3. STOKLARIN YÖNETİMİ.

... konulu sunumlar: "3. STOKLARIN YÖNETİMİ."— Sunum transkripti:

1 3. STOKLARIN YÖNETİMİ

2 Stok Nedir? Bir işletmede üretimi tamamlanıp satışa hazır hale gelen mallar ile, bu malların üretimi için gerekli olan hammaddeler, yardımcı maddeler, işletme malzemeleri ve materyaller ile üretim aşamasındaki mallar stok olarak tanımlanır. Üretim Pazarlama Finans

3 Stoklar; * müşteriye verilen hizmeti sağlama nedeniyle pazarlama fonksiyonunun, ** üretimin kararlı ve verimli bir şekilde sürdürülebilmesi açısından üretim fonksiyonunun, *** kendilerine bağlanan fonlar açısından ise, finans fonksiyonunun ilgi alanı içerisinde yer alır.

4 Pazarlama fonksiyonu; satışları arttırmak ve müşterilere verilen hizmeti kolaylaştırmak için stok düzeyinin yüksek tutulmasını ister. Üretim fonksiyonu; üretimin verimli bir şekilde sürdürülebilmesi ve istihdamda süreklilik sağlanabilmesi için uygun bir düzeyde stok bulundurulması istenir. Finans fonksiyonu ise; stoklara yapılacak harcamaları en düşük düzeyde tutarak, stoklarla ilgili maliyetlerin minimizasyonunu talep edecektir.

5 Stok Yönetimi Finans yöneticisi stoklara mümkün olduğunca az
sermaye yatırmak ister, böylece fonları başka yerlerde kullanabilmeye çalışır. Fakat aynı zamanda işletmenin üretim ve pazarlama fonksiyonlarının da aksamasına yol açmayacak kadar stok bulundurması gereklidir. Bu iki husus arasında denge kurmaya çalışır.

6 Stok Yönetiminin Amacı?
1. Faaliyetlerin kesintisiz yürütülebilmesi için gerekli stokların sağlanması, 2. Stoklarla ilişkili tüm maliyetlerin minimize edilmesidir.

7 STOK YÖNETİMİ Firmanın bulunduğu sektöre göre tutacağı stoklar
farklıdır. Üretim Firmalarında; Hammadde, yarı mamul ve Mamul stokları bulunurken, Perakende sektöründe faaliyet gösteren firmalarda yalnızca mamul stoku bulunmaktadır.

8 ÖNEMİ Bir firmada stokların yönetimi en az şu iki
sebeple büyük dikkat gerektirir: 1.Stoklar bazı endüstri kollarında toplam aktiflerin önemli bir bölümünü oluştururlar. 2.Stokların likiditesi diğer döner değerlere göre daha düşük olduğundan, stok yönetiminde yapılan hataların düzeltilmesi zaman alabilir ve pahalıya mal olur.

9 Finans yönetiminin stoklarla ilişkisi, doğrudan doğruya değil, stoklara bağlanan fon ve stokun maliyeti açısından ortaya çıkmaktadır. Bir işletme açısından stoklara yapılan yatırımın optimum tutarda bulunup bulunmadığının saptanması önemlidir. Stok bulundurmanın gerektirdiği giderler ve taşıdığı risk ile sağlayacağı ek getiri arasında denge sağlandıktan sonra, stoklara yapılacak yatırımın sürdürülmesi işletmenin karlılığını etkiler.

10 Maliyet Minimizasyonu !
STOKLARA İLİŞKİN TOPLAM MALİYET Stok Bulundurma + Stok Tedarik + Stok Bulundurmama Maliyeti Maliyeti Maliyeti (Sipariş Maliyeti) Maliyet Minimizasyonu !

11 İşletmelerde üç tür stok bulunmaktadır.
Hammadde ve Malzeme Stokları, üretime girdi oluşturan türdeki stoklardır. Yarı Mamül Stokları üretim süreci ve üretimin yapılması ile doğrudan doğruya bağlantılıdır. Mamül stokları ise, satışlara konu olan ve talebi karşılayan stoklardır.

12 STOKLARIN MİKTARINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Stok yönetiminin temel amacı; üretimin ve satışların sürekli olması için, gerekli ekonomik stok miktarının ve bunun sipariş zaman noktalarının saptanmasıdır.

13 Hammadde Stok Miktarını Etkileyen Faktörler
i – Stok Maliyeti a-Stok Tedarik Maliyeti (Sipariş Giderleri) b-Stok Bulundurma Maliyeti c-Stok Bulundurmama Maliyeti ii – Üretim Düzeyi iii – Fiyat iv – Tedarik Zamanı v – Satın Alma ve Depolama Masrafları vi – Dayanma Süreleri vii – Tedarik Süresi viii – Stok Denetiminde Etkinlik

14 a- Stok Tedarik Maliyeti (Sipariş Giderleri)
TSM = S x G S = T / M TSM = ( T / M ) x G TSM = Toplam sipariş maliyeti G = Sipariş maliyeti S = Sipariş sayısı T = Dönem içinde beklenen toplam talep M = Sipariş olarak gelen mal miktarı

15 Örnek: Bir işletmenin dönem içinde beklediği toplam talep br., her siparişin sayısı br. ve her siparişin giderinin TL olması durumunda; TSM = ( / ) x = TL. M TSM = Her siparişteki birim sayısının artışı, toplam sipariş maliyetini azaltıcı yönde etki yapacaktır. M = br. olması durumunda; TSM = ( / ) x = TL

16 Her Siparişin Maliyeti Toplam Sipariş maliyetleri
Sipariş Sayısı Her Siparişin Maliyeti Toplam Sipariş maliyetleri 1 50 2 100 3 150 4 200 5 250

17 Siparişteki Ürün Adedi Sipariş Sayısı Her Siparişin Maliyeti
Talep Siparişteki Ürün Adedi Sipariş Sayısı Her Siparişin Maliyeti Toplam Sipariş Maliyetleri 3000 1 50 1500 2 100 1000 3 150 500 6 300 10 200 15 750 20 30 5000 25 120 6000 10000 15000 75000 150000

18

19 b- Stok Bulundurma Maliyeti
Toplam Stok Bulundurma Maliyeti; TSBM = OB X B OB = Stoklardaki ortalama birim sayısı B = Birim stok bulundurma gideri

20 Her Siparişteki Birim Sayısı Birim Stok Bulundurma Gideri
Toplam Stok Bulundurma Gideri 1000 20 20000 2000 40000 3000 60000 4000 80000 5000 100000 6000 120000 7000 140000 8000 160000 9000 180000 10000 200000

21

22 c- Stok Bulundurmama Maliyeti
Yeterli miktarda mamul stoğu bulundurmayan işletmeler, müşteri isteklerini karşılamakta zorluk çekebilirler. İsteklerinin karşılanmasını isteyen müşteriler, rakip firmaları tercih edebilir. Buda müşteri kaybına sebebiyet vermektedir. Belirli bir anda ölçülmesi çok güç olan bu maliyet, uzun vadede satış trendi veya pazar payının değişimi incelenerek tespit edilebilir.

23 Yarı Mamül Stok Miktarını Etkileyen Faktörler
i – Üretim Sürecinin Uzunluğu ii – Üretim Faaliyetinin Sürekliliği iii – Üretim Miktarı

24 Mamül Stok Miktarını Etkileyen Faktörler
Satış hacmi, Talebin mevsimlik özelliği, Hammadde alımının mevsimlik oluşu, Rekabet koşulları, Arz ve talep dengesi, Satış bölgelerinin çeşitliliği, Dağıtım kanalları, Üretimin sipariş üzerine veya pazar için yapılması, Üretimin çeşitliliği ve fiziksel özellikleri, Stok tutmanın maliyeti, Finansman olanakları, Depolama olanakları, Stokun taşıdığı risk.

25 Stok Yetersizliğinin Doğuracağı Kayıplar
a) Yeterli mamul stoku bulunmaması nedeniyle karlı satış fırsatlarının kaçırılması. b)Hammadde yetersizliği sebebiyle üretimin kesintiye uğramasının neden olduğu zararlar. c)Müşteri siparişlerinin zamanında yerine getirilememesi nedeniyle, tazminat, zarar ve ziyan ödemeleri. d)Müşterilerin güvenin yitirilmesi. Stoklara yapılacak yatırımın optimum tutarının belirlenmesinde bu faktörlerden bazısını dikkate alan bir model geliştirilmiştir.Bu model ‘Ekonomik Sipariş Miktarı Modeli’ olarak belirtilebilir.

26 EKONOMİK SİPARİŞ MİKTARI (ESM)
Toplam stok giderlerini (TG) minimum yapacak sipariş miktarının belirlenmesi için geliştirilmiş bir modeldir.

27 Ekonomik Sipariş Miktarı
ESM = √2TG / DS İhtiyaç duyulan mal miktarı Siparişin gerektirdiği satın alma gideri TG = Toplam Maliyet D = Birim Stok Fiyatı S = Yıllık Ortalama Stok Değerinin %’si olarak Stok Bulundurma Gideri

28 ÖRNEK-1 ESM = √2TG / DS ESM = √2x2.000x100 / 200x0.3
T = birim G = 100 TL S = %30 D = 200 TL 2.000 / 81 = 24.7 = 25 kez sipariş 365 / 25 = 14.6 = 14 günde bir sipariş TM = (25x100)+81(200x0.30) = TL Not: Sipariş miktarı 81 birimden farklı olursa, toplam maliyet >7.360 TL ESM = √2x2.000x100 / 200x0.3 ESM = √ / 60 ESM = 81 birim

29 ÖRNEK-2 İşletmenin gelecek dönemde ihtiyaç duyduğu (satın
alacağı) mal miktarı adettir. Her bir siparişin gerektirdiği satın alma gideri ise TL’dir. Malın birim alış fiyatı TL olup, stok bulundurmanın gerektireceği giderler stok değerinin %10’u olarak tahmin edilmektedir. Bu işletmede, toplam stok giderlerini minimum yapacak ekonomik sipariş miktarını, bunun için yılda kaç kez sipariş verilmesi gerektiğini ve kaç günde bir sipariş verilmesi gerektiğini hesaplayınız. Bu durumda toplam stok giderlerinin ne olacağını bulunuz.

30 ÖRNEK-2 ESM = √2TG / DS ESM = √2x20.000x10.000 / 1.000x0.1
T = birim G = TL S = %10 D = TL / = 10 kez sipariş 365 / 10 = 36,5 = 36 günde bir sipariş TM = (10x10.000)+2.000(1.000x0,10) = TL Not: Sipariş miktarı birimden farklı olursa, toplam maliyet > TL ESM = √2x20.000x / 1.000x0.1 ESM = √ / 100 ESM = birim