SİGORTA HUKUKU SİGORTA SÖZLEŞMESİ Güliz Evren KIRBAŞ Hazine Uzmanı

... konulu sunumlar: "SİGORTA HUKUKU SİGORTA SÖZLEŞMESİ Güliz Evren KIRBAŞ Hazine Uzmanı"— Sunum transkripti:

1 SİGORTA HUKUKU SİGORTA SÖZLEŞMESİ Güliz Evren KIRBAŞ Hazine Uzmanı

2 SİGORTA SÖZLEŞMESİ Sigorta sözleşmelerinin ana içeriğinin, Hazine Müsteşarlığı’nca hazırlanan ve sigorta şirketlerince aynı şekilde uygulanacak olan genel şartlara uygun olarak düzenlenmesi gerekir (5684 m.11) Sigorta şirketleri, genel şartlara aykırı olmamak şartıyla, işin özelliğine uygun olarak özel şartlar düzenleyebilir.

3 SİGORTA SÖZLEŞMESİ Genel şartlar; Müsteşarlık tarafından her bir sigorta türü ile ilgili olarak çıkarılan, o sigorta türü ile ilgili, temel konuların yer aldığı düzenlemelerdir. MEVZUAT\ZMMS_GŞ.doc, MEVZUAT\HayatSGS.doc Sigorta sözleşmeleri sigortalı lehine yorumun esas olduğu sözleşme türlerindendir. Bu nedenle, poliçenin düzenlenmesinden sonra, genel şartlarda, sigorta ettirenin, sigortalının veya lehtarın lehine olan bir değişiklik hemen ve doğrudan uygulanır (TTK m.1425/3)

4 SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN ÖZELLİKLERİ
Sigorta sözleşmesi tam iki tarafa borç yükler. Sigortacı, bir prim karşılığında sigorta ettirenin rizikolarını üstlenir. Prim ödeme borcu ile rizikoyu üstlenme ve zararı giderme borcu değişim gösterir. Sigortacının sorumluluğu primin (veya ilk taksitin) ödenmesi ile başlar. Sigorta sözleşmesi tarafların birbirine uygun irade beyanlarını ve sözleşmenin esaslı noktaları üzerinde bir uyuşma olmasını gerektirir.

5 SİGORTA SÖZLEŞMESİ Özellikleri
Sigorta sözleşmesi sürekli borç ilişkisi kurar. Tarafların sözleşmenin kurulmasından sonra devam eden süreçte, külfet ve yükümlülükleri vardır. İyi niyet esasına ve güven ilişkisine dayanır. Sigorta ettirenin sigortacıyı yanıltmaması, riziko ve primi etkileyen konularda doğru bilgi vermesi veya sözleşmenin devamı sırasında yaşanan değişiklikleri bildirmesi gerekir. Sigorta sözleşmesinde şekil şartı yoktur, ancak uygulamada sözleşmeler genel olarak yazılı ve matbu olarak düzenlenmektedir. Bu yüzden, tüketiciyi koruyucu yaklaşım söz konusudur.

6 SİGORTA SÖZLEŞMESİ Şekli ve kurulması
Sigorta sözleşmesi geçerlilik şekline tabi tutulmamıştır. Sözleşmenin yazılı, açık veya zımni irade beyanı ile kurulması mümkündür. Sigortacı ile sigorta sözleşmesi yapmak isteyen kişinin, sözleşmenin yapılması için verdiği teklifname, teklifname tarihinden itibaren otuz gün içinde reddedilmemişse sigorta sözleşmesi kurulmuş sayılır. (TTK m. 1405) Sözleşmenin ispatı, poliçe veya diğer delillerle kanıtlanabilir.

7 SİGORTA SÖZLEŞMESİ Şekli ve kurulması
Poliçe; tarafların haklarını, temerrüde ilişkin hükümler ile genel ve özel şartları içeren, rahat ve kolay okunabilecek biçimde düzenlenmesi gereken bir belgedir. Sigortacı; sigorta sözleşmesi kendisi veya acentesi tarafından yapılmışsa, sözleşmenin yapılmasından itibaren yirmi dört saat, diğer hâllerde on beş gün içinde, yetkililerce imzalanmış bir poliçeyi sigorta ettirene vermekle yükümlüdür. Sigortacı poliçenin geç verilmesinden doğan zarardan sorumludur. (TTK m. 1424) (* Zeyilname: Poliçede yapılacak herhangi bir değişikliği belgeleyen sözleşme metnidir. Poliçede değişiklik olması şeklinde sözleşme metnine ek olarak hazırlanır. )

8 SİGORTA SÖZLEŞMESİ Şekli ve kurulması
Sigorta poliçesinin verilmemiş olması, sözleşmenin kurulmadığı anlamına gelmez. Poliçenin teslimi, sigortacının Kanundan doğan bir borcudur, ancak asli edim borcu değildir. Poliçe, sigorta sözleşmesini gösteren bir ispat aracı olduğu gibi, primin veya ilk taksitin muacceliyet anını tespit bakımından da önem arz eder. Kural olarak primin veya ilk taksitin ödendiği andan itibaren, sigortacı gerçekleşecek rizikoyu üstlenir. (TTK m. 1421)

9 SİGORTA SÖZLEŞMESİ Şekli ve kurulması
Prim ödeme borcunun, kural olarak, sözleşmenin kurulması ile birlikte, poliçenin teslim edilmesi karşılığında yapılması gerekir. İstisnaları; kara ve denizde eşya taşıma sigortaları, geçici sigorta himayesi ile geçmişe etkili sigortalardır. Kara ve denizde eşya taşıma sigortalarında, sigorta koruması ve prim ödeme borcu, primin ödenmesiyle değil sözleşmenin yapılmasıyla başlar. Geçici sigorta himayesinde, ilk prim ödenmeden, icap ile kabul/ret arasında sigorta koruması mevcuttur.

10 Sigorta Sözleşmesinin Hükümleri
TTK GENEL HÜKÜMLER Sigorta sözleşmesi, sözleşmenin hükümleri, tarafların borç ve yükümlülükleri ÖZEL HÜKÜMLER Zarar Sigortaları Mal sigortaları Sorumluluk sigortaları Can sigortaları Hayat sigortası Kaza sigortası Hastalık/sağlık sigortası

11 Sigorta Sözleşmesinin Hükümleri
GENEL HÜKÜMLER Koruyucu hükümler Sigorta Sözleşmeleri Temel Kavramlar Hükümler Tarafların Borç ve Yükümlülükleri Kanun hükümlerinin uygulama alanı Sigorta sözleşmeleri hakkında uygulanacak hükümler

12 SİGORTA SÖZLEŞMESİ Kavramlar
Sigortanın kapsamı; sigortacı, sözleşmede öngörülen rizikonun gerçekleşmesinden doğan zarardan veya bedelden sorumludur. Sözleşmede öngörülen rizikolardan herhangi birinin veya bazılarının sigorta teminatı dışında kaldığını ispat yükü sigortacıya aittir. (TTK m. 1409/İspat külfeti) Sigorta süresi; sözleşme ile kararlaştırılmamışsa, taraf iradesi ve teâmül dikkate alınır. (TTK m. 1410)

13 SİGORTA SÖZLEŞMESİ Fesih ve Cayma Hakkı
Sigorta sözleşmesinin devamlı borç ilişkisi yaratması ile güven ve iyi niyet esası üzerine kurulması nedeniyle, kanun koyucu tarafından hem sigortacıya hem de sigorta ettirene bazı durumlarda sigorta sözleşmesini sona erdirme hakkı tanınmıştır. Bazı durumlarda da sigorta sözleşmesi kendiliğinden sona ermektedir.

14 SİGORTA SÖZLEŞMESİ Sigorta Ettirenin Fesih ve Cayma Hakkı
Sigortacının mali durumundaki sarsıntılar ile yetkisinin kaldırılması durumunda fesih hakkı Konkordato ilân etmesi, ilgili sigorta dalına ilişkin ruhsatının iptal edilmesi veya sözleşme yapma yetkisinin kaldırılması (TTK m.1413) Sigortacının aciz halinde olması, takibin semeresiz kalması 2. Ayarlama şartlı sigortalarda fesih hakkı (TTK m.1414) Sigortacı, sigorta süresi içinde primde meydana gelebilecek değişiklikler için «ayarlama şartı» koyabilir. Ayarlama şartı nedeniyle sigorta ettiren, prim miktarında meydana gelebilecek değişiklikleri karşılayamayacak hâle gelebilir.

15 SİGORTA SÖZLEŞMESİ Sigorta ettirenin Fesih ve Cayma Hakkı
3. Sigortacının sözleşmeden kısmen cayması veya sözleşmeyi kısmen feshetmesi durumunda sigorta ettiren sözleşmenin tamamını feshedebilir veya ondan cayabilir. (TTK m.1415/2) 4. Sigorta ettirenin, sigortacının sorumluluğu başlamadan önce, kararlaştırılmış primin yarısını ödeyerek sözleşmeden cayabilir. (TTK m. 1430/3) 5. Sigorta şirketlerinin birleşme, devir ve portföy devirleri (5684 sayılı Kanun, m.10/3)

16 SİGORTA SÖZLEŞMESİ Sigortacının Fesih ve Cayma Hakkı
Sigorta ettirenin konkordato ilân etmesi (TTK m.1413/2) 2. Sigortacının kısmi fesih veya cayma olanağı (TTK m.1415) Sigortacının sigorta sözleşmesini, bazı hükümlerine ilişkin olarak feshetmesi veya ondan cayması haklı sebeplere dayanıyorsa ve sigortacının sözleşmeyi geri kalan hükümlerle, aynı şartlarla yapmayacağı durumdan anlaşılıyorsa, sigortacı sözleşmeyi tamamen veya kısmen feshedebilir veya ondan cayabilir.

17 SİGORTA SÖZLEŞMESİ Sigortacının Fesih ve Cayma Hakkı
3. Sigorta ettirenin aczi (TTK m. 1417) 4. Prim ödemede temerrüt (TTK m. 1434) İlk taksiti veya tamamı bir defada ödenmesi gereken prim, zamanında ödenmemişse, sigortacı, ödeme yapılmadığı sürece, sözleşmeden üç ay içinde cayabilir. İzleyen primlerden herhangi biri zamanında ödenmez ise, sigortacı sigorta ettirene, noter aracılığıyla veya iadeli taahhütlü mektupla on günlük süre vererek borcunu yerine getirmesini, aksi halde sözleşmenin feshedileceğini bildiri. 5. Beyan yükümlülüklerinin ihlali (TTK m. 1435)

18 SİGORTA SÖZLEŞMESİ Sona Ermesi
Henüz süresi dolmadan tarafların karşılıklı anlaşmasıyla sona erdirilebilir. Bu durumda, işlemeyen günlere ait prim iadesi yapılır. Poliçede gösterilen tarihin gelmesi ile sona erer. Sigortacının iflası ile sona erer.(TTK m. 1418) Taraflardan birinin fesih bildiriminde bulunması ile sona erer. Sigorta süresi içinde sigorta edilen malın sahibi herhangi bir şekilde değişmişse sözleşmede aksine hüküm olmadıkça sona erer.

19 SİGORTA SÖZLEŞMESİ Zamanaşımı
Sigorta sözleşmesinden doğan bütün istemler, alacağın muaccel olduğu tarihten başlayarak iki yıl ve sigorta tazminatına ve sigorta bedeline ilişkin istemler her hâlde rizikonun gerçekleştiği tarihten itibaren altı yıl geçmekle zamanaşımına uğrar. Sorumluluk sigortaları açısından zamanaşımı on yıldır (TTK m.1482). Özel Kanunlardaki hükümler ve TTK’nın sigorta kitabındaki diğer özel hükümler saklıdır.

20 SİGORTA HUKUKUNDA SÖZLEŞME SERBESTİSİ
Sigorta sözleşmesi kurma konusunda kural ihtiyâriliktir. Sigorta ilişkisinin özelliği gereği sözleşme serbestisinin alanı daraltılmıştır. Sözleşme serbestisi ilkesi; taraflar kanunun emredici hükümleri ile ahlâk ve adaba aykırı olmamak kaydıyla sözleşmenin konu ve içeriğini serbestçe belirleyebilirler. Sigortacılar diğer kanunlardaki hükümler saklı kalmak üzere, faaliyet gösterdikleri dalların kapsamında bulunan zorunlu sigortaları yapmaktan kaçınamaz (TTK m. 1483, 5684 sayılı Kanun m.13). Bu hüküm ile sigortacının dilediği kişiyle sözleşme yapmama yetkisi kaldırılmıştır.

21 SİGORTA HUKUKUNDA SÖZLEŞME SERBESTİSİ
Kanun sigorta şirketi seçme özgürlüğünü güvenceye alacak düzenlemeler içermektedir (5684 m.32/5) Sigortacıyı seçme özgürlüğü bakımından Kanunda yer alan tek kısıtlama, Türkiye’de yerleşik kişiler için münhasıran Türkiye’de faaliyette bulunan sigorta şirketleriyle sözleşme yapma zorunluluğudur (5684 m.15) Yurt dışındaki sigorta şirketleriyle yapılabilecek sözleşmeler Kanunda sınırlı olarak sayılmıştır.

22 SİGORTA HUKUKUNDA SÖZLEŞME SERBESTİSİ
Sözleşme içeriğine yönelik sınırlamalar; TTK’da yer alan sigortaya ilişkin emredici hükümlere aykırı olan sigorta sözleşmeleri, kural olarak geçersizdir. Bazı hallerde ise sözleşmenin tamamı değil, sadece kanuna aykırı olan hükmü geçersizdir. Kanunda sayılan diğer konulara ilişkin sözleşme hükümleri, sigorta ettirenin aleyhine olmamak kaydıyla geçerli sayılır.

23 ZORUNLU SİGORTALAR Teknolojik gelişme ve şehirleşmeye paralel olarak kişilerin üçüncü kişileri zarara uğratmalarına neden olan çeşitli tehlikeler ortaya çıkmıştır. Bu tehlikelerin meydana getirdiği zararlardan sorumlu olan kişilerin mahkûm oldukları tazminatı ödeyecek malvarlıkları olmayabilir ve bu durumda zarar görenler mağdur olur. Zorunlu sigortalar; bu zararlardan sorumlu olan kişilere, üçüncü kişiler lehine sigorta yaptırma yükümlülüğü getirmek suretiyle bu mağduriyetin sigorta şirketleri tarafından karşılanması esasına dayanmaktadır.

24 ZORUNLU SİGORTALAR Zorunlu sigortalarda, sözleşmesi yapma zorunluluğu Kanundan kaynaklanır. 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu ile Bakanlar Kurulu’na kamu yararı açısından zorunlu görülen konularda «zorunlu sigorta» ihdas etme yetkisi verilmiştir (5684 m.13). Ayrıca, Bakanlar Kurulu kararlarının dışında çeşitli kanunlarda yapılan düzenlemelerle sigorta yaptırma zorunluluğu getirilebilmektedir.

25 ZORUNLU SİGORTALAR Sigorta yaptırma zorunluluğunu yerine getirmeyen kişiler, sigortadan yaralanacak kişilere karşı şahsen sorumluluk taşıdıkları gibi, ilgili mevzuatta öngörülen cezaya da çarptırılırlar. Bir faaliyetin icrası ya da bir şeyin kullanılması için izin veya ruhsat vermeye veya bunları denetlemeye yetkili merciler yürütecekleri iş ve işlemlerde, yapılması zorunlu sigortaların geçerli teminat tutarları dahilinde yaptırılıp yaptırılmadığını araştırmakla yükümlüdür (5684 sayılı Kanun m.13)

26 GÜVENCE HESABI Zorunlu sigortaları yaptırmaksızın faaliyette bulunan kişilerce verilecek zararları karşılamak üzere Kanun gereğince kurulmuştur (5684 m.14). Öncesinde, «Garanti Fonu», 2001 değişikliği ile «Karayolu Trafik Garanti Sigortası Hesabı» Zorunlu sigortalara ilişkin olarak aşağıdaki durumlarda meydana gelen zararlar Güvence Hesabından karşılanır. Sigortalının veya sigortayı yaptırmakla sorumlu olanın tespit edilememesi durumunda kişiye gelen bedensel zararlar, Rizikonun meydana geldiği tarihte geçerli olan teminat tutarları dâhilinde sigortasını yaptırmamış olanların neden olduğu bedensel zararlar,

27 GÜVENCE HESABI Zorunlu sigorta teminat limitleri ile sigorta poliçesinde belirtilen teminat arasındaki fark kadar ödenecek bedensel tazminat tutarları, Sigorta şirketinin malî bünye zafiyeti nedeniyle sürekli olarak bütün branşlarda ruhsatlarının iptal edilmesi ya da iflası hâlinde ödemekle yükümlü olduğu maddi ve bedensel zararlar, Çalınmış veya gasp edilmiş bir aracın karıştığı kazada, Karayolları Trafik Kanunu uyarınca işletenin sorumlu tutulmadığı hâllerde, kişiye gelen bedensel zararlar, Yeşil Kart Sigortası uygulamaları için faaliyet gösteren Türkiye Motorlu Taşıt Bürosunca yapılacak ödemeler

28 Güvence Hesabı kapsamındaki sigortalar:
GÜVENCE HESABI Güvence Hesabı kapsamındaki sigortalar: Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası (Trafik Sigortası) Zorunlu Karayolu Taşımacılık Mali Sorumluluk Sigortası Karayolu Yolcu Taşımacılığı Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortası, Tüpgaz Zorunlu Sorumluluk Sigortası, Tehlikeli Maddeler Zorunlu Sorumluluk Sigortası, Yeşil Kart Sigortası Ödemeleri

29 SİGORTA TÜRLERİ Kanunla Getirilen Zorunlu Sigortalar
2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası (Trafik Sigortası): Motorlu bir aracın karayolunda işletilmesi sırasında, bir kimsenin ölümüne veya yaralanmasına veya bir şeyin zarara uğramasına neden olması hâlinde o aracı işletenin, zarara uğrayan üçüncü kişilere karşı sorumluluğunu belli limitler dahilinde karşılamayı amaçlayan sigortadır. 4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanunu Zorunlu Karayolu Taşımacılık Mali Sorumluluk Sigortası: Şehirlerarası veya uluslararası yolcu taşımacıları; duraklamalar dahil olmak üzere yolcunun kalkış noktasından, varış noktasına kadar geçecek süre içinde meydana gelecek bir kaza nedeniyle yolcunun ölümü, yaralanması ya da eşyasının zarara uğramasından dolayı ortaya çıkan sorumluluklarını karşılayan sigortadır.

30 SİGORTA TÜRLERİ Kanunla Getirilen Zorunlu Sigortalar
6305 sayılı Afet Sigortaları Kanunu Deprem Sigortası: Binalarda depremin doğrudan neden olduğu maddi zararlar ile deprem nedeniyle ortaya çıkan yangın, infilak, dev dalga ve yer kayması sonucu oluşan maddi zararları teminat altına alan zorunlu sigortadır. 1219 sayılı Tababet ve Şuabatı San’atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun Tıbbi Kötü Uygulamaya İlişkin Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası: Kamu sağlık kurum ve kuruluşlarında çalışan tabipler, diş tabipleri ve tıpta uzmanlık mevzuatına göre uzman olanlar, tıbbi kötü uygulama nedeniyle kendilerinden talep edilebilecek zararlar ile kurumlarınca kendilerine yapılacak rüculara karşı sigorta yaptırmak zorundadır.