PSİKOMOTOR GELİŞİM Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR. Kavramlar Gelişme : Organizmanın, büyüme, olgunlaşma ve öğrenmenin etkileşimiyle sürekli olarak ilerleme.

... konulu sunumlar: "PSİKOMOTOR GELİŞİM Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR. Kavramlar Gelişme : Organizmanın, büyüme, olgunlaşma ve öğrenmenin etkileşimiyle sürekli olarak ilerleme."— Sunum transkripti:

1 PSİKOMOTOR GELİŞİM Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR

2 Kavramlar Gelişme : Organizmanın, büyüme, olgunlaşma ve öğrenmenin etkileşimiyle sürekli olarak ilerleme kaydeden değişmesidir. Büyüme : Bedenin boy ve ağırlık yönünden artışı organların belli bir düzeye gelinceye kadar geçirdikleri biçim, hacim, ağırlıkla ilgili değişmeleri kapsayan bir terimdir.

3 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Olgunlaşma : Bir sürenin geçmesi sonucunda, bireyin yada bir organın fiziksel güç ve kuvvet bakımlarından, yaşama uyumda belli bir durumu karşılayabilecek, başarı ile uyum yapabilecek bir düzeye erişmesidir. Hazır Bulunuşluk : Olgunlaşmadan daha geniş kapsamlı bir kavram olup, olgunlaşma ve öğrenme sonucu belli düzeye gelmesidir.

4 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Psikomotor Gelişim: fiziksel yapıda ve sinir kas işlevlerindeki değişim süreçleridir. Yaşam boyu devam eden bir süreçtir Motor becerilerde azalma yada yeni bir becerinin gelişmesi Fiziksel yeteneklerin gelişmesini kapsar Özünde hareket olan becerilerin kazanılmasını içeren ve doğum öncesi süreçte başlayıp ömür boyu devam eden bir süreçtir.

5 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Form (hareket şekli) İki yada daha çok hareketin bir sıra şeklinde düzenlenmesiyle ortaya çıkan model olarak tanımlanır Performans: Hareketin optimum verimle yapılmasıdır hareket: Vücudun herhangi bir parçasındaki yada tüm vücudun pozisyonundaki değişmedir motor beceri Deneyim ve öğrenmenin etkisi ile doğru olarak yapılan bir gurup hareket

6 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Motor öğrenme Deneyim ile bir hareketin öğrenilmesine bağlı olarak performansta meydana gelen ilerleme Temel becerilerin gelişmesi ve özelleşmesi Atma fırlatma becerisinden atma sporlarına

7 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Motor gelişimin alanları Büyük kas hareketleri Küçük kas hareketleri

8 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Motor gelişim alanları ve bileşenleri Lokomotor hareketler Yürüme Koşma Sıçrama Sekme Kayma Vb. Lokomotor olmayan hareketler: Germe dönme Salınım çekme Burgu İtme-çekme Denge hareketleri Statik denge Dinamik denge Nesne kontrol Fırlatma Vurma Kontrol Top sürme Yakalama

9 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR

10

11

12

13 Doğum öncesi etmenler Beslenme. Gebelik öncesi beslenme Kötü beslenme Proteinden yoksun beslenme

14 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Doğum öncesi etmenler Gebelikte ilaç kullanımı İlacın dozajı Kullanma süresi Fötüsün kalıtsal eğilimi Gebeliğin hangi döneminde alındığı İlacın etkisini arttıracak diğer maddelerin varlığı

15 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Doğum öncesi etmenler Alkol Doğum öncesi ve sonrası büyüme yetersizlikleri Vücutta düzensizlikler Zihinsel gerilik

16 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Doğum öncesi etmenler Gebelikte enfeksiyon hastalıkları Kızamık: sağır, kör, kalp bozuklukları, zihinsel engel Frengi: zihinsel gerilik, katarakt, kalp anomalisi, sağırlık, yarık damak-dudak, ölüm Şeker hastaları:düşük riski

17 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Doğum öncesi etmenler Gebelik toksemisi Preeklamsi: kan basıncının yükselmesi, ayak ve bileklerinde göz kapaklarında ödem, bulanık görme, kulaklarda uğultu, çınlama baş ağrısı şiddetli kusma Eklamsi: hastaya tıbbi müdahale gerekir.

18 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Doğum öncesi etmenler Kan uyuşmazlığı. + - faktörü AB-0

19 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Doğum öncesi etmenler Annenin duygusal durumu. Kana karışan maddeler

20 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Doğum öncesi etmenler Annenin yaşı. 35 ölü doğum düşük kusurlu doğum Pelvik yapının elastikiyeti Dişi sahip olacağı yumurtalarla dünyaya gelir

21 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Doğum öncesi etmenler Radyasyon Biçim bozuklukları ve ölüm İskelet bozuklukları Büyüme geriliği Anensefali Hidrosefali Kanser riski ve genetik

22 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Doğum öncesi etmenler Kalıtsal faktörler. 23 er kromozom 47 kromozom DOWN sendromu 20-30 yaş 1/1500 30-35 yaş 1/300 40> yaş 1/70 Hamileliğin 4 ayında amnio sıvısı

23 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Doğum öncesi etmenler Klinefelter sendromu XXY. Turner sendromu Sadece kadınlarda (XO)

24 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Doğum öncesi etmenler Hormonal bozukluklar. hipertiroidizm

25 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Doğum süreci etmenler Doğum esnasında başa olan bsınç. Doğum sırasında yetersiz oksijen

26 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Bebeklik ve çocukluk dönemi etmenleri 1- Gelişimsel faktörler. Düşük doğum ağırlıklı bebekler 3300 gr. <2500 gr Erken doğan bebekler (premature) 40 hafta <37 hft Öğrenim zorlukları dil ve sosyal iletişim problemleri

27 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Bebeklik ve çocukluk dönemi etmenleri Gelişimin yönü -baştan ayağa -merkezden dışarı Büyüme oranı Büyüme kendi kendini düzenler

28 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Bebeklik ve çocukluk dönemi etmenleri Farklılaşma ve bütünleşme - farklılaşma: hareket modellerinin kabadan inceye doğru derece derece ilerlemesi - bütünleşme: Kas gurupları ile duyu sistemlerinin beraber ve uyumlu olarak çalışması

29 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Bebeklik ve çocukluk dönemi etmenleri Kritik dönem kavramı Gelişimsel kritik dönemler - Her yeteneğin ortaya çıkma zamanı farklıdır. - Uygun dönemde uygun ortam -Küçük yaşlar çoğu gelişimsel yetilerin kritik dönemidir.

30 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Bebeklik ve çocukluk dönemi etmenleri Bireysel farklılıklar - Gelişim kalıtsal ve çevresel faktörlerden etkilenir

31 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Bebeklik ve çocukluk dönemi etmenleri Beden ölçüleri: hareket kabiliyetini etkiler - Beden yapısı -Kas yapısı -Duruş

32 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Bebeklik ve çocukluk dönemi etmenleri Filogeni ve ontogeni -Filogenetik beceriler kendiliğinden otomatik olarak ortaya çıkarlar ve bir sıra dahilinde olgunlaşma süreci izlerler (temel el becerileri ve lokomotor beceriler) - Ontogenetik beceriler:öğrenme ve çevresel fırsatlara bağlıdır. (yüzme, bisiklet, paten vb)

33 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Bebeklik ve çocukluk dönemi etmenleri Kalıtım - Her çocuğun büyüme ve olgunlaşma hızı genlerle belirlenir. Doğuştan gelen kapasite önemlidir. -Doğuştan gelen üstün yetenekler uygun çevre olmadığında krelebilir. -Şampiyon aileden şampiyonlar çıkar

34 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Bebeklik ve çocukluk dönemi etmenleri Irk -Motor gelişimde ırksal farklılıklar görülmektedir -Yeni doğan siyah ırk bebeklerin merkezi sinir sistemleri büyük ölçüde olgunlaşmıştır. -Bu olgunluk motor öğrenme yönünden avantaj sağlar -Fötal dönemde siyah ırk kemikleşme oranı yüksektir. -Siyah ırkın kolları uzun gövdeleri kısadır.

35 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Çevresel Etmenler Bağımlılık -Anne ve bebeğin bağımlılığının kurulması doğumdan sonraki ilk saatler ve günler önemlidir. -Bağımlılık özen fedakarlık ve bakımla ilişkili sonuçlara sebep olur -Bebeğin anneden ayrı kalması gelişimi olumsuz yönde etkiler -Doğumdan hemen sonrabebeğin anneye verilmesi

36 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Çevresel Etmenler Uyarıcı zenginliği ve yoksunluğu -Zengin uyarıcı çevre olgunlaşmayı hızlandırır. -Yetiştirme yurdundaki çocukların duygusal ve bilişsel gelişimleri

37 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Çevresel Etmenler Cinsiyet -Kız çocukları doğumda erkeklere oranla daha olgun düzeydedirler -12 – 13 yaşına kadar daha hızlı büyürler -Motor performanstaki cinsiyet farklılığı 4 ayrı nedene bağlıdır. (Eckert) 1- beden ölçüleri 2- anatomik yapı 3- fizyolojik fonksiyonlar 4- sosyal ve kültürel farklılıklar

38 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Çevresel Etmenler Sosyo ekonomik düzey - Sportif başarı - Zeka ve akademik başarı

39 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Çevresel Etmenler Çocuk yetiştirme yöntemleri -hoşgörü: araştırıcılık, bağımsızlık, fiziksel aktivitelere katılım -Koruyucu ve otoriter tutum: hareketliliği kısıtlar itaatkar olmayı destekler -Baskı: gelişimi olumsuz etkiler

40 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Motor gelişim dönemleri Motor gelişim: fiziksel büyüme ve merkezi sinir sisteminin gelişimine bağlı olarak organizmanın isteme bağlı hareketlilik kazanmasıdır. Bireyin doğum öncesi dönemden başlayarak yaşam boyu süren, harekete ilişkin davranışlarında meydana gelen değişmeleri inceler.

41 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR REFLEKS HAREKETLER DÖNEMİ Bilgi Toplama Evresi Bilgi Çözme Evresi İLKEL HAREKETLER DÖNEMİ Reflekslerin Ortadan Kalktığı Evre İlk Kontrol Evresi TEMEL HAREKETLER DÖNEMİ Başlangıç Evresi İlk evre Olgunluk Evresi SP. İLE İLİŞ. HAR. DÖN. Uzmanlaşma Evresi Özel Hareket Becerileri Evresi Genel Evre Doğum-4.ay 4.ay-1 yaş Doğum-1 yaş 1-2 yaş 2-3 yaş 4-5 yaş 5-7 yaş 7-10 yaş 11-13 yaş 14 yaş ve üstü

42 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Bilgi toplama evresi < 4 ay -Hareketler yolu ile bilgi toplama besin arama ve korunma Bilgi çözme evresi > 4. ay - Refleksler giderek kontrol altına alınır istemli hareketler ortaya çıkar Motor gelişim dönemleri refleksif hareketler dönemi

43 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Birincil refleksler -Moro refleksi : kucaklama refleksi -Asimetrik tonik boyun refleksi : Bebek yüzükoyun yada sırtüstü pozisyondayken yüzün baktığı taraftaki kolun ve bazağın uzatılmazı diğer kol ve bacağın fleksiyonda olma durumudur. İlk 6 hafta çok belirgindir. 4. aydan sonra kaybolur. 3 aylıkken boyun kontrolu başlar Motor gelişim dönemleri Refleksif hareketler dönemi

44 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Birincil refleksler Arama refleksi: yanağına dokunulduğunda ağzını götürmesi, dudağına dokunulduğunda ağzını açması Emme refleksi: Kavrama refleksi. El sırtına dokunulduğunda parmakların açılması, avuç içine dokunulduğunda yakalama Bu refleks 3-4 aylarda kaybolur ve istemli yakalama hareketleri başlar Motor gelişim dönemleri Refleksif hareketler dönemi

45 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Birincil refleksler -Planter refleks. Ayakla yakalama refleksi..elle yakalama refleksinden daha uzun sürer. -Babinski refleksi: ayak baş parmağından başlayarak topuğa doğru iğneyle yas tırnakla çizildiğinde ayak parmaklarında ekstansiyon gözlenir. Motor gelişim dönemleri Refleksif hareketler dönemi

46 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Duruşa ilişkin refleksler -Emekleme refleksi: yüzükoyun pozisyonda ayak tabanlarına baskı uygulandığında emekleme hareketi görülür. 4. ayda kaybolur 7. ayda istemli emekleme hareketleri görülür. Yüzme refleksi: nefes tutma ve ritmik hareketler Çekme refleksi: Boynu ve vücudu çevirme refleksi:4-6 aylarda başın bir tarafa çevrildiğinde gövdeninde aynı yöne çevrilme olayıdır. Paraşut refleksi. Düşme pozisyonunda kolların ve bacakların açılması durumudur. Motor gelişim dönemleri Refleksif hareketler dönemi

47 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Duruşa ilişkin refleksler Denge refleksi (labyrinthine righting) -Dik durumdan öne geriye yada yanlara doğru eğildiğinde başını aksi yönde hareket ettirerek dengeyi sağlamaya çalışır. Landau refleksi: yüzüstü bozisyonda göğsünden yukarı kaldırıldığında kafasını kollarını ve bazaklarını germe refleksidir. ekstremite yerleştirme refleksi: diz altından masaya dokundurulduğunda bacağı yukarı kaldırarak mazaya yerleştirir. Motor gelişim dönemleri Refleksif hareketler dönemi

48 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Refleksif hareketler döneminin önemli özellikleri 1. fötüsün ve yeni doğanın ilk hareket şeklidir. 2. yakalama, adımlama vb. refleksler sonraki istemli hareketlerle ilişkilidir. 3. tüm fötüs ve yeni doğanda görülür. 4. refleksler yenidoğanda istemli hareketlerden daha baskındır. 5. refleksler çocuğun ilk bilgi edinme kaynaklarıdır. 6. Basınç ses. Görütü değişimleri birincil refleksleri ortaya çıkarır. 7. Birincil refleksler koruyucu ve yiyecek sağlayıcı özellik taşırlar. 8. Refleksler merkezi sinir sisteminin erken ttanısını sağlarlar.

49 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR 9. Refleksler standart bir programa göre ortaya çıkarlar ve kaybolurlar. 10. Bir çok refleks daha yüksek beyin merkezlerinin işe karışmasıyla kaybolur 11. Duruşa ilişkin bir refleksin erken ve düzenli uyarılması sonraki istemli hareketin ortaya çıkışını çabuklaştırabilir. (Gallahue)

50 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Motor gelişim dönemleri İlkel hareketler dönemi 0-2 yaş pirimitif hareket safhası İstemli hareketlerin ilk biçimidir. Doğumdan sonra baskın olan refleksler korteksin gelişimi ile inhibe edilmeye başlanır. Ortaya çıkış sıraları genellikle değişmez ancak bireyden bireye farklılıklar gösterir. Yaşam için gerekli olan hareketlerin temelini oluştururlar.

51 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Motor gelişim dönemleri İlkel hareketler dönemi 0-2 yaş Denge sağlama (baş boyun ve gövde hareketlerinin kontrolü) Lokomotor (sürünme, emekleme, yürüme) Manuplatif beceriler (uzanma, bırakma, yakalama)

52 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Motor gelişim dönemleri İlkel hareketler dönemi 1. evre Reflekslerin ortadan kalktığı evre (0-1 yaş) -reflekslerin yerini istemli hareketler alır -Hareketlerdeki farklılaşma ve bütünleşme zayıftır (reflekslerin etkisi) -Amaçlı ancak kontrolsüz ve kabadır. Çünkü noro-motor yapı hala gelişiminin temel safhasındadır.

53 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Motor gelişim dönemleri İlkel hareketler dönemi 2. evre İlk kontrol evresi (1-2) -İlkel hareketlerin kontrol edildiği evredir. -Zihinsel ve motor süreçlerdeki hızlı gelişim sonucu ilkel hareket yeteneklerinde hızlı bir artış görülür. -Bebekler hareketlerde kontrol kazanma ve uzmanlaşmayla ilgilenirler

54 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Motor gelişim dönemleri İlkel hareketler dönemi 1. ay 5. Ayın sonu

55 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Motor gelişim dönemleri İlkel hareketler dönemi DENGE SAĞLAM Baştan ayağa doğru ilkesiyle sıralı bir gelişim gösterir. Yeni doğan baş ve boyunu kontrol edemez. Bir ayın sonunda bu kontroller kazanılmaya başlar.

56 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Motor gelişim dönemleri İlkel hareketler dönemi DENGE SAĞLAM Gövde kontrolü 2. ayda başlar

57 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Motor gelişim dönemleri denge 1.Ayın sonu 7. Ay 8-9 ay 11-13 ay

58 Yrd.Doç.Dr.Serkan HAZAR Motor gelişim dönemleri İlkel hareketler dönemi YER DEĞİŞTİRME (LOKOMOTOR)