. 1980;55(6):480-2. 18.Nellhaus G. Head circumference from birth to eighteen years practical composite international and interracial graphs. Pediatrics 1968;41(1): 106-14. 19.Neyzi O, Giinöz H, Furman A, Bundak R, Gökçay G, Darendeliler F, Baş F. Türk çocuklarında vücut ağırlığı, boy uzunluğu, baş çevresi ve vücut kitle indeksi refe­rans değerleri. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi 2008;51( 1): 1- 14. 20.Haslam RHA. The Nervous System, in: Behrman RE, Kliegman RM, Arvin AM (Ed): Nelson Textbook of Pediatrics. Phi-ladelphia, Saunders, 2004, p. 1667-1763

97 21.Konca Ç.İ,Çalışkan M. N.(2019)Tekrarlayan akciğer enfeksiyonunun nadir bir nedeni: Jeune sendromu.Ege Tıp Dergisi;58(2):181-183 22.Çelik Y.,Akbaş B.,Keçeli M.,Arslanköylü A.(2013)Yenidoğanda Solunum Yetmezliğinin Nadir Bir Nedeni: Jeune SendromuTurk Toraks Derg ; 14: 161-3 23.ES Crelin. Functional Anatomy of the Newborn. New Haven: Yale University Press, 1973:14 24.PL Williams, R Warwick, editors. Gray’s Anatomy, 36th ed. Edinburgh:Churchill Livingstone 1980:345. 25.*‘FontanelAnatomisi’..acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/1226/mod_resource/content/1/OS SA%20CRANII%20-%201.pdf.Erişim Tarihi 2.10.2019 26.Chapter 1 - Anatomy Dörr, P., Keizer, S., Weemhoff, M., De Ruiter, M., & Khouw, V. (2017). Anatomy. In P. Dörr, V. Khouw, F. Chervenak, A. Grunebaum, Y. Jacquemyn, & J. Nijhuis (Eds.), Obstetric Interventions (pp. 3-16). Cambridge: Cambridge University Press 27.Ozer et al.(2013).Evaluation of Fontanelles.Pediatric Practice and Research ;1(1): 4-9. 28.J Kiesler, R Ricer. The Abnormal Fontanel American Family Physician June 2003; 67:2547-2552 8 1419-1423. 8- S 29.Demirsoy. Propedötik Çocuk Hastalıklarında Fizik Muayene ve Ayırıcı Tanı. Çizgi yayınevi: Ankara 2004 30.WA Carlo. Physical Examination of Newborn Infant. In Kliegman RM editor. Nelson Textbook of Pediatrics 19th edition. USA:2011;533

98 31Aksoy S., Orhan K.(2017)Paranazal Sinüs Hacimlerinin Değerlendirilmesi.Turkiye Klinikleri J Oral Maxillofac Radiol-Special Topics;3(3):184-8 32‘molding’ https://medlineplus.gov/ency/imagepages/17176.htm E.T.:02.10.2019 33‘molding’ https://medical-dictionary.thefreedictionary.com/molding Erişim Tarihi:02.10.2019 34Ö. Yılmaz ve ark..(2010)Primer immün yetmezlikli çocuğa yaklaşım.Dicle Tıp Dergisi.Cilt / Vol 37, No 3, 307-313. 35Rich RR, Fleisher TA, Schwartz BD, et al (eds). Development of the Fetal and Neonatal Immune System. Clinical Immunology: Principles and Practice. 3th ed. Philadelphia. Elsevier. 2008. p493–503 36Stiehm RE, Fudenberg HH. Serum levels of immune globulins on health and disease: A survey. Pediatrics 1966;37:715–27 37Dede Çınar N., Dede C.: Yenidoğanda Hipotermi, Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi,2006, 1(2):119-125 38‘yenidoğankiloalımı’http://portal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2011/syu403/unite_4/kim/syu403_unite.pdf E.T.:01.10.2019 39Matthews DC, Glader B. Erythrocyte disorders in infancy. In: Gleason CA, Devaskar SU (eds). AveryeryeryAver of The Newborn 9th (ed). Philadelphia, Elsevier Saunders, 2102:1018-1107. 40Patıroğlı T.,Özcan A.,(2016).Yeni Doğan Döneminde Hematopoez ve Tam Kan Sayımı.Türk Pediatrik Hematoloji Derneği.p:483556;Polat A. Doi:10.4274 41Freud S.(yazan).Editör:İnalC.(2016).PSİKANALİZ.2.Bölüm,Otoerotizm. BizimBüroMatbaa, 2.Basım,Ankara.p:22,83 42Özdemir, O, Özdemir, P, Kadak, M, Nasıroğlu, S. (2012). Kişilik Gelişimi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 4 (4), 566-589. DOI: 10.5455/cap.20120433

99 43.Boeree CG. Personality theories. http:// www.ship.edu/ %7Ecgboree/ persconntents.html (3.10.2019’da ulaşıldı) 44.Guerin F, McKenzie D. A(2008) Piagetian model of early sensorimotor development. In Proceedings of the Eighth International Conference on Epigenetic Robotics: Modeling Cognitive Development in Robotic Systems (Eds M Schlesinger, L Berthouze, C Balkenius):29-36. Brighton UK, Lund University. 45.Gündüz F. (2007)Okul öncesi çocuklarda dini tasavvurlara psikolojik bir yaklaşım. (Yüksek lisans tezi). Kahramanmaraş, Sütçü İmam Üniversitesi;Özdemir,2012 46.Dönmez A. Bilişsel sosyal şemalar. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Felsefe Bölümü Dergisi 1992; 14:131-146 47.‘Nörolojik muayene’ http://www.itfnoroloji.org/semi2/cocuk.htm E.T.:03.10.2019http://www.itfnoroloji.org/semi2/cocuk.htm 48.Kurul S.(2007) Nörolojik Gelişme Geriliği Riski Olan Süt çocuklarının Erken Belirlenmesinin Önemi ve Klinisyenin Rolü,. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi.; 205-195. 49.www.yourfavoriteshop.co.uk/catolog/mhd/white noise/fag/html. 23.09.2009.www.yourfavoriteshop.co.uk/catolog/mhd/white noise/fag/html. 23.09.2009 50.Ovalı F. Fetüs ve Yenidoğanda İşitme: Temel Kavramlar ve Perspektifler. TürkiyeKlinikleri- The Journal of Pediatrics, 2005, 14:138-149. 51.Breastfeeding Protocols for Health Care Providers “I Love Momo’s Milk”. TorontoPublic Health, 2007. 52.http://www1.toronto.ca/staticfiles/City%20Of%20Toronto/Toronto%20Public%20Health/Communicable%20Disease%20Control/Immuniz ationhttp://www1.toronto.ca/staticfiles/City%20Of%20Toronto/Toronto%20Public%20Health/Communicable%20Disease%20Control/Immuniz ation 53.Patel L, Dattani MT.(2001): Normal and disorders. Clinical Endocrinology. Ed. Brook CGD, Clayton P, Brown R. Blackwell Science London, 4 thed, S. 90-112. 54. Rapaport R, Bowley DA.(2004): Clinical aspects of growth and growth disorders. Pediatric Endocrinology: Mechanism, Manifestations and Management. Ed. Pescovitz OH, Eugster EA. Lippincott Williams and Wilkins Philadelphia,, S. 172-189. 55.Darcan Ş,Arslanoğlu İ,Berberoğlu M,Bundak R,…..Darendeliler F.(2006).BOY KISALIĞI TANIM VE SINIFLANDIRMA:AYNI ÖLÇÜTLERLE Mİ BOY KISALIĞI DİYORUZ?. EGE PEDİATRİ BÜLTENİ, 13 (1): 127-133 56.MEB.(2016),Büyümenin Değerlendirilmesi.Büyüme ve Gelişme Modülü.Sağlık Hizmetleri.Ankara,p:17-30 57.Hepper PG, Shahidullah BS. Development of fetal hearing. Arch Dis Child 1994; 71: 81-87. 58.Yoshinaga-Itano C, Sedey AL, Coulter DK, Mehl AL. Language of early and later-identified children with hearing loss. Pediatrics 1998; 102: 1161-1171 59.Hall DM, Garner J. Feasibility of screening all neonates for hearing loss. Arch Dis Child 1988; 59: 1168-1172 60.Genç G.A.,Ertürk B.B.,Belgin E.,(2005). Yenidoğan işitme taraması: başlangıçtan günümüze.Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi 2005; 48: 109-118

100 61.Kongresi, S. B. Ç. (2018). Sağlıklı Büyüyen Çocuk Kongresi 2018 Bildiri Özetleri. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 3(3-Ek Sayı), 1-301. 62.AKÇAY DİDİŞEN N.,KESKİN E.(2019) Bebeklerde Komplike Olmayan Bez Dermatiti Şiddet Değerlendirme Ölçeğinin Geçerlik ve Güvenirliğinin İncelenmesi. Ege Üniversitesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Yüksek Lisans Tezi.İzmir;p:5-25