MULTİPLE SKLEROZ ve VERTİGO

... konulu sunumlar: "MULTİPLE SKLEROZ ve VERTİGO"— Sunum transkripti:

1 MULTİPLE SKLEROZ ve VERTİGO

2 Multipl Skleroz santral sinir sisteminin beyaz cevherinin demyelinizasyonu ile karakterize denge ve koordinasyon probleminin yoğun şekilde görüldüğü kronik, progresif bir hastalıktır.

3 MULTİPL SKLEROZ (MS) Myelin hasarına yol açan bir hastalıktır
Merkezi sinir sisteminde demyelinizasyon alanları (demyelinizan plak) ile karakterize bir hastalıktır Beyin ve spinal kordun beyaz maddesine yayılan skar dokusuna benzer dağılım gösteren plaklar sebebiyle hastalık multiple skleroz adını almaktadır. Bu plaklar en çok optik sinir üzerinde, bazal ganglionlarda, pons ve spinal korda yer almaktadır

4 Başlangıç yaşı 15-50 arası olmaktadır.
MS’de hem genetik faktörler öne çıkar MS hastalarının %15’de aileden bir kişide MS olduğu belirlenmiştir. MS kadınlarda daha sık rastlanmaktadır. En çok görülen başlangıç belirtileri bir veya daha fazla ekstremitede kuvvet kaybı, görme bozuklukları, tremor ve mesane disfonksiyonudur.

5 Başlangıç Belirtileri
Belirtiler beyni, beyinciği, beyin sapını ve omurilikte etkilediği yerlere göre değişmekle birlikte genel olarak; vücutta uyuşmalar, kas güçsüzlüğü, Yorgunluk Koordinasyon bozukluğu, bulanık-çift görme, baş dönmesi Bu belirtiler tek başına ya da birden fazlası bir arada ortaya çıkabilir. Bazıları hastalığın başlangıç döneminde ortaya çıkar, bazıları ise geç dönemde ortaya çıkabilir.

6 MS’i düşündürebilecek en önemli ip uçları şunlardır
Şikayetlerin genç yaşta (20-40 yaş) başlaması Merkezi sinir sisteminin değişik bölgelerinin tutulduğuna dair belirtiler Belirtilerin tekrarlayıcı nitelikte olması Semptomların iyileşmesi ve tekrar ortaya çıkması

7 Örnek olgu 2 yıl önce bir gözde gün kadar sürerek düzelen görme kaybı bulunan 20 yaşındaki bir hasta 1 yıl önce bir ay içinde düzelen dizziness Unilateral duyu kaybı Yürüme bozukluğu Afazi Üriner inkontinans Diplopi Unilateral kuvvet kaybı

8 MULİPLE SKLEROZ ATAKLARLA SEYREDEN BİR HASTALIKTIR….
Atak klinik bulgulardan bir ya da bir en az 1 ay süreyle devam etmesidir Ataklar önceden tahmin edilemeyen zaman ve şekillerde ortaya çıkar. Hastalığın ilk atağında genellikle tek bir bulgu bulunmakla birlikte, birden fazlada bulgu da bulunabilmektedir.

9 Ataklar önceden tahmin edilebilir mi?
Hastaya ve hastalığın tipine göre ataklar değişmekle birlikte, atakların ne zaman ve ne sıklıkla ortaya çıkacağı önceden kesinlikle tahmin edilemez.

10 Ataklarda Sık Görülen Semptomlar
Görme kaybı; Parestezi; sıklıkla aynı yada karşı ekstremiteye veya gövdeye yayılır Bir veya daha fazla ekstremitede kuvvetsizlik Ataksi Bulantı ve kusma

11 Hastalığın Evreleri 1. Evre (Başlangıç = Teşhis Dönemidir) EDSS (Expended Disability Status Scale) en az 0,5 2. Evre (Erken Dönem = Minimal disabilite mevcutken) EDSS en az 0,5 – 5,5 3. Evre (orta dönem = orta derecede disabilite mevcuttur) EDSS 6,0 – 7,0 4. Evre (ileri dönem = şiddetli derecede disabilite mevcuttur) EDSS 7,0 ve üzeri

12

13 MS SINIFLANDIRMASI 1-) İyi huylu MS (Benign)
2-) Tekrarlayan ve düzelen tip (Relapsing-remitting) MS 3-) Primer progresif multiple skleroz: 4-) Sekonder progresif multiple skleroz

14 1-) İyi huylu MS (Benign)
Bu tipte hafif ataklar vardır ve atakları tam düzelme takip eder. Zamanla biriken bir kötüleşme olmaz ve kalıcı bir hasar bırakmaz Genellikle bu tipte ilk belirti az hissetme-uyuşma gibi yakınmalardır. Ancak hastalığın başlangıcından yıl sonra, bazı olgularda küçük sekeller bırakabilir MS li hastaların yaklaşık %20’si bu tipe girer.

15 2-) Tekrarlayan ve düzelen tip (Relapsing-remitting) MS
%25 Erken dönemde genellikle benign tipe benzer ve ataklardan sonra tam iyileşmeler olur Ataklar gün ve hafta veya aylarca sürebilir Ataklar daha önceki bulguların alevlenmesi veya yeni bir şikayet oluşması şeklinde olabilir Yine de, tekrarlayan ataklar sonrası bazı sekeller kalabilir.

16 3.Primer progresif multiple skleroz:
Ataklarla birlikte ya da ataksız seyir gösterebilir. Ataklı seyirde hastalığın başlangıcından itibaren giderek artan fonksiyonel kayıp (sakatlık) ataklarla daha da şiddetlenebilir ve giderek kalıcı fonksiyonel bozukluklar artar. MS’lilerin az bir kısmı bu gruba girer.

17 4- Sekonder progresif multiple skleroz
Başlangıcı “tekrarlayan ve düzelen” tip gibidir. Fakat tekrarlayan ataklar sonrası düzelme daha zorlaşabilir, hatta durabilir. Böylece sekeller artabilir. Bu grup, hastalığın başlangıcının yılı içinde ortaya çıkabilir.

18 SEMPTOMLAR DUYUSAL SEMPTOMLAR Parestezi Disestezi Anestezi
Proprioception kaybı L’ Hermitte belirtisi, boyun flexiyon yaptığında boyundan kollara yayılan elektrik çarpması hissidir.

19 Motor Semptomları a. Kuvvet Kayıpları Monopleji Monoparazi Parapleji
Paraparazi Hemipleji Hemiparazisi Kuadripleji Kuadriparazi

20 Spastisitede en çok etkilenen
b. Tonus Bozuklukları, Spastisite – Hipotonus şeklinde görülür Gastroknemius Gluteus maksimus Quadriceps femoris Spastisitede en çok etkilenen kaslardır

21 Ataksi Duyusal Serebellar Vestibüler Mix

22 Kranial Sinir tutulumları
Optik sinir (görme kaybı, strabismus ve diplopi) N. Abdusens N. Oculomotorius N. Fasialis (fasial paralizi) N. Trigeminus (trigeminal nevralji) N. Vestibulocochlearis (Vertigo) N. Glassopharyngeus N. Vagus

23 Reflexler: Derin tendon reflexleri spastisitede artarken hipotonusta ise azalma gösterir.

24 Görsel Semptomlar Ani görme kaybı Tek taraflı baş ağrısı
Ağrılı göz hareketleri

25 Otonomik Semptomlar Seksüel disfonksiyonlar
Mesane problemleri: İdrar inkontinansı Hafıza kaybı ve demans Depresyon

26 TEDAVİ YAKLAŞIMLARI Tıbbi Terapi Fizik Tedavi Psikoterapi

27 FİZİK TEDAVİ Solunum fonksiyonlarının değerlendirilmesi
Kısalık testleri Normal eklem hareketleri Kas kuvveti değerlendirmeleri Kas tonusu değerlendirmeleri Duyu ve ağrı değerlendirmesi Yorgunluk değerlendirmesi Patolojik refleksler Denge ve koordinasyon testleri Postür ve yürüyüş analizi Mesane bağırsak problemleri Günlük yaşam aktivitesi testleri Yaşam kalitesi testleri Ortez ve yürüme yardımcılarının seçimi

28 Fizik Tedavinin Amaçları
Fizik tedavinin amaçları hastanın içinde bulunduğu evreye göre değişmektedir

29 1. Başlangıç ve erken dönem (0.5 -5.5 EDSS)
Bağımsız olarak yürüyebilen fakat yürüme mesafesi kısalmış olan bu hastalarda; Postüral kontrolün geliştirilmesi Normal hareket kompanentleri ve paternlerinin fasilitasyonu Kas kuvvetinin geliştirilmesi Normal duruş dengesi, yürüme ve koordinasyonun geliştirilmesi ▪ Hastalık hakkında bilgilendirme ve günlük yaşamda dikkat etmesi gereken prensiplerin öğretilmesi (sıcak ve enfeksiyonlardan korunma gibi) ▪ Ev programı ile düzenli egzersiz alışkanlığının yerleştirilmesi

30 2. Orta dönem (6-7) EDSS: Unilateral veya bilateral destekle de olsa çok kısa mesafe yürüyebilen bu hastalarda Göğüs fizyoterapisi yöntemlerini kullanarak hastanın akciğer kapasitelerini mümkün olan en iyi durumda tutmak Kas kuvvetini korumaya ve mümkün olduğunca artırmaya çalışmak N.E.H nin devamını sağlamak Proksimal kas gruplarını fonksiyonel halde tutmaya çalışmak Spastisiteyi inhibe etmek

31 Enerji tüketimini minimale indirmek amacıyla GYA da enerji koruma ve kompansasyon tekniklerini öğrenmek ve uygun kendine yardım aletleri seçmek Ev içi düzenlemeleri Uygun yürüme yardımcıları ve ortez seçimi ile hastanın mobilizasyonunun mümkün olduğunca devam ettirerek, tekerlekli sandalyeye geçişi geçiktirmek.

32 3. İleri dönem (7-9.5 EDSS): Tekerlekli sandalye ve yatağa bağımlı bu hastalarda Uygun tekerlekli sandalye dizaynı ve sandalyede yapacağı egzersizlerin öğretilmesi Uygun yatak seçimi Yatak komplikasyonlarının önlenmesi (akciğer enfeksiyonları, dekübitis ülserleri, eklem kontraktürleri vs.) Uygun transfer yöntemlerinin öğretilmesi Ev içi düzenlemeler

33 Tedavide dikkat edilmesi gereken prensipler
Atak dönemlerinde fizik tedavi uygulanmamalı, hasta kesinlikle dinlendirilmelidir. Hasta atak dönemlerinde ilaç tedavisi alırken, fizik tedavi minimuma İndirgenmeli, daha çok yatak içi egzersizler tercih edilmelidir. Egzersiz programı hastayı yormayacak şekilde planlanmalı, uzun dinlenme periyotları içermelidir.

34 Tedavide dikkat edilmesi gereken prensipler
Aşırı rezistif egzersiz ve ağırlık programlarından kaçınılmalıdır. Kortikosteroit kullanımına bağlı osteoporoz gelişeceği unutulmamalı, özellikle kalça eklemini ilgilendiren hareketlerde dikkatli olunmalı (aşırı internal rotasyon ve adduksiyona zorlanmalalı, tek taraflı ağırlık aktarma aktiviteleri ve aproksimasyondan kaçınılmalı)

35 Tedavide dikkat edilmesi gereken prensipler
Elektrik stimülasyonunun kası kuvvetlendirmek amacıyla kullanımında yarattığı kaslar yorgunluğa neden olabileceği için hasta iyi gözlenmelidir. Sıcak uygulamalardan kesinlikle kaçınılmalı, tedavi ortamı serin olmalı ve sabah tedavileri tercih edilmelidir.

36 VERTİGO FİZYOTERAPİSİ

37 Vertigo Latince “dönmek” fiilinden türetilmiş olan vertigo, sıkça karşılaşılan sağlık sorunlarından biridir Hastalar gerçekte var olmadığı halde eşyaların çevresinde döndüğünü, ya da gözlerini kapadığında kendisinin eşyaların etrafında döndüğünü hissederler. Bu durum vestibüler bozukluğun bir işaretidir

38 DENGENİN SAĞLANMASINDA ROL OYNAYAN SİSTEMLER
Vestibüler Sistem Somatosensoriel Sistem Vizüel Sistem

39 Denge nasıl sağlanır? Denge üç aşamada gerçekleşir 1/ Bilgilendirme
1- Bilgilendirme ; gözler, vestibüler sistem, proprioseptif sistem 2- Bilgilerin denge merkezinde algılanması ve hazırlanması, 3- Uygulama 1/ Bilgilendirme 3/ Uygulama 2/ Algılama Vizüel Oküler refleks Rotasyon Yer çekimi Postüral kontrol Deri, kas tendon, eklem, iç organlar

40 VESTİBÜLER SİSTEM: Vestibüle açılan üç semisürküler kanal Anterior Posterior Lateral İle vestibülümün içinde Utrikül (utriculus) Sakkül (sacculus) Vestibüler sistemi oluştururlar. Bu sistem denge ile ilişkili olmakla beraber işitme sistemindeki bozukluklardan da etkilenebilir

41 Vestibüler Sistem Santral sinir sistemi, ilgili periferik organlardan gelen bilgileri çözer, birleştirir ve sonra vestibüler reflekslerle dengeyi sağlar

42 Vestibüler refleksler
Vestibülo oküler refleks (VOR) Optik sisteme ait bazı reflekslerle birlikte baş ve gövde hareket ederken, gözlerin sabit cisimler üzerinde fikse olmasını sağlar Gözler retinadaki imajı sabitleyebilmek için başın aksi yönünde ve aynı hızla hareket ederler

43 Vestibülospinal refleks (VSR)
Vücudun hareketleriyle birlikte düşmenin önlenmesi, postüral stabilitenin korunması için dengeleyici vücut hareketlerini organize eden refleksdir Bu refleksin vücudun ve başın dik konumunu koruyucu bir işlevi vardır .

44 Vestibülokolik refleks (VKR)
Kişi başı serbest bırakılarak hiç beklenmedik bir anda bir yöne doğru döndürülürse baş ilk pozisyonunu muhafaza etmek ister Vestibüler sistem semisirküler kanallardan başlayan ve boyun kaslarına uzanan bir refleksle başı eski pozisyonuna getirir. Amaç VOR ile aynı yani retinadaki imajı sabitlemektir.

45 Vestibuler Sistem 2 Kısımda İncelenir
Periferik Vestibüler Sistem Santral Vestibüler Sistem

46 Vestibüler Sistem Periferik
İç kulak (labirent, vestibüler sinir) >>> beyin sapı Santral Merkezi Sinir Sistemi vestibüler nukleuslar >>> serebellum, medulla spinalis, ekstraoküler motor nükleuslar serebral korteks

47 VERTİGO’nun NEDENLERİ
Periferik nedenler Santral nedenler Sistemik nedenler Psikojenik nedenler

48 VERTİGO‘ya YOL AÇAN FİZYOPATOLOJİK FAKTÖRLER
Periferik vizüel bozukluklar vestibüler bozukluklar proprioseptif bozukluklar Santral tümörler vasküler infeksiyonlar posttravmatik psikosomatik endokrin ilaç intoksikasyonları epilepsi

49 Vertigosu olan hastada
Düşme eğilimi Göz kararması Zeminin kayması Görme bulanıklığı Karanlıkta yürüme güçlüğü Eşyaların çevrede dönmesi Hastanın kendisinin dönmesi Baş hareketleriyle çevrenin hareket etmesi

50 VESTİBÜLER SİSTEM HASTALIKLARI
PERİFERİK Meniere Hastalığı Labirentit Vestibüler Nörinit Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo (BPPV) Perilenfatik Fistül Otoimmun Vestibülopati SANTRAL Migren Vertebro-basiller Yetersizlik Multiple Skleroz MSS Tümörleri

51 PERİFERİK HASTALIKLAR
MENİERE HASTALIĞI; Tekrarlayıcı vertigo atakları, kulakta basınç hissi, tinnitus ve sensörinöral işitme kaybı ile karakterizedir. LABİRENTİT; genellikle viral üst solunum yolu enfeksiyonu ya da gastrointestinal sistem enfeksiyonu sonrasında başlar. VESTİBÜLER NÖRİNİT; Vestibüler fonksiyonların ani, unilateral kaybına bağlı olarak vertigo, bulantı, kusma ve nistagmusla karakterize, koklear fonksiyonların normal olduğu bir hastalıktır. .

52 PERİFERİK HASTALIKLAR-2
BPPV; Baş dönmesinin en sık sebeplerinden biridir ve belirli bir baş pozisyonu ile oluşan, torsiyonel, vertical veya horizontal nistagmusun eşlik ettiği hastalık durumudur. PERİLENFATİK FİSTÜL; Labirenti çevreleyen membranın bozulmasıdır. OTOİMMUN VESTİBÜLPATİ; Genellikle bilateral vestibüler fonksiyon kaybı, progresif bilateral sensorinöral işitme kaybı ile karakterizedir.

53 SANTRAL HASTALIKLAR MİGREN;
En önemli bulgusu baş ağrısı olan vasküler kaynaklı bir hastalıktır. VERTEBRO-BASİLLER YETERSİZLİK ; Vertigo, bulantı-kusma, görme bozuklukları ve baş ağrısı belirtileridir. MS; Etyolojisi bilinmeyen, genellikle yaşamın 3 veya 4. dekatta başlayan demiyelinizasyona yol açan bir hastalıktır.

54 VERTİGO’ lu HASTANIN DEĞERLENDİRİLMESİ
Tüm vücutta sistemik olarak, santral veya periferal vestibüler semptomlara neden olan lezyonun yerini tayin etmek .

55 Santral – Periferik Ayrımındaki İpuçları
Dizartri, diplopi, parestezi Terleme, dispne, çarpıntı Başağrısı Travma hikayesi Kullandığı ilaçlar Otolojik cerrahi hikayesi Kardiovasküler hst risk faktörleri Vertebrobaziler yetmezlik Panik atak Migren BPPV Perilenf fistülü Beyinsapı kontüzyonu Hipertansiyon DM Sigara Kolesterol

56 Atağın süresi Saniyeler BPPV Dakikalar / saatler
Meniere hastalığı / sendromu Günler vestibüler nörinit Değişen süreler fistül travma

57 Otolojik muayene Timpanik membran DKY’de akıntı (KOM) Fistül testi
Odiometri

58 Postüral Testler Romberg Test Unterberger Test Gait

59 Provakasyonla Ortaya Çıkan Göz Hareketlerinin İncelenmesi
Head thrust test Head shake test Kalorik test

60 Pozisyonel test Dix-Hallpike manevrası

61 Nistagmus Değerlendirilmesi
Periferik Santral Latent dönem 2-10 sn Yok Adaptasyon 30 sn içinde kaybolur Devam eder Yorgunluk Tekrarlamakla kaybolur Vertigo Var ve şiddetli olabilir Az veya yok Nistagmus yönü traansvers Yönü değişebilir İnsidens Sık görülür Az görülür

62 VESTİBULER REHABİLİTASYON
Amacı; Akut ve geriye dönüştürülebilen vestibuler bozuklukları çözmek, geriye dönüştürülemeyen defisitleri ise kompanse etmek, kronik olanların ise hareket kabiliyetini arttırmaktır. Epley Maneverası Brandt-Daroff Egzersizi Semont Manevrası

63 Epley Manevrası

64 BRANDT- DAROFF EGZERSİZİ

65 SEMONT MANEVRASI

66 GÖZ BAŞ KOORDİNASYON EGZERSİZLERİ
1) Sabit hedef üzerinde görsel fiksasyon

67 2) İki sabit hedef arasında aktif göz-baş hareketleri

68 3) Hareket eden hedefe görsel fiksasyon