ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ

... konulu sunumlar: "ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ"— Sunum transkripti:

1 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
ARAÇSAL KOŞULLAMA (instrumental conditioning) EDWARD LEE THORNDIKE ( ) Dr. Mustafa Ergün ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ

2 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
Edimsel (Operant) koşullanmaya bazen Araçsal (instrumental) koşullanma da denir. Dr. Mustafa Ergün ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ

3 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
Doktorası: "Animal Intelligence: An Experimental Study of the Associative Processes in Animals" Puzzle boxes Sınama ve yanılma (trial-and-error) Ödül ve ceza (reward and punishment) Ödüllendirilen davranış öğrenilir (kaçma veya yiyecek). Dr. Mustafa Ergün ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ

4 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
Thorndike, çağrışımı, duygusal uyarıcılar ile harekete geçiriciler arasında kurulan bir bağ ya da bağlaşım olarak görmektedir. Bu nedenle onun kuramı, bağlaşımcılık olarak adlandırılmaktadır. Dr. Mustafa Ergün ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ

5 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
Thorndike’nin Öğrenmeye İlişkin Temel Görüşleri Bağlaşımcılık: Thorndike’ın ilgilendiği sadece uyarıcı koşullar ve davranış eğilimleri değil, aynı zamanda uyarıcı ve tepkiyi bir arada tutan şeyin ne olduğudur. Thorndike, uyarıcı ve tepkinin sinirsel bir bağla bağlandığına inanmaktadır. Dr. Mustafa Ergün ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ

6 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
Deneme ve Yanılma: Thorndike’a göre öğrenmenin en temel formu deneme yanılma öğrenmesidir. İnsan ya da hayvan olsun, öğrenme durumunda olan organizma, belli bir problemlerle karşılaştığında kendisi amaca götürmeyen başarısız tepkileri eler. Haz ile sonuçlanan, başarıya götüren tepkiler kalıcı hale gelir. Thorndike bu duruma seçme ve bağlama adını vermektedir. Not: Having taught one cat to escape from the puzzle box by operating a latch, he looked to see whether a second cat would acquire the correct solution simply by watching the first. A series of such experiments produced uniformly negative results, and Thorndike concluded that trial and error was the only form of learning available to animals other than humans. Dr. Mustafa Ergün ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ

7 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
Öğrenme Küçük Adımlarla Oluşur: Thorndike, problem çözme süresi, ardışık denemlerın sonucunda yavaş yavaş kısaldığından öğrenmenin birden bire içgörüsel bir şekilde değil, yavaş yavaş oluştuğuna karar vermiştir. Öğrenme, büyük atlamalardan çok, küçük sistemli adımlarla meydana gelir. Dr. Mustafa Ergün ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ

8 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
Throndike’a göre öğrenme doğrudandır ve düşünme veya usa vurma yoluyla yönlendirilemez. Ona göre öğrenmede deneme yanılma yoluyla doğrudan seçme ve bağlama vardır. Dr. Mustafa Ergün ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ

9 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
Thorndike’ın öğrenmeyle ilgili üç temel kanunu vardır. Bunlar: 1- Hazır bulunuşluluk 2-Tekrar 3- Etki kanunlarıdır. Dr. Mustafa Ergün ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ

10 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
Hazır Bulunuşluluk Kanunu: a) Bir kişi, etkinlik göstermeye hazır ise, etkinliği yapmasına izin verilmesi ona mutluluk verir. b) Bir kişi etkinlik göstermeye hazır olduğu halde, etkinliğin yaptırılmaması, bireyde kızgınlık yaratır. c) Bir kişi etkinliği yapmaya hazır olmadığı halde yapmaya zorlanırsa kızgınlık duyar. Çocuk, düzgün yazı yazmaya hazır ve buna izin verilirse, yazmaktan haz duyar. Çocuk, kalem tutmaya hazır, fakat eline kalem almasına izin verilmezse, çocukta kızgınlık yaratır. Çocuk, düzgün yazı yazmaya zorlanırsa kızgınlık duyar. Dr. Mustafa Ergün ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ

11 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
Tekrar Kanunu: 1930’dan önceki tekrar yasası, kısaca, tekrar ederek öğreniniz; tekrar etmediğimizde unuturuz şeklinde ifade edilmiştir. Ancak 1930’dan sonra tekrar yasası tamamen değiştirilmiştir. Tekrar etme, uyarıcı tepki arasındaki bağı güçlendirmediği gibi; kullanmama da bağın gücünü yok etmez. Bununla birlikte, tekrar etme, bağın gücünde az bir gelişme sağlayabilir. Kullanmama da biraz unutmaya yol açabilir. Dr. Mustafa Ergün ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ

12 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
Etki Kanunu: 1930’dan önce: Eğer uyarıcının yol açtığı tepkinin sonucu haz verici ise uyarıcı ve tepki arasındaki bağ güçlenir, uyarıcının yol açtığı tepkinin sonucu rahatsız edici ise uyarıcı ve tepki arasındaki bağ zayıflar. Diğer bir deyişle, etki pekiştirilirse uyarıcı tepki arasındaki bağ güçlenir. Tepki cezalandırılırsa uyarıcı ve tepki arasındaki bağ zayıflar. 1930’dan sonra: Uyarıcıya karşı yapılan tepki haz verici bir sonuç yaratırsa uyarım ve tepki arasındaki bağın gücü artmaktadır. Ancak, tepki tatmin edici bir sonuç yaratmazsa ya da cezalandırılırsa bağın gücüne hiçbir etkisi olmamaktadır. Pekiştirilme ile davranış biçimlendirilebilirken, cezalandırma, istenmeyen davranışı yok etmemektedir. Dr. Mustafa Ergün ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ

13 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
Thorndike’in etki kanunu, yani davranışın, sonuçları tarafından şekillendirildiği ilkesi, Skinner’in edimsel koşullama teorisinin temellerini oluşturmuştur. Dr. Mustafa Ergün ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ

14 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
Thorndike’ın Eğitime İlişkin Görüşleri Öğretimin düzenlenmesine, öğrenciye kazandırılacak hedef davranışları belirleyerek başlamalıdır. Bu hedef davranışları belirlerken öğrencinin hazırbulunuşluk düzeyi dikkate alınmalıdır. (Hazırbulunuşluk kanunu) Dr. Mustafa Ergün ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ

15 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
Öğrenme küçük birimler halinde oluştuğundan, öğrenme adım adım sağlanmalıdır. Öğrenci, uyarıcı durumdaki dikkati çeken baskın ögelere tepkide bulunur, diğer önemsiz ayrıntıları eler. Bu durumda, öğretme -öğrenme sürecinde, hedef davranışa yöneltecek uyarıcıların dikkati çekici nitelikte olması gerekir. Dr. Mustafa Ergün ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ

16 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
Doğru tepkiler hemen pekiştirilmeli, yanlışlar tekrar edilmeden düzeltilmelidir. Bu nedenle öğrenciye geribildirim (dönüt) verebilmek için düzenli olarak sınav yapmak gerekmektedir. Dr. Mustafa Ergün ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ

17 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
Thorndike’ın sisteminde ceza yoktur. Çünkü ceza, uyarıcı ile tepki arasındaki bağı zayıflatmaz. Dr. Mustafa Ergün ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ

18 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
Öğretme - öğrenme ortamının gerçek yaşamın bir temsilcisi olmasına özen gösterilmelidir. Thorndike’ın “benzer ögeler transfer teorisi”ne göre iki durum arasındaki ortak ögeler ne kadar çok olursa, transfer o kadar yüksek olur. Dr. Mustafa Ergün ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ

19 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
Öğretme - öğrenme ortamında öğretmen değil, öğrenci etkin olmalı; yaparak yaşayarak öğrenmelidir. Dr. Mustafa Ergün ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ