KAMU GELİRİ TÜRLERİ Sevda AKAR 08.05.2019.

... konulu sunumlar: "KAMU GELİRİ TÜRLERİ Sevda AKAR 08.05.2019."— Sunum transkripti:

1 KAMU GELİRİ TÜRLERİ Sevda AKAR

2 KAMU GELİR ÇEŞİTLERİ VERGİLER VERGİ DIŞI GELİRLER HARÇLAR RESİMLER
ŞEREFİYELER PARAFİSKAL GELİRLER PARA VE VERGİ CEZALARI MÜLK VE TEŞEBBÜS GELİRLERİ ÖZELLEŞTİRME GELİRLERİ BORÇLANMA GELİRLERİ PARA BASMAKTAN DOĞAN GELİRLER DİĞER KAMU GELİRLERİ (BAĞIŞ VE YARDIMLAR)

3 KAMU GELİRLERİNİN AYRIMI
CEBİRLİK AÇISINDAN SAĞLADIKLARI KAYNAĞIN NİTELİKLERİ AÇISINDAN GELİRİN SÜREKLİLİĞİ AÇISINDAN

4 CEBİRLİK AÇISINDAN CEBRE DAYANAN; VERGİLER, HARÇLAR, CEZALAR
CEBRE DAYANMAYAN; MÜLK VE TEŞEBBÜS GELİRLERİ, BORÇLANMA

5 SAĞLADIKLARI KAYNAĞIN NİTELİKLERİ AÇISINDAN
ÖZEL EKONOMİ GELİRLERİ; devletin piyasa kuralları içinde ve özel hukuk kurallarına uygun bir şekilde gerçekleştirdiği faaliyetlerden elde ettiği gelir. Örn: MÜLK VE TEŞEBBÜS GELİRLERİ KAMU EKONOMİSİ GELİRLERİ; VERGİ, RESİM VE HARÇLAR

6 GELİRİN SÜREKLİLİĞİ AÇISINDAN
ADİ; kamu hizmetlerinin gerçekleştirilebilmesi amacıyla her yıl tekrarlanır nitelikteki ve sürekli gelir yaratır kaynaklardan elde edilen gelir. Örn; VERGİ, RESİM, HARÇ. OLAĞANÜSTÜ; ani şekilde ortaya çıkan ve önceden öngörülmesi olanağı bulunmayan kamu giderlerini karşılamaya yönelik gelirler. Örn; BORÇLANMA, ÖZELLEŞTİRME gelirleri.

7 VERGİ TEORİSİ ve UYGULAMASI
VERGİNİN TANIMI; KAMUSAL HİZMETLERİN FİNANSMANI İÇİN, GERÇEK VEYA TÜZEL KİŞİLERİN GELİR, SERVET VEYA HARCAMALARI ÜZERİNDEN KARŞILIKSIZ VE CEBREN ALINAN PARASAL DEĞERLERDİR.

8 VERGİNİN AMAÇLARI FİSKAL (MALİ); verginin kamu finansmanı için toplanmasıdır. Yani, kamu harcamalarının karşılanması, finanse edilmesidir. MALİ OLMAYAN; bunlar iktisadi ve sosyal amaçlardır. Verginin gelir dağılımında adaleti sağlaması sosyal; ekonomik istikrarı sağlama, büyümeyi gerçekleştirme iktisadi amacıdır.

9 VERGİYİ AÇIKLAYAN GÖRÜŞLER
FAYDA TEORİSİNE GÖRE EGEMENLİK HAKKINA DAYANARAK ÖDEME GÜCÜNE GÖRE

10 FAYDA TEORİSİNE GÖRE VERGİYİ DEVLET HİZMETİNİN KARŞILIĞI OLARAK GÖRMEKTEDİR. BU GÖRÜSE DAYANAN ÜÇ FARKLI YAKLAŞIM VARDIR. DEĞİŞİM GÖRÜŞÜ SİGORTA PRİMİ GÖRÜŞÜ SOSYAL ÜRETİM GİDERLERİNE KATILMA PAYI TEORİSİ

11 FAYDA TEORİSİNE GÖRE DEĞİŞİM GÖRÜŞÜ; vergi devletin sunduğu hizmetlerin bedelidir. Vergi bir fiyat gibi düşünülmektedir. SİGORTA PRİMİ GÖRÜŞÜ; devlet bireylerin mal ve can güvenliğini sağladığı için vergi bireylerin devlete ödedikleri sigorta primi gibidir. SOSYAL ÜRETİM GİDERLERİNE KATILMA PAYI TEORİSİ; tüm gerçek ve tüzel kişiler birer üretici ve toplum bu üreticilerin oluşturduğu bir birliktir. Devlet bu üreticiler birliğinin genel giderlerini karşılamakta ve bu giderlere üretici birimlerin katkısı vergidir.

12 EGEMENLİK HAKKINA DAYANARAK ÖDEME GÜCÜNE GÖRE AÇIKLAYAN GÖRÜŞ
BU GÖRRÜŞE GÖRE BİREYLERİN KAMU HİZMETLERİNDEN SAĞLADIKLARI FAYDA DEĞİL, ÖDEME GÜCÜ ÖN PLANA ÇIKMAKTA VE BİREYLERDEN ÖDEYEBİLDİKLERİ ORANDA VERGİ ALINMASI ESAS ALINMAKTADIR.

13 VERGİ İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
VERGİNİN KONUSU; verginin üzerine konulduğu, doğrudan ya da dolaylı olarak kaynağını oluşturduğu iktisadi unsurdur. Verginin konusu ya gelir ya harcama yada servettir. VERGİNİN MATRAHI; üzerinden vergi hesaplanan iktisadi değer veya miktardır. ADVALOREM MATRAH; matrahın vergi konusu unsurun değeri üzerinden hesaplanması. (evin değeri) SPESİFİK MATRAH; vergi konusu unsurun miktarı üzerinden hesaplanması. (evin kapladığı alan)

14 VERGİ İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
VERGİ MÜKELLEFİ; vergi kanunları gereğince üzerine vergi borcu düşen kişidir. Vergi yükümlüsü de denilmektedir. VERGİ SORUMLUSU; başkasına ait vergi dolayısıyla, alacaklı vergi dairesine muhatap olan ve verginin ödenmesinden sorumlu olan kişiye vergi sorumlusu denilmektedir.

15 VERGİ İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
VERGİ MUAFLIĞI VE İSTİSNASI; vergi kanunlarına göre, vergilendirilmesi gereken kişi ya da kişi gruplarının vergi dışı bırakılmasına vergi muafiyeti, vergi istisnası ise vergi kanunlarına göre vergilendirilmesi gereken vergi konularının aynı veya başka kanunlarla kısmen ya da tamamen vergi dışı bırakılmasıdır. Muafiyet sübjektif, istisna ise objektif niteliklidir.

16 VERGİ İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
VERGİNİN TARHI; bir mükellefin ödemesi gereken vergi tutarının hesaplanması, hazine adına bir vergi alacağının belirlenmesi için yapılan bir idari işlemdir. BEYANA DAYALI TARH; mükellefin veya vergi sorumlusunun vergi idaresine yapacağı beyana göre yapılan tarh işlemidir.

17 VERGİ İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
İKMALEN TARHİYAT; bir vergi tarh edildikten sonra defter, kayıt, belge veya kanuni ölçülere göre matrahın eksik hesaplandığının veya yeni bir matrahın tespit edilmesi sonucu idare tarafından yapılan ikinci tarh işlemidir. RESEN TARHİYAT; matrahın tamamen veya kısmen tespit edilmesinde ortaya çıkan güçlükler nedeniyle vergi idaresinin tespit ettiği matraha göre tarh işleminin yapılmasıdır.

18 VERGİ İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
İDARECE TARH; mükellefin kanunen belirlenen sürede vergi idaresine müracaat etmemesi veya üzerine düşen ödevleri yapmaması nedeniyle, vergi idaresinin kanunda belirtilen matrahlar üzerinden tarhiyat yapmasıdır. VERGİNİN TEBLİĞİ; tarh işleminin sonuçlandırılmasından sonra verginin mükellede bildirilmesidir.

19 VERGİ İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
VERGİNİN TAHAKKUKU; verginin ödenebilir aşamaya gelmesi olarak tanımlanabilir. VERGİNİN TAHSİLİ; ödeme günümüzde nakdi şekilde olmaktadır. VERGİ YÜKÜ; vergileme nedeniyle kişilerin mal varlığında meydana gelen azalma. Diğer bir ifade ile, vergilerin kişiler üzerinde yarattığı parasal etki. vergi yükünün kişiler açısından hesaplanmasında, vergi mükelleflerinin ödedikleri vergiler, gelirlerine oranlanır.

20 VERGİ İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
VERGİ KAÇAKÇILIĞI VE VERGİDEN KAÇINMA; vergiden kaçınma, vergiyi doğuran olaya nenden olunmaması suretiyle vergi yükünün dışında kalma çabasıdır. Vergi kaçakçılığı, vergi borcu doğmuş olmasına rağmen, vergi kanunlarına aykırı düşen hareketlerle, verginin hiç ödenmemesi veya kısmen ödenmesidir.

21 VERGİ İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
VERGİ KAPASİTESİ; toplumun kamu giderlerini karşılanabilmesi bakımından vergiye dayanma gücünün sınırlarını ifade eder. Bir ülkeni,n vergi kapasitesini etkileyen unsurlar; nüfus, milli gelir, gelir dağılımı, mükellefin vergiye karşı tepkileri.

22 VERGİ İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
VERGİ GAYRETİ; bir ülkede bulunduğu tahmin edilen vergi kapasitesi ile fiili vergi hasılatı arasındaki oransal ilişkidir. VERGİ GAYRETİ= FİİLİ VERGİ HASILATI/VERGİ KAPASİTESİ

23 VERGİ İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
VERGİ BİLİNCİ VE VERGİ AHLAKI; vergi bilinci bireyin vergi gelirlerinin kamu giderlerini finansman için topladığının bilincinde olmasıdır. Vergi ahlakı; bireyin vergi ödevlerine ilişkin yükümlülüklerini kanun, yönetmelik vb. unsurlarda düzenlenmiş şekil ve kurallara uygun şekilde tam olarak yerine getirmesidir. Vergi bilinci ile vergi ahlakı doğru orantılıdır.

24 VERGİ İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
VERGİNİN AMORTİSMANI; bir mal veya hak üzerine konulan bir vergi nedeniyle o mal veya hakkın değerinin piyasadaki cari faiz oranına karşılık geldiği miktarda azalmasıdır. VERGİNİN KAPİTALİZASYONU; bir mal ve hak üzerindeki verginin kaldırılması sonucu, söz konusu mal veya hakkın değerinde meydana gelen artıştır.

25 VERGİ YÜKÜ VERGİ YÜKÜ; vergiyi ödeyen kişi üzerinde yaratılan etkidir. Eğer bu etki gelirindeki azalma veya iktisadi gücündeki azalma ise objektif; psikolojik olarak yarattığı baskı ise sübjektif vergi yükü olarak tanımlanabilir.

26 VERGİ YÜKÜ ÇEŞİTLERİ TOPLAM VERGİ YÜKÜ; bir ülkede ödenen tüm vergilerin milli gelire oranıdır. TOPLAM VERGİ YÜKÜ = VERGİ GELİRLERİ / MİLLİ GELİR

27 VERGİ YÜKÜ ÇEŞİTLERİ KİŞİSEL VERGİ YÜKÜ; bir bireyin ödediği verginin, toplam gelire oranıdır. KİŞİSEL VERGİ YÜKÜ = BİREYİN ÖDEDİĞİ VERGİ / BİREYİN GELİRİ

28 VERGİ YÜKÜ ÇEŞİTLERİ NET VERGİ YÜKÜ; bir ülkede belirli bir dönemde kamu hizmetlerinden sağlanan faydanın, yine aynı dönem vergi gelirlerinden düşülmesi ile elde edilen tutarın milli gelire oranıdır. NET VERGİ YÜKÜ = (ÖDENEN VERGİLER – KAMU HİZMETLERİNDEN SAĞLANAN FAYDA) / MİLLİ GELİR

29 VERGİ YÜKÜ ÇEŞİTLERİ GERÇEK VERGİ YÜKÜ; vergi yansımasını da dikkate alır, gerçek veri yüküne ulaşılmaya çalışılır. GERÇEK VERGİ YÜKÜ = (ÖDENEN VERGİLER + YANSIYAN VERGİLER) – (KAMU HİZ. SAĞLANAN FAYDA + YANSITILAN VERGİLER) / MİLLİ GELİR