KOSMOS.

... konulu sunumlar: "KOSMOS."— Sunum transkripti:

1 KOSMOS

2 BALAKƏN RAYONU NƏSİMİ ADINA
2 SAYLI TAM ORTA MƏKTƏBİN II SİNİF ŞAGİRDİ PADAROV KAMİLİN TƏQDİMATI

3 KAİNAT ÇOX KİÇİK ÖLÇÜYƏ QƏDƏR
BÖYÜK PARTLAYIŞ NƏDİR? KAİNAT ÇOX KİÇİK ÖLÇÜYƏ QƏDƏR SIXILMIŞ MADDƏLƏRİN GÜCLÜ PARTLAYIŞINDAN YARANMIŞDIR. PARTLAYIŞ ZAMANI AYRILAN ENERJİ O QƏDƏR GÜCLÜ OLMUŞDUR Kİ,KAİNAT GENİŞLƏNMƏYƏ BAŞ-LAMIŞDIR. BÖYÜK PARTLAYIŞDAN SONRA BULUDLAR YARANMIŞDIR.BU BULUDLAR SIXILMIŞ VƏ QALAK- TİKALAR FORMALAŞMIŞDIR.

4 QALAKTİKA NƏDİR? QALAKTIKA MÜXTƏLİF UZAQLIQDA YERLƏŞƏN PLANETLƏR VƏ ULDUZLAR SİSTEMİDİR. KAİNAT SAYSIZ HESABSIZ QALAKTİKALARDAN TƏŞKİL OLUNUB. DÜNYAMIZIN DA DAXİL OLDUĞU GÜNƏŞ SİSTEMİ BELƏ QALAKTİKALARDAN BİRİNƏ AİDDİR.BİZİM QALAKTİKAYA “SÜD YOLU”, ”SAMANYOLU” DEYILIR.

5 GÜNƏŞ SİSTEMİ NƏDİR? BİZİM GÜNƏŞ SİSTEMİ 4.6MİLYARD İL ƏVVƏL BÖYÜK QAZ –TOZ BULUDLARININ-DUMANLIĞININ SIXLAŞMASI,FİRLANMASI NƏTİCƏSİNDƏ FORMALAŞMIŞDIR. MƏRKƏZDƏ GÜNƏŞ,ƏTRAFINDA FIRLANAN 8 PLANET,PEYKLƏRİ, ASTEROİDLƏR,METEROİDLƏR, QUYRUQLU ULDUZLAR GÜNƏŞ SİSTEMİNİ ƏMƏLƏ GƏTİRİR.

6 GÜNƏŞDƏ İSTİLİK NƏ QƏDƏRDİR?
GÜNƏŞDƏ İSTİLİK NÜVƏ REAKSİYASI GEDİR,HİDROGEN HELİUMA CEVRİLİR. GÜNƏŞİN SƏTHİNDƏ İSTİLİK 6000ºC, MƏRKƏZİNDƏ İSƏ 15 MİLYONºC DİR. GÜNƏŞ QAZ HALINDA OLAN QIZMAR KÜRƏDİR.ÖZÜNDƏN İŞIQ VƏ İSTİLİK SAÇIR. ƏSASƏN HİDROGEN VƏ HELİUM QAZLARINDAN TƏŞKİL OLUNMUŞDUR.

7 GÜNƏŞİN NEÇƏ YAŞI VAR? ULDUZLAR AĞ,MAVİ,SARI,QIRMIZI
RƏNGDƏ OLURLAR.GƏNC ULDUZLAR MAVİ VƏ YA AĞ,ORTA YAŞLI ULDUZLAR SARI,YAŞLI ULDUZLAR QIRMIZI RƏNGLİDİR. DÜNYAMIZI İSİDƏN GÜNƏŞ ORTA ULDUZLARDANDIR,4,5MILYARD YAŞI VAR.QARŞIDA 5 MİLYARD İLİ DAHA VAR. INDI İNDİ son

8 PLANETLƏR GÜNƏŞ ƏTRAFINDA FIRLANAN BÖYÜK GÖY
CİSİMLƏRİDİR.PLANETLƏR GÜNƏŞDƏN FƏRQLİ UZAQLIQDA, ELLEPS FORMASINDA EYNİ İSTİQAMƏTDƏ FİRLANIRLAR. ONLAR GÜNƏŞ ƏTRAFINDA FIRLANDIQLARI KİMİ, ÖZ OXLARI ƏTRAFINDA DA FIRLANIRLAR.GÜNƏŞƏ YAXIN PLANETLƏR-MERKURİ,VENERA,YER,MARS BƏRK MADDƏLƏRDƏN (METAL,SİLİSİUM),YUPİTER,SATURN,URAN,NEPTUN QAZLARDAN (ƏSASƏN HİDROGEN VƏ HELİUMDAN)TƏŞKİL OLUNMUŞDUR.

9 1 MERKURİ 2 VENERA 3 YER 4 MARS PLANETLƏR 5 YUPİTER 6 SATURN 7 URAN
8 NEPTUN

10 PLANETLƏRLƏ ULDUZLARIN MÜQAYİSƏSİ
MERKURI MARS VENERA YER GÜNƏŞ YUPITER SATURN NEPTUN ... SİRİUS POLLUKS ARKTİRİUS MAJORİS

11 Günəşə ən yaxın planet hansıdir?
Günəşə ən yaxın və ən kiçik planet Merkuridir. Merkuri aydan da kiçikdir. Çox yavaş firlanır.Bir gün bizdəki 59 günə bərabərdir. Merkuridə bir il 88 günə bərabərdir.İki ili üç günə bərabərdir.Merkurinin səthi ayın səthinə bənzəyir, kraterlərlə örtülüdür. Atmosferi yoxdur. Peyki yoxdur.

12 ƏN İSTİ PLANET HANSIDIR-?
ƏN İSTİ PLANET VENERADIR(460ºC) ATMOSFERİ ƏSASƏN KARBON QAZINDAN TƏŞKİL OLUNUB. VENERAYA DAN ULDUZU, ZÖHRƏ DƏ DEYİRLƏR.YERƏ ƏN YAXIN PLANETDİR.BU PLANETİ GÜNƏŞ DOĞULMADAN ƏVVƏL VƏ YA BATDIQDAN SONRA GÖRƏ BİLƏRİK. VENERA-DÜNYANIN ƏKİZİ KİMİ DƏ TANINIR. VENERAYA QƏDİM ROMANIN GÖZƏLLİK VƏ MƏHƏBBƏT ALLAHININ ADI VERİLMİŞDİR. VENERADA BİR IL 225 YER GÜNÜNƏ BƏRABƏRDİR. BİR GÜN 243 YER GÜNÜNƏ BƏRABƏRDİR.ÖZ OXU ƏTRAFINDA ŞƏRQDƏN QƏRBƏ DOĞRU FIRLANIR.

13 NİYƏ HƏYAT TƏKCƏ DÜNYAMIZDADIR?
GÜNƏŞDƏN UZAQLIĞINA GÖRƏ 3-CÜ PLANETDİR.YER YEGANƏ PLANETDİR Kİ,CANLILAR YAŞAYIR. YERİN QAZ TƏRKİBİ,SUYU,TORPAGI, GÜNƏŞDƏN OLAN UZAQLIĞI İNSANİN YAŞAMASI ÜÇÜN ŞƏRAİT YARADIR.YER ATMOSFERİ YERİ ZƏRƏRLİ ŞÜALARIN TƏSİRİNDƏN QORUYUR.YER ÖZ ƏTRAFINDA BİR DÖVRƏNİ 24 SAATA BAŞA VURUR. GÜNƏŞ ƏTRAFINDA İSƏ 365 GÜN 5SAATA BAŞA VURUR.YERİN ÖZ OXU ƏTRAFINDA HƏRƏKƏTİ NƏTİCƏSİNDƏ GECƏ VƏ GÜNDÜZ,GÜNƏŞ ƏTRAFINDA HƏRƏKƏTİ NƏTİCƏSİNDƏ FƏSİLLƏR YARANİR.

14 AY NİYƏ YER ƏTRAFINDA FİRLANIR?
AY YERİN TƏBİİ PEYKİDİR .PEYK-PLANETLƏRİN CAZİBƏ TƏSİRİ ALTINDA ONUN ƏTRAFINDA DÖVR EDƏN TƏBİİ SƏMA CİSİMLƏRİDİR. YER GÜNƏŞ ƏTRAFINDA HƏRƏKƏT EDƏRKƏN AYDA YER ƏTRAFINDA HƏRƏKƏT EDİR. AYI İLK DƏFƏ MÜŞAHİDƏ EDƏN İTALYAN ASTRONOMU QALİLEO QALİLEY OLMUŞDUR.AYIN SƏTHİNƏ ENƏNLƏR AMERİKA ASTRONAVTLARI NEYL ARMSTRONQ,EDVİN OLDRİN OLMUŞDUR. AY YERİN 50-DƏ 1-İ QƏDƏRDİR,AYDA ATMOSFER YOXDUR.

15 QLOBUS –YERİN KİÇİLDİLMİŞ MODELİDİR. KÜRƏ
FORMASINDADIR

16 XƏRİTƏ –YERİN MÜSTƏVİ ÜZƏRİNDƏ KİÇİLDİLMİŞ TƏSVİRİDİR.

17 MARS NIYƏ QIRMIZI PLANET ADLANIR?
MARS PLANETiNiN SƏTHİ QİRMIZI- QONUR RƏNGLİ QUMLA ÖRTÜLÜB.(RƏNGİ VERƏN TƏRKİBİNDƏKİ DƏMİRDİR) BU ONA QIRMIZI GÖRÜNÜŞ VERİR .AL-QIRMIZI RƏNGİNƏ GÖRƏ MARSA ROMANIN MÜHARİBƏ ALLAHININ ADI VERİLİB.MARS YERDƏN 2 DƏFƏ KİÇİKDİR.GÜNƏŞ SİSTEMİNDƏ ƏN HÜNDÜR DAĞLAR MARSDADIR.OLİMP DAĞI -27 KM

18 ƏN BÖYÜK PLANET HANSIDIR?
GÜNƏŞ SİSTEMİNDƏ ƏN BÖYÜK PLANET YUPİTERDİR. YERDƏN 1000DƏFƏ BÖYÜKDÜR. QAZ TƏRKİBLİDİR.BƏRK SƏTHƏ MALİK DEYİL. ONUN 67 PEYKİ MƏLUMDUR. ƏN İRİ PEYKLƏRİ İO,AVROPA QANİMED VƏ KALLİSTODUR.ƏN BÖYÜK PEYKİ OLAN QANİMED MERKURİDƏN DƏ BÖYÜKDÜR. YUPİTER QORUYUCU PLANETDİR. O YERƏ GƏLƏN METEORLARDAN BİZİ QORUYUR.YUPİTER GÜNƏŞ ƏTRAFİNDA 12 YER İLİNƏ ,OZ OXU ƏTRAFINDA SÜRƏTLƏ 10 SAATA FIRLANIR.ONA GÖRƏ PLANETDƏ GÜCLÜ KÜLƏKLƏR ƏSİR.ZOLAQLİ KİMİ GÖRÜNÜR.

19 ƏN YÜNGUL PLANET HANSİDİR?
SATURN 2-Cİ BÖYÜK PLANETDİR. ƏN YÜNGÜL PLANETDİR. QAZLARDAN TƏŞKİL OLUNMUŞDUR. ƏGƏR SATURN NƏHƏNG OKEANA DÜŞƏRSƏ BATMAZ,HAVA ŞARI KİMİ ÜZƏRDİ.SATURNUN 62 PEYKİ VAR ƏN BÖYÜK PEYKİ TİTANDIR. SATURN ƏTRAFINDAKI HALQALARLA TANINIR.HALQALARI DAŞ,BUZ VƏ QAYA PARÇALARINDAN TƏŞKİL OLUNMUŞDUR.

20 ƏN SOYUQ PLANET HANSIDIR?
ƏN SOYUQ PLANET URANDIR (-224DƏRƏCƏ).SƏMADAN GÖY RƏNGDƏ GÖRÜNÜR. PLANETDƏ 13 HALQA MÖVCUDDUR.BIR İL 84 YER İLİNƏ BƏRABƏRDİR. ƏN BÖYÜK PEYKİ TİTANiYADIR.

21 GÜNƏŞ SİSTEMİNDƏ ƏN UZAQ PLANET HANSIDIR?
YERDƏN 30 DƏFƏ UZAQDA YERLƏŞƏN PLANETDİR. HİDROGEN HELİUM,METAN QAZLARINDAN TƏŞKİL OLUNUB. MAVİ RƏNG VERƏN METAN QAZIDIR.ƏN BÖYÜK PEYKİ TRİTONDUR.ƏN GÜCLÜ KÜLƏKLƏR NEPTUNDADIR(1900km/s)

22 SƏMADA NƏ QƏDƏR ULDUZ VAR?
ULDUZ NƏDİR? ULDUZLAR QIZMAR QAZLARDAN İBARƏT OLUB ÖZÜNDƏN İSTİLİK, İŞIQ SACAN SƏMA CİSİMLƏRİDİR.GÜNƏŞDƏN BÖYÜK OLAN ULDUZLAR NƏHƏNG ,KİÇİK OLAN ULDUZLAR CİRTDAN ULDUZLAR ADLANIR.BİZDƏN UZAQ MƏSAFƏDƏ OLDUĞUNA GÖRƏ ONLAR PARILDAYAN NÖQTƏ KİMİ GÖRSƏNİR.MÜASİR KOSMİK GƏMİLƏR KM/SAAT SÜRƏTLƏ GEDİRLƏR.ƏGƏR ONLAR İŞIQ SÜRƏTİLƏ GETSƏLƏR(300000) ƏN YAXIN ULDUZA 4 İLDƏN ÇATARLAR. SƏMADA NƏ QƏDƏR ULDUZ VAR? ASTRONOMLAR HESAB EDİRLƏR Kİ,BİZİM QALAKTİKADA 100 MİLYARDDAN ARTİQ ULDUZ VAR. PLANETDƏKİ HƏR İNSANA TƏXMİNƏN 2O ULDUZ DÜŞÜR. KAİNATDA 100 MİLYARDLARLA QALAKTİKALAR VAR. BELƏ NƏTİCƏYƏ GƏLMƏK OLAR 100MİLYARDx100 MİLYARD(10²² )ULDUZ!

23 QIRMIZI NƏHƏNG NƏDİR? ULDUZLAR ƏBƏDİ DEYİLDİR.ONLAR DA
İNSANLAR KİMİ DOĞULUR, YAŞAYIR,-ANCAQ ÇOX ÇOX UZUN DÖVR YAŞAYIR,-QOCALIR VƏ ÖLÜRLƏR.QIRMIZI NƏHƏNG BÖYÜK VƏ QOCA ULDUZDUR.ULDUZLARIN TƏRKİBİNDƏKİ HİDROGEN QAZININ HELİUMA ÇEVRİLMƏSİ NƏTİCƏSİNDƏ ENERJİ YARANIR. HİDROGEN TÜKƏNDİKDƏN SONRA ULDUZLAR GENİŞLƏNİR VƏ QIRMIZI NƏHƏNGƏ ÇEVRİLİR. BƏZİ ULDUZLARIN ÜST QATI KOSMOSA YAYILIR, GERİ QALAN HİSSƏSİ SIXILARAQ BƏYAZ CİRTDANA CEVRİLİR.DAHA BÖYÜK ULDUZLAR SUPERNOVA OLARAQ PARTLAYAR VƏ KOSMOSDA QAZ BULUDLARI HALİNDA YAYILAR. PULSARLAR -GÜCLÜ RADİO,BƏZƏN RENTGEN ŞÜALANMA VERƏN ULDUZLARDIR.

24 R BİZƏ ƏN YAXIN ULDUZ HANSIDIR?
GÜNƏŞİ NƏZƏRƏ ALMASAQ BİZƏ ƏN YAXIN ULDUZ OLAN PROKSİMA–SENTAVRE ULDUZA QƏDƏR MƏSAFƏ-4.2 İŞIQ İLİDİR (4x 10¹³kilometrdir).GÜNƏŞ YERDƏN-8 YER DƏQİQƏSİ UZAQLIQDADİR. İŞIQ İLİ NƏDİR? KOSMOS ÇOX BÖYÜK OLDUĞUNDAN DİGƏR ULDUZLARA OLAN MƏSAFƏ XEYLİ ÇOXDUR ,KİLOMETRLƏ ÖLÇMƏK ƏLVERİŞLİ DEYİL.ASTRONOMİK VAHİDLƏRLƏ ( İŞIQ İLİ) ÖLÇÜLÜR.İŞIQ İLİ İŞIĞIN BİR SANİYƏ ƏRZİNDƏ QƏT ETDİYİ 300 MİN KM MƏSAFƏNİN BİR İLDƏKİ SANİYƏLƏ- RİN SAYINA OLAN HASİLİDİR.İŞIQ İLİ 9.5x10 TRİLYON KM.

25 ULDUZ YAĞIŞI NƏDİR? KOSMOSDAKI METEOR ADLI DƏMİR VƏ DAŞ TƏRKİBLİ BƏRK HİSSƏCİKLƏR YER ATMOSFERİNƏ DAXİL OLUR. UÇUŞAN METEORİTLƏR ULDUZ YAGIŞINA BƏNZƏYİR. METEORİTLƏR YERƏ ÇATMADAN HAVADA YANIB QURTARIR,LAKİN ONLAR BƏZƏN YERƏ ÇATIR.GÜMAN OLUNUR Kİ, METEORİTLƏR ASTEROİDLƏRİN PARÇALARIDIR.

26 QUYRUQLU ULDUZ NƏDİR? QUYRUQLU ULDUZ KOMETLƏRƏ DEYİLİR. KOMETLƏR KOSMOSDA YARANAN NƏHƏNG BUZLAQLARDIR.KOMETLƏR GÜNƏŞƏ YAXINLAŞDIQCA ƏRİMƏYƏ BAŞLAYIR, ƏMƏLƏ GƏLƏN SU BUXARI ONUN ARXASINDA QUYRUQ ŞƏKLİNDƏ UZANIR.

27 ASTEROİDLƏRƏ KİÇİK PLANETLƏR DƏ DEYİLİR
ASTEROİDLƏRƏ KİÇİK PLANETLƏR DƏ DEYİLİR.ONLAR TOQQUŞDUQDA PARÇALANIRLAR.YERƏ DÜŞƏN ASTEROİD PARÇALARINA METEORİD DEYİLİR ASTEROİDLƏR GÜNƏŞ SİSTEMİ YARANDIQDAN SONRA GERİ QALAN QIRINTI MADDƏLƏRDƏN ƏMƏLƏ GƏLMİŞDİR,FORMALARI MÜXTƏLİFDİR.ƏN BÖYÜYÜ SERERA,PALLADA,VESTADIR.

28 1960-cı il, avqustun 19-u... Belka və Strelka adlı itlər “Sputnik-5” Sovet kosmik raketi ilə uçuşa başlayır. Sınağın məqsədi kosmik radiasiyanın canlı orqanizmlərə təsirini öyrənmək idi. Amma Belka və Strelka kosmosa gedən ilk quyruqlu astronovtlar deyildi. Onlardan əvvəl Layka adlı it 1957-ci ildə “Sputnik2” kosmik raketi ilə kosmosa göndərilir. Və beləliklə, kosmosla bağlı ilk təcrübələr başlayır. Lakin Laykanın uçuşu uğurlu olmur və o, qayıtmır. KOSMOSA UÇAN İLK CANLI

29 KOSMOSA ILK UÇAN YURİ QAQARİN OLMUŞDUR.

30 KOSMİK ZOND NƏDİR? ZOND -AVTOMATLAŞDIRILMIŞ PİLOTSUZ
KOSMİK APARATDIR.ZONDDA KİNO,FOTO VƏ ELMİ CİHAZLAR QURAŞDIRILİR.ONLAR MAQNİT SAHƏLƏRİNİ,RENTGEN VƏ BAŞQA KOSMİK ŞÜALARI,PLANETLƏR VƏ ONLARIN PEYKLƏRİNİ ÖYRƏNİRLƏR.ASTRONOMLAR ZONDLARIN KÖMƏYİLƏ DAHA ÇOX MƏLUMAT ƏLDƏ EDİRLƏR.

31 KOSMİK ORBİTAL STANSİYA NƏDİR?
KOSMİK STANSİYA-YERƏ YAXIN ORBİTLƏRDƏ HƏRƏKƏT EDƏN BÖYÜK SÜNİ PEYKDİR.KOSMONAVTLAR VƏ ELM ADAMLARI BURDA TƏDQİQATLAR,ASTRONOMİK MÜŞAHİDƏLƏR APARIRLAR.BURDAKI İNSANLARA VAXTAŞIRI LAZIM OLAN YÜKLƏR GƏTİRİLİR.STANSİYANIN İŞLƏMƏSİ ÜÇÜN GÜNƏŞ BATAREYALARI GÜNƏŞ ENERJİSİNİ ELEKTRİKƏ ÇEVİRİR.PİLOTLA İDARƏ OLUNAN İLK BELƏ STANSİYA 1971-Cİ İLDƏ SSRİ TƏRƏFİNDƏN BURAXILMIŞ”SALYUT”ORBİTAL STANSİYASIDIR.

32 NİYƏ KOSMONAVTLAR SKAFANDR GEYİRLƏR?
SKAFANDR-KOSMONAVTIN BƏDƏNİNİ NORMAL İSTİLİKDƏ SAXLAYIR VƏ ONU KOSMİK ŞÜALARDAN QORUYUR.YER ATMOSFERİ YERİ HƏDDƏN ARTIQ İSTİ VƏ SOYUQDAN QORUYUR.ATMOSFERDƏN KƏNARDA YERİN KÖLGƏ DÜŞƏN HİSSƏSİ ÇOX SOYUQ,GÜNƏŞƏ TƏRƏF HİSSƏSİ ÇOX İSTİ OLUR.SKAFANDRDA NƏFƏS ALMAQ ÜÇÜN EHTİYAT OKSİGEN VARDIR.

33 DİQQƏTİNİZƏ GÖRƏ TƏŞƏKKÜR EDİRƏM!