Kişiler Hukuku-12. Hafta.

... konulu sunumlar: "Kişiler Hukuku-12. Hafta."— Sunum transkripti:

1 Kişiler Hukuku-12. Hafta

2 III-TAM EHLİYETSİZLER:
MK 15 “Kanunda gösterilen ayrık durumlar saklı kalmak üzere, ayırt etme gücü bulunmayan kimsenin fiilleri hukukî sonuç doğurmaz.” Hukuki İşlem Ehliyeti: Yok Sorumluluk Ehliyeti: Yok

3 I- HUKUKİ İŞLEM EHLİYETİ BAKIMINDAN
KURAL: Tam Ehliyetsizin Hukuki İşlemleri Hükümsüzdür: Hukuki İşlemler: Batıl (Kesin Hükümsüz)  -Zamanaşımı ile düzelmez. -Yasal temsilcinin onayı ile geçerlik kazanmaz. - İşlem kendiliğinden hükümsüzdür. - Hakim hükümsüzlüğü re’sen dikkate alır.

4 Tasarruf işlemi hukuki sonuç doğurmaz
 -Karşı taraf devredilmek istenen hakkı kazanamaz -Edimler ifa edilmişse iadesi gerekir: Taşınır: /İstihkak Davası (MK 683) /Taşınır Davası(MK 989) /Sebepsiz Zenginleşme Davası (BK 77) Taşınmaz: Tapu Sicilinin Düzeltilmesi Davası (MK 1025)

5 Karşı taraf iyiniyetli ise:
işlem geçerlilik kazanmaz. kazandırıcı zamanaşımından yararlanabilir:  Taşınırlarda: 5 yıl (MK 777) Taşınmazlarda: 10 yıl (MK 712) Karşı taraf  iyiniyetli üçüncü kişiye devrederse: İyiniyetli üçüncü kişi, mülkiyeti, Taşınırlarda: 5 yıllık kazandırıcı zamanaşımı sonunda kazanabilir (MK 777) Taşınmazlarda: derhal kazanır (MK 1023)

6 Kesin Hükümsüzlük Kuralının İstisnaları:
1- İradeden Bağımsız Doğan Hukuki Sonuçlar: Maddi fiillere hukuki sonuç bağlanması: örneğin, başkasının taşınırını işleme 2- Ayırt Etme Gücünden Yoksun Kişinin Yaptığı Evlilik: Evlenirken eşlerden biri ayırt etme gücünden / sürekli yoksunsa: mutlak butlan \ geçici olarak yoksunsa: nisbi butlan Tam ehliyetsizin evliliği, kendiliğinden hükümsüz değil Evliliğin butlanı hakim kararıyla hüküm ifade eder Butlan kararına kadar geçerli bir evliliğin tüm sonuçlarını doğurur (MK 156)

7 3- Tam Ehliyetsizin Ölüme Bağlı Tasarrufları:
Kendiliğinden hükümsüz olmaz  İptal Davası açılarak mahkemeden İptal Kararı alınması gerekir (MK 557) 4- Hükümsüzlüğü İleri Sürmenin Hakkın Kötüye Kullanımı Teşkil Etmesi: MK 15’in amacı tam ehliyetsizi korumak. Kesin hükümsüzlüğü ileri sürme hakkı tam ehliyetsize zarar vermek amacıyla kullanılamaz (MK 2 f. 2) Hakkın kötüye kullanılması itirazı iki taraflı işler.

8 TAM EHLİYETSİZİN TEMSİL EDİLMESİ:
-Tam ehliyetsiz adına hukuki işlemleri bizzat yasal temsilci yapar. -Yasak İşlemler: Bağışlama, Vakıf Kurma, Kefil Olma (MK 449) Kişiye Sıkı Sıkıya Bağlı Hakların Durumu: Kural olarak bizzat hak sahibi tarafından kullanılması gereken haklardır. - Mutlak anlamda kişiye sıkıya bağlı haklar: (örneğin, nişanlanma, evlenme, evlat edinme, soybağının reddi, ÖBT yapma)  yasal temsil işlemez. - Nisbi anlamda kişiye sıkı sıkıya bağlı haklar: (örneğin, kişilik haklarının korunmasına ilişkin dava açma, hayata kast/kötü muamele/haysiyetsiz hayat sürme gibi nedenlerle boşanma davası açma) yasal temsilci tam ehliyetsiz adına kullanabilir.

9 II- SORUMLULUK EHLİYETİ BAKIMINDAN:
Haksız fiilden sorumluluk (BK 49) ve Borca aykırılıktan sorumluluk (BK 112) için kişinin kusurlu olması gerekir. Kusur ayırt etme gücü gerekli Kural: Tam ehliyetsiz haksız fiillerinden ve borca aykırılıktan sorumlu değildir.

10 1- Kusursuz Sorumluluk Halleri:
İstisnalar: 1- Kusursuz Sorumluluk Halleri: (Örneğin, adam çalıştıranın (BK 66), hayvan sahibinin (BK 67), bina malikinin (BK 69), motorlu araç işletenin (KTK 85) sorumluluğu, yardımcı kişinin fiilinden sorumluluk (BK 116)) 2- Hakkaniyet Sorumluluğu: BK 65 “Hakkaniyet gerektiriyorsa; hâkim, ayırt etme gücü bulunmayan kişinin verdiği zararın, tamamen veya kısmen giderilmesine karar verir.” Özellikle tarafların mali durumu dikkate alınır. Tam ehliyetsizin davranışı: ayırt etme gücü bulunsaydı sorumluluğuna yol açacak, kusurlu sayılacak bir davranış olmalı.

11 3- Ayırt Etme Gücünün Geçici Olarak Kaybında Sorumluluk:
BK 59 “Ayırt etme gücünü geçici olarak kaybeden kişi, bu sırada verdiği zararları gidermekle yükümlüdür. Ancak, ayırt etme gücünü kaybetmede kusuru olmadığını ispat ederse, sorumluluktan kurtulur.” 4- Sebepsiz Zenginleşme: Bir malvarlığının geçerli bir sebep olmaksızın diğer bir malvarlığı aleyhine çoğalması. Sebepsiz zenginleşme için iradeye bağlı bir fiil gerekli değil.  Sebepsiz zenginleşme hükümleri tam ehliyetsize de uygulanır.

12 IV-SINIRLI EHLİYETSİZLER:
MK 16 f. 1 c. 1 “Ayırt etme gücüne sahip küçükler ve kısıtlılar, yasal temsilcilerinin rızası olmadıkça, kendi işlemleriyle borç altına giremezler.”  Kural: Ehliyetsizlik MK 16 f. 1 c. 2 “Karşılıksız kazanmada ve kişiye sıkı sıkıya bağlı hakları kullanmada bu rıza gerekli değildir.” MK 16 f. 2 “Ayırt etme gücüne sahip küçükler ve kısıtlılar haksız fiillerinden sorumludurlar.” İstisna: Ehliyetli olmak Yasal Temsilci: Kural olarak, Küçükler  Veli Kısıtlılar  Vasi

13 borçlandırıcı işlemler + tasarruf işlemleri Dava Ehliyeti Bakımından:
SINIRLI EHLİYETSİZLERİN HUKUKİ İŞLEM EHLİYETİ “Yasal temsilcilerinin rızası olmadan borç altına giremezler”(MK 16 f. 1) borçlandırıcı işlemler + tasarruf işlemleri Dava Ehliyeti Bakımından: Dava açmak için yasal temsilcinin rızası gerekir (Kural) İstisna: kişiye sıkı sıkıya bağlı hakların kullanılmasını amaçlayan davalar. Davalı olduğunda: davaya ilişkin işlemler yasal temsilciye yöneltilir. MK 343 f. 1 “Velâyet altındaki çocuğun fiil ehliyeti, vesayet altındaki kişinin ehliyeti gibidir.” MK 342 f. son “Vesayet makamlarının iznine bağlı hususlar dışında kısıtlıların temsiline ilişkin hükümler velâyetteki temsilde de uygulanır.”  yaptıkları hukuki işlemlerde yasal temsilcinin rızasının alınması şartı aynı esaslara tâbi İspat:

14 Yasal Temsilcinin Rızasını Açıklaması:
1- Rızayı Gösterecek Kişi: Sınırlı ehliyetsiz velayet altında ise: VELİ Sınırlı ehliyetsiz vesayet altında ise: VASİ (+ Bazı hallerde: Vesayet Makamı)

15 2- Rızanın Açıklanmasının Özellikleri:
Sınırlı ehliyetsizin yaptığı işleme yasal temsilcinin rıza vermesi: İşlem yapılmadan önce  İZİN İşlem yapıldıktan sonra  İCAZET (ONAY) İşlem yapılırken  İŞLEME KATILMA (Kural olarak, yasal temsilcinin sınırlı ehliyetsizi temsilen hukuki işlemi bizzat yapması da mümkün) Şekli Geri alınması Açık veya örtülü olması Rıza belirli bir işlem veya işlemler grubu için verilmelidir.  Belirli bir işlem için verilen rıza, o işleme bağlı tüm sonuçları da içerir. Muhatap: sınırlı ehliyetsiz veya onunla işlem yapan kişi

16 3- Rızanın Hükmü: MK 451 f. 2 “Yapılan işlem diğer tarafın belirlediği veya başvurusu üzerine hâkimin belirleyeceği uygun bir süre içinde onanmazsa, diğer taraf bununla bağlı olmaktan kurtulur.” Hukuki İşlem ASKIDA HÜKÜMSÜZ Yasal Temsilci; Onay Verirse: baştan itibaren hüküm ifade eder. Onay Vermezse: baştan itibaren hükümsüz kılınmış olur.

17 İşlemin Geçersiz Olmasının Sonuçları:
Askıda hükümsüz işleme yasal temsilci onay vermezse:  Karşı taraf da işlem ile bağlı olmaktan kurtulur. Her iki taraf da almış olduğu şeyleri geri vermekle yükümlüdür (MK 452 f. 1). İşlemin karşı tarafı: aldığı şey için tam bir tazminat öder Sınırlı ehliyetsizin iade borcu: /iade sırasında malvarlığında mevcut artma veya \kötüniyetle elden çıkardığı miktarla sınırlıdır (Kural) İstisna: Sınırlı ehliyetsiz, fiil ehliyetine sahip olduğu konusunda diğer tarafı yanıltmışsa: karşı tarafın bu yüzden uğradığı zarardan sorumludur. (MK 452 f. 2)

18 1- Kişiye Sıkı Sıkıya Bağlı Hakların Kullanılması:
SINIRLI EHLİYETSİZİN YASAL TEMSİLCİNİN RIZASINA BAĞLI OLMADAN YAPABİLECEĞİ İŞLEMLER: 1- Kişiye Sıkı Sıkıya Bağlı Hakların Kullanılması: Sınırlı ehliyetsiz bu hakların kullanılmasına ilişkin dava ehliyetine de sahiptir. Bu hakların kullanılmasına karar verme yetkisi hak sahibi olan sınırlı ehliyetsizdedir. 2- Karşılıksız Kazanmalar: Sınırlı ehliyetsize hiçbir yüküm getirmeden  Onun malvarlığını artıran veya malvarlığındaki bir azalmaya engel olan kazandırmalar. (Örneğin, kendi lehine bir ibra sözleşmesi, alacaklı sıfatıyla kefalet sözleşmesi, bağışlamayı kabul)

19 3- Sınırlı Ehliyetsizin Temsilci Olarak İşlem Yapması:
Doktrin: doğrudan temsilci olarak işlem yapabilir. Sadece rızai temsilci olabilir. 4- Ehliyetin Genişletildiği Haller: MK m. 359 “Ana ve baba tarafından bir meslek veya sanat ile uğraşması için çocuğa kendi malından verilen kısmın veya kendi kişisel kazancının yönetimi ve bunlardan yararlanma hakkı çocuğa aittir.” MK m. 453 “Vesayet altındaki kişiye vesayet makamı tarafından bir meslek veya sanatın yürütülmesi için izin verilmiş ise, o kişi bununla ilgili her türlü olağan işlemleri yapmaya yetkilidir ve bu tür işlemlerden dolayı bütün malvarlığı ile sorumludur.” MK m. 455 “Vesayet altındaki kişi, kendi tasarrufuna bırakılmış olan mallar ile vasinin izniyle çalışarak kazandığı malları serbestçe yönetir ve kullanır.”

20 Sınırlı Ehliyetsizin Hiç Yapamayacağı (Yasak) İşlemler: MK m
Sınırlı Ehliyetsizin Hiç Yapamayacağı (Yasak) İşlemler: MK m. 449 “Vesayet altındaki kişi adına kefil olmak, vakıf kurmak ve önemli bağışlarda bulunmak yasaktır.” (MK m.342 f. 3  Velayet altındaki kişiler)

21 SINIRLI EHLİYETSİZLERİN SORUMLULUK EHLİYETİ: MK m. 16 f
SINIRLI EHLİYETSİZLERİN SORUMLULUK EHLİYETİ: MK m. 16 f. 2 “Ayırt etme gücüne sahip küçükler ve kısıtlılar haksız fiillerinden sorumludurlar.” -Kusura sonuç bağlanan tüm durumlarda: haksız fiil + borca aykırılık -Kusursuz sorumluluk hallerinde: