TASAVVUF I VI. YARIYIL BAHAR DÖNEMİ

TASAVVUF I VI. YARIYIL BAHAR DÖNEMİ
PROF. DR. AHMET CAHİD HAKSEVER

TASAVVUF I İKİNCİ BÖLÜM MANEVÎ EĞİTİME DAİR SORULAR
6. HAFTA 1. Tarikat ile cemaat arasındaki benzerlikler ve farklılıklar hakkında neler söylenebilir? 2. Tarikatların eğitim yöntemleri nelerdir? 3. Tarikata intisap, herkes için gerekli midir? 4. Tarikata giren âhirette kurtuluşu garantilemiş midir?

1. Tarikat ile cemaat bir midir?
Tarikat, şeyh ya da mürşit denilen bir öğreticiye bağlanıp belli şartlara uyarak ahlâkını güzelleştirmeyi, kötülüklerden arınmayı, tevhidin hakikatine varmayı, ihsan şuuruna ermeyi ve Allah’a ulaşmayı hedefleyen usûl, yöntem ve esaslar bütününü kapsayan tasavvufi yollara veya kurumlara denilmektedir.

Cemaat; topluluk, grup, zümre, takım, ekip, halk gibi anlamları içermektedir. Istılahta ise üyelerinin ortaklaşa paylaştıkları şeye, genellikle ortak ideolojiye, gayeye ya da kimlik duygusuna dayanan, özel olarak oluşturulmuş bir toplumsal ilişkiler bütünüdür

Cemaatlerin ilgi alanına giren konularda da faaliyet göstermesi açısından toplumda bir tarikat için “………… cemaati” nitelendirmesi yapılabilmektedir. Ancak sistemli bir seyr ü sülûk, silsile, icazet gibi tarikata haiz nitelikleri taşımayan dini zümreler için “tarikat” kelimesinin kullanılması doğru değildir

dini zümrelerin, tarikat ya da cemaat şeklinde kategorize edilme kriterleri 1. Tarikata girişte, mürit adayında aranılan nitelikler daha detaylıdır. Mistik yönü ağır basan tarikatlara giriş için bireyde, rûhî duyuş kabiliyeti aranmaktadır. Cemaate girişte aranılan nitelikler ise daha geneldir

dini zümrelerin, tarikat ya da cemaat şeklinde kategorize edilme kriterleri 2. Yüzyıllar içinde şekillenen bir geleneğin temsilcisi olan tasavvuf ve tarikatlar geniş bir ıstılaha, terminolojiye sahip iken cemaatler için aynı şey söylenemez

dini zümrelerin, tarikat ya da cemaat şeklinde kategorize edilme kriterleri 3. Tarikat şeyhinin görev yapabilmesi için sahih bir icazet ve silsileye dayanması gerekir. Cemaat lideri ise cemaat içindeki konumuna göre bu görevi üstlenir

dini zümrelerin, tarikat ya da cemaat şeklinde kategorize edilme kriterleri 4. Tarikatta seyr ü sülûk denen, müridin manevî eğitimi ile ilgili geleneksel eğitim yöntemleri bulunurken; cemaatler, yapıları gereği böyle bir yönteme sahip değildirler

dini zümrelerin, tarikat ya da cemaat şeklinde kategorize edilme kriterleri 5. Müridin, dini ve manevî eğitimiyle ilgili konularda mürşidine itaati tarikatlarda önemli bir husustur. Cemaat üyesinin cemaat liderine teslimiyeti ise cemaat içindeki hizmet durumuna göre değişebilmektedir

dini zümrelerin, tarikat ya da cemaat şeklinde kategorize edilme kriterleri 6. Tarikatlarda bireysel eğitim, yani nefsi tezkiye, ruhu tasfiye ön plandadır ve daha özeldir. dolayısıyla günlük virdler, bireylerin kabiliyetine göre değişmektedir. Cemaatlerde ise herkes için geçerli genel bir tesbihat söz konusu olabilmektedir.

dini zümrelerin, tarikat ya da cemaat şeklinde kategorize edilme kriterleri 7. Tarikata girmek sûretiyle günlük virdi yapmayı kabul etmek, nafile ibadet kategorisindeki bu uygulamayı bundan sonra her gün yapacağına nezretmektir. Dolayısıyla tarikattan ayrılsa bile mürit, bu virdini günlük uygulamalıdır.

dini zümrelerin, tarikat ya da cemaat şeklinde kategorize edilme kriterleri 8. Köklü bir geçmişe sahip tarikatların sembolik anlam içeren geleneksel kıyafetleri bulunmaktadır. Cemaatlerde ise sembolik anlam içeren kıyafetler tercihen giyilebilmektedir

dini zümrelerin, tarikat ya da cemaat şeklinde kategorize edilme kriterleri 9. Tarikatlar halvet, semâ, cehrî zikir ve riyazât gibi ritüellerini uygulamak ve müritlerin bir araya gelmesi için tekke, zâviye, hankâh vb. isimlerle adlandırılan özel mekânlara ihtiyaç duyarlar. Cemaat üyelerinin bir araya geldikleri mekân için terminolojide yer alan özel bir kavram bulunmamaktadır

dini zümrelerin, tarikat ya da cemaat şeklinde kategorize edilme kriterleri 10. Tarikat üyelerini bir arada tutan temel etken, şeyhe olan sevgidir. Cemaat üyelerini bir araya getiren temel amaç ise hizmettir

dini zümrelerin, tarikat ya da cemaat şeklinde kategorize edilme kriterleri 11. Tarikatlar, sadece Anadolu’da değil, faaliyette bulundukları tüm İslam coğrafyasının sanat, edebiyat ve kültüründe önemli bir mirasa sahiptirler.

2. Tarikatların eğitim yöntemleri nelerdir?
Tasavvuf ve tarikatlardaki eğitim ve terbiyeye genel olarak “seyr ü sülûk” denmektedir. Seyr, kelime olarak “yürümek, yolda gitmek” anlamındadır.

Sülûk ise “gitmek, yola girmek” mânâsındadır. Istılahta; bir şeyhin nezaretinde cehâletten ilme, kötü huylardan güzel ahlâka, kulun fani varlığından Hakk’ın bâki varlığına yönelmesidir

Seyr ü sülûkun dört mertebesi vardır. Seyr ilallah, Seyr fillâh, Seyr ma‘allah, Seyr ‘anillah

Zikir: hatırlamak, zihinde tutmak, yâd etmek, unutmamak ve anmak anlamına gelmekte olup tarikatlarda zikir, manevî eğitimin temelini oluşturur Zikir, aynı zamanda Elest Bezmi’nde Hakk’a verilen sözü hatırlamak ve Hakk’ı her an anmak, yani zikr-i dâimîyi gerçekleştirmektir.

Sohbet ülfet edip dost olmak, arkadaşlık yapmak, karşılıklı konuşmak, aynı mecliste bulunmak anlamındadır. Istılahta müridin, mürşidi ile görüşmesi, mürşid-i kâmilin ruhundaki kabiliyetlerin mürîde yansımasıdır

Kur’an-ı Kerim’de, hicret esnasında Allah Rasûlü (s.)’ne arkadaşlık eden Hz. Ebû Bekir için “sâhibi” kelimesi geçmekte, Allah Rasûlü (s.)’nün sohbetinde bulunan Müslümanlar için ise “sahabe” terimi kullanılmaktadır. Allah Rasûlü (s.)’nün Ashâbını sohbet ile eğitmesinden hareketle sûfîler ve âlimler de sohbet halkaları düzenleyerek insanları eğitmeye çalışmışlardır

Bireyin eğitimindeki en etkili yöntemlerden biri, güzel örnekliktir. Nitekim Allah Rasûlü (s.) için Kur’an’da, “Üsve-i Hasene”, “en güzel örnek” buyrulmaktadır. Kur’an’da, “ey iman edenler, Allah’tan korkun ve sâdık-sâlih kimselerle beraber olun” âyeti ise iyilerle beraber olmanın önemine işaret etmektedir

Kötülerle birlikte bulunmanın mahzurları konusunda “şeytan sana unutturursa hatırladıktan sonra zalim kavmin yanında oturup kalma” âyeti, zalimlerle uzun süre bulunmamaya dikkat çekmektedir

Din, nasihattır. Sohbet, dinlemek sûretiyle insanın bilmediklerini öğrendiği bir ortamdır. Bilinenlerin tekrar edilmesi ise var olan bilgilerin güncellenmesi gibi bir fayda yanında, psikolojideki ikna ve telkin yöntemini anımsatmaktadır

Sohbet meclisleri aynı zamanda dertlerin ve sevinçlerin paylaşıldığı, fikir alışverişinin yapıldığı bir ortamdır

Sohbetin bireysel faydaları: müridin bilgi edinmesi, âdab ve erkân talimi, kalp tasfiyesi, nefis muhasebesi, hâl transferi, ahlâki erdemleri kazanması, kendini yenilemesi, muhabbetin arttırılması, zaman farkındalığı, modern dünyanın beraberinde getirdiği sorunlara çözüm ümidi

Toplumsal faydaları: heyecanın diri tutulması, müritlerin aidiyet duygusunun tatmini, fikirlerin paylaşılması

Uzlet, Halvet, Çile, Erbain: Uzlet halka karışmamak, onlardan ayrı yaşamak şeklinde daha genel bir muhtevaya sahiptir. Uzletten maksat, ihtiyaçtan fazla toplumda kalmamak, vakti boş sözlerle değil, ibadet ve tefekkürle geçirmektir

Halvet: kelime olarak lügatte yalnız kalma, yalnızlık, tenhaya çekilme, anlamındadır.

Tasavvuf ıstılahında halvet, tarikata intisap eden sâlikin muayyen bir zaman sonra mürşidinin emri ve gözetimi altında insanlardan uzaklaşarak tekkelerin çilehâne veya halvethâne adı verilen tenha, karanlık özel bir bölümünde belirli bir süre münzevi hayat yaşaması ve ibadetle meşgul olmasıdır.

Halvet ile yakın anlamlı bir diğer kelime Farsça "çihil" (kırk) kelimesinden alınmış “çile” dir. Arapçadaki “erbâîn” in karşılığıdır. Sâliklerin bu iş için ayrılmış özel bir mekânda kırk gün boyunca mürşit gözetiminde uyku ve dünya kelâmını asgariye indirerek azami derecede ibadetle meşgul olmalarıdır

Halvet ve çilenin kırk gün olmasının sebebi Hz. Musa’nın Sinâ Dağı’nda kırk gün halvette kalması... Allah Rasûlü (s.)’nün nübüvvetinden önce Nur Dağı’nda, nübüvvetinden sonra ise Ramazan’ın son on gününde itikâfa çekilmesi…

Rabıta Tarikatlarda bir diğer eğitim metodu ise rabıtadır. Rabıta, bağ, alâka, sağlamlaştırma, vuslat ve muhabbet demektir. İnsanın sevme, rol-model kabul etme gibi fıtrî özelliklerini yöntem olarak kullanıp sâlikin mürşidine sevgiyle gönülden bağlanmasıdır.

Hizmet Sûfîlere göre hizmetin ilkeleri - Hizmet, Allah rızası için yapılmalıdır. - Mürit hizmetinde tekebbür değil, tevazu üzere olmalıdır. - Mürit, hizmetinde yapabileceğinin en güzelini yapmalıdır. - Hizmetteki edep hizmetten daha üstündür. Bütün İlâhî emirler, ibadetler, hayır ve hizmetler edep öğrenmek içindir.

- Hizmet, sonuçta bir manevî eğitim yöntemidir. Dolayısıyla mürit, Allah’a ulaşmada bir vasıta konumundaki hizmeti amaç haline getirmemeli, yani hizmeti putlaştırmamalıdır. Hizmetin icrası için şer’î ölçülerin dışına çıkmamalı, “hedefe ulaşmak için her yol mubahtır” gibi bir anlayışa girmemelidir

Seyahat Tarikatlar, müridin kabiliyetine göre manevî eğitiminde seyahat yöntemini de kullanmışlardır. Derviş gittiği yöreleri tanır, muhtelif sûfîlerle tanışır, görüşür, onlardan ilim ve hâl alır. Yolculuğun sıkıntılarına katlanarak sabrı ve paylaşmayı öğrenir

3. Tarikata intisap, herkes için gerekli midir?
Tasavvufun bir diğer tanımı, dini “ihsan” boyutunda yaşamaktır. Yani Allah’ı görüyormuşçasına ibadettir. Tarikat ise tasavvufu sistemli bir şekilde yaşamayı hedefleyen kurumsallaşmış organizasyonun adıdır.

Tasavvuf, dini daha derûnî boyutta yaşama gayreti şeklinde tanımlanırsa bunun herkes için gerekli olduğu söylenebilir. Ancak bunu tarikat bünyesinde gerçekleştirmek gibi bir zorunluluk yoktur

namazın kabulünde içindeki ve dışındaki şartlar vardır. Bu şartlar arasında “huşû” kelimesi geçmemektedir. zahir-bâtın dengesi, sadece ibadetleri değil, gündelik yaşamımızı da kapsamaktadır.

İnsanda tanrı inancı nasıl fıtrî ise dini daha deruni yaşamak yönündeki istek de insanlık tarihiyle doğru orantılıdır. Hemen tüm dinlerde bu talep mistisizm ile İslam’da ise tasavvuf ve onun kurumlaşmış şekli olan tarikatlarla karşılık bulmuştur. Ancak….

Ashâbın içinde bile teheccüde kalkanlar olduğu gibi, kalkmayanlar da bulunmaktadır. fıtratı buna müsait olmayanlar için Kur’an ve Sünnet’e ittiba yeterlidir. “işte bugün sizin dininizi kemâle erdirdim ve üzerinizdeki nimetimi tamamladım. Sizin için din olarak İslâm’ı beğendim”

Bu izah, tarikatlara mensubiyetin dine aykırı ya da bu kurumların faydasız olduğu şeklinde yorumlanmamalıdır. İnsanın içinde bulunduğu ortam, dinî yaşamına da tesir etmektedir

“sâdıklarla beraber olun” bireye dinî hassasiyetin geliştirilmesi, Otokontrol, modern dünyanın beraberinde getirdiği yabancılaşma, yalnızlaşma, sekülerleşme gibi bireyin hayatını olumsuz etkileyen hususlara karşı tasavvufun insanı inşa edici yönünden bahsedilebilir

4. Tarikata giren âhirette kurtuluşu garantilemiş midir?
Kur’an-ı Kerim’de cennete girecekler isimleriyle değil sıfatlarıyla anılmaktadır. İman etmek, İslam’ın şartlarını eda, Allah’ın emrettiklerini yerine getirip nehyettiklerinden sakınmak, O’nu çokça zikretmek, tevbe etmek…

Allah Rasûlü (s.) insanlara İslâm’ı tebliğ ederken, bu davete icabet edenlere de uymaları gereken ahkâmı öğretiyordu.

Amcası Ebû Talib’i son nefesinde iman etmeye çağırmadaki gayretinin ya da iman etmiş olan kızı Hz. Fatıma’yı geceleri teheccüde kalkmaya teşvik etmesinin sebepleri, Ashâbın âhirette hesaba çekilme korkusuyla dini yaşama konusundaki gayreti iyi tahlil edilmelidir.

Aslî misyonundan sapmamış tarikatların temel hedefi, bağlılarının dini derûnî boyutta yaşaması için bir nevi yaşam koçluğudur. Allah Rasûlü (s.), “nasıl yaşarsanız öyle ölürsünüz” buyurmaktadır. “Din çevre işidir”

“kişi sevdiği ile beraberdir” hadisi çerçevesinde Allah Rasûlü (s.)’nü ve onun mirasçıları olduğu hüsn-i zannını taşıdığı velîleri sevmesi, âhiret konusunda tarikat mensubunu ümitlendiren hadislerdendir

tarikata girsin ya da girmesin herkes için kurtuluş, Kur’an’a ve Allah Rasûlü (s.)’ne ittiba ile mümkündür. Peygamberler ve onların müjdeledikleri dışında hiç kimsenin imanla vefât garantisi bulunmamaktadır.

“hiçbir günahkâr başkasının günah yükünü üstlenmez” ve “insan için ancak kendi çalışması vardır” âyet-i kerimeleri de insanların ceza ve mükâfatının ancak kendi amellerine göre gerçekleşeceğini bildirmektedir.

Dolayısıyla takvâ üzere olmaksızın salt bir tarikat ya da cemaate mensubiyet, kişinin akıbeti hakkında emniyet hissi uyandırmamalıdır

TASAVVUF I VI. YARIYIL BAHAR DÖNEMİ

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "TASAVVUF I VI. YARIYIL BAHAR DÖNEMİ"— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim

Giriş

Sosyal ağ üzerinden giriş yapmak:

TASAVVUF I VI. YARIYIL BAHAR DÖNEMİ

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "TASAVVUF I VI. YARIYIL BAHAR DÖNEMİ"— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim