TRAFİK EĞİTİMİ VE PSİKOLOJİSİ

... konulu sunumlar: "TRAFİK EĞİTİMİ VE PSİKOLOJİSİ"— Sunum transkripti:

1 TRAFİK EĞİTİMİ VE PSİKOLOJİSİ
Araçlar İnsanlar Çevre

2 Trafik Nedir? Trafik, yaya ve taşıtların yollardaki
durum ve hareketleridir.

3 Psikoloji Nedir? Psikoloji; davranışlar
zihinsel süreçler ile birlikte bunların altında yatan nedenleri inceleyen bilim dalıdır.

4 Psikoloji Nedir? İlk tanım insan zihninin yapısının incelenmesi biçimindeydi. İnsan zihnini gözleyebilmenin olanaksızlığı karşısında psikologlar, psikolojiyi "gözlenebilen davranışların bilimsel incelemesi" biçiminde tanımlamışlardır.

5 Psikoloji Nedir? İnsan zihninin davranış üzerindeki etkisini kabul etmeyen bu yaklaşıma, psikoloji içinde tepki oluşmaya başlamış, bellek süreçleri ve düşünme gibi zihinsel işlevleri inceleyen bilişsel psikoloji ortaya çıkmıştır

6 Psikoloji Nedir? Modern psikoloji günümüzde, davranışı ve davranışın altında yatan süreçleri bilimsel olarak inceleyen çalışma alanı olarak tanımlanır. Bilişsel süreçleri doğrudan gözleme olanağı yoktur; organizmanın davranışları gözlenerek ya da nörolojik bulgular kullanılarak onların varlığı saptanır.

7 Psikoloji Nedir? İnsanın, bir canlı olarak çevresine uyum sağlamak ve kendi içinde de dengeli bir gelişme eğilimi vardır. Psikoloji de elde ettiği yasaları yine insana uygulayarak onun davranışlarını açıklamayla çalısır, önceden kestirmeye çalışır. Böylece, insana bu gelişim ve uyum sürecinde yardımcı olabilir.

8 Psikolojinin Amaçları
İnsan davranışlarını tanımlamaya çalışır. Örneğin: Stres, vücudun çeşitli içsel ve dışsal uyaranlara verdiği otomatik tepki., Öğrenme, bireyin yaşantılar sonucu davranışlarda meydana gelen oldukça uzun süreli değişmelerdir.

9 Psikolojinin Amaçları
İnsan davranışlarını anlamaya ve açıklamaya çalışır. Davranışın nedenini saptamaya çalışır. Yani diğer bilimlerin yaptığı gibi neden-sonuç ilişkisini ortaya koymaya çalışır.

10 Psikolojinin Amaçları
İnsan davranışlarını önceden kestirebilmek ( öngörü, tahmin ) ister.

11 Psikolojinin Alanları
Klinik psikoloji Sosyal psikoloji Deneysel psikoloji Gelişim psikolojisi Eğitim Psikolojisi Endüstri ve Örgüt psikolojisi Trafik Psikolojisi

12 Klinik Psikoloji Klinik psikoloji bireyin zihinsel, davranışsal ve duygusal bozukluklarını inceyen psikoloji dalıdır. Psikoterapi yöntemlerini sıklıkla kullanan klinik psikoloji; araştırma, öğretim ve program geliştirme konularıyla da uğraşmaktadır.[1] Klinik psikoloji birçok ülkenin zihinsel sağlık sektöründe kendine yer bulmuştur

13 Sosyal Psikoloji Sosyal psikoloji toplumsal şartların insanlar üzerindeki etkisini araştıran bilim dalıdır. Bu alanda araştırma yapanlar genellikle psikolog veya sosyolog'lardan oluşmaktadır

14 Sosyal Psikoloji Sosyal psikolojinin belli başlı konuları:
Yardım, Altruism: İnsanlar neden ve ne durumlarda birbirlerine yardım eder veya etmezler. Sosyal uyum: Bireyler neden grup kurallarına uyarlar veya uymazlar.

15 Sosyal Psikoloji Söz dinleme, İtaat: İnsanlar neden söz dinlerler, itaat ederler. Toplum ve birey etkileşimi Ön yargı: Ön yargı nasıl oluşur. Hiddet ve saldırı: Bireyler neden ve ne durumlarda başkalarına saldırırlar.

16 Deneysel Psikoloji Deneysel psikoloji, psikolojiye doğa bilimleri gözlüğüyle bakar ve onu deneysel yöntem yardımıyla anlamaya çalışır. Deneysel psikolojinin odaklandığı konular davranışı belirleyen süreçler ve zihinsel yaşamın doğasıdır.

17 Deneysel psikolojinin günümüzdeki ilgi alanları ise motivasyon, Duygu
ve toplumsal psikolojidir.

18 Gelişim Psikolojisi Gelişim psikolojisi, bireyin kronolojik yaşıyla onun davranışının türü arasındaki ilişkiyi inceler. Duyu organlarının yaşın ilerlemesine paralel olarak nasıl geliştiği, konuşma gibi oldukça karmaşık önemli bir davranışın, hangi yaş aşamalarında ne gibi gelişim basamakları gösterdiği gelişim psikologlarının üzerinde çalıştığı sorunlara birkaç örnek oluşturur.

19 Eğitim Psikolojisi Eğitim süreci içinde insanların nasıl öğrendiğini, eğitsel müdahalelerin etkinliğini, öğretimin psikolojisini ve sosyal psikolojisini araştıran ve konu edinen psikoloji içindeki bir alandır.

20 Trafik Psikolojisi Trafik psikologları Avrupa’da psiko teknik çalışmalarıyla, 1900’lerin başından günümüze dek ulaşımın ve trafik sistemlerinin daha güvenli ve daha ekonomik olmasına katkıda bulunmaktadırlar.

21 Trafik Psikolojisi Trafik psikologlarının diğer çalışmalarının yanı sıra en çok görev aldıkları alan, devlete bağlı ya da özel araştırma merkezleri / enstitülerde sürücülere yetenek testleri uygulamak, bu testlerin geliştirilmesi, geçerliği ve güvenirliği üzerinde çalışmaktır.

22 Trafik Psikolojisi Günümüzde bu etkinlikleri, sürücü rahabilitasyonu ve sürücülüğün geliştirilmesi programlarının düzenlenmesi boyutunu kazanmıştır.

23 Trafik Psikolojisi Avrupa’da trafik psikologları disiplinlerarası araştırma ekipleriyle çalışmaktadırlar. Bu ekipte; mühendisler, avukatlar, hekimler, öğretmenler ve ekonomistler yer almaktadır.

24 Trafik Psikolojisi Bu disiplinlerarası ekipte sosyal psikologlar, endüstri psikologları, klinik psikologlar, deneysel psikologlar kendi alanlarının bulgularını, araştırma yöntemlerini ve kuramlarını trafik konusunun çeşitli psikolojik boyutlarını incelemek ve açıklamak için kullanmaktadırlar.

25 Trafik Psikolojisi Fakat özellikle son yıllarda bu konudaki bilgi birikiminin de artması, yalnızca trafik konusunda araştırma yapan enstitülerin çoğalması, bazı üniversitelerde trafik psikolojisi bölümlerinin kurulmasıyla, trafik psikolojisinin psikoloji bilimi içindeki konumu değişmeye başlamıştır.

26 Trafik Psikolojisi 22-25 Mayıs 1996 tarihlerinde İspanya'da düzenlenen Birinci Uluslararası Trafik Psikolojisi Kongresi’nde, Avrupa Ulaşım Psikologları Derneği düzenlediği toplantıda, günümüzde trafik psikolojisinin, psikolojinin diğer anabilim dalları arasında yer almasının zamanının geldiğini belirtmiştir

27 Trafik Psikolojisi Toplantıda, üniversitelerde lisans üstü programlar arasında trafik psikolojisinin de yer alması için çalışmaya başlanması kararlaştırılmıştır.

28 Trafik Psikolojisi Bugün tüm Avrupa’da sürücülerin seçilmesi, eğitimi ve rehabilitasyonu gibi işlevlere sahip yaklaşık 5000 işyerinin var olduğu, 5000 kadar da potansiyel iş yeri olduğu belirlenmiştir. Bu işyerlerinde psikologların görev aldıkları alanlar:

29 Trafik Psikologlarının Görev Aldığı Alanlar
*Sürücü yeteneklerinin psikoteknik değerlendirmesi *Sürücü eğitimi ve rehabilitasyonu *Ergonomi (Ergonomik açıdan yol sistemlerinin ve ulaşım araçlarının dizaynına ilişkin öneriler üretmek) *Karayolları projelerinde mühendislere danışmanlık *Trafik güvenliği konusunda bilinç oluşturma programları

30 Trafik Psikologlarının Görev Aldığı Alanlar
*Trafik kanunlarının uygulanması / kanun yapıcılara danışmanlık *Eğitim programlarının eğiticilerinin yetiştirilmesi *Trafik bilirkişilerinin ve politikacıların danışmanlığı *Üniversitelerde trafik psikolojisi eğitimi vermek.

31 Trafik Psikologlarının Görev Aldığı Alanlar
*Kaza sonrası bilirkişi raporlarının hazırlanması. *Trafikle ilgili davranış, tutum, yetenek vb. alanlarda kullanılacak ölçüm araçlarının geliştirilmesi. *Araştırmalar *Yaşam kalitesi, çevresel koşullar ve kriterlerin tanımlanması olarak sıralanabilir.

32 Trafik Psikolojisi Görev aldıkları tüm bu alanlarda psikologlar genel olarak “insan faktörünün kazalarda oynadığı rolü belirlemeyi” ve “bulgulardan yola çıkarak kazaları engelleyebilecek önlemler üretmeyi” amaçlamaktadırlar.

33 Trafik Psikologlarının İncelediği Konular
Bu amaçla trafik psikologlarının aktif olarak görev aldıkları bu alanlardaki araştırma konuları da oldukça geniş bir yelpazeye yayılmış durumdadır: Sürücü eğitimi, sürücülük tarzları, trafikte risk alma davranışı, sürücülerin düzenli aralıklarla yeteneklerinin değerlendirilmesi bunlardan bazılarıdır.

34 Trafik Psikologlarının İncelediği Konular
Trafik psikologları için kazaları azaltmada sürücü davranışlarının tüm yönleri önemlidir. Kaza yapma eğiliminde kişilik özelliklerinin rolü, sürücülerin kaza yapmalarına neden olan psikomotor etmenler, kaza yapma eğilimi bu konuda üzerinde çalışılan önemli konulardır.

35 Trafik Psikologlarının İncelediği Konular
Ayrıca para cezasına ilişkin tutumlar, karar verme, bireysel farklılıklar, cinsiyet farklılıkları, kuralları isteyerek ihlal etme ile kuralları uygulamada hata yapma arasındaki farkın incelenmesi gibi konularda da araştırmalar yapılmaktadır.

36 Trafik Psikologlarının İncelediği Konular
. 1990’lardaki son çalışma konuları arasında trafik kazalarında en önemli risk grubunu oluşturan gençlerin trafik kazalarına ve kurallarına ilişkin tutumları, yaşam stilleri, sosyal roller, sosyal değerler ve kaza yapma eğilimi, problemleri farketme gibi bireysel nitelikleri de kapsayan konular yer almaktadır.

37 Trafik Psikologlarının İncelediği Konular
Trafik psikolojisinin bu geniş araştırma yelpazesinde ; psikolojinin pek çok alt alanının kendi kuramını, yaklaşımını, çalışma yöntemini kullanarak trafik konusunu incelediği belirtebiliriz.

38 Trafik, Endüstri,Çevre ,Deneysel Psikologlar
Trafik psikolojisi ile ilgilenen endüstri psikologları, çevre psikologları ve deneysel psikologlar genellikle mühendislerle işbirliğine giderek, araçların güvenliği, çevrenin ve yolların daha elverişli hale getirilmesi, taşımacılık sisteminin yol açtığı ses ve hava kirliliği,

39 Endüstri psikologları, Çevre psikologları Deneysel psikologlar
bazı araçların rahatsızlık veren fiziksel özelliklerinin psikolojik etkileri aracın elektronik aksamının sürücünün kolaylıkla algılayabileceği şekilde düzenlenmesi,

40 Endüstri psikologları, Çevre psikologları Deneysel psikologlar
araç kullanırken otomatikleşme, video simulasyon testi kullanarak hızlı araç kullanma davranışının incelenmesi, kazalara neden olan hataların bilişsel analizi hız algısına ilişkin risk alma eğilimi, algısal ve motor yetenekleri ile ilişkisi gibi konularda çalışmaktadırlar.

41 Sosyal psikologlar Sürücülük tutumları üzerinde çalışmaktadırlar ve sürücü ve yaya davranışlarını değiştirmeye yönelik eğitim programları üzerinde durmaktadırlar. Tutum kuramlarını, özellikle de son yıllarda üzerinde durulan “Planlanmış Davranış Kuramı’nı” içkili ya da hızlı araç kullanarak trafik kurallarını ihlal etme gibi davranışların temelini açıklamak için kullanmaktadırlar, konuyla ilgili uygulamaya dönük araştırmalar yapmaktadırlar.

42 Klinik psikologların Trafik psikolojisinde en yoğun olarak ilgilendikleri konular ise alkollü araç kullanan sürücülere yönelik alkol tedavileri, kaza sonrası yaşanan post travmatik stres bozukluğu gibi yaşam olaylarına yönelik terapilerdir. Ayrıca kaza yapmayı alışkanlık haline getiren, çok sık aşırı hız yapan sürücülerin rehabilitasyonları ile de ilgilenmektedirler.

43 Sosyal psikologların ve klinik psikologlarının
birlikte çalıştıkları konular ; sürücülerin stres ve kaygı duygu durumlarının ölçülmesi, sürücülükte kaygı tepkileri, saldırganlık, kızgınlık, kazaya neden olan sürücünün yaşadığı suçluluk duyguları, kazalara neden olabilecek şiddet davranışlarının belirlenmesi, sürücü davranışlarını gelişterme ve rehabilitasyonu sayabiliriz.

44 Özet Özetle, trafik psikolojisi "trafik" kavramını oluşturan üç öge olan, "araçlar", "insanlar" ve "çevre" ile ilgilenen bir alandır. Birbirini bütünleyen koşulların bir araya gelmesinden oluşan trafik olgusu, bu koşullardan herhangi birinde meydana gelecek değişiklikten etkilenmektedir

45 Özet Trafik sistemini oluşturan ögelerden herhangi birinde ortaya çıkacak küçük bir aksaklık tüm sisteme olumsuz etkide bulunarak, sistemin aksamasına neden olmaktadır. Trafik psikolojisi bu üç ögeyi tek tek ele aldığı gibi üçünün birbiriyle etkileşimini, diğer bir deyişle sistemi de incelemektedir.

46 Özet Sonuç olarak bugün artık Avrupa'da mühendisler ya da kanun yapıcılar, uygulayıcılar, trafik bilirkişileri değil, onlarla çalışan, onlara danışmanlık yapan psikologlar trafik kazalarını azaltabildiklerini rapor etmekte ve kazaları azaltmaya yönelik yeni hedefler belirlemektedirler.

47 Özet Gün geçtikçe büyüyen dev bir trafik sorununa sahip olan ülkemizde de Türk psikologları aynı rolü üstlenmek ve ülkemizdeki eski sürücü kimliğinin yerine çağdaş, öz denetime sahip, çevresine ve diğer sürücülere karşı duyarlı yeni sürücü kimliğinin geliştirilmesi çalışmaktadırlar.

48 Beni dinlediğiniz için teşekkür ederim. İyi akşamlar
HOŞÇAKALIN Beni dinlediğiniz için teşekkür ederim. İyi akşamlar

49 KAYNAKÇA Psychology(Doç. Dr. Yeşim Yasak)