KARDEŞ KıSKANÇLıĞı VE AILE TUTUMLARı PSK. İ PEK YE Şİ LKAYA

... konulu sunumlar: "KARDEŞ KıSKANÇLıĞı VE AILE TUTUMLARı PSK. İ PEK YE Şİ LKAYA"— Sunum transkripti:

1 KARDEŞ KıSKANÇLıĞı VE AILE TUTUMLARı PSK. İ PEK YE Şİ LKAYA 14.04.2019

2  NED İ R BU KISKANÇLIK?  KARDEŞ KISKANÇLI Ğ I NEDENLER İ NELERD İ R?  KARDEŞ KISKANÇLI Ğ ININ NEDENLER İ NELERD İ R?  KARDEŞ KISKANÇLI Ğ I İ LE NASIL BAŞED İ L İ R?  DO Ğ UMDAN SONRA YAPILMASI GEREKENLER NELERD İ R?  SORU-CEVAP  KAPANIŞ PS İ KOLOG İ PEK YEŞ İ LKAYA

3 NEDIR BU KıSKAÇLıK? Kıskançlık, sevilen birinin başkası ile paylaşılmasına katlanamamaktır. Yaşamın her döneminde görülebilir ancak çocuklukta biraz daha yo ğ un yaşanabilir. Bu duyguyla ilk tanışma iki yaş civarındadır. PS İ KOLOG İ PEK YEŞ İ LKAYA

4 Doğal, evrensel ve insanı oldukça mutsuz eden bir duygudur. O kadar ki insanlık tarihinde ilk cinayet kardeş kıskançlığı yüzünden işlenmiştir. Önemli olan ne boyutta yaşandığıdır. Çocuk, herkesin kendisinden daha iyi olduğunu ve kendisinin herkesten daha az sevildiğini düşünmeye başlar. PS İ KOLOG İ PEK YEŞ İ LKAYA

5 Özellikle küçük çocuklarda yeni doğan kardeşi kıskanma kimi zaman yaşamı etkileyecek ve davranış bozukluğuna neden olacak derecede yoğun yaşanabilen bir duygu olabilmekte ve yardım gerektiren bir hal alabilmektedir. Bu nedenle ciddiye alınması gereken bir durumdur. PS İ KOLOG İ PEK YEŞ İ LKAYA

6 Do ğ al bir duygu olan kıskançlık sevilen kişinin bir başkasıyla paylaşılamamasından ve temelde güvensizlikten kaynaklanır. O ana kadar kendine yöneltilen ilgi ve dikkatin kardeşine yöneltilmesinden do ğ an rahatsızlık en temel nedendir. PS İ KOLOG İ PEK YEŞ İ LKAYA KARDEŞ KISKANÇLIĞININ NEDENLERİ

7 Kardeşler arası kıskançlı ğ ın derecesi, yeni bir çocu ğ un do ğ umuyla anne babanın tutumunda olan de ğ işikliklere, büyük çocukla ebeveyn arasında yerleşmiş olan ilişkiye ve çocu ğ un bebe ğ e olumsuz bir etkide bulunmasına göz yumma hoşgörüsüne ba ğ lıdır. PS İ KOLOG İ PEK YEŞ İ LKAYA

8 Annenin hamileli ğ inin son dönemlerinde a ğ ırlaşmaya başlamasıyla yorgun ve isteksiz oluşu, çocu ğ u kuca ğ ına almayışı çocu ğ a sevilmedi ğ ini daha kardeşi gelmeden düşündürmeye başlar. Yine anne babanın yeni gelecek çocuk için hazırlık yapması çocu ğ un duydu ğ u kıskançlı ğ ı pekiştirir. Kardeşin do ğ masıyla birlikte ona ayrılan zamanın azalması çocukta, bebe ğ e karşı gibi görünen ama aslında anneye babaya karşı olan kızgınlık, kırgınlık gibi duyguların gelişmesine neden olabilir. Çocuk kendini terk edilmiş, güvensiz ve desteksiz hissetmeye başlar. PS İ KOLOG İ PEK YEŞ İ LKAYA

9 Kıskançlık derecesinde rol oynayan bir başka etken de kardeşler arasındaki yaş farkıdır. Yaş farkı az olan kardeşlerde kıskançlı ğ ın görülme sıklı ğ ı, yaş farkı fazla olanlara oranla biraz daha yüksektir. Bebe ğ in bakıma muhtaç oluşunu büyük çocuk anlamakta güçlük çeker, annenin onu daha çok sevdi ğ i için ilgilendi ğ ine inanır PS İ KOLOG İ PEK YEŞ İ LKAYA

10 Dışarıdan insanların telkini bir di ğ er nedendir. Kendisinden büyük bir kız kardeşi olan çocu ğ a saçlarının neden ablası gibi kıvırcık olmadı ğ ını sormak, ablaya da kardeşinin boyunun onu yakaladı ğ ını ve yakında onu geçebilece ğ ini söylemek (sanki bunlar kötü bir şeymiş gibi) hem gereksiz hem de olumsuz etkileri olan yaklaşımlardır. Çocukların birbirleriyle rekabete girmelerini, kızgınlık duymalarını sa ğ layabilir. PS İ KOLOG İ PEK YEŞ İ LKAYA

11 Kardeşin cinsiyetine göre de çocu ğ un duyguları farklılaşabilir. Çocuk erkek, do ğ an kardeş kız ise anne babanın sırf kız oldu ğ u için onu daha çok sevdiklerini düşünür. Gelen kardeş de erkek ise ikinci bir erke ğ e neden gerek duyuldu ğ unu anlamaz. Özellikle anne babanın çocu ğ un cinsiyetine ilişkin tercihlerinin oldu ğ u durumlarda çocukta bu duygu daha çok görülebilir. Bebe ğ i görmeye gelen ziyaretçiler çocu ğ u rahatsız eder, kıskançlı ğ ı pekiştirir. PS İ KOLOG İ PEK YEŞ İ LKAYA

12 Bazı çocuklar mizaçlarından dolayı daha kıskançtır. PS İ KOLOG İ PEK YEŞ İ LKAYA

13 KARDEŞ KISKANÇLIĞININ BELİRTİLERİ NELERDİR? PS İ KOLOG İ PEK YEŞ İ LKAYA

14 Çocuk daha annenin hamileli ğ inde bu duyguyu yaşamaya başlar. Kardeşinin ondan daha çok sevilece ğ i korkusunu duymaya ve bu nedenle annesinden daha çok ilgi ve sevgi beklemeye başlar. Huysuzlaşır, inatlaşır, annenin peşinden ayrılmaz, anne babaya ihtiyacı olmasa da sürekli bir şeyler istemeye başlar. Kardeş kıskançlı ğ ı yaşayan çocukta üzüntü, küçük düşme korkusu, can sıkıntısı, öfke, nefret ve intikam alma düşünceleri oluşur. Çocuk kendisine acır ve durumundan derin bir üzüntü duyar. Bu duygulardan en etkili olanları öfke, kendine acıma ve üzüntü duygularıdır. PS İ KOLOG İ PEK YEŞ İ LKAYA

15 Çocuk o güne kadar evde kendisi ilgi ve sevgi oda ğ ıyken birden ikinci plana itilmiş gibidir. Artık anne babasının ve di ğ er yakınlarının sevgi ve ilgisini kardeşiyle paylaşmak durumundadır. İ ştahsızlık ve uykusuzluk böyle durumlarda ortaya çıkabilir. Sevilmedi ğ i düşüncesiyle anneden tamamen uzaklaşır, içe kapanır, yemek yememeye ve zayıflamaya başlayabilir. PS İ KOLOG İ PEK YEŞ İ LKAYA

16 Kıskançlık nedeniyle çocukta emekleme, bebek gibi konuşma, biberonla beslenmek isteme, alt ıslatma, tırnak yeme, parmak emme gibi bebekleşme ve gerileme belirtileri görülebilir. PS İ KOLOG İ PEK YEŞ İ LKAYA

17 Hem gün içinde hem de geceleri aşırı sinirli olurlar. Huzursuz bir görünümleri vardır, sakinleşmekte zorlanır ve kimi zaman çevrelerindeki insanlara öfkeli davranabilirler. Kendine ya da eşyalara yönelik saldırgan davranışlarda bulunabilirler. PS İ KOLOG İ PEK YEŞ İ LKAYA

18 Bazı çocuklar kıskançlık duygularını açıkça ortaya koyarak kardeşine vurma, onun oyunca ğ ını kırma, "ondan nefret ediyorum" deme gibi davranışlar gösterirken bazıları da bu duygularını bastırır ve aşırı sevgi gösterir, bu davranışın altında ço ğ u zaman anne- babanın sevgisini kaybetme, tepki görme korkusu yatar. Kardeş düşmanlı ğ ından do ğ an düşmanlık bazen kardeşe de ğ il, anneye yönelir. Çocuk annenin sözünü dinlememeye, evde sürekli problem çıkarmaya başlar. Çeşitli bahanelerle ilgiyi üzerlerine çekmeye çalışırlar. PS İ KOLOG İ PEK YEŞ İ LKAYA

19 Evden ayrılmayı reddetmeyle birlikte (Örn: okula gitmek istememe) baş a ğ rısı, mide bulantısı gibi psikosomatik belirtiler, (emin olmak için fiziki muayene yaptırılmalıdır) isteksizlik ve di ğ er stres belirtileri sık sık gözlenebilir. PS İ KOLOG İ PEK YEŞ İ LKAYA

20 Anne babaya sık sık onu sevip sevmediklerini sorma ve sevgilerinden bir türlü emin olamama yaşanabilir. PS İ KOLOG İ PEK YEŞ İ LKAYA

21 KARDEŞ KıSKANÇLıĞı ILE BAŞ EDEBİLME PS İ KOLOG İ PEK YEŞ İ LKAYA

22 Sosyal ve ruhsal açıdan sa ğ lıklı çocuklara sahip olmanın yolu birden çok çocu ğ a sahip olmaktır. Kardeşler arası kıskançlı ğ ı yok etmenin herhangi bir yolu yoktur ve tamamen ortadan kaldırılamaz, ancak hafifletilebilir. Bunun için do ğ umdan önce ve do ğ umdan sonra alınması gereken önlemler vardır. Kıskançlı ğ ı en alt düzeyde tutmanın tek yolu, çocuk evin tek çocu ğ u konumundayken bütün istekleri yerine getirilmemelidir. Yani şımartılmamalıdır. İ lgi ve sevgi normal bir seviyede tutulursa kardeşin gelişiyle de çocuk aşırı kıskançlık durumları yaşamayacaktır. PS İ KOLOG İ PEK YEŞ İ LKAYA

23 BEBEKLE ILGILI YAPıLAN HAZıRLıKLARDA ABARTıYA KAÇMAMAK GEREKIR. Çocuk, psikolojik olarak kardeşinin gelişine hazırlanmalı ve aileye katılacak ikinci çocukla ilgili bilgiler verilmelidir. Daha bebek gelmeden çocu ğ un ruhunda kardeşine karşı sevgi oluşması sa ğ lanabilir. Hamilelik döneminde babası ya da başka bir aile üyesi (anneanne, babaanne) büyük çocu ğ un bakımıyla ilgili yemek yedirme, banyo yaptırma, uyutma gibi işlere başlayabilir. Böylece anne hastanedeyken ya da bebekle meşgulken çocuk kendini ihmal edilmiş hissetmez ve yaşantısının de ğ işti ğ i fikrine kapılmaz. PS İ KOLOG İ PEK YEŞ İ LKAYA

24 Çocu ğ u bebe ğ in gelişine hazırlarken kaygılı olunmamalıdır. Bazen ana babalar öyle kaygılanır ki, sanki her şeyin sonu olacaktır ve bu kaygılarını çocu ğ u da yansıtırlar. ”Sakın kardeşini kıskanma”, “Kardeşini kıskanırsan Allah seni cezalandırır”, ”hiç korkma, seni de kardeşin kadar sevece ğ iz”, ”Ona ne alırsak, aynısın sana da alaca ğ ız” gibi ifadeler çocu ğ u daha da kaygılandırır. Bebekle ilgili yapılan hazırlıklarda abartıya kaçmamak gerekir. PS İ KOLOG İ PEK YEŞ İ LKAYA

25 DOĞUMDAN SONRA YAPıLMASı GEREKENLER Anne bebekle ilgilenirken büyük çocu ğ u tamamen ilgiden mahrum etmemelidir. Anne- baba çocu ğ a olan sevgisini sözlerden ziyade davranışlarıyla göstermelidir. Çocu ğ un yanında bebe ğ e aşırı sevgi gösterilerinden kaçınılmalıdır. Büyükanne / baba ve misafirler daha çok bebekle ilgilenirler. Gerekirse büyük çocukla ilgilenmeleri için uyarılmalıdır. PS İ KOLOG İ PEK YEŞ İ LKAYA

26 Bebe ğ in uyudu ğ u ortamda gürültü çıkarttı ğ ı için sert tepkide bulunmak, çocu ğ un kıskançlı ğ ını arttıracaktır. Sert tepki ve ceza yerine daha sakin ifadelerle uyarılmalıdır. Bebe ğ e zarar verir endişesiyle çocuk devamlı bebekten uzaklaştırılmaya çalıştırılmamalıdır. Zarar verici davranışlara yöneldi ğ i hissedildi ğ inde uyarılmalıdır; ancak uyarının boyutu kabul edilebilir düzeyde olmalıdır. Dikkatinizi hemen, sorun çıkaran çocu ğ a yönetmek yerine, zarar gören çocukla ilgilenmek, kardeşi "ma ğ dur, ezilen" olarak nitelendirmemek gerekir. PS İ KOLOG İ PEK YEŞ İ LKAYA

27 KARDEŞLER ARASı KıYASLAMALAR ASLA YAPıLMAMALıDıR Kardeşler arası kıyaslamalar asla yapılmamalıdır. Çünkü her biri ayrı yetenek ve ilgiye sahiptir. Bebe ğ in bakımıyla ilgili işlerde büyük kardeşin yardım etmesi sa ğ lanabilir. Çocuk verilen görevi yerine getirdikten sonra övücü sözlerle ödüllendirilebilir. Bu tür etkinlikler zamanla alışkanlık haline getirilirse, çocukta kıskançlık yerine koruyuculuk duygularının gelişmesini sa ğ lar. PS İ KOLOG İ PEK YEŞ İ LKAYA

28 Hamilelikten önce çocuk ana-babasının yanında yatarken, hamilelikle beraber çocu ğ u başka bir odada yatırmak yanlış bir davranıştır. Ayrıca kendi odasında yatan çocu ğ u, bebe ğ in do ğ umundan sonra kıskanmasın diye, ana-babasının odasına almak da do ğ ru bir davranış de ğ ildir. PS İ KOLOG İ PEK YEŞ İ LKAYA

29 Aile içinde işbirli ğ ine önem verilmeli. Çocukların ilgi ve yeteneklerine göre ayrı ayrı sorumluluklar verilmeli. De ğ erlendirmede çabaya önem verilmeli. Çocu ğ un duygularıyla yüzleşmesi sa ğ lanırsa fiziksel şiddet içeren davranışlar yok olabilir. Örne ğ in çocuk büyük ise, kardeşi hakkındaki duygularını açı ğ a çıkarmasına etkin dinlemeyle yardım edilebilir. Kıskançlıktan dolayın kötü bir çocuk olmadı ğ ı mesajı verilmelidir. Aksi takdirde çocuk kendini suçlu hissedecektir. PS İ KOLOG İ PEK YEŞ İ LKAYA

30 Kısacası, çocuk aileye yeni katılan kardeşinden önce nasıl bir konumda ise, kardeş geldikten sonra da bu konumu çok az de ğ işiklikle aynen korunmalı. PS İ KOLOG İ PEK YEŞ İ LKAYA

31 ÇOCUKLARINIZ İLE GÜZEL VE SAĞLIKLI BİR GELECEK DİLİYORUM. PSK. İ PEK YEŞ İ LKAYA /psikologipekyesilkaya ipek.yesilkayaa@gmail.com