Kıtlık Kanunu ve Ekonomi İlmi

... konulu sunumlar: "Kıtlık Kanunu ve Ekonomi İlmi"— Sunum transkripti:

1 Kıtlık Kanunu ve Ekonomi İlmi
Giriş Kıtlık Kanunu ve Ekonomi İlmi

2 Kıtlık kanunu İnsanların sahip olmayı arzuladıkları şeylere gereksinme (ihtiyaç) diyebiliriz. Gereksinmeler ile gereksinmeleri karşılayacak mal ve hizmetler arasındaki bu dengesizlik, gelişmiş ya da az gelişmiş, kapitalist ya da sosyalist, tüm toplumlar için söz konusu olduğundan, buna kıtlık kanunu denir.

3 Kıtlık kanunu devamı Gereksinmeleri karşılayacak kadar mal ve hizmetlerin bulunmamasının nedeni, kaynakların (emek, sermaye ve doğal kaynaklar) sınırlı olmasıdır. Ekonomide mal ve hizmet üretiminin sınırlı kalmasına neden olan bu kaynaklara kıt kaynaklar denilmektedir. Kıt kelimesi burda, yokluğu ya da fakirliği değil, toplumdaki tüm bireylerin gereksinmelerine karşılık vermede sınırlılık olması durumunu belirtmektedir.

4 Ekonomi İlmi Bedeli ödenerek sahip olunan her mal ‘’kıt maldır’’ ve kıt mallara aynı zamanda ‘’ekonomik mallar’’da denir. Ekonomik malların değeri, fiyatı ile ölçülür. Kıt olmayan, başka bir deyişle gereksinme duyulan miktarlardan fazla olan mallara ise serbest mallar denir. Serbest mallara, deniz kenarında deniz suyunu, deniz havasını, güneş ışığını ve çölde kumu örnek verebiliriz.

5 Ekonomi İlmi devamı Ekonomi bilimi, sınırlı kaynaklarla sınırsız gereksinmelerini karşılama sorunu ile karşı karşıya olan bir kişinin ya da toplumun tatmin düzeyini en yükseğe eriştirmesininin yollarını arar.

6 Ekonomi İlminin Teorik Çerçevesi: Mikroekonomi ve Makroekonomi
Ekonomi ilminde teoriler iki ana kola ayrılır: Birey, aile ya da işletmeler gibi ekonomik birimlerin kararlarını inceleyen teoriler mikroekonomiyi oluştururlar. Ulusal üretim ya da ulusal gelir gibi toplumu ilgilendiren konuları kapsayan teoriler makroekonomiyi oluştururlar.

7 Alternatif maliyet (Fırsat maliyeti)
Kıt kaynakların kullanılmasında alınan her kararda, seçilen alternatifin maliyeti, seçiminden vazgeçilen alternatiftir. Buna, boşa harcanan ya da kaçırılan fırsatlar anlamında fırsat maliyeti ya da alternatif maliyet denir.

8 Alternatif maliyet (Fırsat maliyeti)devamı
Karar verilen alternatifin maliyeti, söz konusu karar verilirken vazgeçilmek zorunda kalınan alternatiftir. Tüketim kararlarında olduğu kadar üretim kararlarında ve hatta devletin aldığı kararlarda daima alternatif maliyet söz konusudu.

9 Tüketim kararlarında alternatif maliyet
Bir kişinin satın almaya karar verdiği mal ya da hizmetin alternatif maliyeti, o kişinin söz konusu malı satın almak için ödediği parayla satın alabileceği halde almaktan vazgeçmiş olduğu diğer mal ve hizmetlerdir.

10 Üretim kararlarında alternatif maliyet
Üretilen her malın bir alternatif maliyeti vardır. Üretilmiş olan herhangi bir ürünün alternatif maliyeti, onun üretimine katılan üretim faktörleriyle üretilmesi mümkün olduğu halde üretilmemiş olan mal ve hizmetlerdir.

11 Üretim kararlarında alternatif maliyet
Üretim kararlarında alternatif maliyeti, üretim olanakları eğrisi yardımıyla daha belirgin şekilde ortaya koymak olasıdır. Toplumdaki mevcut üretim faktörleriyle üretilmesi olası mal ve hizmet bileşimlerinin üst sınırlarını veren bu eğriye, “üretim olanakları eğrisi” (ÜOE) ya da kısaca “üretim sınırı” denilmektedir.

12 Üretim Olanakları Eğrisi (ÜOE)
Üretim olanakları eğrisi, ekonomideki tüm üretim faktörlerinin veri teknoloji ile üretime koşulması, hiçbirinin atıl kalmaması varsayımı altında, belirli bir dönemde, üretilmesi mümkün olan mal bileşimlerini vermektedir.

13 Üretim Olanakları Eğrisi (ÜOE) devamı
Eğri dışındaki herhangi bir üretim bileşimine (örneğin T noktasındaki bileşim), veri teknoloji ve ekonomideki kaynaklarla erişmek olası değildir. Çünkü eğri, erişilebilecek mal ve hizmet miktarlarının üst sınırıdır. K noktasındaki bileşim ise, faktörlerin tümü üretime koşulmamıştır, bir kısmı atıldır. Dikey kenardaki otomobil miktarı yatay kenarda ifade edilen tank miktarının alternatif maliyetini vermektedir. Dikey kenarların giderek yükselmesi, tankın otomobil cinsinden alternatif maliyetinin yükseldiğini göstermektedir. Buna, artan alternatif maliyet hali (artan fırsat maliyeti) denir.

14 Ana Kavramlar: Gereksinme(İhtiyaç)
Gereksinme nedir? Yeme, içme, giyinme, barınma, eğlenme, gezme, öğrenme, konuşma vb. gibi. Gereksinmenin Çeşitleri Gereksinmeler Ekonomik Olup Olmama Yönünden İkiye Ayrılır. 1)Ekonomik (satın alınarak karşılanabilir) ve 2)Ekonomi dışı gereksinmeler (satın alınamaz) Gereksinmeleri Karşılayan Mallar Ekonomik Olup Olmama Yönünden İkiye Ayrılır. 1)Serbest mallar (hava,su vb.) ve 2)Kıt mallar (kalem,ekmek vb.) Gereksinmeler Giderilmelerindeki Zorunluluk Derecesi Yönünden Farklılıklar Gösterir. 1) Zorunlu gereksinmeler (yeme, içme, barınma vb.) ve 2) Kültürel ya da medeni, zorunlu olmayan gereksinmeler.

15 Gereksinme (İhtiyaç)devamı
B. Gereksinmelerin Özellikleri Gereksinmeler Sonsuzdur Gereksinmeler Farklı Şiddettedirler ve Tatmin Edildikçe Şiddetleri Azalır Gereksinmeler ya da Gereksinmeleri Karşılayan Mallar Birbirilerinin Yerine Geçebilirler Ekonomist İçin Gereksinmenin Ahlaki Yönü Yoktur

16 Kaynaklar (Ya Da Üretim Faktörleri)
Kıtlıkla savaşta gereksinmelerin tatmini için gerekli mal ve hizmetlerin elde edilmesinde kullanılan emek, toprak, sermaye ve girişim, kıt olduğunu belirttiğimiz kaynakları (üretim faktörleri) oluşturmaktadır.

17 Kaynaklar (Ya Da Üretim Faktörleri)devamı
A. Emek (ya da İşgücü) Bir ülkedeki mevcut emek miktarı, o ülkedeki tüm nüfustan çalışamayacak yaştaki ihtiyarların ve çocukların sayısının çıkarılmasıyla elde edilir. İşgücünün çalışma süresi, beceri gücü, eğitim durumu, çalışmayı sevmesi, mutlu olması vs. onun verimini etkiler.

18 Kaynaklar (Ya Da Üretim Faktörleri)devamı
B. Doğal Kaynaklar Toprak, orman, yeraltı zenginlikler, akarsular, göller ve denizler, güneş enerjisi doğal kaynakları oluşturmaktadır. Çoğaltılması olanaksız olan doğal kaynaklar yenilenip yenilenmeme açısından ikiye ayrılır: 1)bazı doğal kaynaklar yenilenebilir (örnek:kullanılan su yağmur olarak dünyaya geri dönebilir), 2) bazıları yenilenemez (örnek: petrol, doğalgaz, kömür)

19 Kaynaklar (Ya Da Üretim Faktörleri)devamı
C. Sermaye (ya da Kapital) Sermaye, fiziksel sermaye ve finansal sermaye diye ikiye ayrılır: 1) Üretim faktörü olarak sermaye (fiziksel sermaye), üretimde emeğin verimini artıran, yol, baraj, fabrika, araç vb. gibi, daha önce insanlar tarafından üretilmiş olan üretim araçlarıdır. 2) Yatırımcının fiziksel sermaye satın alabilmek için daha önce yapmış olduğu tasarruflar yanında, bankalardan aldığı krediye ya da piyasaya arz ettiği tahvil karşılığında elde ettiği fona finansal (parasal) sermaye denir.

20 Kaynaklar (Ya Da Üretim Faktörleri)devamı
D. Girişim (ya da Müteşebbis) Üretim faktörlerini (emek, toprak ve sermaye) bir araya getirilerek üretime koşulması için bir dördüncü faktöre gerek vardır ki buna girişim faktörü denilmektedir. Girişimci (gerçek kişi, şirket ve ya kamu kuruluşu da olabilir) üç faktörü bir araya getirerek, toplumun gereksinim duyduğu mal ve hizmetlerin üretimini gerçekleştirir.

21 Mal, Hizmet ve Fayda İnsan gereksinmelerini gidermeye yönelik her şeye mal ve malların gereksinmelerini tatmin özelliğine de fayda denilmektedir. Yalnız, fayda kavramı subjektiftir. Ekonomik mal, gereksinmelere oranla kıt olan ve bu nedenle de elde edilebilmek için bir bedel ödenen, yani fiyatı olan mallardır. Daha önce kıt olduğunu belirttiğimiz kaynakların tümü ekonomik mallardır.

22 Mal, Hizmet ve Fayda devamı
A. Ekonomik Malların Çeşitleri Mallar Görünüşlerine Göre İki Gruba Ayrılır: Maddi Mallar Ve Maddi Olmayan Mallar (Hizmetler) Mallar Karşıladıkları Gereksinmeler Yönünden İkiye Ayrılır: Tüketim Malları (Nihai Mallar) Ve Üretim Malları (Ara Mallar)

23 Mal, Hizmet ve Fayda devamı
B. Üretim ve Tüketim Malları Kalımlı Olup Olmama Yönünden İkiye Ayrılır: Dayanıklı mallar (kitap, fotoğraf makinası, araba vb) Dayanıksız mallar (meyve, ekmek, elektrik enerjisi vb)

24 Mal, Hizmet ve Fayda devamı
C. Mallar Üretimle Çoğaltılıp Çoğaltılmama Yönünden İkiye Ayrılır: Çoğaltılan mallar (defter, telefon vs) Çoğaltılamayan mallar (antika eşyaları, tarihi eserler vs) D. Mallar İkame Edilebilirlik ve Tamamlayıcılık Yönleriyle de İkiye Ayrılır: İkame mallar Tamamlayıcı mallar

25 Üretim Üretim, bireylerin sınırsız gereksinmelerini gidermeye yönelik kıt mal ve hizmetlerin miktar ya da faydalarını artırmayı amaçlayan çabalardır. Mekan Faydası Yaratılarak Yapılan Üretim Zaman Faydası Yaratılarak Yapılan Üretim Mülkiyet Faydası Yaratılarak Yapılan Üretim Şekil Faydası Yaratılarak Yapılan Üretim Hizmet De Bir Üretimdir NOT: okuma materyali

26 İş Bölümü, Uzmanlaşma ve Mübadele
Toplumdaki bireyler arasındaki işbölümü ve bu işbölümünün sonucunda erişilen uzmanlaşma ile hem üretimde verim artışı sağlanmış, hem de üretilen mallar giderek daha da kaliteli ve nitelikli hale gelmişdir. Bir mal ya da hizmetin, başka bir mal ya da hizmetle değiştirilmesi mübadeledir.

27 Bölüşüm Bölüşüm, elde edilen üretimden, bu üretime katılan üretim faktörlerinin, başka bir değişle, üretim faktörlerinin sahiplerinin ne kadar pay alacağını konu alır. İkiye ayrılır: fonksiyonel ve kişisel bölüşüm

28 Bölüşüm devamı Fonksiyonel bölüşüm, üretim faktörlerinin üretimden aldıkları payların ne kadar olduğunu ifade eder. Şöyle ki, işgücünün üretimden aldığı paya ‘’ücret’’, sermayenin payına ‘’faiz’’, doğal kaynakların payına ‘’rant’’ girişimcinin payına ‘’kâr’’ denir. Kişisel bölüşüm, bir ülkedeki belirli bir dönemde yaratılan hasılanın toplumdaki kişiler arasında nasıl dağıldığını ifade eder.

29 Tüketim Ekonomik mal ve hizmetlerin faydalarından, gereksinmelerin dolaysız tatmini için yararlanmaya tüketim denir. Yeni bir mal üretmek ya da mevcut malların miktarını artırmak için yapılan kullanımlara tüketim değil, ‘’ara kullanım’’ denir.

30 İktisat Biliminde Teori ve Kanunların Özellikleri
Doğal bilimlerde kanunları laboratuarlarda deney yaparak test etme olanağı vardır. Oysa, iktisat biliminde laboratuar toplumun kendisidir. Ancak toplumdaki karar birimlerinin davranışları gözlenerek, teori ve kanunların doğru olup olmadığı belirli bir zaman kesiti içinde gözlemlenir.

31 Pozitif İktisat – Normatif İktisat
Pozitif iktisatta, ekonomik olaylar gözlemlenerek, olaylar arasındaki sebep-sonuç ilişkileri ortaya konulur. Değer yargılarına yer vermeyen pozitif iktisattaki kural ve teoriler, doğal bilimlerde olduğu gibi sürekli test edilerek doğrulukları sınanır. Normatif ikitisat ise değer yargılarına yer verir. Normatif iktisatta, iktisadi görüş sahiplerinin ahlaki, dini ve siyasi yaklaşımları ekonomik kuralların çerçevesini belirler.

32 Pozitif İktisat – Normatif İktisat devamı
Pozitif iktisat ekonominin işleyiş mekanizması ile ilgili konuları, normatif iktisat ise ekonomiyi yönlendirme, düzenleme ve hatta kural koyma ile ilgili konuları kapsar.

33 Her Ekonominin Ana Sorunları
Her toplum, hangi ekonomik sistemi kabul etmiş olursa olsun, kıtlığa karşı yapmak zorunda kaldığı savaşta, üç temel sorunun çözümünü en iyi tarzda sağlamakla karşı karşıyadır. Üç Temel Soru Şunlardır: Tam kullanım sorunu Etkin kullanım sorunu (hangi mal ve hizmetler ne kadar üretilecek? hangi yöntemlerle nasıl yapılacak? üretim kimler için yapılacak?) Ekonomik büyüme ve gelişme sorunu

34 Döngüsel Akım Şeması  Döngüsel Ödeme Akımları
Hane halkları firmalardan ve devletten gelir elde etmekte, firmalardan mal ve hizmetleri satın almakta ve devlete vergi ödemektedirler. Aynı zamanda yabancı mal ve hizmetleri satın almaktadırlar (ithalat). Firmalar sağladıkları mal ve hizmetler için hane halkları ve devletten gelir elde etmekte; hane halklarına ücret, kâr payı ve faiz ve devlete vergi ödemektedirler. Devlet, hane halkı ve firmalardan vergi almakta ve sağladıkları mal ve hizmetler karşılığında onlara ödeme - çalışanlarına ödediği ücretler, hane haklarına yaptığı faiz ve transfer ödemeleri- yapmaktadır. Son olarak, yabancı ülkelerdeki kişiler, yurtiçinde ürettiğimiz mal ve hizmetlerimizi satın almaktadırlar (ihracat). Not: Şekilde gösterilmemiştir ancak firmalar ve devlet de ithalat yapmaktadırlar.

35 Ana Ekonomik Sorunlar ve Ekonomik Düzen
Hiçbir zaman gündemden düşmeyen ekonomik düzen tartışmaları, bu ana ekonomik sorunların (işbölümü, uzmanlaşma, mübadele ve üretilen mal ve hizmetlerin çoğalması) çözümünde öngörülen yöntemlerdeki farklılıklardan kaynaklanmaktadır. Bu ana sorunlara farklı yaklaşımlarla yanıt arayan düşünce sistemleri, liberal kapitalist düzen ve sosyalist düzen olmak üzere ikiye ayrılır.

36 Liberal Kapitalist Düzen ve Piyasa Mekanizması
Üretim ve tüketim mallarında sınırsız mülkiyet hakkının tanındığı, bireylerin diledikleri konuda serbestçe mukavele yapabilecekleri liberal kapitalist düzene ‘’özel girişim sistemi’’ (ya da pazar ekonomisi) de denir. Ana hatları ilk defa 1776 yılında Adam Smith’in Milletlerin Zenginliği adlı eserinde ortaya atılmışdır.

37 Liberal Kapitalist Düzen ve Piyasa Mekanizması devamı
Özel girişim, üretim kararlarını tüketicinin dileklerini göz önüne alarak verir. Bu ise, ancak üretici ile tüketicinin karşı karşıya gelmesi ile mümkün olur. Karşılaşmaya olanak sağlayan kurum piyasadır. Piyasada üretici ve tüketicilerin dili, başka bir deyişle anlaşma aracı, fiyattır.

38 Sosyalist Düzen ve Merkezi Planlama
Sosyalist düşünce, liberal kapitalist düzendeki aksaklıklara bir tepki olarak ortaya çıkmıştır. Bu düşünceyi bilimsel olarak Karl Marx ‘’Kapital’’ adlı eserinde, ileri sürmüştür. Sosyalist düşüncede, gelir dağılımındaki eşitsizliği ortadan kaldırmak için üretim faktörlerinin mülkiyetinin kamuya mal edilmesi ve üretim organizasyonunun da kamu tarafından yapılması öngörülmektedir.

39 Karma Ekonomik Düzen Karma ekonomik düzende, liberal kapitalist düzende olduğu gibi, temel ekonomik sorunların çözümü fiyat mekanizmasının otomatik işleyişine bırakılmıştır. Devlet bazı mal ve hizmetlerin üretimini bizzat üstlendiği gibi, zaman zaman üreticiyi ve tüketiciyi korumak amacıyla piyasaya müdahele etmektedir.